جلد 37، شماره 148 - ( تیر 1403 )
جلد 37 شماره 148 صفحات 145-132 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Naeemi A, Mardani Hamooleh M, Ghaljeh M, Haghani S. Problematic Internet Use Rate Among High School Students in Tehran, Iran, 2022. IJN 2024; 37 (148) :132-145
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3824-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3824-fa.html
نعیمی آرمان، مردانی حموله مرجان، قلجه مهناز، حقانی شیما. استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم: مطالعه توصیفی در شهر تهران. نشریه پرستاری ایران. 1403; 37 (148) :132-145
آرمان نعیمی1 
، مرجان مردانی حموله 2، مهناز قلجه3 ، شیما حقانی4
، مرجان مردانی حموله 2، مهناز قلجه3 ، شیما حقانی4
1- گروه روانپرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
2- گروه روانپرستاری، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، پژوهشکده مدیریت سلامت، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران. ،mardanihamoole.m@iums.ac.ir
3- گروه مدیریت پرستاری، مرکز تحقیقات پرستاری جامعه، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان، زاهدان، ایران
4- گروه آمار زیستی، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پرشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
2- گروه روانپرستاری، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، پژوهشکده مدیریت سلامت، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران. ،
3- گروه مدیریت پرستاری، مرکز تحقیقات پرستاری جامعه، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی زاهدان، زاهدان، ایران
4- گروه آمار زیستی، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پرشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 5315 kb]
(89 دریافت)
| چکیده (HTML) (642 مشاهده)
متن کامل: (35 مشاهده)
مقدمه
دانش‌آموزان به‌طور معمول به‌واسطه استفاده از بازی‌های کامپیوتری، گوش دادن و یا دریافت موسیقی موردعلاقه‌شان و یافتن دوستان جدید، بیشترین متقاضیان استفاده از اینترنت و خدمات آن هستند [1]. در این بین کاربران ایرانی استفاده‌کننده از اینترنت ازنظر تعداد رتبه اول را در کشورهای خاورمیانه کسب کرده‌اند. باتوجه‌به افزایش نفوذ اینترنت در ایران، تعداد کاربران آن در مدارس طی یک روز 15 میلیون نفر می‌باشد [2]. در همین رابطه، آمارهای متفاوتی درباره استفاده مشکلزا از اینترنت و اعتیاد به آن در میان دانش‌آموزان در جهان گزارش شده است. برای نمونه این آمارها در مجارستان 19/1 درصد [3]، در ایتالیا 24 درصد [4] و در ترکیه 19/8 درصد برای دختران و 4/17 درصد برای پسران [5] بوده است. در ایران نیز شیوع کلی اعتیاد به اینترنت 2/4 درصد گزارش شده است که برحسب جنسیت در پسران 2/9 و در دختران 2 درصد و برحسب گروه‌های سنی در نوجوانان 2/5 درصد است [6].
گسترش روزافزون استفاده از منابع اینترنتی، سبب پیدایش مفهوم استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان شده است. دانش‌آموزانی که دارای تغییرات شدید در حوزه‌های اجتماعی، عاطفی، شناختی و رفتاری به‌دلیل رشد و تمایز عصبی-زیست‌شناختی می‌باشند. استفاده مشکلزا از اینترنت به‌عنوان یک نشانگان پیچیده که شامل علائم شناختی و رفتاری می‌باشد، شناخته شده که به از دست دادن کارایی درزمینه تحصیلی فرد منجر شده است و پیامدهای منفی در ارتباطات و تعامل اجتماعی دارد [7]. این نشانگان دارای اثرات منفی بر دانش‌آموزان باتوجه‌به تغییرات روانشناختی آنان می‌باشد. به بیان شفاف‌تر، مفهوم استفاده مشکلزا از اینترنت، نوعی اختلال و بی‌نظمی روانی-اجتماعی است که با علائمی نظیر کناره‌گیری اجتماعی (با ایجاد علائمی نظیر اضطراب و بی‌حوصلگی)، اختلالات عاطفی (افسردگی، تندخویی و بدخلقی) و ازهم‌گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی (کاهش و یا فقدان روابط اجتماعی ازلحاظ کمی یا کیفی) همراه است [8].
شواهدی در این زمینه موجود است که نشان‌دهنده افزایش میزان استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان می‌باشد. ازجمله نتایج یک مطالعه فراتحلیل بیانگر میزان بالای استفاده مشکلزا از اینترنت در 25 درصد از دانش‌آموزان بوده است [9]. نتایج مطالعه‌ای در ایالات متحده امریکا نیز با بررسی 6000 دانش‌آموز دبیرستانی نشان داد استفاده مشکلزا از اینترنت در 53/58 درصد از آنان گزارش شده است [10]. نتایج پژوهش دیگری در ویتنام نیز نشان داد 23 درصد از دانش‌آموزان دارای سطح بالای استفاده مشکلزا از اینترنت بوده‌اند [11]. نتایج مطالعات انجام‌شده در ایران نیز نشان‌دهنده استفاده مشکلزا از اینترنت در 20-77/6 درصد از دانش‌آموزان ایرانی بوده است [12، 13].
همان‌گونه که بیان شد، استفاده مشکلزا از اینترنت به‌عنوان یکی از مشکلات شایع در بین دانش‌آموزان، خسارات جبران‌ناپذیری بر سلامت روانی آن‌ها وارد می‌کند که نتایج مطالعات نیز علائم روانی استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان را تأیید می‌کنند، به‌طوری‌که استفاده مشکلزا از اینترنت با رفتارهای خودتخریبی، اضطراب، کمبود توجه/بیش‌فعالی، خصومت/پرخاشگری، علائم وسواس فکری-اجباری و مشکلات رابطه مرتبط بوده است. همچنین ارتباط بین افسردگی، اضطراب، کاهش تمرکز و کیفیت خواب با استفاده مشکلزا از اینترنت وجود دارد [14]. افزون بر آن، استفاده مشکلزا از اینترنت با پیامدهایی نظیر هزینه روزافزون برای اینترنت و بروز رفتارهای مشکلزا همراه است [15].
می‌توان گفت تکرار رفتارهایی مانند قماربازی، ورزش، اعمال جنسی، خرید و غرق شدن در اینترنت باعث ترشح دوپامین و نوراپی نفرین در مغز می‌شود و لذت‌های حاصل از ترشح این هورمون‌ها باعث می‌شود افراد بیش‌ازپیش به رفتارهای یادشده روی بیاورند و براین‌اساس فرد مجبور می‌شود تا به تکرار رفتار موردنظر دست یابد [16]. ازسوی‌دیگر، ایجاد اثر محرومیت (احساس هیجانی ناخوشایند مانند اضطراب) در زمانی که فرد در تماس با اینترنت نیست، ایجاد اثر تحمل، کوشش‌های ناموفق مکرر برای قطع استفاده و تخریب در عملکرد زندگی روزانه در استفاده مشکلزا از اینترنت دیده می‌شود [14]. درنهایت، استفاده مشکلزا از اینترنت، روند کارهای درسی، زندگی اجتماعی و سایر جنبه‌های زندگی روزانه دانش‌آموز با خانواده را مختل می‌کند [17].
باتوجه‌به اینکه دانش‌آموزان، یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه در برابر رفتارهای پرخطر ازجمله استفاده نادرست از اینترنت را تشکیل می‌دهند [6] و ازطرف‌دیگر برحسب ضرورت‌های تحصیلی، بسیاری از اوقات خود را در جهان مجازی سپری می‌کنند. بدیهی است که هرگونه ضایعه و نارسایی در سلامت جسمی و روانی آنان که با استفاده مشکلزا از اینترنت مرتبط باشد، کاهش توانایی‌های آنان را به دنبال خواهد داشت. درنتیجه به شکل غیرقابل‌اجتنابی، کندی در پیشرفت جامعه و ازطرف‌دیگر فقدان سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان در دراز مدت، نابهنجاری و در کل بافت جامعه را درپی خواهد داشت [7].
موارد پیش‌گفت نشان می‌دهد استفاده مشکلزا از اینترنت می‌تواند به بروز مسائل و مشکلات جدی روانی در بین دانش‌آموزان منجر شود. دراین‌میان، پژوهشگر نیز به‌عنوان روان‌پرستار شاهد افزایش قابل‌مشاهده استفاده مشکلزا از اینترنت و تبعات جسمی و روانی حاصل از آن در دانش‌آموزان بوده و این مهم باعث سوق پیدا کردن پژوهشگر به سمت مطالعه‌ای درخصوص ارزیابی استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان شهر تهران شد تا از طریق ارزیابی دقیق این مشکل بتوان گروه‌های پر خطر دانش‌آموزان را رصد و در آینده با انجام اقدامات مداخله‌ای مبتنی بر ارتقای سلامت روانی از استفاده مشکلزا از اینترنت توسط آنان کم کرد. بنابراین هدف مطالعه حاضر ارزیابی استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان شهر تهران، بود.
