جلد 35، شماره 139 - ( دی 1401 )
جلد 35 شماره 139 صفحات 465-454 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Jahantigh M, Kondori Fard N, Rezaee N. Effect of Hope Therapy-based Education on the Rumination of Women With Breast Cancer. IJN 2023; 35 (139) :454-465
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3595-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3595-fa.html
جهانتیغ مژگان، کندری فرد نیلوفر، رضائی نسرین. تأثیر آموزش مبتنی به امیددرمانی بر نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان. نشریه پرستاری ایران. 1401; 35 (139) :454-465
مژگان جهانتیغ1 
، نیلوفر کندری فرد2 ، نسرین رضائی 3
، نیلوفر کندری فرد2 ، نسرین رضائی 3
1- گروه پرستاری، مرکز تحقیقات پرستاری جامعه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
3- گروه روان‌پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران. ،nasrin_rezaee2005@yahoo.com
2- گروه پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران.
3- گروه روان‌پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان، زاهدان، ایران. ،
متن کامل [PDF 4922 kb]
(436 دریافت)
| چکیده (HTML) (1241 مشاهده)
References
متن کامل: (473 مشاهده)
مقدمه
ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﭘﺰﺷﮑی، ﺳﺮﻃﺎﻥ هنوز ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎی ﻗﺮﻥ و ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﺮﮒﻭﻣﻴﺮ ﺩﺭ ﺩﻧﻴا و علت ﺣﺪﻭﺩ 12 ﺩﺭﺻﺪ از موارد ﻣﺮﮒﻭﻣﻴﺮ است. بر اساس ﺁﻣﺎﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ بهداشت جهانی ﺣﺪﻭﺩ 70 درصد از تمام ﻣﺮﮒﻫﺎی ﻧﺎﺷی ﺍﺯ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎی ﺩر ﺣﺎﻝ ﺗﻮﺳﻌﻪ است [1]. یکی از انواع سرطان‌ها که ازنظر ابتلا، بیشترین آمار را در میان زنان دارد، سرطان پستان است. این سرطان عامل یک‌پنجم مرگ زنان 40 تا 50 ساله شناخته شده است. در ایران بر اساس آمار مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، سرطان پستان از نظر بروز بین تمام سرطان‌ها در زنان همچنان در رتبه اول قرار دارد [2].
بیماران مبتلا به سرطان بیشتر تحت درمان‌های جسمی متعددی همچون جراحی، شیمی‌درمانی و پرتو‌درمانی قرار می‌گیرند و کمتر بهطور جدی به سلامت روان آن‌ها توجه می‌شود [3]. بیماران مبتلا بــه سرطان پستان دچار درجــات بالایی از اختلالات روای هستند که دامنه این اختــلالات از افسردگی، اضطراب، ناسازگاری با بیماری و کاهش اعتماد به نفس، کاهش کیفیت زندگی تــا اختلالات هیجانی و تـرس از عود بیماری و مرگ متفاوت اســت [4].
بیماران مبتلا به سرطان در مواجهه با بیماری و ادامه روند درمان به گونه‌های مختلفی رفتار می‌کنند. اعتقاد به کشنده بودن بیماری و درماندگی در بیماران مبتلا به سرطان موجب نشخوار فکری در این بیماران می‌شود. نشخوار فکری به‌عنوان اشتغال دائمی به یک اندیشه یا موضوع و تفکر درباره آن شناخته شده و طبقه‌ای از افکار آگاهانه است که حول یک محور مشخص می‌شود و بدون وابستگی به تقاضاهای محیطی تکرار می‌شوند. نشخوار فکری می‌تواند موجب افزایش اثرات خُلق منفی بر روی حل مسئله و انگیزش شود. همچنین تفکر افراد را بهطور منفی جهت‌دار می‌کند و توان حل مسئله آن‌ها را ضعیف می‌کند. در این مرحله، فرد به برآوردهای افراطی از احتمال حوادث منفی و مسئولیت خودش در قبال ایجاد یا پیشگیری از پیامدهای فجایع مرتبط با افکار دست می‌زند و سعی در کنترل این افکار دارد [5]. یافته‌های یک مطالعه نشان داد افرادی که نمی‌توانند پاسخ‌های هیجانی خود نسبت به رویدادهای روزمره را بهطور مؤثری مدیریت کنند، دوره‌های شدیدتر و طولانی‌تری از ناراحتی‌های روانی را تجربه می‌کنند [6].
براساس تحقیقات انجام‌شده بیماران مبتلا به سرطان از نگرانی، نشخوار فکری و ناامیدی فوق‌العاده در مراحل اولیه بیماری خود رنج می‌برند [7, 8]. حیدریان و همکاران نیز مطالعه‌ای براساس تجربه نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان انجام داد [6]. عوامل روان‌شناختی منفی همانند نشخوار فکری درباره بیماری و نگرانی از آن بر روند بهبود بیماران مبتلا به سرطان و بر درمان و ارتباط با مراقبان بیمار اثر منفی می‌گذارد که می‌تواند با پیش‌آگهی خوبی همراه نباشد [9]. علاوهبراین، نشخوار فکری درباره عود مجدد سرطان یا مسائل مرتبط با دوره درمان، باعث به وجود آمدن ناراحتی‌های روانی در کنار مشکلات جسمی و دوره سخت درمان برای بیماران مبتلا به سرطان می‌شود و آن‌ها را در شرایط سخت روانی قرار می‌دهد [6]. مطالعه لی و همکاران نیز نشان داد نشخوار فکری با افزایش سرعت پیشرفت علائم سرطان، متاستاز و درد در بیماران سرطانی افسرده همراه است [8].
مطالعات نشان دادند، نه تنها در روند درمان این بیماری باید به سلامت جسمی بیماران توجه کرد، بلکه باید به سلامت روان آنان نیز توجه داشت. در همین راستا، مطالعات روان‌شناختی با رویکردهای مختلفی انجام شده است. مطالعه کارآموزان و همکاران نشان داد مدیریت استرس باعث بهبود خودکارآمدی و افزایش شادکامی بیماران مبتلا به سرطان پستان شده است [7]. باوجوداین برخی مطالعات نشان می‌دهند غمگینی و ناامیدی این بیماران با هدف از زندگی ارتباط دارد [6، 8]. بیماران مبتلا به سرطان در مسیر آزمایشات درمانی امید خود را از دست می‌دهند و ناامیدی ادامه روند درمان را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند. امید، عاملی اساسی در زندگی این بیماران است [9]. با اینکه سرطان، سلامت روان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما به نظر می‌رسد بزرگترین مسئله برای بیمار غمگینی و ناامیدی او است [10]. درمان‌های مبتنی بر امیددرمانی تا‌کنون توانسته بر امید، سلامت [11] و شادکامی بیماران همودیالیزی [12] تأثیر داشته باشد.
اﻣﯿﺪدرﻣﺎﻧﯽ یکی از درﻣﺎنﻫﺎی روانﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی رویﮑﺮد رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﺜﺒﺖ است که ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ بر ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی‌ها و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖهای اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺟﻪ دارد. مفهوم اﻣﯿﺪ ﺑﺎ هیجانات ﻣﺜﺒﺖ و اﺣﺴﺎس ﺧﻮد‌ارزﺷﻤﻨﺪی ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ اﻓﺴﺮدﮔﯽ، اﺿﻄﺮاب، ناامیدی و ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ با ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﻨﻔﯽ ارﺗﺒﺎط دارد. اﺷﻨﺎیﺪر، ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬار ﻧﻈﺮیﻪ اﻣﯿﺪ و درﻣﺎن ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ آن، اﻣﯿﺪ را ﻓﺮایﻨﺪی ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﯽ آن اﻓﺮاد اﻫﺪاف ﺧﻮد را ﺗﻌﯿﯿﻦ، راﻫﮑﺎرﻫﺎیﯽ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن اﻫﺪاف را ﺧﻠﻖ، اﻧﮕﯿﺰه ﻻزم ﺑﺮای ﺑﻪ اﺟﺮا درآوردن ایﻦ راﻫﮑﺎرﻫﺎ را ایﺠﺎد و در ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. او ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ یﮏ هیجان اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در اﺧﺘﻼلات ﺗﺎریﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺪیﺪار ﺷﻮد [11].
