نشریه پرستاری ایران

مقدمه
یکی از مشکلات مرتبط با سلامت در محیط کار، استرس مرتبط با شغل است که در پژوهش‌های بسیار زیاد و گروه‌های کاری مختلف [1] از جمله پرستاران [2] مورد توجه قرار گرفته است. استرس شغلی، پاسخی جسمانی و هیجانی است و زمانی که مطالبات شغلی با توانایی، منابع یا نیازهای فرد در تعارض است، رخ می‌دهد [3]. در متاآنالیزی محمدی و همکاران [4] در سال 2020 نشان دادند شیوع کلی استرس شغلی در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های ایران 60 درصد (فاصله اطمینان 95 درصد: 7/70-1/48 درصد) است. در سایر کشورها میزان استرس شغلی پرستاران متفاوت گزارش شده است. برای مثال مطالعه‌ای در کشور هند گزارش کرده است که 49/8 درصد از پرستاران میزان استرس متوسط و شدیدی را تجربه می‌کنند [5]. پژوهشی که در کشور برزیل انجام گرفته میزان شیوع استرس شغلی را در پرستاران 77 درصد گزارش کرده است [6]. 
استرس طولانی‌مدتِ کار، بر سلامت جسمانی و روانی پرستاران تأثیر منفی می‌گذارد. بهزیستی روان‌شناختی یکی از مؤلفه‌های مهم سلامت است. بهزیستی روان‌شناختی را می‌توان به عنوان عملکرد روان‌شناختی مثبت تعریف کرد که شامل پذیرش خود، حس خودمختاری، داشتن هدف و تسلط، رشد فردی و روابط مثبت با دیگران است [7]. این متغیر دارای دو مؤلفه عاطفی و شناختی است. افراد با بهزیستی بالا، به طور عمده هیجانات مثبت را تجربه می‌کنند و از رویدادها و موقعیت‌های پیرامون خود ارزیابی مثبتی دارند در صورتی که افراد با بهزیستی پایین، حوادث و موقعیت‌های زندگی‌شان را نامطلوب ارزیابی می‌کنند و بیشتر هیجانات منفی را تجربه می‌کنند [8]. مطالعه بهزیستی روان‌شناختی پرستاران و عوامل مرتبط با آن بدین دلیل اهمیت دارد که از نتایج به‌دست‌آمده می‌توان برای بهبود سلامت روان و کاهش نرخ ترک شغلی پرستاران استفاده کرد. تعدادی از مطالعات نشان داده‌اند سطح بهزیستی روان‌شناختی پرستاران بالا نیست [9]. میانگین بهزیستی روان‌شناختی پرستاران با استفاده از فرم کوتاه پرسش‌نامه ریف در کشور تایوان 72/9 (دامنه نمرات بین 108-18) به دست آمده است [10]. مطالعه دیگری که در کشور استرالیا و بر روی روان‌پرستاران انجام گرفت میانگین بهزیستی روان‌شناختی آن‌ها را 82/3 (دامنه نمرات بین 108-18) گزارش کرده است [11]. در ایران مطالعات انجام‌گرفته نشان داد بهزیستی روان‌شناختی پرستاران با استفاده از فرم کوتاه پرسش‌نامه Ryff (دامنه نمرات بین 108-18) در شهرهای بجنورد [12]، مشهد [13] و قم [14] به ترتیب 53/05، 64/19، 69/27 بوده است. همان‌گونه که ذکر شد، استرس شغلی یکی از متغیرهایی است که بر بهزیستی روان‌شناختی تأثیر منفی می‌گذارد [11] و باعث کاهش کارایی و عملکرد پرستاران می‌شود [15]. استرس نه‌تنها در ایجاد اختلالات جسمانی نقش دارد، بلکه به ایجاد مشکلات عاطفی کمک می‌کند. از همین رو برخی از مطالعات نشان داده‌اند آموزش شیوه‌های مدیریت استرس می‌تواند بر بهزیستی روان‌شناختی مؤثر باشد، چراکه این شیوه‌ها می‌تواند رفتارهای فرد را به سمتی هدایت کند که منجر به زندگی سالمتری شود. چراکه فرد نسبت به رفتارهایش احساس مثبت و اطمینان دارد [16].