روش بررسی
پژوهش حاضر، یک مطالعه توصیفی‌مقطعی بود. محیط پژوهش این مطالعه، مدارس متوسطه دوره دوم غرب تهران شامل 2 مدرسه دخترانه و 2 مدرسه پسرانه (در کل 4 مدرسه) بود که به شیوه قرعه‌کشی از بین مدارس پیش‌گفت به‌عنوان محیط پژوهش در سال 1401 انتخاب شدند. جامعه پژوهش در مطالعه حاضر تمام دانش‌آموزان 15-18 ساله مشغول به تحصیل در این مدارس ( 918 نفر) بودند. نمونه پژوهش نیز 265 نفر از این دانش‌آموزان بود که معیار ورود به مطالعه را دارا بودند. نمونه‌گیری به شیوه سهمیه‌ای بود. بدین صورت که به هر مدرسه‌ای سهمیه‌ای جهت شرکت در پژوهش اختصاص داده شد (از هر کدام از مدارس تعداد 86-62-50-67 نفر در پژوهش شرکت کردند).
معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن رضایت آگاهانه، نداشتن سابقه ابتلا به اختلالات روانی، اعتیاد، مشکلات جسمی مزمن به گفته خود دانش‌آموز و کاربر اینترنت بودن می‌شد.
حجم نمونه طبق فرمول تعیین حجم نمونه با ضریب اطمینان 95 درصد، توان آزمون 90 درصد و دقت آزمون 1/5 و براساس مطالعه لایق و اباذری [18]، معادل 242 نفر به دست آمد که با احتساب حدود 10 درصد ریزش نمونه، معادل 265 نفر لحاظ شد. ابزارهای گردآوری اطلاعات در این مطالعه، فرم اطلاعات فردی و مقیاس استفاده مشکلزا از اینترنت بود.
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
فرم مشخصات فردی شامل سن، جنسیت، مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی، معدل، وضعیت اقتصادی خانواده، نوع اقامت در منزل، رتبه فرزند در خانواده بود.
مقیاس استفاده مشکلزا از اینترنت
در سال 2005 تاچر این مقیاس را تهیه کرده است. این مقیاس 20 گویه‌ای است که سه بعد مشغولیت با اینترنت (11 گویه در شماره‌های 1-8 و 18-20)، اثرات سوء (6 گویه در شماره‌های 9-14) و مداخلات اجتماعی (3 گویه در شماره‌های 15-17) را می‌سنجد. گویه‌ها براساس طیف 5 درجه‌ای لیکرت از 1 تا 5 طراحی شده‌اند و هر فرد نمره بین 20 تا 100 کسب می‌کند. نمره بالاتر نشان‌دهنده میزان بالاتر استفاده مشکلزا از اینترنت است [19].
روایی این مقیاس را رنجبر و همکاران در ایران از طریق فرایند ترجمه-بازترجمه انجام داده‌اند و پایایی آن را نیز 0/86 گزارش کرده‌اند [20]. در پژوهش حاضر جهت تعیین روایی محتوا، نسخه‌های فارسی و انگلیسی ابزار به 5 نفر از اساتید گروه پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران داده شد و گویه‌ها باتوجه‌به توصیه‌ها و نظرات این گروه ویرایش شد. به‌منظور تعیین پایایی ابزار، ابزار یادشده را 15 نفــر از دانش‌آموزانی که به‌عنوان نمونه پژوهش نبودند، پاسخ دادند و ضریب آلفای کرونباخ برای این ابزار 0/82 محاسبه شد.
پژوهشگر پس از دریافت کد اخلاق از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی ایران با مراجعه به سازمان آموزش‌وپرورش اقدام به کسب مجوزهای لازم کرد. پس از اخذ مجوزهای لازم پژوهشگر با هماهنگی مسئولان مدرسه دعوت‌نامه‌هایی جهت دعوت دانش‌آموزان به‌منظور شرکت در مطالعه بین ایشان توزیع کرد. در این مطالعه، از میان مدارس دولتی دوره دوم متوسطه غرب تهران 2 مدرسه دخترانه و 2 مدرسه پسرانه با انجام عمل قرعه‌کشی بین مدارسی که اداره آموزش و پرورش مجوز مطالعه در آن‌ها را دادند، انتخاب شدند.
دانش‌آموزان حاضر در پژوهش از 4 مدرسه متوسطه دوره دوم واقع در منطقه غرب تهران بودند که از هر کدام از مدارس یادشده براساس تعداد کل دانش‌آموزان آن مدارس براساس معیارهای ورود به مطالعه در پژوهش شرکت کردند. نمونه‌گیری مطالعه به شیوه در دسترس بود. پس از ملاقات حضوری پژوهشگر با والدین دانش‌آموزان موردمطالعه، ابتدا واجد شرایط بودن آنان را جهت شرکت در مطالعه (از نظر دارا بودن معیارهای ورود به مطالعه) بررسی کرد و پس از توضیح هدف پژوهش و روش پژوهش، اقدام به دریافت رضایت‌نامه از والدین دانش‌آموزان کرد. فرم رضایت‌نامه را والدین مطالعه و تکمیل کردند و پس از دریافت رضایت‌نامه از والدین و دانش‌آموز جهت شرکت در پژوهش، پرسش‌نامه‌ها به دانش‌آموزان تحویل داده شد. زمان پاسخ به ابزارها 15 دقیقه بود و کل زمان فرایند گردآوری داده‌ها 5 ماه به طول انجامید. محقق در زمان تکمیل ابزارها در کنار دانش‌آموزان بود تا از تکمیل ابزار توسط آنان اطمینان حاصل کند و اگر ابهامی در این زمینه داشتند، برای آنان برطرف کند.
تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 در دو بخش آمار توصیفی و آماراستنباطی صورت گرفت. در بخش آمار توصیفی از جداول توزیع فراوانی برای متغیرهای کیفی پژوهش و شاخص های عددی کمینه، بیشینه و میانگین و انحراف‌معیار برای متغیرهای کمی پژوهش استفاده شد. در بخش آمار استنباطی از آزمون تی‌مستقل و آنالیز واریانس برای بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با استفاده مشکلزا از اینترنت استفاده شد. سطح معنی‌داری در تمام آزمون‌های استنباطی در سطح 95 درصد اطمینان، 0/05>P در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
میانگین سنی نمونه‌های تحت مطالعه برابر با 0/67±17/33 سال و دانش‌آموزان دارای 18 سال (45/7 درصد) نسبت به سایر دانش‌آموزان دارای فراوانی بیشتری بودند. فراوانی سایر مشخصات فردی دانش‌آموزان در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود.
میانگین نمره استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان 8/19±50/27 از نمره کل 100 بود. بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد مداخلات اجتماعی برابر با 0/55±2/59 و کمترین در بعد اثرات سوء با 0/51±2/44 بود (جدول شماره 2).
بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد مشغولیت با اینترنت در گویه «آیا تاکنون برایتان اتفاق افتاده که نتوانید برای آنلاین بودن صبر کنید و دوست داشته باشید هرچه سریع‌تر وقت خود را در اینترنت صرف کنید؟» با میانگین 0/86±2/79 و کمترین در گویه « آیا تاکنون به این نتیجه رسیده‌اید که در حال مخفی کردن زمان سپری کردن در اینترنت خود از دیگران هستید؟» با میانگین 0/82±2/2 بود (جدول شماره 3).
بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد اثرات سوء در گویه «آیا تاکنون موقعیتی پیش آمده که برای فرار از مشکلات خود به اینترنت (فضای مجازی) متصل شوید؟» با میانگین 0/81±2/55 و کمترین در گویه « آیا تاکنون به خاطر استفاده از اینترنت دچار مشکلات سلامتی و جسمی شده‌اید؟» با میانگین 0/91±2/33 بود (جدول شماره 4).
بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد مداخلات اجتماعی در گویه « آیا فعالیت‌های اجتماعی آنلاین را به سایر فعالیت‌های اجتماعی ترجیح می‌دهید؟» با میانگین 0/80±2/69 و کمترین در گویه « آیا تمایل دارید در اینترنت فرد یا افراد خاصی را جست‌و‌جو کنید؟» با میانگین 0/84±2/47 بود (جدول شماره 5).