آمار ابتلا به سرطان پستان در حال افزایش است و براساس ﺁﻣﺎﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ بهداشت جهانی تا سال 2020 مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان به بیش از 15 میلیون نفر در سال گزارش شد [1]. باتوجه‌به اینکه زنان مبتلا به سرطان پستان ابعاد گوناگونی را از مشکلات روانی تجربه می‌کنند، به نظر می‌رسد بزرگترین مسئله این بیماران غمگینی و ناامیدی است [13] که به دنبال بی‌هدفی از زندگی حاصل می‌شود. ازاین‌رو، باید به این مشکل بیماران توجه کرد. با تأکید بر این نکته که درمان‌های مبتنی بر امید بر پایه هدفمندی طراحی شده‌اند، پژوهش حاضر با هدف تأثیر آموزش گروهی مبتنی بر امیددرمانی بر نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی شهر زاهدان در سال 1399 انجام شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر، مطالعه‌ای نیمه‌تجربی است و در نیمه اول (فروردین تا شهریور) سال 1399 انجام شد. تمام زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعه‌کننده به بخش‌های شیمی‌درمانی (بیمارستان خاتم‌الانبیا و امام علی (ع)) دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان جامعه پژوهش را تشکیل می‌دادند. نمونه‌ها به شیوه مستمر از میان بیمارانی که معیارهای ورود به مطالعه داشتند، انتخاب شدند. سپس نمونه‌ها به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش و کنترل قرار گرفتند. نمونه‌ها به‌صورت تصادفی از طریق قرعه‌کشی با کارت که به تعداد افراد گروه آزمایش و کنترل تهیه شده بود و با انتخاب کارت مورد نظر (قرمز و آبی) در گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند (تصویر شماره 1).
ﺑﺎ ﻭﺟﻮﺩ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ ﺩﺭ ﻋﻠﻢ ﭘﺰﺷﮑی، ﺳﺮﻃﺎﻥ هنوز ﻳﮑﻲ ﺍﺯ ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﺑﻴﻤﺎﺭﻱﻫﺎی ﻗﺮﻥ و ﺳﻮﻣﻴﻦ ﻋﻠﺖ ﻣﺮﮒﻭﻣﻴﺮ ﺩﺭ ﺩﻧﻴا و علت ﺣﺪﻭﺩ 12 ﺩﺭﺻﺪ از موارد ﻣﺮﮒﻭﻣﻴﺮ است. بر اساس ﺁﻣﺎﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ بهداشت جهانی ﺣﺪﻭﺩ 70 درصد از تمام ﻣﺮﮒﻫﺎی ﻧﺎﺷی ﺍﺯ ﺳﺮﻃﺎﻥ ﻣﺮﺑﻮﻁ ﺑﻪ ﮐﺸﻮﺭﻫﺎی ﺩر ﺣﺎﻝ ﺗﻮﺳﻌﻪ است [1]. یکی از انواع سرطان‌ها که ازنظر ابتلا، بیشترین آمار را در میان زنان دارد، سرطان پستان است. این سرطان عامل یک‌پنجم مرگ زنان 40 تا 50 ساله شناخته شده است. در ایران بر اساس آمار مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، سرطان پستان از نظر بروز بین تمام سرطان‌ها در زنان همچنان در رتبه اول قرار دارد [2].
بیماران مبتلا به سرطان بیشتر تحت درمان‌های جسمی متعددی همچون جراحی، شیمی‌درمانی و پرتو‌درمانی قرار می‌گیرند و کمتر بهطور جدی به سلامت روان آن‌ها توجه می‌شود [3]. بیماران مبتلا بــه سرطان پستان دچار درجــات بالایی از اختلالات روای هستند که دامنه این اختــلالات از افسردگی، اضطراب، ناسازگاری با بیماری و کاهش اعتماد به نفس، کاهش کیفیت زندگی تــا اختلالات هیجانی و تـرس از عود بیماری و مرگ متفاوت اســت [4].
بیماران مبتلا به سرطان در مواجهه با بیماری و ادامه روند درمان به گونه‌های مختلفی رفتار می‌کنند. اعتقاد به کشنده بودن بیماری و درماندگی در بیماران مبتلا به سرطان موجب نشخوار فکری در این بیماران می‌شود. نشخوار فکری به‌عنوان اشتغال دائمی به یک اندیشه یا موضوع و تفکر درباره آن شناخته شده و طبقه‌ای از افکار آگاهانه است که حول یک محور مشخص می‌شود و بدون وابستگی به تقاضاهای محیطی تکرار می‌شوند. نشخوار فکری می‌تواند موجب افزایش اثرات خُلق منفی بر روی حل مسئله و انگیزش شود. همچنین تفکر افراد را بهطور منفی جهت‌دار می‌کند و توان حل مسئله آن‌ها را ضعیف می‌کند. در این مرحله، فرد به برآوردهای افراطی از احتمال حوادث منفی و مسئولیت خودش در قبال ایجاد یا پیشگیری از پیامدهای فجایع مرتبط با افکار دست می‌زند و سعی در کنترل این افکار دارد [5]. یافته‌های یک مطالعه نشان داد افرادی که نمی‌توانند پاسخ‌های هیجانی خود نسبت به رویدادهای روزمره را بهطور مؤثری مدیریت کنند، دوره‌های شدیدتر و طولانی‌تری از ناراحتی‌های روانی را تجربه می‌کنند [6].
براساس تحقیقات انجام‌شده بیماران مبتلا به سرطان از نگرانی، نشخوار فکری و ناامیدی فوق‌العاده در مراحل اولیه بیماری خود رنج می‌برند [7, 8]. حیدریان و همکاران نیز مطالعه‌ای براساس تجربه نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان انجام داد [6]. عوامل روان‌شناختی منفی همانند نشخوار فکری درباره بیماری و نگرانی از آن بر روند بهبود بیماران مبتلا به سرطان و بر درمان و ارتباط با مراقبان بیمار اثر منفی می‌گذارد که می‌تواند با پیش‌آگهی خوبی همراه نباشد [9]. علاوهبراین، نشخوار فکری درباره عود مجدد سرطان یا مسائل مرتبط با دوره درمان، باعث به وجود آمدن ناراحتی‌های روانی در کنار مشکلات جسمی و دوره سخت درمان برای بیماران مبتلا به سرطان می‌شود و آن‌ها را در شرایط سخت روانی قرار می‌دهد [6]. مطالعه لی و همکاران نیز نشان داد نشخوار فکری با افزایش سرعت پیشرفت علائم سرطان، متاستاز و درد در بیماران سرطانی افسرده همراه است [8].
مطالعات نشان دادند، نه تنها در روند درمان این بیماری باید به سلامت جسمی بیماران توجه کرد، بلکه باید به سلامت روان آنان نیز توجه داشت. در همین راستا، مطالعات روان‌شناختی با رویکردهای مختلفی انجام شده است. مطالعه کارآموزان و همکاران نشان داد مدیریت استرس باعث بهبود خودکارآمدی و افزایش شادکامی بیماران مبتلا به سرطان پستان شده است [7]. باوجوداین برخی مطالعات نشان می‌دهند غمگینی و ناامیدی این بیماران با هدف از زندگی ارتباط دارد [6، 8]. بیماران مبتلا به سرطان در مسیر آزمایشات درمانی امید خود را از دست می‌دهند و ناامیدی ادامه روند درمان را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند. امید، عاملی اساسی در زندگی این بیماران است [9]. با اینکه سرطان، سلامت روان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما به نظر می‌رسد بزرگترین مسئله برای بیمار غمگینی و ناامیدی او است [10]. درمان‌های مبتنی بر امیددرمانی تا‌کنون توانسته بر امید، سلامت [11] و شادکامی بیماران همودیالیزی [12] تأثیر داشته باشد.