اما نکته‌ای که نباید از آن غافل ماند این است که استرس شغلی چگونه و از طریق تأثیر بر چه متغیرهایی منجر به کاهش بهزیستی روان‌شناختی می‌شود؟ یکی از متغیرهایی که به نظر می‌رسد می‌تواند چگونگی این رابطه را توضیح دهد انعطاف‌پذیری شناختی است. انعطاف‌پذیری شناختی توانایی سازگار کردن راهبردهای شناختی و رفتاری در پاسخ به تغییرات مداوم محیط است [17]. درواقع انعطاف‌پذیری شناختی به توانایی درک کنترل‌پذیر بودن موقعیت‌های مشکل‌آفرین پیچیده و دشوار، ارائه تفاسیر و راه‌حل‌های متنوع برای آن موقعیت‌ها و اجتناب نکردن از موقعیت‌های مشکل‌ساز اشاره دارد [18]. مطالعات انجام‌گرفته در ایران نشان داده‌اند، میانگین انعطاف‌پذیری شناختی (با دامنه نمرات 140-20) پرستاران زن بیمارستان‌های دولتی شهر اهواز [19] برابر با 73/66 و پرستاران زن بخش اورژانس شهر اصفهان برابر با 93/32 [20] بوده است. اما میانگین نمره انعطاف‌پذیری شناختی در پرستاران در مطالعه‌ای که در کشور لهستان انجام گرفت برابر با 102/64 بوده است [21]. استرس یکی از عواملی است که می‌تواند به انعطاف‌پذیری شناختی آسیب بزند. البته مطالعات مختلف نشان داده اند که تأثیر استرس بر انعطاف‌پذیری شناختی متفاوت است و بستگی به ویژگی‌های عوامل استرس‌زا دارد. عوامل استرس‌زای مزمن و تکرار‌شونده برعکس عوامل استرس‌زای خفیف و کوتاه‌مدت می‌تواند بر عملکرد شناختی تأثیر منفی داشته باشد [22, 23]. استرس با افزایش فعالیت سیستم سمپاتیک باعث می‌شود که افراد در موقعیت‌های استرس‌زا به تمامی راه‌حل‌های ممکن دسترسی نداشته باشند و پاسخ‌هایشان به سمت افکار غالب در ذهنشان سوگیری داشته باشد. همچنین استرس با کاهش حافظه کاری و عملکرد اجرایی به انعطاف‌پذیری شناختی آسیب می‌زند [24]. از این رو انعطاف‌پذیری شناختی به عنوان یک عامل محافظتی می‌تواند تأثیر استرس را بر سازگاری روان‌شناختی کاهش دهد [25]. طبق دیدگاه شناختی رفتاری واکنش‌های هیجانی، رفتاری و فیزیولوژیک به موقعیت‌ها تحت تأثیر واکنش‌های شناختی است که بر اساس فرض‌ها، نگرش‌ها و باورهای فرد قرار دارد. انعطاف‌پذیری شناختی به افراد اجازه می‌دهد تا در برابر عوامل استرس‌زا یا حوادث زندگی‌شان سازگارانه‌تر واکنش نشان دهند که نتیجه آن بهزیستی روان‌شناختی است [26]. 
درمجموع باید به این نکته توجه داشت که پرستاران یکی از بزرگ‌ترین اجزای نیروی انسانی بهداشت جهانی را تشکیل می‌دهند که خدمات بسیاری را به بیماران و خانواده آن‌ها ارائه می‌دهند. از این رو سلامت پرستاران باید به عنوان یکی از اولویت‌های آشکار برای سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی در نظر گرفته شود [27]. اما پرستاری شغلی استرس‌زاست؛ درگیری با همکاران، دیدن مرگ هر روزه بیماران، کمبود منابع حمایتی، کمبود وقت برای توجه به مشکلات عاطفی بیماران و مسئولیت‌های شغلی از جمله عواملی است که پرستاری را به یک شغل پرتنش تبدیل می‌کند. استرس‌های شغلی طولانی‌مدت در پرستاران می‌تواند منجر به مشکلات جسمانی و روانی شود و سلامت روان و بهزیستی روان‌شناختی آن‌ها را کاهش دهد [28]. از این رو بررسی عواملی که در این بین می‌تواند نقش محافظت‌کننده داشته باشد و اثرات استرس را کاهش دهد ضروری است، چرا‌که با شناسایی این عوامل می‌توان با آموزش‌های صحیح روان‌شناختی از اثرات منفی استرس شغلی کاست. با وجود اینکه پژوهش‌های بسیاری در مورد استرس شغلی پرستاران وجود دارد، بیشتر مطالعات صورت‌گرفته به بررسی این موضوع پرداخته‌اند که چگونه استرس شغلی را کاهش دهند، اما پژوهش حاضر به دنبال این مسئله است که با وجود استرس‌هایی که جزئی لاینفک از حرفه پرستاری است چگونه می‌توان اثرات آن را بر بهزیستی روان‌شناختی کاهش داد. 