در جداول شماره 3، 4 و 5 میانگین یادشده در محدوده 1 تا 5 محاسبه شده است. بین استفاده مشکلزا از اینترنت با هیچ‌یک از متغیرهای جمعیت‌شناختی ارتباط معنی‌دار آماری وجود نداشت (0/05<P) (جدول شماره 6).
بحث
در این مطالعه استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم در شهر تهران ارزیابی شد که براساس یافته‌ها، استفاده مشکلزا از اینترنت، در حد متوسط بود. در همین راستا، یافته‌های مطالعه‌ای در ویتنام نشان داد 40/2 درصد از دانش‌آموزان استفاده مشکلزا از اینترنت در سطح متوسط داشتند [11]. نتایج پژوهشی در ایران نیز حاکی از آن بود که 17/7 درصد از دانش‌آموزان دارای سطوح متوسط استفاده مشکلزا از اینترنت بودند [12].
در بین ابعاد استفاده مشکلزا از اینترنت بیشترین میانگین نمره مربوط به بعد مداخلات اجتماعی بود که در این بعد نیز بیشترین فراوانی مربوط به گویه «ترجیح فعالیت‌های اجتماعی آنلاین به به سایر فعالیت‌های اجتماعی» می‌شد. به نظر می‌رسد دانش‌آموزان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر، فعالیت‌های اجتماعی به شیوه آنلاین که با استفاده از اینترنت به آن دست می‌یابند را به‌صورت مطلوب برآورد می‌کنند. براین‌اساس، این‌گونه از فعالیت‌های اجتماعی را بر سایر فعالیت‌های اجتماعی که جنبه آنلاین ندارند، ترجیح می‌دهند. در همین رابطه، نتایج مطالعه‌ای در میانمار بیان کرد استفاده مشکلزا از اینترنت بر سلامت روانی دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد و به بروز اضطراب اجتماعی در دانش‌آموزان منجر می‌شود [21].
براساس نتایج مطالعه‌ای در چین، می‌توان گفت دانش‌آموزان با سطح بالای استفاده مشکلزا از اینترنت، دچار مشکل می‌شوند که درنهایت بر عملکرد اجتماعی عادی آن‌ها تأثیر می‌گذارد [22]. استفاده مشکلزا از اینترنت بر سایر جنبه‌های سلامت اجتماعی دانش‌آموزان نیز تأثیر منفی دارد که می‌تواند روابط بین اعضای خانواده را نیز تحت فشار قرار دهد. در همین خصوص، محققان در ترکیه نشان دادند استفاده مشکلزا از اینترنت کیفیت رابطه والد-نوجوان، تعارض نوجوان-والد و سلامت روانی دانش‌آموزان را نشان می‌دهد که این چالش‌ها و مسائل می‌تواند پیامدهای مهمی برای جلوگیری از افزایش میزان استفاده مشکلزا از اینترنت برای دانش‌آموزان داشته باشد [7]. پژوهشگر به‌عنوان روان‌پرستار چنین می‌اندیشد که ترجیح فعالیت‌های اجتماعی آنلاین به سایر فعالیت‌های اجتماعی برای دانش‌آموزان، می‌تواند آنان را با خطر اختلال در تعاملات اجتماعی مواجه کند. بنابراین، باتوجه‌به اینکه در مطالعه حاضر مشخص شد ترجیح فعالیت‌های اجتماعی آنلاین به سایر فعالیت‌های اجتماعی برای دانش‌آموزان وجود دارد و تبعاتی که این مهم در استفاده مشکلزا از اینترنت ازنظر اجتماعی برای دانش‌آموزان همراه دارد و در مطالعات فوق نیز به آن‌ها اشاره شد، ضروری است جهت نظارت بر محتوا و میزان فعالیت دانش‌آموزان در فعالیت‌های اجتماعی آنلاین موردعلاقه آنان، اقدامات لازم توسط والدین، مسئولین حوزه آموزش‌وپرورش و سایر نهادهای مرتبط با آن اجرا شود.
در مطالعه حاضر، بعد مشغولیت با اینترنت دارای دومین رتبه در میان ابعاد استفاده مشکلزا از اینترنت بود که در این بعد بیشترین میانگین نمره مربوط به گویه «عدم صبر برای آنلاین بودن و علاقمند بودن زیاد به صرف وقت در اینترنت» می‌شد. شاید دانش‌آموزان شرکت‌کننده در مطالعه کنونی از طریق استفاده از اینترنت به جذابیت‌هایی دست یافته بودند که برای آنلاین بودن، صبر نداشتند و علاقمند برای صرف وقت زیاد برای آن شده بودند. نتایج مطالعه‌ای در آلمان نشان‌دهنده میزان بالای مشغولیت با اینترنت در بین دانش‌آموزان بود که با مشکلات تحصیلی نظیر افت نمرات، اضطراب ناشی از امتحانات و اهمال کاری در تحصیل همراه شده بود [23].
نتایج مطالعات در چین و کره جنوبی نیز نشان‌دهنده ارتباط بین مشغولیت زیاد با اینترنت با مشکلات روانی مانند بی‌خوابی و افسردگی ناشی از آن می‌باشد [24، 25]. این یافته‌ها بیانگر نیاز بررسی‌های بیشتر برای نظارت بر استفاده از اینترنت توسط دانش‌آموزان و جلوگیری از عوارض ناشی از آن ازجمله افت تحصیلی، بی‌خوابی و افسردگی در راستای کاهش استفاده مشکلزا از اینترنت است.
کمترین میانگین نمره در بین ابعاد استفاده مشکلزا از اینترنت به بعد اثرات سوء مربوط بوده است. نتایج بررسی نمرات گویه‌های بعد اثرات سوء استفاده مشکلزا از اینترنت نشان می‌دهد که اغلب دانش‌آموزان به‌دلیل فرار از مشکلاتشان به اینترنت پناه می‌برند. در همین خصوص نتایج پژوهشی در ایالات متحده آمریکا نشان داد دانش‌آموزان به‌منظور فرار از مشکلات خود و برای جبران کمبودهای واقعی در روابط بین فردی و برای اجتناب از برخورد با احساسات منفی ناشی از تنهایی، بیشتر از اینترنت استفاده می‌کنند که درنهایت استفاده مشکلزا از اینترنت برای آنان رخ می‌دهد [11].
نتایج مطالعه‌ای در چین بیان کرد دانش‌آموزانی که استفاده مشکلزا از اینترنت را در سطوح بالاتر تجربه می‌کنند، عزت نفس پایین‌تری دارند و بیشتر از دیگران احساس تنهایی می‌کنند [26]. در همین رابطه، نتایج یک مطالعه در کره‌جنوبی نشان داد دانش‌آموزان ازجمله دلایل خود جهت استفاده مشکلزا از اینترنت، فرار از مشکلاتی نظیر استرس، اضطراب و علائم روان‌تنی گزارش کرده بودند [27].
نتایج پژوهش دیگری در چین نشان‌دهنده استفاده بیش از حد و مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان مقطع متوسطه بود. به باور محققان در مطالعه پیش‌گفت، فرآیند استفاده جبرانی از اینترنت، ناراحتی عاطفی دانش‌آموزان را کاهش می‌دهد [24]. بنابراین این فرآیند ممکن است به استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان به‌منظور فرار از انواع مشکلات آنان تبدیل شود. به نظر می‌رسد نمونه‌های موردمطالعه در مطالعه حاضر نیز توانایی لازم در بهره‌گیری از راهبردهای لازم برای حل مشکلاتشان را ندارند که پیامد آن میزان بالاتر استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد اثرات سوء می‌شود.
در این مطالعه، بین مشخصات فردی دانش‌آموزان موردمطالعه با وضعیت استفاده مشکلزا از اینترنت در آنان ارتباط معنی‌دار آماری وجود نداشت. نظر به اهمیت موضوع و نقشی که مشخصات فردی دانش‌آموزان می‌تواند در استفاده مشکلزا از اینترنت برای آنان داشته باشد، ضروری است مطالعات بیشتری در این خصوص انجام شود.
نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش حاضر به آموزش‌وپرورش کشور به‌ویژه مدیران و برنامه‌ریزان حوزه آموزش دانش‌آموزان مقطع متوسطه به‌منظور تدوین برنامه‌های آموزشی موردنیاز و همچنین مداخلات لازم در جهت استفاده بهینه از اینترنت در میان دانش‌آموزان در جهت ارتقای سلامت روانی آن‌ها کمک می‌کند. به‌عنوان نمونه در این مطالعه مشخص شد دانش‌آموزان مقطع متوسطه، فعالیت‌های اجتماعی آنلاین را به سایر فعالیت‌های اجتماعی ترجیح می‌دهند. این امر می‌تواند آنان را با ضعف در ارتباطات اجتماعی مواجه کند. ازآنجاکه روانپرستاران در ارائه مراقبتهای پرستاری همه جانبه در پیشگیری و کاهش استفاده مشکلزا از اینترنت و پیامدهای روانی ناشی از آن می‌توانند نقش ایفا کنند و نقش مهمی در ارائه خدمات مشاوره‌ای به دانش‌آموزان در این زمینه دارند، نتایج مطالعه حاضر به آنان در این زمینه یاری می‌رساند. درنهایت، نتایج این مطالعه می‌تواند مبنایی برای تحقیقات وسیع‌تر و جامع‌تر بعدی در زمینه ارتقای سطح دانش روانپرستاران درزمینه استفاده بهینه از اینترنت در دانش‌آموزان مقطع متوسطه باشد.
این مطالعه محدودیت‌هایی نیز داشت. نمونه‌های موردمطالعه در پژوهش حاضر با مشارکت دانش‌آموزان از مدارس مقطع متوسطه در غرب شهر تهران صورت گرفته است که هنگام ارزیابی و تفسیر نتایج در یک زمینه معین، مسائل زمینه‌ای (فرهنگی و اجتماعی-فرهنگی ) نیز باید در نظر گرفته شود. بنابراین تعمیم نتایج آن به جامعه دانش‌آموزان دبیرستانی شهر تهران و نیز سایر شهرهای کشور امکان‌پذیر نیست و جهت تعمیم دقیق‌تر نتایج حاصل از پژوهش انجام مطالعه در نمونه‌های بزرگ‌تر و در سطح ملی پیشنهاد می‌شود.
همچنین، اطلاعات به‌دست‌آمده از دانش‌آموزان به‌طور خود گزارش‌دهی بوده که به‌طور بالقوه می‌تواند به سوگیری توسط پاسخ‌دهندگان منجر شود که باید هنگام تفسیر نتایج در نظر گرفته شود. براین‌اساس، ازآنجاکه اطلاعات به‌دست‌آمده از دانش‌آموزان موردپژوهش به‌طور خودگزارش‌دهی بوده پیشنهاد می‌شود جهت استفاده مشکلزا از اینترنت توسط دانش‌آموزان از روش تحقیق کیفی استفاده شود.
همچنین در این مطالعه، شیوه نمونه‌گیری به‌صورت غیرتصادفی بود که این شیوه از نمونه‌گیری می‌تواند تعمیم نتایج را با دشواری مواجه کند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مقاله کلیه اصول اخلاقی در نظر گرفته شده است. شرکت‌کنندگان درمورد اهداف و روش‌های مطالعه مطلع شدند. آن‌ها از محرمانه بودن اطلاعات خود اطمینان داشتند و در هر زمان آزاد بودند مطالعه را ترک کنند و در صورت تمایل، نتایج تحقیق در اختیار آن‌ها قرار می‌گرفت. مجوز اخلاقی برای این مطالعه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران با شماره IR.IUMS.REC.1401.728دریافت شده است.
حامی مالی
این مطالعه برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانپرستاری آرمان نعیمی در دانشگاه علوم پزشکی ایران است و با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی و حدمات بهداشتی درمانی ایران انجام شد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌‌سازی : آرمان نعیمی و مرجان مردانی حموله؛ تحقیق و بررسی: مرجان مردانی حموله و مهناز قلجه؛ تحلیل داده‌ها: شیما حقانی؛ تدوین و نقد و بررسی: مرجان مردانی حموله.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از تمام دانش‌آموزان شرکت‌کننده در تحقیق قدردانی می‌شود.
دانش‌آموزان به‌طور معمول به‌واسطه استفاده از بازی‌های کامپیوتری، گوش دادن و یا دریافت موسیقی موردعلاقه‌شان و یافتن دوستان جدید، بیشترین متقاضیان استفاده از اینترنت و خدمات آن هستند [1]. در این بین کاربران ایرانی استفاده‌کننده از اینترنت ازنظر تعداد رتبه اول را در کشورهای خاورمیانه کسب کرده‌اند. باتوجه‌به افزایش نفوذ اینترنت در ایران، تعداد کاربران آن در مدارس طی یک روز 15 میلیون نفر می‌باشد [2]. در همین رابطه، آمارهای متفاوتی درباره استفاده مشکلزا از اینترنت و اعتیاد به آن در میان دانش‌آموزان در جهان گزارش شده است. برای نمونه این آمارها در مجارستان 19/1 درصد [3]، در ایتالیا 24 درصد [4] و در ترکیه 19/8 درصد برای دختران و 4/17 درصد برای پسران [5] بوده است. در ایران نیز شیوع کلی اعتیاد به اینترنت 2/4 درصد گزارش شده است که برحسب جنسیت در پسران 2/9 و در دختران 2 درصد و برحسب گروه‌های سنی در نوجوانان 2/5 درصد است [6].
گسترش روزافزون استفاده از منابع اینترنتی، سبب پیدایش مفهوم استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان شده است. دانش‌آموزانی که دارای تغییرات شدید در حوزه‌های اجتماعی، عاطفی، شناختی و رفتاری به‌دلیل رشد و تمایز عصبی-زیست‌شناختی می‌باشند. استفاده مشکلزا از اینترنت به‌عنوان یک نشانگان پیچیده که شامل علائم شناختی و رفتاری می‌باشد، شناخته شده که به از دست دادن کارایی درزمینه تحصیلی فرد منجر شده است و پیامدهای منفی در ارتباطات و تعامل اجتماعی دارد [7]. این نشانگان دارای اثرات منفی بر دانش‌آموزان باتوجه‌به تغییرات روانشناختی آنان می‌باشد. به بیان شفاف‌تر، مفهوم استفاده مشکلزا از اینترنت، نوعی اختلال و بی‌نظمی روانی-اجتماعی است که با علائمی نظیر کناره‌گیری اجتماعی (با ایجاد علائمی نظیر اضطراب و بی‌حوصلگی)، اختلالات عاطفی (افسردگی، تندخویی و بدخلقی) و ازهم‌گسیختگی روابط و مناسبات اجتماعی (کاهش و یا فقدان روابط اجتماعی ازلحاظ کمی یا کیفی) همراه است [8].
شواهدی در این زمینه موجود است که نشان‌دهنده افزایش میزان استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان می‌باشد. ازجمله نتایج یک مطالعه فراتحلیل بیانگر میزان بالای استفاده مشکلزا از اینترنت در 25 درصد از دانش‌آموزان بوده است [9]. نتایج مطالعه‌ای در ایالات متحده امریکا نیز با بررسی 6000 دانش‌آموز دبیرستانی نشان داد استفاده مشکلزا از اینترنت در 53/58 درصد از آنان گزارش شده است [10]. نتایج پژوهش دیگری در ویتنام نیز نشان داد 23 درصد از دانش‌آموزان دارای سطح بالای استفاده مشکلزا از اینترنت بوده‌اند [11]. نتایج مطالعات انجام‌شده در ایران نیز نشان‌دهنده استفاده مشکلزا از اینترنت در 20-77/6 درصد از دانش‌آموزان ایرانی بوده است [12، 13].
همان‌گونه که بیان شد، استفاده مشکلزا از اینترنت به‌عنوان یکی از مشکلات شایع در بین دانش‌آموزان، خسارات جبران‌ناپذیری بر سلامت روانی آن‌ها وارد می‌کند که نتایج مطالعات نیز علائم روانی استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان را تأیید می‌کنند، به‌طوری‌که استفاده مشکلزا از اینترنت با رفتارهای خودتخریبی، اضطراب، کمبود توجه/بیش‌فعالی، خصومت/پرخاشگری، علائم وسواس فکری-اجباری و مشکلات رابطه مرتبط بوده است. همچنین ارتباط بین افسردگی، اضطراب، کاهش تمرکز و کیفیت خواب با استفاده مشکلزا از اینترنت وجود دارد [14]. افزون بر آن، استفاده مشکلزا از اینترنت با پیامدهایی نظیر هزینه روزافزون برای اینترنت و بروز رفتارهای مشکلزا همراه است [15].
می‌توان گفت تکرار رفتارهایی مانند قماربازی، ورزش، اعمال جنسی، خرید و غرق شدن در اینترنت باعث ترشح دوپامین و نوراپی نفرین در مغز می‌شود و لذت‌های حاصل از ترشح این هورمون‌ها باعث می‌شود افراد بیش‌ازپیش به رفتارهای یادشده روی بیاورند و براین‌اساس فرد مجبور می‌شود تا به تکرار رفتار موردنظر دست یابد [16]. ازسوی‌دیگر، ایجاد اثر محرومیت (احساس هیجانی ناخوشایند مانند اضطراب) در زمانی که فرد در تماس با اینترنت نیست، ایجاد اثر تحمل، کوشش‌های ناموفق مکرر برای قطع استفاده و تخریب در عملکرد زندگی روزانه در استفاده مشکلزا از اینترنت دیده می‌شود [14]. درنهایت، استفاده مشکلزا از اینترنت، روند کارهای درسی، زندگی اجتماعی و سایر جنبه‌های زندگی روزانه دانش‌آموز با خانواده را مختل می‌کند [17].