اﻣﯿﺪدرﻣﺎﻧﯽ یکی از درﻣﺎنﻫﺎی روانﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی رویﮑﺮد رواﻧﺸﻨﺎﺳﯽ ﻣﺜﺒﺖ است که ﺑﻪ ﺟﺎی ﺗﻤﺮﮐﺰ ﺑﺮ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ بر ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی‌ها و ﻗﺎﺑﻠﯿﺖهای اﻧﺴﺎن ﺗﻮﺟﻪ دارد. مفهوم اﻣﯿﺪ ﺑﺎ هیجانات ﻣﺜﺒﺖ و اﺣﺴﺎس ﺧﻮد‌ارزﺷﻤﻨﺪی ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﯽ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎ اﻓﺴﺮدﮔﯽ، اﺿﻄﺮاب، ناامیدی و ﺑﻪﻃﻮرﮐﻠﯽ با ﻋﻮاﻃﻒ ﻣﻨﻔﯽ ارﺗﺒﺎط دارد. اﺷﻨﺎیﺪر، ﺑﻨﯿﺎنﮔﺬار ﻧﻈﺮیﻪ اﻣﯿﺪ و درﻣﺎن ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ آن، اﻣﯿﺪ را ﻓﺮایﻨﺪی ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﯽداﻧﺪ ﮐﻪ ﻃﯽ آن اﻓﺮاد اﻫﺪاف ﺧﻮد را ﺗﻌﯿﯿﻦ، راﻫﮑﺎرﻫﺎیﯽ ﺑﺮای رﺳﯿﺪن ﺑﻪ آن اﻫﺪاف را ﺧﻠﻖ، اﻧﮕﯿﺰه ﻻزم ﺑﺮای ﺑﻪ اﺟﺮا درآوردن ایﻦ راﻫﮑﺎرﻫﺎ را ایﺠﺎد و در ﻃﻮل ﻣﺴﯿﺮ ﺣﻔﻆ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. او ﺗﺄﮐﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ ﮐﻪ اﻣﯿﺪ یﮏ هیجان اﻧﻔﻌﺎﻟﯽ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ ﺗﻨﻬﺎ در اﺧﺘﻼلات ﺗﺎریﮏ زﻧﺪﮔﯽ ﭘﺪیﺪار ﺷﻮد [11].
آمار ابتلا به سرطان پستان در حال افزایش است و براساس ﺁﻣﺎﺭ ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ بهداشت جهانی تا سال 2020 مرگ‌و‌میر ناشی از سرطان به بیش از 15 میلیون نفر در سال گزارش شد [1]. باتوجه‌به اینکه زنان مبتلا به سرطان پستان ابعاد گوناگونی را از مشکلات روانی تجربه می‌کنند، به نظر می‌رسد بزرگترین مسئله این بیماران غمگینی و ناامیدی است [13] که به دنبال بی‌هدفی از زندگی حاصل می‌شود. ازاین‌رو، باید به این مشکل بیماران توجه کرد. با تأکید بر این نکته که درمان‌های مبتنی بر امید بر پایه هدفمندی طراحی شده‌اند، پژوهش حاضر با هدف تأثیر آموزش گروهی مبتنی بر امیددرمانی بر نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعه‌کننده به مراکز درمانی شهر زاهدان در سال 1399 انجام شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر، مطالعه‌ای نیمه‌تجربی است و در نیمه اول (فروردین تا شهریور) سال 1399 انجام شد. تمام زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعه‌کننده به بخش‌های شیمی‌درمانی (بیمارستان خاتم‌الانبیا و امام علی (ع)) دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان جامعه پژوهش را تشکیل می‌دادند. نمونه‌ها به شیوه مستمر از میان بیمارانی که معیارهای ورود به مطالعه داشتند، انتخاب شدند. سپس نمونه‌ها به‌صورت تصادفی در گروه‌های آزمایش و کنترل قرار گرفتند. نمونه‌ها به‌صورت تصادفی از طریق قرعه‌کشی با کارت که به تعداد افراد گروه آزمایش و کنترل تهیه شده بود و با انتخاب کارت مورد نظر (قرمز و آبی) در گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند (تصویر شماره 1).
این مطالعه 6 ماه طول کشید.
معیارهای ورود به مطالعه شامل پشت سر گذاشتن یک دوره شیمی‌درمانی، نداشتن سابقه متاستاز (براساس گزارش در پرونده)، فقدان اختلالات روانی قبل از تشخیص بیماری بنا بر گفته خود بیمار، مبتلا نبودن به بیماری‌های مزمن جسمی دیگری به‌جز سرطان، فقدان تجربه بحران‌های اخیر در زندگی به‌جز ابتلا به سرطان (همچون طلاق و مرگ عزیزان)، توانایی شرکت در جلسات درمانی گروه و شرکت نکردن هم‌زمان در سایر برنامه‌های آموزشی بود. معیارهای خروج از مطالعه شامل غیبت در بیش از 1 جلسه در برنامه آموزشی و شدت یافتن و بحرانی شدن وضعیت بیمار هنگام اجرای آزمایش بود.
حجم نمونه براساس میانگین و انحراف‌معیار نمره نشخوار فکری در مطالعه قنواتی و همکاران [14] و با حدود اطمینان 95 درصد و توان آزمون آماری 90 درصد و براساس فرمول در هر گروه تعداد 36 نفر برآورد شد. به منظور اطمینان از کفایت حجم نمونه و با پیش‌بینی ریزش احتمالی نمونه‌ها در این مطالعه، در هر گروه 50 نفر و در مجموع 100 نفر حجم نمونه تعیین شد (فرمول شماره 1).
ابزار جمع‌آوری اطلاعات در این مطالعه پرسش‌نامه‌ای متشکل از 2 بخش بود که به ورت خود‌گزارش‌دهی تکمیل شد.
بخش اول اطلاعات فردی بیمار شامل سن، سطح تحصیلات، تعداد فرزندان، وضعیت اقتصادی، مدت زمان بیماری، سابقه خانوادگی و سابقه عمل جراحی ماستکتومی بود. بخش دوم پرسش‌نامه نشخوار فکری بود.
پرسش‌نامه نشخوار فکری
نولن-هوکسیما این پرسش‌نامه را برای سنجش نشخوار فکری ساخته‌اند که شامل 22 سؤال و فاقد حیطه‌بندی است که در طیف لیکرت از تقریباً هرگز (1)، گاهی اوقات (2)، اغلب اوقات (3) تا تقریباً همیشه (4) رتبه‌بندی شده است. نمره کل پرسش‌نامه دامنه‌ای از 22 تا 88 دارد. هر‌‌چه نمره شرکت‌کننده‌ها بالاتر باشد، نشان‌دهنده نشخوار فکری بالای آن‌هاست. نولن-هوکسیما ضریب آلفای کرونباخ 0/88 را گزارش کردند [15]. در مطالعه رجبی و همکاران، ضریب آلفای کرونباخ 0/93 برای کل مقیاس به دست آمده است [16]. در مطالعه حاضر، پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/87 به دست آمد.
پژوهشگر پس از دریافت اجازه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان و دریافت معرفی‌نامه، به مراکز شیمی‌درمانی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان مراجعه کرده و با مسئولین مربوطه برای همکاری در اجرای مطالعه هماهنگی انجام داد. سپس با مراجعه به بخش‌های شیمی‌درمانی، بیماران دارای معیار ورود شناسایی شدند. ضمن معرفی پژوهش و دریافت رضایت‌نامه آگاهانه کتبی، از بیماران خواسته شد که فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه نشخوار فکری را تکمیل کنند. سپس برای بیماران گروه آزمایش در 11 گروه 4 تا 5 نفره برنامه آموزشی مبتنی بر امیددرمانی طی 8 جلسه (2 جلسه در هفته) در مدت زمان 45 تا 60 دقیقه ارائه شد. بیماران در فاصله زمانی بین جلسات شیمی‌درمانی در آزمایش شرکت کردند. برای رفاه بیماران و ریزش احتمالی وسیله ایاب و ذهاب برای بیماران فراهم بود.