روش بررسی
پژوهش حاضر مطالعه‌ای مقطعی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل تمامی پرستاران مشغول به کار در بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی اصفهان در تابستان سال 1398 بود. با توجه به اینکه توصیه شده است حداقل تعداد نمونه لازم برای بررسی نقش میانجی متغیرها 150 نفر باشد [29]، با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چهار بیمارستان کاشانی (با 333 پرستار)، چمران (با 403 پرستار)، خورشید (427 با پرستار) و حجتیه (با 83 پرستار) به صورت تصادفی انتخاب شدند و پس از آن از هر بیمارستان چهار بخش به صورت تصادفی انتخاب شد. تعداد پرستاران انتخاب‌شده از بیمارستان کاشانی 45 نفر (23 نفر بخش اورژانس، 12 نفر بخش تروما، 6 نفر بخش گوش و حلق و بینی و 4 نفر بخش داخلی زنان)، خورشید 36 نفر (20 نفر بخش اورژانس، 7 نفر بخش گوارش، 7 نفر بخش ICU و 2 نفر بخش ارولوژی)، بیمارستان چمران 36 نفر (12 نفر بخش ICU، 11 نفر بخش اورژانس، 9 نفر CCU و 4 نفر بخش زنان) و بیمارستان حجتیه 33 نفر (13 نفر جراحی، 14 نفر اورژانس، 4 نفر از داخلی مردان و 2 نفر از بخش زنان) بود. روش کار بدین صورت بود که با مراجعه به دفتر پرستاری هر بیمارستان، لیستی از پرستاران واجد شرایط هر بخش تهیه شد. بعد از مراجعه به پرستاران هر بخش، پس از توضیح اهداف پژوهش و اطمینان دادن جهت رعایت گمنامی، پرسش‌نامه‌ها که شامل رضایت‌نامه کتبی هم بود در اختیار آن‌ها قرار گرفت. . ملاک ورود به پژوهش داشتن حداقل یک سال سابقه کار (به جهت تجربه استرس‌های شغلی) و نداشتن بیماری‌های مزمن جسمانی و روانی و ملاک خروج از پژوهش تکمیل ناقص پرسش‌نامه‌ها بود. درمجموع با احتساب پرسش‌نامه‌های ناقص و پرسش‌نامه‌هایی که برگردانده نشد (15 پرسش‌نامه)، 165 پرسش‌نامه توزیع شد. ابزار پژوهش شامل چهار پرسش‌نامه بود. پرسش‌نامه اول شامل مشخصات فردی شرکت‌کنندگان از جمله جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، سن و سابقه کاری بود. پرسش‌نامه دوم، پرسش‌نامه استرس شغلی(Health and Safety Executive stress questionnaire) بود. این پرسش‌نامه 35‌سؤالی به منظور سنجش استرس‌های مربوط به کار توسط سازمان اجرایی ایمنی و بهداشت انگلستان (Health and Safety Executive) طراحی شده است و دارای هفت زیرمقیاس نقش، ارتباط، حمایت مسئولین، حمایت همکاران، کنترل، تقاضا و تغییرات است. طیف لیکرت پرسش‌نامه به صورت هرگز، به‌ندرت، بعضی اوقات، اغلب و همواره است که از 5 تا 1 نمره گذاری می‌شود؛ البته نمره‌گذاری سؤالات 34 و 22 ،21 20،18 ،16 ،14 ،12 ،9 ،6 ،5 ،3 معکوس است. مجموع نمرات بین 35 تا 175 خواهد بود که نمرات بالاتر نشان‌دهنده‌ سطح بالاتر استرس است [30]. در ایران اعتبار پرسش‌نامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ و روش دونیمه کردن به ترتیب 0/78 و 0/65 به دست آمده است [31]. در پژوهش حاضر پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ برابر 82/0 محاسبه شد. 
پرسش‌نامه سوم، پرسش‌نامه بهزیستی روانشناختی ریف (فرم کوتاه) (Ryff’s psychological well-being scale-short form) بود. ریف برای سنجش مدل نظری خود، پرسش‌نامه‌ خودگزارشی طراحی کرد که از مهم‌ترین سنجه‌های بهزیستی روان‌شناختی به شمار می‌رود [32]. در این پژوهش از فرم کوتاه 18‌سؤالی استفاده شده است. این پرسش‌نامه نوعی آزمون خودسنجی است که در یک پیوستار 6‌درجه‌ای از کاملاً مخالفم=1؛ تا حدی مخالفم=2؛ کمی مخالف=3؛ کمی موافق=4؛ تا حدی موافق= و کاملاً موافق=6 پاسخ داده می‌شود. البته سؤالات 17 و 16 ،13 ،10 ،9 ،5 ،4 ،3 با روش معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. دامنه نمرات بین 18 تا 108 خواهد بود که نمره بالاتر بیانگر بهزیستی روان‌شناختی بهتر است. خانجانی و همکاران [33] آلفای کرونباخ برای کل مقیاس را 0/71 به دست آوردند. در پژوهش حاضر پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ برابر 0/76 محاسبه شد. 
پرسش‌نامه چهارم، پرسش‌نامه انعطاف‌پذیری شناختی بود. این پرسش‌نامه که توسط دنیس و وندروال (Dennis & Vander wal) [18] ساخته شده است، یک ابزار خودگزارشی کوتاه 20‌سؤالی است. شیوه نمره‌گذاری آن بر اساس یک مقیاس 7‌ درجه‌ای لیکرتی (بسیارمخالفم، مخالفم، تاحدودی مخالفم، نظری ندارم، تاحدودی موافقم، موافقم، بسیار موافقم) از 1 تا 7 استد. سؤالات 2، 4، 7،9، 11 و 17 به صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شوند. دامنه نمرات بین 20 تا 140 است. نمره بالاتر نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری شناختی بیشتر است. این پرسش‌نامه در کار بالینی و غیربالینی و برای ارزیابی میزان پیشرفت فرد در ایجاد تفکر انعطاف‌پذیر به کار می‌رود. در ایران ضریب اعتبار بازآزمایی کل مقیاس 0/71 و ضریب آلفای کرونباخ کل مقیاس 0/90 گزارش شده است [34]. در پژوهش حاضر پایایی این مقیاس به روش آلفای کرونباخ برابر 0/88 محاسبه شد. 