باتوجه‌به اینکه دانش‌آموزان، یکی از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه در برابر رفتارهای پرخطر ازجمله استفاده نادرست از اینترنت را تشکیل می‌دهند [6] و ازطرف‌دیگر برحسب ضرورت‌های تحصیلی، بسیاری از اوقات خود را در جهان مجازی سپری می‌کنند. بدیهی است که هرگونه ضایعه و نارسایی در سلامت جسمی و روانی آنان که با استفاده مشکلزا از اینترنت مرتبط باشد، کاهش توانایی‌های آنان را به دنبال خواهد داشت. درنتیجه به شکل غیرقابل‌اجتنابی، کندی در پیشرفت جامعه و ازطرف‌دیگر فقدان سلامت جسمی و روانی دانش‌آموزان در دراز مدت، نابهنجاری و در کل بافت جامعه را درپی خواهد داشت [7].
موارد پیش‌گفت نشان می‌دهد استفاده مشکلزا از اینترنت می‌تواند به بروز مسائل و مشکلات جدی روانی در بین دانش‌آموزان منجر شود. دراین‌میان، پژوهشگر نیز به‌عنوان روان‌پرستار شاهد افزایش قابل‌مشاهده استفاده مشکلزا از اینترنت و تبعات جسمی و روانی حاصل از آن در دانش‌آموزان بوده و این مهم باعث سوق پیدا کردن پژوهشگر به سمت مطالعه‌ای درخصوص ارزیابی استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان شهر تهران شد تا از طریق ارزیابی دقیق این مشکل بتوان گروه‌های پر خطر دانش‌آموزان را رصد و در آینده با انجام اقدامات مداخله‌ای مبتنی بر ارتقای سلامت روانی از استفاده مشکلزا از اینترنت توسط آنان کم کرد. بنابراین هدف مطالعه حاضر ارزیابی استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان شهر تهران، بود.
روش بررسی
پژوهش حاضر، یک مطالعه توصیفی‌مقطعی بود. محیط پژوهش این مطالعه، مدارس متوسطه دوره دوم غرب تهران شامل 2 مدرسه دخترانه و 2 مدرسه پسرانه (در کل 4 مدرسه) بود که به شیوه قرعه‌کشی از بین مدارس پیش‌گفت به‌عنوان محیط پژوهش در سال 1401 انتخاب شدند. جامعه پژوهش در مطالعه حاضر تمام دانش‌آموزان 15-18 ساله مشغول به تحصیل در این مدارس ( 918 نفر) بودند. نمونه پژوهش نیز 265 نفر از این دانش‌آموزان بود که معیار ورود به مطالعه را دارا بودند. نمونه‌گیری به شیوه سهمیه‌ای بود. بدین صورت که به هر مدرسه‌ای سهمیه‌ای جهت شرکت در پژوهش اختصاص داده شد (از هر کدام از مدارس تعداد 86-62-50-67 نفر در پژوهش شرکت کردند).
معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن رضایت آگاهانه، نداشتن سابقه ابتلا به اختلالات روانی، اعتیاد، مشکلات جسمی مزمن به گفته خود دانش‌آموز و کاربر اینترنت بودن می‌شد.
حجم نمونه طبق فرمول تعیین حجم نمونه با ضریب اطمینان 95 درصد، توان آزمون 90 درصد و دقت آزمون 1/5 و براساس مطالعه لایق و اباذری [18]، معادل 242 نفر به دست آمد که با احتساب حدود 10 درصد ریزش نمونه، معادل 265 نفر لحاظ شد. ابزارهای گردآوری اطلاعات در این مطالعه، فرم اطلاعات فردی و مقیاس استفاده مشکلزا از اینترنت بود.
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
فرم مشخصات فردی شامل سن، جنسیت، مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی، معدل، وضعیت اقتصادی خانواده، نوع اقامت در منزل، رتبه فرزند در خانواده بود.
مقیاس استفاده مشکلزا از اینترنت
در سال 2005 تاچر این مقیاس را تهیه کرده است. این مقیاس 20 گویه‌ای است که سه بعد مشغولیت با اینترنت (11 گویه در شماره‌های 1-8 و 18-20)، اثرات سوء (6 گویه در شماره‌های 9-14) و مداخلات اجتماعی (3 گویه در شماره‌های 15-17) را می‌سنجد. گویه‌ها براساس طیف 5 درجه‌ای لیکرت از 1 تا 5 طراحی شده‌اند و هر فرد نمره بین 20 تا 100 کسب می‌کند. نمره بالاتر نشان‌دهنده میزان بالاتر استفاده مشکلزا از اینترنت است [19].
روایی این مقیاس را رنجبر و همکاران در ایران از طریق فرایند ترجمه-بازترجمه انجام داده‌اند و پایایی آن را نیز 0/86 گزارش کرده‌اند [20]. در پژوهش حاضر جهت تعیین روایی محتوا، نسخه‌های فارسی و انگلیسی ابزار به 5 نفر از اساتید گروه پرستاری دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران داده شد و گویه‌ها باتوجه‌به توصیه‌ها و نظرات این گروه ویرایش شد. به‌منظور تعیین پایایی ابزار، ابزار یادشده را 15 نفــر از دانش‌آموزانی که به‌عنوان نمونه پژوهش نبودند، پاسخ دادند و ضریب آلفای کرونباخ برای این ابزار 0/82 محاسبه شد.
پژوهشگر پس از دریافت کد اخلاق از کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی ایران با مراجعه به سازمان آموزش‌وپرورش اقدام به کسب مجوزهای لازم کرد. پس از اخذ مجوزهای لازم پژوهشگر با هماهنگی مسئولان مدرسه دعوت‌نامه‌هایی جهت دعوت دانش‌آموزان به‌منظور شرکت در مطالعه بین ایشان توزیع کرد. در این مطالعه، از میان مدارس دولتی دوره دوم متوسطه غرب تهران 2 مدرسه دخترانه و 2 مدرسه پسرانه با انجام عمل قرعه‌کشی بین مدارسی که اداره آموزش و پرورش مجوز مطالعه در آن‌ها را دادند، انتخاب شدند.
دانش‌آموزان حاضر در پژوهش از 4 مدرسه متوسطه دوره دوم واقع در منطقه غرب تهران بودند که از هر کدام از مدارس یادشده براساس تعداد کل دانش‌آموزان آن مدارس براساس معیارهای ورود به مطالعه در پژوهش شرکت کردند. نمونه‌گیری مطالعه به شیوه در دسترس بود. پس از ملاقات حضوری پژوهشگر با والدین دانش‌آموزان موردمطالعه، ابتدا واجد شرایط بودن آنان را جهت شرکت در مطالعه (از نظر دارا بودن معیارهای ورود به مطالعه) بررسی کرد و پس از توضیح هدف پژوهش و روش پژوهش، اقدام به دریافت رضایت‌نامه از والدین دانش‌آموزان کرد. فرم رضایت‌نامه را والدین مطالعه و تکمیل کردند و پس از دریافت رضایت‌نامه از والدین و دانش‌آموز جهت شرکت در پژوهش، پرسش‌نامه‌ها به دانش‌آموزان تحویل داده شد. زمان پاسخ به ابزارها 15 دقیقه بود و کل زمان فرایند گردآوری داده‌ها 5 ماه به طول انجامید. محقق در زمان تکمیل ابزارها در کنار دانش‌آموزان بود تا از تکمیل ابزار توسط آنان اطمینان حاصل کند و اگر ابهامی در این زمینه داشتند، برای آنان برطرف کند.
تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 در دو بخش آمار توصیفی و آماراستنباطی صورت گرفت. در بخش آمار توصیفی از جداول توزیع فراوانی برای متغیرهای کیفی پژوهش و شاخص های عددی کمینه، بیشینه و میانگین و انحراف‌معیار برای متغیرهای کمی پژوهش استفاده شد. در بخش آمار استنباطی از آزمون تی‌مستقل و آنالیز واریانس برای بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با استفاده مشکلزا از اینترنت استفاده شد. سطح معنی‌داری در تمام آزمون‌های استنباطی در سطح 95 درصد اطمینان، 0/05>P در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
میانگین سنی نمونه‌های تحت مطالعه برابر با 0/67±17/33 سال و دانش‌آموزان دارای 18 سال (45/7 درصد) نسبت به سایر دانش‌آموزان دارای فراوانی بیشتری بودند. فراوانی سایر مشخصات فردی دانش‌آموزان در جدول شماره 1 مشاهده می‌شود.