آموزش مبتنی بر امیددرمانی یک برنامه درمانی است که براساس نظریه امید اشنایدر به منظور افزایش تفکر امیدوارانه و تقویت فعالیت‌های مربوط به پیگیری هدف طراحی شده است. در این برنامه آموزشی شرکت‌کنندگان ابتدا با اصول نظریه امید آشنا و سپس به آن‌ها آموزش داده می‌شود که چگونه این اصول را در زندگی خود به کار برند. شرکت‌کنندگان یاد می‌گیرند که:
1. چگونه اهداف مهم، قابل دستیابی و قابل اندازه‌گیری را تعیین کنند،
2. گذرگاه‌های متعدد برای حرکت به سمت این اهداف را تعیین کنند،
3. منابع انگیزشی و تأثیر متقابل هر مانع برانگیزش را شناسایی کنند،
4. پیشرفت به سمت هدف را بازنگری کنند،
5. اهداف و گذرگاه‌ها را در صورت لزوم اصلاح کنند [17]. محتوای این روش آموزشی به دفعات در مطالعات متعددی همچون بهبود کیفیت زندگی، امید و بهزیستی مادران دارای فرزند عقب‌مانده ذهنی [18]، کیفیت زندگی و تاب‌آوری زنان معتاد [19] افزایش امید به زندگی مبتلایان ایدز [20] استفاده و تأیید شده است.
برنامه آموزش مبتنی بر امیددرمانی براساس محتوای تعیین‌شده در جدول شماره 1، توسط روان‌پرستار در یکی از کلاس‌های آموزشی بیمارستان و با رعایت فاصله و استفاده از ماسک به‌صورت سخنرانی، بیان مثال و پرسش و پاسخ با بیماران ارائه شد.
پس از گذشت 1 ماه از آزمایش، مجدداً پرسش‌نامه‌ها تکمیل شدند. پژوهشگر برگزار‌کننده کلاس‌های آموزشی در تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها شرکت نداشت. بیماران گروه کنترل فقط برنامه روتین بخش را دریافت کردند.
این مطالعه در دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان به ثبت رسید. سایر ملاحظات اخلاقی، از‌جمله رضایت آگاهانه کتبی، اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات، آزاد بودن شرکت در جلسات یا ترک مطالعه در هر مرحله‌ای از پژوهش مورد توجه قرار گرفتند.
داده‌ها به کمک نرم‌افزار SPSS نسخه 16 و با استفاده از آمار توصیفی میانگین، انحراف‌معیار و درصد فراوانی و استنباطی تی‌مستقل و تی‌زوجی تجزیه‌و‌تحلیل شدند. سطح معناداری برای آزمون‌ها کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
میانگین سن بیماران در گروه آزمایش 6/82±48/04 سال و گروه کنترل 5/59±47/72 سال بوده است. بیشتر شرکت‌کنندگان در هر 2 گروه (گروه آزمایش 68 درصد و گروه کنترل 72 درصد) سابقه خانوادگی بیماری سرطان پستان نداشتند. سایر مشخصات جمعیت‌شناختی بیماران در جدول شماره 2 ارائه شده است.
نتایج آزمون آماری تی‌مستقل نشان داد میانگین نمره نشخوار فکری قبل از آزمایش تفاوت آماری معناداری بین 2 گروه نداشت (0/29=P)، اما بعد از آزمایش گروه درمانی مبتنی بر امیددرمانی میانگین نمره نشخوار فکری معنادار بود (0/0001=P). آزمون آماری تی‌زوجی نشان داد بین میانگین نمره نشخوار فکری قبل و بعد از آزمایش در گروه آزمایش (0/003=P) تفاوت آماری معناداری وجود دارد، اما بر اساس آزمون تی‌زوجی در گروه کنترل در میانگین نمره نشخوار فکری تفاوت آماری معناداری یافت نشد (0/89=P) (جدول شماره 3).
بحث
پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر امیددرمانی بر نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان انجام شد. نتایج نشان داد میانگین نمره نشخواره فکری در بیماران سرطان پستان در گروه آزمایش کاهش معناداری داشته است که نشان‌دهنده تأثیر معنادار و مثبت آموزش امیددرمانی بر نشخوار فکری بیماران مراجعه‌کننده به مراکز درمانی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان بود. در این راستا، مطالعه منوچهری و همکاران با عنوان اثربخشی آموزش امیددرمانی بر به‌کارگیری روش‌های مقابله مثبت با استرس در همسران بیماران معتاد در شهر شیراز نشان داد که آموزش امیددرمانی به‌عنوان یکی از روش‌های به‌کار گرفته‌شده برای مقابله با استرس است [21].
همچنین نتایج مطالعه دیگری که در شهر ارومیه بر روی بیماران مبتلا به سرطان انجام شده بود، نشان داد امیددرمانی گروهی بر کیفیت زندگی و کاهش نشانه‌های افسردگی که پیامد نشخوار فکری است، مؤثر بوده است [22]؛ بنابراین در تبیین این یافته می‌توان گفت که در مشاوره و آموزش گروهی بر پایه امیددرمانی به مراجعان آموزش داده می‌شود تا اهداف مهم و قابلیت دستیابی را در نظر بگیرند. داشتن هدف و امید به دستیابی آن به زندگی فرد معنا می‌بخشد و فرد را در مسیر خاصی قرار می‌دهد. همچنین فرد یاد می‌گیرد به‌جای تمرکز بر تفکرات تکراری و موهوم به هدفی مشخص و در دسترس بیندیشد [23].
همچنین یافته‌های مطالعه فرهادی و همکاران که در شهر اهواز بر روی بیماران مبتلا به سرطان انجام شده بود، نشان داد امیددرمانی بر بُعد سلامت روان کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان تأثیر معناداری داشته است [24]. براساس نظر اشنایدر، 3 الگوی انسداد هدف وجود دارد که فرد را مستعد ابتلا به ناامیدی و افسردگی و متعاقب آن افکار مزاحم و تکرارشونده یا نشخوار فکری می‌کند. یکی مسدود شدن هدف مهم و اساسی، دوم، انتخاب اهدافی که رضایت‌بخش نیستند و سوم، انتظار تعمیم‌یافته برای شکست است. با درمان مبتنی بر امید، افکار ناامیدی و مزاحم کاهش می‌یابد یا حذف می‌شوند. در بیماران مبتلا به سرطان پستان این پیامد می‌تواند فرد را در ادامه روند و پیگیری درمان تشویق کند [25].
علاوهبراین، یافته‌های مطالعه‌ای که در شهر گناباد انجام شده بود، نشان داد استفاده از روش امیددرمانی گروهی می‌تواند بر سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان مؤثر باشد [26]. از این نتیجه هم می‌توان استنباط کرد که درمان مبتنی بر امید اثرات چندگانه دارد که همه نشان از ارتقای امید و امیدواری در فرد است و فاکتوری مهم در سلامت فرد است. نتایج یک مطالعه مرور نظام‌مند نشان داد انواع روان‌درمانی یا سایکوتراپی توانسته در بیماران با مشکل بالینی مثل بیماران مبتلا به سرطان تأثیر داشته باشد [25]. بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده می‌توان اظهار داشت که امید، پیش‌بینی‌کننده خوب برای مهار نشخوار فکری است. درواقع، به نظر می‌رسد افرادی که آموزش امید دریافت کردند، نشاط و اعتماد به نفس بالاتر و سازگاری روان‌شناختی بهتری دارند و با اطمینان بیشتری می‌توانند بر مشکلات غلبه کنند.
در راستای اثربخشی درمان‌های روان‌شناختی، از‌جمله امیددرمانی می‌توان گفت این آزمایش ضمن افزایش خودپنداره مثبت و تقویت و تشویق برای بالفعل درآوردن توانایی‌های بالقوه مثبت در فرد که با ارتقای امید هم‌راستاست، می‌تواند برای این بیماران که خود را در انتهای زندگی می‌بینند، نوعی مراقبت تسکینی محسوب شود. در همین راستا، نتایج مطالعه اسدی و همکاران نشان داد بسته آموزشی مبتنی به امید، بر نشخوار فکری والدین دچار فرزند مبتلا به سرطان تأثیر معنادار داشته و موجب کاهش نشخوار فکری در آنان شده است [5].