در این پژوهش داده‌های جمع‌آوری شده با نرم‌افزار SPSS نسخه 16 مورد تجزیه‌و‌تحلیل قرار گرفت. از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف معیار) و آمار استنباطی (همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه) استفاده شد. برای آزمون نقش میانجی انعطاف‌پذیری شناختی در رابطه بین استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی از مراحل پیشنهادی بارون و کنی (Baron & Kenny) به روش رگرسیون سلسله‌مراتبی استفاده شد. سطح معنی‌داری در این پژوهش کمتر از 0/05 نظر گرفته شد.
یافته‌ها
از 165 پرسش‌نامه توزیع‌شده، 150 مورد کامل پاسخ داده شده بودکه برای تحلیل داده‌ها استفاده شد. همان‌گونه که بررسی متغیرهای جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 نشان می‌دهد، 111نفر (74 درصد) از پرستاران را زنان و 39 نفر (26 درصد) را مردان تشکیل می‌دادند.


46 نفر (30/7 درصد) مجرد و 104 نفر (69/3 درصد) متأهل بودند. بیشترین فراوانی تحصیلات پرستاران مربوط به کارشناسی با 119 نفر (79/3 درصد) بود. میانگین±انحراف معیار سن و سابقه کاری شرکت‌کنندگان در پژوهش به ترتیب برابر با 7/48±33/57 و 6/74±9/35 سال بود. میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش در جداول 2 و 3 نشان داده شده است. 


جهت بررسی رابطه بین متغیرهای پژوهش از آزمون همبستگی پیرسون استفاده شد. همان‌گونه که جدول شماره 2 نشان می‌دهد استرس شغلی با دو متغیر انعطاف‌پذیری شناختی و بهزیستی روان‌شناختی رابطه منفی (0/001>P) و انعطاف‌پذیری شناختی با بهزیستی روان‌شناختی رابطه مثبت (0/001>P) دارد.


جهت بررسی نقش میانجی انعطاف‌پذیری روان‌شناختی در رابطه بین استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی از روش تحلیل رگرسیون با روش بارون و کنی استفاده شد. همان‌گونه که جدول شماره 4 نشان می‌دهد، در مرحله اول متغیر استرس شغلی درمجموع 18 درصد از تغییرات متغیر بهزیستی روان‌شناختی را پیش‌بینی می‌کند که مقدار بتای آن برابر با 0/42- است که به لحاظ آماری معنادار است (001/0=P).


در مرحله دوم متغیرهای استرس شغلی و انعطاف‌پذیری شناختی در‌مجموع 42 درصد از تغییرات متغیر بهزیستی روان‌شناختی را پیش‌بینی می‌کنند. با توجه به اینکه رابطه استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی (0/0001=P) در مرحله اول معنادار بود و میزان بتای استرس شغلی (0/21- =β) در مرحله دوم نسبت به مرحله اول کاهش یافت، نقش میانجی جزئی انعطاف‌پذیری شناختی در رابطه بین استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی تأیید شد. جهت بررسی معنی‌دار بودن اثر متغیر میانجی از آزمون سوبل استفاده‌ شد. نتایج این آزمون نیز تأیید‌کننده نقش میانجی بود (sobel test=-4/25, P=0/0001).
بحث و نتیجه‌گیری
پژوهش حاضر نشان داد که بین استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی پرستاران رابطه معنادار وجود دارد و انعطاف‌پذیری شناختی در این رابطه نقش میانجی جزئی دارد. 