میانگین نمره استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان 8/19±50/27 از نمره کل 100 بود. بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد مداخلات اجتماعی برابر با 0/55±2/59 و کمترین در بعد اثرات سوء با 0/51±2/44 بود (جدول شماره 2).
بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد مشغولیت با اینترنت در گویه «آیا تاکنون برایتان اتفاق افتاده که نتوانید برای آنلاین بودن صبر کنید و دوست داشته باشید هرچه سریع‌تر وقت خود را در اینترنت صرف کنید؟» با میانگین 0/86±2/79 و کمترین در گویه « آیا تاکنون به این نتیجه رسیده‌اید که در حال مخفی کردن زمان سپری کردن در اینترنت خود از دیگران هستید؟» با میانگین 0/82±2/2 بود (جدول شماره 3).
بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد اثرات سوء در گویه «آیا تاکنون موقعیتی پیش آمده که برای فرار از مشکلات خود به اینترنت (فضای مجازی) متصل شوید؟» با میانگین 0/81±2/55 و کمترین در گویه « آیا تاکنون به خاطر استفاده از اینترنت دچار مشکلات سلامتی و جسمی شده‌اید؟» با میانگین 0/91±2/33 بود (جدول شماره 4).
بیشترین میانگین استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد مداخلات اجتماعی در گویه « آیا فعالیت‌های اجتماعی آنلاین را به سایر فعالیت‌های اجتماعی ترجیح می‌دهید؟» با میانگین 0/80±2/69 و کمترین در گویه « آیا تمایل دارید در اینترنت فرد یا افراد خاصی را جست‌و‌جو کنید؟» با میانگین 0/84±2/47 بود (جدول شماره 5).
در جداول شماره 3، 4 و 5 میانگین یادشده در محدوده 1 تا 5 محاسبه شده است. بین استفاده مشکلزا از اینترنت با هیچ‌یک از متغیرهای جمعیت‌شناختی ارتباط معنی‌دار آماری وجود نداشت (0/05<P) (
بحث
در این مطالعه استفاده مشکلزا از اینترنت در میان دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم در شهر تهران ارزیابی شد که براساس یافته‌ها، استفاده مشکلزا از اینترنت، در حد متوسط بود. در همین راستا، یافته‌های مطالعه‌ای در ویتنام نشان داد 40/2 درصد از دانش‌آموزان استفاده مشکلزا از اینترنت در سطح متوسط داشتند [11]. نتایج پژوهشی در ایران نیز حاکی از آن بود که 17/7 درصد از دانش‌آموزان دارای سطوح متوسط استفاده مشکلزا از اینترنت بودند [12].
در بین ابعاد استفاده مشکلزا از اینترنت بیشترین میانگین نمره مربوط به بعد مداخلات اجتماعی بود که در این بعد نیز بیشترین فراوانی مربوط به گویه «ترجیح فعالیت‌های اجتماعی آنلاین به به سایر فعالیت‌های اجتماعی» می‌شد. به نظر می‌رسد دانش‌آموزان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر، فعالیت‌های اجتماعی به شیوه آنلاین که با استفاده از اینترنت به آن دست می‌یابند را به‌صورت مطلوب برآورد می‌کنند. براین‌اساس، این‌گونه از فعالیت‌های اجتماعی را بر سایر فعالیت‌های اجتماعی که جنبه آنلاین ندارند، ترجیح می‌دهند. در همین رابطه، نتایج مطالعه‌ای در میانمار بیان کرد استفاده مشکلزا از اینترنت بر سلامت روانی دانش‌آموزان تأثیر می‌گذارد و به بروز اضطراب اجتماعی در دانش‌آموزان منجر می‌شود [21].
براساس نتایج مطالعه‌ای در چین، می‌توان گفت دانش‌آموزان با سطح بالای استفاده مشکلزا از اینترنت، دچار مشکل می‌شوند که درنهایت بر عملکرد اجتماعی عادی آن‌ها تأثیر می‌گذارد [22]. استفاده مشکلزا از اینترنت بر سایر جنبه‌های سلامت اجتماعی دانش‌آموزان نیز تأثیر منفی دارد که می‌تواند روابط بین اعضای خانواده را نیز تحت فشار قرار دهد. در همین خصوص، محققان در ترکیه نشان دادند استفاده مشکلزا از اینترنت کیفیت رابطه والد-نوجوان، تعارض نوجوان-والد و سلامت روانی دانش‌آموزان را نشان می‌دهد که این چالش‌ها و مسائل می‌تواند پیامدهای مهمی برای جلوگیری از افزایش میزان استفاده مشکلزا از اینترنت برای دانش‌آموزان داشته باشد [7]. پژوهشگر به‌عنوان روان‌پرستار چنین می‌اندیشد که ترجیح فعالیت‌های اجتماعی آنلاین به سایر فعالیت‌های اجتماعی برای دانش‌آموزان، می‌تواند آنان را با خطر اختلال در تعاملات اجتماعی مواجه کند. بنابراین، باتوجه‌به اینکه در مطالعه حاضر مشخص شد ترجیح فعالیت‌های اجتماعی آنلاین به سایر فعالیت‌های اجتماعی برای دانش‌آموزان وجود دارد و تبعاتی که این مهم در استفاده مشکلزا از اینترنت ازنظر اجتماعی برای دانش‌آموزان همراه دارد و در مطالعات فوق نیز به آن‌ها اشاره شد، ضروری است جهت نظارت بر محتوا و میزان فعالیت دانش‌آموزان در فعالیت‌های اجتماعی آنلاین موردعلاقه آنان، اقدامات لازم توسط والدین، مسئولین حوزه آموزش‌وپرورش و سایر نهادهای مرتبط با آن اجرا شود.
در مطالعه حاضر، بعد مشغولیت با اینترنت دارای دومین رتبه در میان ابعاد استفاده مشکلزا از اینترنت بود که در این بعد بیشترین میانگین نمره مربوط به گویه «عدم صبر برای آنلاین بودن و علاقمند بودن زیاد به صرف وقت در اینترنت» می‌شد. شاید دانش‌آموزان شرکت‌کننده در مطالعه کنونی از طریق استفاده از اینترنت به جذابیت‌هایی دست یافته بودند که برای آنلاین بودن، صبر نداشتند و علاقمند برای صرف وقت زیاد برای آن شده بودند. نتایج مطالعه‌ای در آلمان نشان‌دهنده میزان بالای مشغولیت با اینترنت در بین دانش‌آموزان بود که با مشکلات تحصیلی نظیر افت نمرات، اضطراب ناشی از امتحانات و اهمال کاری در تحصیل همراه شده بود [23].
نتایج مطالعات در چین و کره جنوبی نیز نشان‌دهنده ارتباط بین مشغولیت زیاد با اینترنت با مشکلات روانی مانند بی‌خوابی و افسردگی ناشی از آن می‌باشد [24، 25]. این یافته‌ها بیانگر نیاز بررسی‌های بیشتر برای نظارت بر استفاده از اینترنت توسط دانش‌آموزان و جلوگیری از عوارض ناشی از آن ازجمله افت تحصیلی، بی‌خوابی و افسردگی در راستای کاهش استفاده مشکلزا از اینترنت است.
کمترین میانگین نمره در بین ابعاد استفاده مشکلزا از اینترنت به بعد اثرات سوء مربوط بوده است. نتایج بررسی نمرات گویه‌های بعد اثرات سوء استفاده مشکلزا از اینترنت نشان می‌دهد که اغلب دانش‌آموزان به‌دلیل فرار از مشکلاتشان به اینترنت پناه می‌برند. در همین خصوص نتایج پژوهشی در ایالات متحده آمریکا نشان داد دانش‌آموزان به‌منظور فرار از مشکلات خود و برای جبران کمبودهای واقعی در روابط بین فردی و برای اجتناب از برخورد با احساسات منفی ناشی از تنهایی، بیشتر از اینترنت استفاده می‌کنند که درنهایت استفاده مشکلزا از اینترنت برای آنان رخ می‌دهد [11].