همچنین یافته‌های مطالعه عبادی که در بیمارستان شهدای تجریش تهران انجام شده بود، نشان داد رویکرد واقعیت درمانی مبتنی بر امید در ارتقای سطح امید بیماران مبتلا به سرطان پستان مؤثر بوده است [27]. علاوهبراین، یافته‌های مطالعه گونزالس-هرناندز و همکاران که به تأثیر درمان مبتنی بر شفقت بر بیماران تحت درمان مبتلا به سرطان پستان در کشور اسپانیا پرداخته بودند، نشان داد درمان‌های روان‌شناختی بر پذیرش بیماری و افزایش خود‌مهرورزی و کنترل بر استرس‌های درمان سرطان نقش بسزایی دارند [9]. بهطور مشابه، مطالعه منوچهری و همکاران با عنوان اثربخشی آموزش امیددرمانی بر به‌کارگیری روش‌های مقابله مثبت با استرس نشان داد آموزش امیددرمانی به‌عنوان یکی از روش‌های به‌کار گرفته‌شده برای مقابله با استرس است [21].
از محدودیت‌های پژوهش حاضر این است که نتایج به جامعه بیمارانی که بیماری آنان پیشرفت کرده یا متاستاز داده باشد، تعمیم‌پذیر نیست. همچنین نداشتن دوره پیگیری یکی دیگر از محدودیت‌های این مطالعه است.
نتیجه‌گیری
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد آموزش مبتنی به امیددرمانی بر نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعه‌کننده به بخش‌های شیمی‌درمانی دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان مؤثر بوده است. بیماران مبتلا به سرطان پستان تحت شیمی‌درمانی، مشکلات روانی متعددی در ارتباط با بیماری تجربه می‌کنند. این مشکلات موجب نشخوار فکری و مرور مکرر وقایع ناراحت‌کننده در بیمار می‌شود. پیامد نشخوار فکری برای بیمار این است که زندگی معنای خود را از دست می‌دهد و غمگینی بر آنان مستولی می‌شود و شادکامی و نشاط آنان کاهش می‌یابد.
آموزش مبتنی بر امیددرمانی می‌تواند بر متغیرهای روان‌شناختی تأثیر بگذارد؛ بنابراین باتوجه‌به این نکته مهم که بیماران مبتلا به سرطان پستان از مشکلات روانی گسترده‌ای رنج می‌برند و از طرفی شرایط هیجانی آنان بر بهبود سلامت جسمی آنان بسیار تأثیر‌گذار است، پیشنهاد می‌شود پرستاران بالینی در بخش‌های مراقبتی، نه تنها به مسائل جسمی، بلکه به سلامت روان این بیماران که درگیر افکار مزاحم هستند نیز توجه داشته باشند. آموزش مبتنی بر امیددرمانی یکی از انواع روان‌درمانی است که می‌توان برای آنان در کنار درمان‌های طبی انجام داد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله قسمتی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان است که با کد اخلاق IR.ZAUMS.REC.1399.083 به ثبت رسیده است.
حامی مالی
این پایان‌نامه با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت یکسان داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از تمام زنان مبتلا به سرطان پستان که ما را در انجام این پژوهش یاری دادند، تشکر و قدردانی می‌شود.
معیارهای ورود به مطالعه شامل پشت سر گذاشتن یک دوره شیمی‌درمانی، نداشتن سابقه متاستاز (براساس گزارش در پرونده)، فقدان اختلالات روانی قبل از تشخیص بیماری بنا بر گفته خود بیمار، مبتلا نبودن به بیماری‌های مزمن جسمی دیگری به‌جز سرطان، فقدان تجربه بحران‌های اخیر در زندگی به‌جز ابتلا به سرطان (همچون طلاق و مرگ عزیزان)، توانایی شرکت در جلسات درمانی گروه و شرکت نکردن هم‌زمان در سایر برنامه‌های آموزشی بود. معیارهای خروج از مطالعه شامل غیبت در بیش از 1 جلسه در برنامه آموزشی و شدت یافتن و بحرانی شدن وضعیت بیمار هنگام اجرای آزمایش بود.
حجم نمونه براساس میانگین و انحراف‌معیار نمره نشخوار فکری در مطالعه قنواتی و همکاران [14] و با حدود اطمینان 95 درصد و توان آزمون آماری 90 درصد و براساس فرمول در هر گروه تعداد 36 نفر برآورد شد. به منظور اطمینان از کفایت حجم نمونه و با پیش‌بینی ریزش احتمالی نمونه‌ها در این مطالعه، در هر گروه 50 نفر و در مجموع 100 نفر حجم نمونه تعیین شد (فرمول شماره 1).
ابزار جمع‌آوری اطلاعات در این مطالعه پرسش‌نامه‌ای متشکل از 2 بخش بود که به ورت خود‌گزارش‌دهی تکمیل شد.
بخش اول اطلاعات فردی بیمار شامل سن، سطح تحصیلات، تعداد فرزندان، وضعیت اقتصادی، مدت زمان بیماری، سابقه خانوادگی و سابقه عمل جراحی ماستکتومی بود. بخش دوم پرسش‌نامه نشخوار فکری بود.
پرسش‌نامه نشخوار فکری
نولن-هوکسیما این پرسش‌نامه را برای سنجش نشخوار فکری ساخته‌اند که شامل 22 سؤال و فاقد حیطه‌بندی است که در طیف لیکرت از تقریباً هرگز (1)، گاهی اوقات (2)، اغلب اوقات (3) تا تقریباً همیشه (4) رتبه‌بندی شده است. نمره کل پرسش‌نامه دامنه‌ای از 22 تا 88 دارد. هر‌‌چه نمره شرکت‌کننده‌ها بالاتر باشد، نشان‌دهنده نشخوار فکری بالای آن‌هاست. نولن-هوکسیما ضریب آلفای کرونباخ 0/88 را گزارش کردند [15]. در مطالعه رجبی و همکاران، ضریب آلفای کرونباخ 0/93 برای کل مقیاس به دست آمده است [16]. در مطالعه حاضر، پایایی ابزار با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/87 به دست آمد.
پژوهشگر پس از دریافت اجازه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان و دریافت معرفی‌نامه، به مراکز شیمی‌درمانی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان مراجعه کرده و با مسئولین مربوطه برای همکاری در اجرای مطالعه هماهنگی انجام داد. سپس با مراجعه به بخش‌های شیمی‌درمانی، بیماران دارای معیار ورود شناسایی شدند. ضمن معرفی پژوهش و دریافت رضایت‌نامه آگاهانه کتبی، از بیماران خواسته شد که فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه نشخوار فکری را تکمیل کنند. سپس برای بیماران گروه آزمایش در 11 گروه 4 تا 5 نفره برنامه آموزشی مبتنی بر امیددرمانی طی 8 جلسه (2 جلسه در هفته) در مدت زمان 45 تا 60 دقیقه ارائه شد. بیماران در فاصله زمانی بین جلسات شیمی‌درمانی در آزمایش شرکت کردند. برای رفاه بیماران و ریزش احتمالی وسیله ایاب و ذهاب برای بیماران فراهم بود.
آموزش مبتنی بر امیددرمانی یک برنامه درمانی است که براساس نظریه امید اشنایدر به منظور افزایش تفکر امیدوارانه و تقویت فعالیت‌های مربوط به پیگیری هدف طراحی شده است. در این برنامه آموزشی شرکت‌کنندگان ابتدا با اصول نظریه امید آشنا و سپس به آن‌ها آموزش داده می‌شود که چگونه این اصول را در زندگی خود به کار برند. شرکت‌کنندگان یاد می‌گیرند که:
1. چگونه اهداف مهم، قابل دستیابی و قابل اندازه‌گیری را تعیین کنند،
2. گذرگاه‌های متعدد برای حرکت به سمت این اهداف را تعیین کنند،
3. منابع انگیزشی و تأثیر متقابل هر مانع برانگیزش را شناسایی کنند،
4. پیشرفت به سمت هدف را بازنگری کنند،
5. اهداف و گذرگاه‌ها را در صورت لزوم اصلاح کنند [17]. محتوای این روش آموزشی به دفعات در مطالعات متعددی همچون بهبود کیفیت زندگی، امید و بهزیستی مادران دارای فرزند عقب‌مانده ذهنی [18]، کیفیت زندگی و تاب‌آوری زنان معتاد [19] افزایش امید به زندگی مبتلایان ایدز [20] استفاده و تأیید شده است.