همسو با یافته پژوهش حاضر که نشان داد بین استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی رابطه وجود دارد، مطالعه اسماعیلی و همکارانش [35] که بر روی زنان متأهل شاغل در دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران انجام گرفت، نشان داد که بین استرس ادارک‌شده و بهزیستی روان‌شناختی رابطه منفی وجود دارد. اعیادی و همکاران [36] در مطالعه خود که در شهر اردبیل انجام دادند نشان دادند که استرس شغلی پرستاری می‌تواند 25 درصد از تغییرات بهزیستی ذهنی را پیش‌بینی کند. جعفری و دهقانی آرانی نیز نشان دادند که بین استرس ادراک‌شده و بهزیستی روان‌شناختی زنان مراجعه‌کننده به مراکز بهداشت با مشکل پرفشاری خون، رابطه وجود دارد [37]. فاستر (Foster) و همکارانش [11] در مطالعه‌ای که در کشور استرالیا و بر روی روان پرستاران انجام دادند نشان دادند که با افزایش استرس شغلی بهزیستی روان‌شناختی کاهش می‌یابد. در تبیین نتیجه به‌دست‌آمده چنین می‌توان بیان کرد پرستاری حرفه‌ای پرتنش است، بهداشت روان در بین پرستاران به علت زیاد بودن ساعات کاری، کار در نوبت‌های کاری چرخشی، کم بودن تعداد نیروهای کمک‌بهیار و خدماتی، کمبود وسایل و ابزارهای پیشرفته در بخش‌ها، قرار گرفتن درمعرض استرس‌های ایجاد‌شده توسط همراهان بیماران، استرس ناشی از مراقبت از بیماران بدحالی که برخی در معرض خطر مرگ قریب‌الوقوع قرار دارند و تلاش برای برآوردن نیازهای بیماران در معرض خطر است [38]. بیشتر افراد می‌توانند برای مدت کوتاهی با استرس مقابله کنند، اما استرس مزمن باعث ایجاد تغییراتی در وضعیت فیزیولوژیکی [39] و روان‌شناختی می‌شود که از پیامدهای آن می‌توان به کاهش بهزیستی روان‌شناختی اشاره کرد [38].
نتیجه دیگر پژوهش حاضر نشان داد انعطاف‌پذیری شناختی در رابطه بین استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی نقش میانجی دارد. با توجه به اینکه مطالعه‌ای یافت نشد که در جمعیت پرستاران انجام گرفته باشد، این نتیجه با یافته‌های الیوت و کشلی [4]، ژاوو و همکاران [41]، گابریز و همکاران [42] و همسوست. در همین راستا الیوت و کشلی [4] با مطالعه دانشجویان کشور عربستان که دارای ناتوانی بودند نشان دادند انعطاف‌پذیری شناختی در رابطه بین اضطراب و بهزیستی روان‌شناختی نقش میانجی دارد. ژاوو و همکارانش [41] با مطالعه جوانان کشور چین نتیجه گرفتند انعطاف‌پذیری شناختی میانجی‌گر رابطه بین استرس‌های دوران ابتدای زندگی و رفتارهای عادتی است. گابریز و همکاران [42] نیز با مطالعه دانشجویان کشور کانادا نشان دادند شرایط استرس‌زا از طریق کاهش انعطاف‌پذیری منجر به افزایش علائم افسردگی می‌شود. در تبیین یافته پژوهش حاضر می‌توان گفت پرستاری شغلی است که نیازمند رصد کردن عوامل و اطلاعات مختلف است که هریک از آن‌ها ممکن است نیازمند پاسخ‌دهی متفاوتی باشد. برای مثال ممکن است لازم باشد علاوه بر توجه به حالات عاطفی، رفتاری و فیزیولوژیک بیمار به اطلاعات تشخیصی و درمانی به‌دست‌آمده در مورد بیمار هم پاسخ دهند. محیط شغلی پرستاران می‌تواند با تغییرات ناگهانی همراه باشد که نیازمند گوش‌به‌زنگی مداوم و توانایی تغییر توجه از یک کار به وظیفه دیگر است [43]. از این رو انعطاف‌پذیری شناختی که شامل توانایی تغییر آمایه‌های شناختی به منظور سازگاری با محرک‌های در حال تغییر محیطی [18، 44] است به پرستاران کمک می‌کند که در محیط شغلی دائماً به متغیر استرس‌زا پاسخ مناسب دهند [43]. انعطاف‌پذیری افراد را قادر می‌کند در برابر فشارها و چالش‌ها و سایر مسائل عاطفی و اجتماعی برخورد مناسب و کارآمد داشته باشند. طی این فرایند، قدرت مقابله فرد در برابر چالش‌های عاطفی و اجتماعی و جسمی افزایش می‌یابد و جبران آسیب‌های روانی توان بیشتری را به فرد برای ادامه مسیر زندگی می‌دهد [45] که نتیجه آن افزایش بهزیستی روان‌شناختی است.