نتایج مطالعه‌ای در چین بیان کرد دانش‌آموزانی که استفاده مشکلزا از اینترنت را در سطوح بالاتر تجربه می‌کنند، عزت نفس پایین‌تری دارند و بیشتر از دیگران احساس تنهایی می‌کنند [26]. در همین رابطه، نتایج یک مطالعه در کره‌جنوبی نشان داد دانش‌آموزان ازجمله دلایل خود جهت استفاده مشکلزا از اینترنت، فرار از مشکلاتی نظیر استرس، اضطراب و علائم روان‌تنی گزارش کرده بودند [27].
نتایج پژوهش دیگری در چین نشان‌دهنده استفاده بیش از حد و مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان مقطع متوسطه بود. به باور محققان در مطالعه پیش‌گفت، فرآیند استفاده جبرانی از اینترنت، ناراحتی عاطفی دانش‌آموزان را کاهش می‌دهد [24]. بنابراین این فرآیند ممکن است به استفاده مشکلزا از اینترنت در بین دانش‌آموزان به‌منظور فرار از انواع مشکلات آنان تبدیل شود. به نظر می‌رسد نمونه‌های موردمطالعه در مطالعه حاضر نیز توانایی لازم در بهره‌گیری از راهبردهای لازم برای حل مشکلاتشان را ندارند که پیامد آن میزان بالاتر استفاده مشکلزا از اینترنت در بعد اثرات سوء می‌شود.
در این مطالعه، بین مشخصات فردی دانش‌آموزان موردمطالعه با وضعیت استفاده مشکلزا از اینترنت در آنان ارتباط معنی‌دار آماری وجود نداشت. نظر به اهمیت موضوع و نقشی که مشخصات فردی دانش‌آموزان می‌تواند در استفاده مشکلزا از اینترنت برای آنان داشته باشد، ضروری است مطالعات بیشتری در این خصوص انجام شود.
نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش حاضر به آموزش‌وپرورش کشور به‌ویژه مدیران و برنامه‌ریزان حوزه آموزش دانش‌آموزان مقطع متوسطه به‌منظور تدوین برنامه‌های آموزشی موردنیاز و همچنین مداخلات لازم در جهت استفاده بهینه از اینترنت در میان دانش‌آموزان در جهت ارتقای سلامت روانی آن‌ها کمک می‌کند. به‌عنوان نمونه در این مطالعه مشخص شد دانش‌آموزان مقطع متوسطه، فعالیت‌های اجتماعی آنلاین را به سایر فعالیت‌های اجتماعی ترجیح می‌دهند. این امر می‌تواند آنان را با ضعف در ارتباطات اجتماعی مواجه کند. ازآنجاکه روانپرستاران در ارائه مراقبتهای پرستاری همه جانبه در پیشگیری و کاهش استفاده مشکلزا از اینترنت و پیامدهای روانی ناشی از آن می‌توانند نقش ایفا کنند و نقش مهمی در ارائه خدمات مشاوره‌ای به دانش‌آموزان در این زمینه دارند، نتایج مطالعه حاضر به آنان در این زمینه یاری می‌رساند. درنهایت، نتایج این مطالعه می‌تواند مبنایی برای تحقیقات وسیع‌تر و جامع‌تر بعدی در زمینه ارتقای سطح دانش روانپرستاران درزمینه استفاده بهینه از اینترنت در دانش‌آموزان مقطع متوسطه باشد.
این مطالعه محدودیت‌هایی نیز داشت. نمونه‌های موردمطالعه در پژوهش حاضر با مشارکت دانش‌آموزان از مدارس مقطع متوسطه در غرب شهر تهران صورت گرفته است که هنگام ارزیابی و تفسیر نتایج در یک زمینه معین، مسائل زمینه‌ای (فرهنگی و اجتماعی-فرهنگی ) نیز باید در نظر گرفته شود. بنابراین تعمیم نتایج آن به جامعه دانش‌آموزان دبیرستانی شهر تهران و نیز سایر شهرهای کشور امکان‌پذیر نیست و جهت تعمیم دقیق‌تر نتایج حاصل از پژوهش انجام مطالعه در نمونه‌های بزرگ‌تر و در سطح ملی پیشنهاد می‌شود.
همچنین، اطلاعات به‌دست‌آمده از دانش‌آموزان به‌طور خود گزارش‌دهی بوده که به‌طور بالقوه می‌تواند به سوگیری توسط پاسخ‌دهندگان منجر شود که باید هنگام تفسیر نتایج در نظر گرفته شود. براین‌اساس، ازآنجاکه اطلاعات به‌دست‌آمده از دانش‌آموزان موردپژوهش به‌طور خودگزارش‌دهی بوده پیشنهاد می‌شود جهت استفاده مشکلزا از اینترنت توسط دانش‌آموزان از روش تحقیق کیفی استفاده شود.
همچنین در این مطالعه، شیوه نمونه‌گیری به‌صورت غیرتصادفی بود که این شیوه از نمونه‌گیری می‌تواند تعمیم نتایج را با دشواری مواجه کند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
در این مقاله کلیه اصول اخلاقی در نظر گرفته شده است. شرکت‌کنندگان درمورد اهداف و روش‌های مطالعه مطلع شدند. آن‌ها از محرمانه بودن اطلاعات خود اطمینان داشتند و در هر زمان آزاد بودند مطالعه را ترک کنند و در صورت تمایل، نتایج تحقیق در اختیار آن‌ها قرار می‌گرفت. مجوز اخلاقی برای این مطالعه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران با شماره IR.IUMS.REC.1401.728دریافت شده است.
حامی مالی
این مطالعه برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد روانپرستاری آرمان نعیمی در دانشگاه علوم پزشکی ایران است و با حمایت مالی دانشگاه علوم پزشکی و حدمات بهداشتی درمانی ایران انجام شد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌‌سازی : آرمان نعیمی و مرجان مردانی حموله؛ تحقیق و بررسی: مرجان مردانی حموله و مهناز قلجه؛ تحلیل داده‌ها: شیما حقانی؛ تدوین و نقد و بررسی: مرجان مردانی حموله.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از تمام دانش‌آموزان شرکت‌کننده در تحقیق قدردانی می‌شود.
References
1.Kumar N, Kumar A, Mahto SK, Kandpal M, Deshpande SN, Tanwar P. Prevalence of excessive internet use and its correlation with associated psychopathology in 11th and 12th grade students. Gen Psychiatr. 2019; 32(2):e100001. [DOI:10.1136/gpsych-2018-100001] [PMID]
2.Rastegarian A, Bazrafshan A, Keshavarz P. Happiness and internet addiction among high school girls in Iran: A single-center experience. Iran J Psychiatry. 2022; 17(4):388-394. [DOI:10.18502/ijps.v17i4.10687] [PMID]
3.Feher A, Fejes E, Kapus K, Jancsak C, Nagy GD, Horvath L, et al. The association of problematic usage of the internet with burnout, depression, insomnia, and quality of life among Hungarian high school students. Front Public Health. 2023; 11:1167308. [DOI:10.3389/fpubh.2023.1167308] [PMID]
4.Benedetto L, Rollo S, Cafeo A, Rosa GD, Pino R, Gagliano A, et al. Emotional and behavioural factors predisposing to internet addiction: The smartphone distraction among Italian high school students. Int J Environ Res Public Health. 2024; 21(4):386. [DOI:10.3390/ijerph21040386] [PMID]
5.Sayılı U, Vehid S, Erginöz E. Problematic internet use in Turkish high school students: Prevalence and related factors. Am J Health Behav. 2021; 45(1):31-43. [DOI:10.5993/AJHB.45.1.3] [PMID]
6.Mousavi SV. [Prevalence of internet addiction and the status of the use of virtual social networks in Iranian Teenagers and Youths in 2018 (Persian)]. J Mil Med. 2022; 22(3):281-8. [DOI:10.30491/JMM.22.3.281]
7.Özaslan A, Yıldırım M, Güney E, Güzel HŞ, İşeri E. Association between problematic internet use, quality of parent-adolescents relationship, conflicts, and mental health problems. Int J Ment Health Addict. 2022; 20(4):2503-19. [DOI:10.1007/s11469-021-00529-8]
8.Opakunle T, Opakunle O, Toki D, Aloba O, Nwozo C. Drug abuse among Nigerian high-school adolescents: Exploring the relationship with problematic internet use, suicidality, anxiety, depression, and self-esteem. Int J Med Health Dev. 2022; 27(3):277-84. [DOI:10.4103/ijmh.IJMH_17_22]
9.Joseph J, Varghese A, Vijay V, Dhandapani M, Grover S, Sharma SK, et al. Problematic internet use among school-going adolescents in India: A systematic review and meta-analysis. Indian J Community Med. 2022; 47(3):321-7. [DOI:10.4103/ijcm.ijcm_1129_21] [PMID]
10.Moreno M, Riddle K, Jenkins MC, Singh AP, Zhao Q, Eickhoff J. Measuring problematic internet use, internet gaming disorder, and social media addiction in young adults: Cross-sectional survey study. JMIR Public Health Surveill. 2022; 8(1):e27719. [DOI:10.2196/27719] [PMID]
11.Nguyen TTP, Do HN, Vu TBT, Vu KL, Nguyen HD, Nguyen DT, et al. Association of Individual and Neighborhood Characteristics to Problematic Internet Use among Youths and Adolescents: Evidence from Vietnam. Int J Environ Res Public Health. 2023; 20(3):2090. [DOI:10.3390/ijerph20032090] [PMID]