برنامه آموزش مبتنی بر امیددرمانی براساس محتوای تعیین‌شده در جدول شماره 1، توسط روان‌پرستار در یکی از کلاس‌های آموزشی بیمارستان و با رعایت فاصله و استفاده از ماسک به‌صورت سخنرانی، بیان مثال و پرسش و پاسخ با بیماران ارائه شد.
پس از گذشت 1 ماه از آزمایش، مجدداً پرسش‌نامه‌ها تکمیل شدند. پژوهشگر برگزار‌کننده کلاس‌های آموزشی در تجزیه‌و‌تحلیل داده‌ها شرکت نداشت. بیماران گروه کنترل فقط برنامه روتین بخش را دریافت کردند.
این مطالعه در دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان به ثبت رسید. سایر ملاحظات اخلاقی، از‌جمله رضایت آگاهانه کتبی، اطمینان از محرمانه بودن اطلاعات، آزاد بودن شرکت در جلسات یا ترک مطالعه در هر مرحله‌ای از پژوهش مورد توجه قرار گرفتند.
داده‌ها به کمک نرم‌افزار SPSS نسخه 16 و با استفاده از آمار توصیفی میانگین، انحراف‌معیار و درصد فراوانی و استنباطی تی‌مستقل و تی‌زوجی تجزیه‌و‌تحلیل شدند. سطح معناداری برای آزمون‌ها کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
میانگین سن بیماران در گروه آزمایش 6/82±48/04 سال و گروه کنترل 5/59±47/72 سال بوده است. بیشتر شرکت‌کنندگان در هر 2 گروه (گروه آزمایش 68 درصد و گروه کنترل 72 درصد) سابقه خانوادگی بیماری سرطان پستان نداشتند. سایر مشخصات جمعیت‌شناختی بیماران در جدول شماره 2 ارائه شده است.
نتایج آزمون آماری تی‌مستقل نشان داد میانگین نمره نشخوار فکری قبل از آزمایش تفاوت آماری معناداری بین 2 گروه نداشت (0/29=P)، اما بعد از آزمایش گروه درمانی مبتنی بر امیددرمانی میانگین نمره نشخوار فکری معنادار بود (0/0001=P). آزمون آماری تی‌زوجی نشان داد بین میانگین نمره نشخوار فکری قبل و بعد از آزمایش در گروه آزمایش (0/003=P) تفاوت آماری معناداری وجود دارد، اما بر اساس آزمون تی‌زوجی در گروه کنترل در میانگین نمره نشخوار فکری تفاوت آماری معناداری یافت نشد (0/89=P) (جدول شماره 3).
بحث
پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر آموزش مبتنی بر امیددرمانی بر نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان انجام شد. نتایج نشان داد میانگین نمره نشخواره فکری در بیماران سرطان پستان در گروه آزمایش کاهش معناداری داشته است که نشان‌دهنده تأثیر معنادار و مثبت آموزش امیددرمانی بر نشخوار فکری بیماران مراجعه‌کننده به مراکز درمانی وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان بود. در این راستا، مطالعه منوچهری و همکاران با عنوان اثربخشی آموزش امیددرمانی بر به‌کارگیری روش‌های مقابله مثبت با استرس در همسران بیماران معتاد در شهر شیراز نشان داد که آموزش امیددرمانی به‌عنوان یکی از روش‌های به‌کار گرفته‌شده برای مقابله با استرس است [21].
همچنین نتایج مطالعه دیگری که در شهر ارومیه بر روی بیماران مبتلا به سرطان انجام شده بود، نشان داد امیددرمانی گروهی بر کیفیت زندگی و کاهش نشانه‌های افسردگی که پیامد نشخوار فکری است، مؤثر بوده است [22]؛ بنابراین در تبیین این یافته می‌توان گفت که در مشاوره و آموزش گروهی بر پایه امیددرمانی به مراجعان آموزش داده می‌شود تا اهداف مهم و قابلیت دستیابی را در نظر بگیرند. داشتن هدف و امید به دستیابی آن به زندگی فرد معنا می‌بخشد و فرد را در مسیر خاصی قرار می‌دهد. همچنین فرد یاد می‌گیرد به‌جای تمرکز بر تفکرات تکراری و موهوم به هدفی مشخص و در دسترس بیندیشد [23].
همچنین یافته‌های مطالعه فرهادی و همکاران که در شهر اهواز بر روی بیماران مبتلا به سرطان انجام شده بود، نشان داد امیددرمانی بر بُعد سلامت روان کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان تأثیر معناداری داشته است [24]. براساس نظر اشنایدر، 3 الگوی انسداد هدف وجود دارد که فرد را مستعد ابتلا به ناامیدی و افسردگی و متعاقب آن افکار مزاحم و تکرارشونده یا نشخوار فکری می‌کند. یکی مسدود شدن هدف مهم و اساسی، دوم، انتخاب اهدافی که رضایت‌بخش نیستند و سوم، انتظار تعمیم‌یافته برای شکست است. با درمان مبتنی بر امید، افکار ناامیدی و مزاحم کاهش می‌یابد یا حذف می‌شوند. در بیماران مبتلا به سرطان پستان این پیامد می‌تواند فرد را در ادامه روند و پیگیری درمان تشویق کند [25].
علاوهبراین، یافته‌های مطالعه‌ای که در شهر گناباد انجام شده بود، نشان داد استفاده از روش امیددرمانی گروهی می‌تواند بر سلامت معنوی بیماران مبتلا به سرطان مؤثر باشد [26]. از این نتیجه هم می‌توان استنباط کرد که درمان مبتنی بر امید اثرات چندگانه دارد که همه نشان از ارتقای امید و امیدواری در فرد است و فاکتوری مهم در سلامت فرد است. نتایج یک مطالعه مرور نظام‌مند نشان داد انواع روان‌درمانی یا سایکوتراپی توانسته در بیماران با مشکل بالینی مثل بیماران مبتلا به سرطان تأثیر داشته باشد [25]. بر اساس یافته‌های به‌دست‌آمده می‌توان اظهار داشت که امید، پیش‌بینی‌کننده خوب برای مهار نشخوار فکری است. درواقع، به نظر می‌رسد افرادی که آموزش امید دریافت کردند، نشاط و اعتماد به نفس بالاتر و سازگاری روان‌شناختی بهتری دارند و با اطمینان بیشتری می‌توانند بر مشکلات غلبه کنند.
در راستای اثربخشی درمان‌های روان‌شناختی، از‌جمله امیددرمانی می‌توان گفت این آزمایش ضمن افزایش خودپنداره مثبت و تقویت و تشویق برای بالفعل درآوردن توانایی‌های بالقوه مثبت در فرد که با ارتقای امید هم‌راستاست، می‌تواند برای این بیماران که خود را در انتهای زندگی می‌بینند، نوعی مراقبت تسکینی محسوب شود. در همین راستا، نتایج مطالعه اسدی و همکاران نشان داد بسته آموزشی مبتنی به امید، بر نشخوار فکری والدین دچار فرزند مبتلا به سرطان تأثیر معنادار داشته و موجب کاهش نشخوار فکری در آنان شده است [5].
همچنین یافته‌های مطالعه عبادی که در بیمارستان شهدای تجریش تهران انجام شده بود، نشان داد رویکرد واقعیت درمانی مبتنی بر امید در ارتقای سطح امید بیماران مبتلا به سرطان پستان مؤثر بوده است [27]. علاوهبراین، یافته‌های مطالعه گونزالس-هرناندز و همکاران که به تأثیر درمان مبتنی بر شفقت بر بیماران تحت درمان مبتلا به سرطان پستان در کشور اسپانیا پرداخته بودند، نشان داد درمان‌های روان‌شناختی بر پذیرش بیماری و افزایش خود‌مهرورزی و کنترل بر استرس‌های درمان سرطان نقش بسزایی دارند [9]. بهطور مشابه، مطالعه منوچهری و همکاران با عنوان اثربخشی آموزش امیددرمانی بر به‌کارگیری روش‌های مقابله مثبت با استرس نشان داد آموزش امیددرمانی به‌عنوان یکی از روش‌های به‌کار گرفته‌شده برای مقابله با استرس است [21].