درمجموع باید به این نکته توجه داشت که پرستاری حرفه‌ای پرتنش است که در آن بهزیستی روان‌شناختی پرستاران در معرض خطر قرار می‌گیرد. از آنجایی که سلامت روان نه‌تنها در زندگی شخصی، بلکه در عملکرد شغلی و کیفیت ارائه خدمات مراقبت‌های بهداشتی پرستاران نقش دارد، شناسایی عوامل مرتبط با آن باید مورد توجه قرار گیرد. با توجه به نتایج پژوهش بخشی از رابطه منفی بین استرس شغلی و بهزیستی روان‌شناختی تحت تأثیر کاهش انعطاف‌پذیری شناختی است. از آنجایی که امکان حذف تمامی منابع استرس در پرستاران وجود ندارد، تقویت انعطاف‌پذیری شناختی می‌تواند منجر به کاهش اثرات منفی استرس بر سلامت روان‌شناختی شود. در این راستا پیشنهاد می‌شود که برای افزایش بهزیستی روان‌شناختی جلساتی با هدف آموزش انعطاف‌پذیری شناختی برای پرستاران برگزار شود. همچنین می‌توان دوره هایی را برای دانشجویان رشته پرستاری طراحی کرد تا با آموزش انعطاف‌پذیری روان‌شناختی از مشکلات احتمالی آتی در حوزه سلامت روان پیشگیری کرد. پژوهش حاضر دارای محدودیت هایی بود، از جمله اینکه نمونه پژوهش از بیمارستان‌های شهر اصفهان به دست آمده است که تعمیم نتایج را محدود می‌کند. علاوه بر این، حدود 75 درصد نمونه پژوهش شامل زنان پرستار بودند که به دلیل مسئولیت‌های مرتبط با خانواده که برعهده آن‌هاست ممکن است میزان استرس بیشتری را نسبت به مردان تجربه کنند. از این‌ رو پیشنهاد می‌شود پژوهش مشابهی در سایر استان‌های کشور انجام شود. همچنین در پژوهش‌های آتی به تفکیک زنان و مردان به بررسی نتایج پرداخته شود تا قابلیت مقایسه نتایج فراهم شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه در کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه یزد تایید شده است (کد: IR.YAZD.REC.1399.040). اصول اخلاقی تماماً در این مقاله رعایت شده است. شرکت کنندگان اجازه داشتند هر زمان که مایل بودند از پژوهش خارج شوند. همچنین همه شرکت کنندگان در جریان روند پژوهش بودند. اطلاعات آن ها محرمانه نگه داشته شد.

حامی مالی
مقاله حاضر برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ‌ارشد نویسنده دوم در گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه یزد، یزد است.

مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی، روش‌شناسی، تحلیل و نهایی‌سازی: فهیمه دهقانی؛ جمع‌آوری داده‌ها، نگارش پیش‌نویس: زهرا بهاری.

تعارض منافع
هیچ‌گونه تعارض منافع توسط نویسندگان بیان نشده است.

تشکر و قدردانی
مقاله حاضر برگرفته از پایان نامه مقطع کارشناسی رشته روانشناسی است. از تمامی پرستارانی که با تکمیل پرسشنامه، پژوهشگران را در انجام مطالعه یاری کردند، سپاسگزاری می‌شود.

References
1.Harvey SB, Modini M, Joyce S, Milligan-Saville JS, Tan L, Mykletun A, et al. Can work make you mentally ill? A systematic meta-review of work-related risk factors for common mental health problems. Occup Environ Med. 2017; 74(4):301-10. [DOI:10.1136/oemed-2016-104015] [PMID]
2.Sharma P, Davey A, Davey S, Shukla A, Shrivastava K, Bansal R. Occupational stress among staff nurses: Controlling the risk to health. Indian J Occup Environ Med. 2014; 18(2):52-6. [PMID] [PMCID]
3.La Torre G, Sestili C, Mannocci A, Sinopoli A, De Paolis M, De Francesco S, et al. Association between work related stress and health related quality of life: The impact of socio-demographic variables. A cross sectional study in a region of central Italy. Int J Environ Res Public Health. 2018; 15(1):159. [DOI:10.3390/ijerph15010159] [PMID] [PMCID]
4.Mohammadi M, Vaisi-Raygani A, Jalali R, Salari N. Prevalence of job stress in nurses working in Iranian hospitals: A systematic review, meta-analysis and meta- regression study. J Health Saf Work. 2020; 10(2):119-28. http://jhsw.tums.ac.ir/article-1-6295-en.html
5.Mathew A, Thomas S. Occupational stress among nurses: Government versus private sector. Int J Nurs Care. 2019; 7(1):1-5. [DOI:10.5958/2320-8651.2019.00001.2]
6.Novaes Neto EM, Xavier ASG, Araújo TM. Factors associated with occupational stress among nursing professionals in health services of medium complexity. Rev Bras Enferm. 2020; 73 (Suppl1):e20180913. [DOI:10.1590/0034-7167-2018-0913] [PMID]
7.Idris MK. Over time effects of role stress on psychological strain among Malaysian public university academics. Int J Bus Soc Sci. 2011; 2(9):154-61. http://ijbssnet.com/journal/index/372
8.Ryff CD. Beyond Ponce de Leon and life satisfaction: New directions in quest of successful ageing. International journal of behavioral development. 1989; 12(1):35-55. [DOI:10.1177/016502548901200102]
9.Yu J, Song Y, Dong H, Su X, Zhang P. Factors associated with the general well-being of nurses in a tertiary Chinese hospital: A cross-sectional study. J Nurs Manag. 2020; 28(3):540-7. [DOI:10.1111/jonm.12954] [PMID]