از محدودیت‌های پژوهش حاضر این است که نتایج به جامعه بیمارانی که بیماری آنان پیشرفت کرده یا متاستاز داده باشد، تعمیم‌پذیر نیست. همچنین نداشتن دوره پیگیری یکی دیگر از محدودیت‌های این مطالعه است.
نتیجه‌گیری
یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد آموزش مبتنی به امیددرمانی بر نشخوار فکری زنان مبتلا به سرطان پستان مراجعه‌کننده به بخش‌های شیمی‌درمانی دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان مؤثر بوده است. بیماران مبتلا به سرطان پستان تحت شیمی‌درمانی، مشکلات روانی متعددی در ارتباط با بیماری تجربه می‌کنند. این مشکلات موجب نشخوار فکری و مرور مکرر وقایع ناراحت‌کننده در بیمار می‌شود. پیامد نشخوار فکری برای بیمار این است که زندگی معنای خود را از دست می‌دهد و غمگینی بر آنان مستولی می‌شود و شادکامی و نشاط آنان کاهش می‌یابد.
آموزش مبتنی بر امیددرمانی می‌تواند بر متغیرهای روان‌شناختی تأثیر بگذارد؛ بنابراین باتوجه‌به این نکته مهم که بیماران مبتلا به سرطان پستان از مشکلات روانی گسترده‌ای رنج می‌برند و از طرفی شرایط هیجانی آنان بر بهبود سلامت جسمی آنان بسیار تأثیر‌گذار است، پیشنهاد می‌شود پرستاران بالینی در بخش‌های مراقبتی، نه تنها به مسائل جسمی، بلکه به سلامت روان این بیماران که درگیر افکار مزاحم هستند نیز توجه داشته باشند. آموزش مبتنی بر امیددرمانی یکی از انواع روان‌درمانی است که می‌توان برای آنان در کنار درمان‌های طبی انجام داد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله قسمتی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد روان‌پرستاری دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان است که با کد اخلاق IR.ZAUMS.REC.1399.083 به ثبت رسیده است.
حامی مالی
این پایان‌نامه با حمایت مالی معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت یکسان داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از تمام زنان مبتلا به سرطان پستان که ما را در انجام این پژوهش یاری دادند، تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Bekelman DB, Parry C, Curlin FA, Yamashita TE, Fairclough DL, Wamboldt FS. A comparison of two spirituality instruments and their relationship with depression and quality of life in chronic heart failure. J Pain Symptom Manage. 2010; 39(3):515-26. [DOI:10.1016/j.jpainsymman.2009.08.005] [PMID] [PMCID]
2.Asgarian F, Mirzaei M, Asgarian S, Jazayeri M. [Epidemiology of breast cancer and the age distribution of patients over a period of ten years (Persian)]. Iran J Breast Dis. 2016; 9(1):31-36. [Link]
3.Musarezaie A, Abbasi-Jebelli M. [A survey on the relationship between quality of life and mental health among women with breast cancer referred to the cancer specialized medical center in Isfahan (Persian)]. Nurs Dev Health. 2018; 9(1):59-69. [Link]
4.Sharifi M. [Relationship between fear of recurrence and psychological well-Bing in women with Brest cancer: The predictive role of causal cancer attribution (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2021; 19(6):496-506. [DOI:10.52547/unmf.19.6.496]
5.Asadi P, Farhadi H, Golparvar M. Effectiveness of training package of hope-based therapy through cognitive spiritual method on the psychological wellbeing and rumination of the parents of the children with cancer. Med J Mashhad Univ Med Sci. 2021; 64(3):3253-68. [Link]
6.Heidarian A, Zahrakar K, Mohsenzade F. [The effectiveness of mindfulness training on reducing rumination and enhancing resilience in female patients with breast cancer: A randomized trial (Persian)]. Iran J Breast Dis. 2016; 9(2):52-9. [Link]
7.Karamozan M, Bagherie M, DarehKurdi A, Khodaei A. [The effect of cognitive-behavioral stress management training on improving self-efficacy and increasing the happiness of patients with breast cancer (Persian)]. Q J PersIndivid Differ. 2013; 1(2):32-47. [Link]
8.Liu Y, Jiang TT, Shi TY. The relationship among rumination, coping strategies, and subjective well-being in Chinese patients with breast cancer: A cross-sectional study. Asian Nurs Res (Korean Soc Nurs Sci). 2020; 14(4):206-11. [PMID]
9.Gonzalez-Hernandez E, Romero R, Campos D, Burychka D, Diego-Pedro R, Baños R, et al. Cognitively-based compassion training (CBCT®) in breast cancer survivors: A randomized clinical trial study. Integr Cancer Ther. 2018; 17(3):684-96. [DOI:10.1177/1534735418772095] [PMID] [PMCID]
10.Sadoughi M, Mehrzad V, Mohammad Salehi Z. [The relationship between anxiety, depression, and quality of life among breast cancer patients in Seyedoshohada Hospital in Isfahan in 2016: The mediating role of resilience (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2017; 16(5):395-408. [Link]
11.Ahmadi Gh, Sohrabi F, Barati Sadeh F, Ghaderi M. [Predictive role of meaning of life in student›s depression (Persian)]. J Excell Couns Psychother. 2015; 4(14):86-99. [Link]
12.Rahimipour M, Shahgholian N, Yazdani M. Effect of hope therapy on depression, anxiety, and stress among the patients undergoing hemodialysis. Iran J Nurs Midwifery Res. 2015; 20(6):694-9. [DOI:10.4103/1735-9066.170007] [PMID] [PMCID]
13.Hamidian P, Rezaee N, Shakiba M, Navidian A. The effect of cognitive-emotional training on post-traumatic growth in women with breast cancer in Middle East. J Clin Psychol Med Settings. 2019; 26(1):25-32. [PMID]
14.Alighanavati S, Bahrami F, Godarzi K, Rouzbahani M. [Effectiveness of compassion-based therapy on rumination and concern of women with breast cancer (Persian)]. Health Psychol. 2018; 7(27):152-68. [Link]
15.Nolen-Hoeksema S, Wisco BE, Lyubomirsky S. Rethinking rumination. Perspect Psychol Sci. 2008; 3(5):400-24. [DOI:10.1111/j.1745-6924.2008.00088.x] [PMID]
16.Rajabi G, Gashtil K, Amanallahi A. [The relationship between self- compassion and depression with mediating›s thought rumination and worry in female nurses (Persian)]. Iran J Nurs. 2016; 29 (99 and 100):10-21 [DOI:10.29252/ijn.29.99.100.10]
17.Khodabakhshi Koolaee A, Sarvestani A, Mansour L, Habibi H, Rahmatizadeh M. Impact of methamphetamine and opium use in sexual satisfaction and body image in married substance and non-substance user men. Soc Determ Health. 2015; 1(2):71-80. [Link]
18.Kanani K, Hadi S, Soleimani M, Arman Panah A. [Examining the effect of hope therapy on the improvement of life quality, hope and psychological well-being in mothers of mentally retarded children (Persian)]. Iran J Pediatr Nurs. 2015; 1(3):34-47. [Link]
19.Dehghani Z, Khodabakhshi-Koolaee A. [Effectiveness of group hope therapy on quality of life and resilience in addicted women (Persian)]. J Educ Community Health. 2017; 4(1):28-34.[DOI:10.21859/jech.4.1.28]
20.Bakhshi F, Yektaee T, Hajimiri K, Inanlou M. The efficacy of group-based logotherapy on hope of life in HIV patients in North of Iran. Caspian J Health Res. 2019; 4(1):16-20. [DOI:10.29252/cjhr.4.1.16]
21.Manouchehri M, Gholzari M, Kordmirza Nikouzadeh E. [The effectiveness of hope therapy on employing positive coping with stress strategies in wives of addicted men (Persian)]. Clin Psychol Stud. 2016; 6(21):78-90. [Link]
22.Molaei Z, Ahangarzadeh Rezaei S, Khalkhali HR. [The effect of hope-based group therapy on the cancer patients` quality of life based on snyder’s hope theory. Nurs Midwifery J. 2017; 15(6):404-14. [Link]
23.Azimian M, Arian M, Shojaei SF, Doostian Y, Ebrahimi Barmi B, Khanjani MS. The effectiveness of group hope therapy training on the quality of life and meaning of life in patients with multiple sclerosis and their family caregivers. Iran J Psychiatry. 2021; 16(3):260-70. [Link]
24.Farhadi A, Movahedi Y, Movahedi M. [The effectiveness of hope- based group psychotherapy on the promotion of health related quality of life in patients with cancer (Persian)]. Yafte. 2014; 16 (1):32-42. [Link]
25.Akechi T, Okuyama T, Onishi J, Morita T, Furukawa TA. Psychotherapy for depression among incurable cancer patients. Cochrane Database Syst Rev. 2008; 2008(2):CD005537. [PMID]
26.Saberi Noghabi E, Zarvandi R, Jeddi H, Jamali Noghabi Z, Mazloum Shahri SB, Noori R. [The effect of group hope therapy on spiritual health of cancer patients: A semi experimental study (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2020; 19(4):369-82. [DOI:10.29252/jrums.19.4.369]
2.Asgarian F, Mirzaei M, Asgarian S, Jazayeri M. [Epidemiology of breast cancer and the age distribution of patients over a period of ten years (Persian)]. Iran J Breast Dis. 2016; 9(1):31-36. [Link]
3.Musarezaie A, Abbasi-Jebelli M. [A survey on the relationship between quality of life and mental health among women with breast cancer referred to the cancer specialized medical center in Isfahan (Persian)]. Nurs Dev Health. 2018; 9(1):59-69. [Link]
4.Sharifi M. [Relationship between fear of recurrence and psychological well-Bing in women with Brest cancer: The predictive role of causal cancer attribution (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2021; 19(6):496-506. [DOI:10.52547/unmf.19.6.496]
5.Asadi P, Farhadi H, Golparvar M. Effectiveness of training package of hope-based therapy through cognitive spiritual method on the psychological wellbeing and rumination of the parents of the children with cancer. Med J Mashhad Univ Med Sci. 2021; 64(3):3253-68. [Link]
6.Heidarian A, Zahrakar K, Mohsenzade F. [The effectiveness of mindfulness training on reducing rumination and enhancing resilience in female patients with breast cancer: A randomized trial (Persian)]. Iran J Breast Dis. 2016; 9(2):52-9. [Link]
7.Karamozan M, Bagherie M, DarehKurdi A, Khodaei A. [The effect of cognitive-behavioral stress management training on improving self-efficacy and increasing the happiness of patients with breast cancer (Persian)]. Q J PersIndivid Differ. 2013; 1(2):32-47. [Link]
8.Liu Y, Jiang TT, Shi TY. The relationship among rumination, coping strategies, and subjective well-being in Chinese patients with breast cancer: A cross-sectional study. Asian Nurs Res (Korean Soc Nurs Sci). 2020; 14(4):206-11. [PMID]
9.Gonzalez-Hernandez E, Romero R, Campos D, Burychka D, Diego-Pedro R, Baños R, et al. Cognitively-based compassion training (CBCT®) in breast cancer survivors: A randomized clinical trial study. Integr Cancer Ther. 2018; 17(3):684-96. [DOI:10.1177/1534735418772095] [PMID] [PMCID]
10.Sadoughi M, Mehrzad V, Mohammad Salehi Z. [The relationship between anxiety, depression, and quality of life among breast cancer patients in Seyedoshohada Hospital in Isfahan in 2016: The mediating role of resilience (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2017; 16(5):395-408. [Link]
11.Ahmadi Gh, Sohrabi F, Barati Sadeh F, Ghaderi M. [Predictive role of meaning of life in student›s depression (Persian)]. J Excell Couns Psychother. 2015; 4(14):86-99. [Link]
12.Rahimipour M, Shahgholian N, Yazdani M. Effect of hope therapy on depression, anxiety, and stress among the patients undergoing hemodialysis. Iran J Nurs Midwifery Res. 2015; 20(6):694-9. [DOI:10.4103/1735-9066.170007] [PMID] [PMCID]
13.Hamidian P, Rezaee N, Shakiba M, Navidian A. The effect of cognitive-emotional training on post-traumatic growth in women with breast cancer in Middle East. J Clin Psychol Med Settings. 2019; 26(1):25-32. [PMID]
14.Alighanavati S, Bahrami F, Godarzi K, Rouzbahani M. [Effectiveness of compassion-based therapy on rumination and concern of women with breast cancer (Persian)]. Health Psychol. 2018; 7(27):152-68. [Link]
15.Nolen-Hoeksema S, Wisco BE, Lyubomirsky S. Rethinking rumination. Perspect Psychol Sci. 2008; 3(5):400-24. [DOI:10.1111/j.1745-6924.2008.00088.x] [PMID]
16.Rajabi G, Gashtil K, Amanallahi A. [The relationship between self- compassion and depression with mediating›s thought rumination and worry in female nurses (Persian)]. Iran J Nurs. 2016; 29 (99 and 100):10-21 [DOI:10.29252/ijn.29.99.100.10]
17.Khodabakhshi Koolaee A, Sarvestani A, Mansour L, Habibi H, Rahmatizadeh M. Impact of methamphetamine and opium use in sexual satisfaction and body image in married substance and non-substance user men. Soc Determ Health. 2015; 1(2):71-80. [Link]
18.Kanani K, Hadi S, Soleimani M, Arman Panah A. [Examining the effect of hope therapy on the improvement of life quality, hope and psychological well-being in mothers of mentally retarded children (Persian)]. Iran J Pediatr Nurs. 2015; 1(3):34-47. [Link]
19.Dehghani Z, Khodabakhshi-Koolaee A. [Effectiveness of group hope therapy on quality of life and resilience in addicted women (Persian)]. J Educ Community Health. 2017; 4(1):28-34.[DOI:10.21859/jech.4.1.28]
20.Bakhshi F, Yektaee T, Hajimiri K, Inanlou M. The efficacy of group-based logotherapy on hope of life in HIV patients in North of Iran. Caspian J Health Res. 2019; 4(1):16-20. [DOI:10.29252/cjhr.4.1.16]
21.Manouchehri M, Gholzari M, Kordmirza Nikouzadeh E. [The effectiveness of hope therapy on employing positive coping with stress strategies in wives of addicted men (Persian)]. Clin Psychol Stud. 2016; 6(21):78-90. [Link]
22.Molaei Z, Ahangarzadeh Rezaei S, Khalkhali HR. [The effect of hope-based group therapy on the cancer patients` quality of life based on snyder’s hope theory. Nurs Midwifery J. 2017; 15(6):404-14. [Link]
23.Azimian M, Arian M, Shojaei SF, Doostian Y, Ebrahimi Barmi B, Khanjani MS. The effectiveness of group hope therapy training on the quality of life and meaning of life in patients with multiple sclerosis and their family caregivers. Iran J Psychiatry. 2021; 16(3):260-70. [Link]
24.Farhadi A, Movahedi Y, Movahedi M. [The effectiveness of hope- based group psychotherapy on the promotion of health related quality of life in patients with cancer (Persian)]. Yafte. 2014; 16 (1):32-42. [Link]
25.Akechi T, Okuyama T, Onishi J, Morita T, Furukawa TA. Psychotherapy for depression among incurable cancer patients. Cochrane Database Syst Rev. 2008; 2008(2):CD005537. [PMID]
26.Saberi Noghabi E, Zarvandi R, Jeddi H, Jamali Noghabi Z, Mazloum Shahri SB, Noori R. [The effect of group hope therapy on spiritual health of cancer patients: A semi experimental study (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2020; 19(4):369-82. [DOI:10.29252/jrums.19.4.369]
27.Ebadi P, Bahari F, Mirzaei HR. [The effectiveness of reality therapy on the hope of breast cancer patients (Persian)]. Iranian Journal ofBreast Diseases. 2013; 6(2):26-34. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