10.Lee TS, Sun HF, Chiang HH. Development and validation of the short-form Ryff’s psychological well-being scale for clinical nurses in Taiwan. J Med Sci. 2019; 39(4):157-62. [DOI:10.4103/jmedsci.jmedsci_191_18]
11.Foster K, Roche M, Giandinoto JA, Furness T. Workplace stressors, psychological well-being, resilience, and caring behaviours of mental health nurses: A descriptive correlational study. Int J Ment Health Nurs. 2020; 29(1):56-68. [DOI:10.4103/jmedsci.jmedsci_191_18] [PMID]
12.Sotoodeh H, Shakerinia I, Kheyrati M, Dargahi S, Ghasemi Jobaneh R. [Surveying the relationship between spiritual and moral intelligence and the psychological well-being of nurses (Persian)]. Med Ethics Hist Med. 2016; 9(1):63-73. http://ijme.tums.ac.ir/article-1-5703-en.html
13.Aghli E, Ahi G, Mansouri A. [The role of dark triad of personality in predicting psychological well-being and humor styles in nurses (Persian)]. Iran J Psychiatr Nurs. 2018; 6(2):41-9. http://ijpn.ir/article-1-1045-en.html
14.Dadkhah Tehrani T, Habibian N, Ahmadi R. The relationship between religious attitudes and psychological well-being of nurses working in health centers in Qom University of Medical Sciences in 2014. Health Spiritual Med Ethics. 2015; 2(4):15-21. http://jhsme.muq.ac.ir/article-1-24-en.html
15.Li L, Ai H, Gao L, Zhou H, Liu X, Zhang Z, et al. Moderating effects of coping on work stress and job performance for nurses in tertiary hospitals: A cross-sectional survey in China. BMC Health Serv Res. 2017; 17(1):401. [DOI:10.1186/s12913-017-2348-3] [PMID] [PMCID]
16.Babaei MR, Askarizadeh G, Towhidi A. The effectiveness of Stress Management and Resilience Training (SMART) on psychological well-being in patients with thalassemia major. Prev Care Nurs Midwifery J. 2019; 8(4):8-15. [DOI:10.29252/pcnm.8.4.8]
17.Izquierdo A, Brigman JL, Radke AK, Rudebeck PH, Holmes A. The neural basis of reversal learning: An updated perspective. Neuroscience. 2017; 345:12-26. [DOI:10.1016/j.neuroscience.2016.03.021] [PMID] [PMCID]
18.Dennis JP, Vander Wal JS. The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cogn Ther Res. 2010; 34(3):241-53. [DOI:10.1007/s10608-009-9276-4]
19.Khorshidi G, DashtBozorgi Z. [Relationship of dark triad of personality, sexual assertiveness and cognitive flexibility with marital burnout in female nurses (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2019; 14(1):65-71. http://ijnr.ir/article-1-2167-en.html
20.Mahdavi Neysiani Z, Asgari M, Hosseni J, Tamananlo Z. [The relationship between cognitive flexibility and burnout and occupational injuries in female emergency nurses (Persian). Paper presented at: 7^th International Conference on Psychology and Social Sciences. 16 February 2017; Tehran, Iran. https://civilica.com/doc/639010/certificate/print/
21.Kruczek A, Basińska MA, Janicka M. Cognitive flexibility and flexibility in coping in nurses-the moderating role of age, seniority and the sense of stress. Int J Occup Med Environ Health. 2020; 33(4):507-21. [DOI:10.13075/ijomeh.1896.01567] [PMID]
22.Crum AJ, Akinola M, Martin A, Fath S. The role of stress mindset in shaping cognitive, emotional, and physiological responses to challenging and threatening stress. Anxiety Stress Coping. 2017; 30(4):379-95. [DOI:10.1080/10615806.2016.1275585] [PMID]
23.Hurtubise JL, Howland JG. Effects of stress on behavioral flexibility in rodents. Neuroscience. 2017; 345:176-92. [DOI:10.1016/j.neuroscience.2016.04.007] [PMID]
24.Marko M, Riečanský I. Sympathetic arousal, but not disturbed executive functioning, mediates the impairment of cognitive flexibility under stress. Cognition. 2018; 174:94-102. [DOI:10.1016/j.cognition.2018.02.004] [PMID]
25.Sung E, Chang JH, Lee S, Park SH. The Moderating effect of cognitive flexibility in the relationship between work stress and psychological symptoms in Korean air force pilots. Mil Psychol. 2019; 31(2):100-6. [DOI:10.1080/08995605.2018.1556083]
26.Cardom RD. The mediating role of cognitive flexibility on the relationship between cross-race interactions and psychological well-being [PhD. dissertation]. Lexington: University of Kentucky; 2016. https://uknowledge.uky.edu/edp_etds/50/
27.Jordan TR, Khubchandani J, Wiblishauser M. The impact of perceived stress and coping adequacy on the health of nurses: A pilot investigation. Nurs Res Pract. 2016; 2016:5843256. [DOI:10.1155/2016/5843256] [PMID] [PMCID]
28.Charkhat Gorgich EA, Zare S, Ghoreishinia G, Barfroshan S, Arbabisarjou A, Yoosefian N. Job stress and mental health among nursing staff of educational hospitals in South East Iran. Thrita. 2017; 6(1):e45421. [DOI:10.1155/2016/5843256]
29.Warner RM. Applied statistics: From bivariate through multivariate techniques. California: Sage Publications; 2013. https://www.google.com/books/edition/Applied_Statistics_From_Bivariate_Throug/b1bXhepuJOEC?hl=en&gbpv=0
30.Cousins R, MacKay C, Clarke SD, Kelly C, Kelly PJ, McCaig RH. Management standards and work-related stress in the UK: Practical development. Work Stress. 2004; 18(2):113-36. [DOI:10.1080/02678370410001734322]
31.Azad Marzabadi E, Gholami Fesharaki M. [Reliability and validity assessment for the HSE Job Stress Questionnaire (Persian)]. Int J Behav Sci. 2011; 4(4):291 -7. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=128653
32.Ryff CD, Keyes CL. The structure of psychological well-being revisited. J Pers Soc Psychol. 1995; 69(4):719-27. [DOI:10.1037/0022-3514.69.4.719]
33.Khanjani M, Shahidi Sh, Fathabadi J, Mazaheri MA, Shokri O. [Factor structure and psychometric properties of the Ryff’s scale of Psychological well-being, short form (18-item) among male and female students (Persian)]. J Thought Behav Clin Psychol. 2014; 9(32):27-36. https://jtbcp.riau.ac.ir/article_67_en.html
34.Soltani E, Shareh H, Bahrainian SA, Farmani A. [The mediating role of cognitive flexibility in correlation of coping styles and resilience with depression (Persian)]. Pejouhandeh. 2013; 18(2):88-96. http://pajoohande.sbmu.ac.ir/article-1-1518-en.html
35.Esmaeili S, Ghanbari Panah A, KoochakEntezar R. [Prediction of psychological well-being based on health anxiety and perceived stress with the mediating role of self-handicapping in married women working in the school of Nursing and Midwifery, Tehran University of Medical Sciences in 2018 (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2020; 14(6):45-52. http://ijnr.ir/article-1-2320-en.html
36.Ayadi N, Dargahi S, Ghamari Givi H, Abbasi M. [The impact of job stress on subjective well-being, marital stress and empathy of nurses (Persian)]. J Med Ethics Hist Med. 2016; 9(2):67-79. https://www.sid.ir/en/journal/ViewPaper.aspx?ID=547038
37.Jafari A, Deghani Arani Z. [Predicting psychological wellbeing of women with hypertension based on Perceived stress with mediating role cognitive emotional regulation (Persian)]. Iran J Psychiatr Nurs. 2019; 7(2):39-47. http://ijpn.ir/article-1-1329-en.html
38.Rahmani A, Merghati Khoei E, Sadeghi N, Allahgholi L. [Relationship between sexual pleasure and marital satisfaction (Persian)]. Iran J Nurs. 2011; 24(70):82-90. http://ijn.iums.ac.ir/article-1-988-en.html
39.Chang EC, Tugade MM, Asakawa K. Stress and coping among Asian Americans: Lazarus and Folkman’s model and beyond. In: Wong PTP, Wong LCJ, editors. Handbook of multicultural perspectives on stress and coping. Washington: Spring Publications; 2006. p. 439-455. [DOI:10.1007/0-387-26238-5_19]
40.Alioat SKH, El Keshky MES. Cognitive flexibility as the mediator between unemployment anxiety and psychological wellbeing among university students with disabilities. Art Humanit. 2020; 28:299 - 321. [DOI:10.4197/Art.28-14.10]
41.Zhou X, Meng Y, Schmitt HS, Montag C, Kendrick KM, Becker B. Cognitive flexibility mediates the association between early life stress and habitual behavior. Pers Individ Dif. 2020; 167:110231. [DOI:10.1016/j.paid.2020.110231]
42.Gabrys RL, Tabri N, Anisman H, Matheson K. Cognitive control and flexibility in the context of stress and depressive symptoms: The cognitive control and flexibility questionnaire. Front Psychol. 2018; 9:2219. [DOI:10.3389/fpsyg.2018.02219] [PMID] [PMCID]
43.Cheng P, Tallent G, Bender TJ, Tran KM, Drake CL. Shift work and cognitive flexibility: Decomposing task performance. J Biol Rhythms. 2017; 32(2):143-53. [DOI:10.1177/0748730417699309] [PMID]
44.Carbonella JY, Timpano KR. Examining the link between hoarding symptoms and cognitive flexibility deficits. Behav Ther. 2016; 47(2):262-73. [DOI:10.1016/j.beth.2015.11.003] [PMID]
45.Kazemi N, Dadashloo F, Seyf FS. [Prediction of psychological well-being and resilience in mothers of children with autism spectrum disorder based on cognitive flexibility (Persian)]. J Disabil Stud. 2019; 9:12. http://jdisabilstud.org/article-1-1488-fa.html