12.Parashkouh NN, Mirhadian L, EmamiSigaroudi A, Leili EK, Karimi H. Addiction to the Internet and mobile phones and its relationship with loneliness in Iranian adolescents. Int J Adolesc Med Health. 2018; 33(1). [DOI:10.1515/ijamh-2018-0035] [PMID]
13.Effatpanah M, Moharrami M, Rajabi Damavandi G, Aminikhah M, Hosein Nezhad M, Khatami F, et al. Association of internet addiction with emotional and behavioral characteristics of adolescents. Iran J Psychiatry. 2020; 15(1):55-66. [DOI:10.18502/ijps.v15i1.2440] [PMID]
14.Restrepo A, Scheininger T, Clucas J, Alexander L, Salum GA, Georgiades K, et al. Problematic internet use in children and adolescents: Associations with psychiatric disorders and impairment. BMC Psychiatry. 2020; 20(1):252. [DOI:10.1186/s12888-020-02640-x] [PMID]
15.Khalil SA, Kamal H, Hussien Elkholy H. The prevalence of problematic internet use among a sample of Egyptian adolescents and its psychiatric comorbidities. Int J Soc Psychiatry. 2022; 68(2):294-300. [DOI:10.1177/0020764020983841] [PMID]
16.Ge J, Liu Y, Cao W, Zhou S. The relationship between anxiety and depression with smartphone addiction among college students: The mediating effect of executive dysfunction. Front Psychol. 2023; 13:1033304. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.1033304] [PMID]
17.Eichenberg C, Schneider R, Rumpl H. Social media addiction: Associations with attachment style, mental distress, and personality. BMC Psychiatry. 2024; 24(1):278. [DOI:10.1186/s12888-024-05709-z] [PMID]
18.Layegh H, Abazari M. [Improper use of the internet and its relationship with daytime sleepiness in medical sciences students at Ardabil University of Medical Sciences (Persian)]. J Health. 2019; 10(3):379-86. [DOI:10.29252/j.health.10.3.379]
19.Thatcher A. Development and psychometric properties of the Problematic Internet Use Questionnaire. S Afr J Psychol. 2005; 35(4):793-809. [DOI:10.1177/008124630503500410]
20.Ranjbar H, Arab M, Hatamizadeh M, Shabani F, Nasri N. [The survey of relationship between Problemathic internet use with lonliness and satisfaction with life in internet users of Kerman (Persian)]. Adv Nurs Midwifery. 2017; 26(93):31-40. [Link]
21.Khine AT, Saw YM, Htut ZY, Khaing CT, Soe HZ, Swe KK, et al. Assessing risk factors and impact of cyberbullying victimization among university students in Myanmar: A cross-sectional study. Plos One. 2020; 15(1):e0227051. [DOI:10.1371/journal.pone.0227051] [PMID]
22.Yu Y, Yang X, Wang S, Wang H, Chang R, Tsamlag L, et al. Serial multiple mediation of the association between internet gaming disorder and suicidal ideation by insomnia and depression in adolescents in Shanghai, China. BMC Psychiatry. 2020; 20(1):460. [DOI:10.1186/s12888-020-02870-z] [PMID]
23.Wartberg L, Kammerl R. Empirical relationships between problematic alcohol use and a problematic use of video games, social media and the internet and their associations to mental health in adolescence. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(17):6098. [DOI:10.3390/ijerph17176098] [PMID]
24.Chen R, Liu J, Cao X, Duan S, Wen S, Zhang S, et al. The relationship between mobile phone use and suicide-related behaviors among adolescents: The mediating role of depression and interpersonal problems. J Affect Disord. 2020; 269:101-7. [DOI:10.1016/j.jad.2020.01.128] [PMID]
25.Fan Z, Chen M, Lin Y. Self-control and problematic internet use in college students: The chain mediating effect of rejection sensitivity and loneliness. Psychol Res Behav Manag. 2022; 15:459-70. [DOI:10.2147/PRBM.S352060] [PMID]
26.Lee JY, Ban D, Kim SY, Kim JM, Shin IS, Yoon JS, et al. Negative life events and problematic internet use as factors associated with psychotic-like experiences in adolescents. Front Psychiatry. 2019; 10:369. [DOI:10.3389/fpsyt.2019.00369] [PMID]
27.Zhai B, Li D, Li X, Liu Y, Zhang J, Sun W, Wang Y. Perceived school climate and problematic internet use among adolescents: Mediating roles of school belonging and depressive symptoms. Addict Behav. 2020; 110:106501. [DOI:10.1016/j.addbeh.2020.106501] [PMID]
1.Kumar N, Kumar A, Mahto SK, Kandpal M, Deshpande SN, Tanwar P. Prevalence of excessive internet use and its correlation with associated psychopathology in 11th and 12th grade students. Gen Psychiatr. 2019; 32(2):e100001. [DOI:10.1136/gpsych-2018-100001] [PMID]
2.Rastegarian A, Bazrafshan A, Keshavarz P. Happiness and internet addiction among high school girls in Iran: A single-center experience. Iran J Psychiatry. 2022; 17(4):388-394. [DOI:10.18502/ijps.v17i4.10687] [PMID]
3.Feher A, Fejes E, Kapus K, Jancsak C, Nagy GD, Horvath L, et al. The association of problematic usage of the internet with burnout, depression, insomnia, and quality of life among Hungarian high school students. Front Public Health. 2023; 11:1167308. [DOI:10.3389/fpubh.2023.1167308] [PMID]
4.Benedetto L, Rollo S, Cafeo A, Rosa GD, Pino R, Gagliano A, et al. Emotional and behavioural factors predisposing to internet addiction: The smartphone distraction among Italian high school students. Int J Environ Res Public Health. 2024; 21(4):386. [DOI:10.3390/ijerph21040386] [PMID]
5.Sayılı U, Vehid S, Erginöz E. Problematic internet use in Turkish high school students: Prevalence and related factors. Am J Health Behav. 2021; 45(1):31-43. [DOI:10.5993/AJHB.45.1.3] [PMID]
6.Mousavi SV. [Prevalence of internet addiction and the status of the use of virtual social networks in Iranian Teenagers and Youths in 2018 (Persian)]. J Mil Med. 2022; 22(3):281-8. [DOI:10.30491/JMM.22.3.281]
7.Özaslan A, Yıldırım M, Güney E, Güzel HŞ, İşeri E. Association between problematic internet use, quality of parent-adolescents relationship, conflicts, and mental health problems. Int J Ment Health Addict. 2022; 20(4):2503-19. [DOI:10.1007/s11469-021-00529-8]
8.Opakunle T, Opakunle O, Toki D, Aloba O, Nwozo C. Drug abuse among Nigerian high-school adolescents: Exploring the relationship with problematic internet use, suicidality, anxiety, depression, and self-esteem. Int J Med Health Dev. 2022; 27(3):277-84. [DOI:10.4103/ijmh.IJMH_17_22]
9.Joseph J, Varghese A, Vijay V, Dhandapani M, Grover S, Sharma SK, et al. Problematic internet use among school-going adolescents in India: A systematic review and meta-analysis. Indian J Community Med. 2022; 47(3):321-7. [DOI:10.4103/ijcm.ijcm_1129_21] [PMID]
10.Moreno M, Riddle K, Jenkins MC, Singh AP, Zhao Q, Eickhoff J. Measuring problematic internet use, internet gaming disorder, and social media addiction in young adults: Cross-sectional survey study. JMIR Public Health Surveill. 2022; 8(1):e27719. [DOI:10.2196/27719] [PMID]
11.Nguyen TTP, Do HN, Vu TBT, Vu KL, Nguyen HD, Nguyen DT, et al. Association of Individual and Neighborhood Characteristics to Problematic Internet Use among Youths and Adolescents: Evidence from Vietnam. Int J Environ Res Public Health. 2023; 20(3):2090. [DOI:10.3390/ijerph20032090] [PMID]
12.Parashkouh NN, Mirhadian L, EmamiSigaroudi A, Leili EK, Karimi H. Addiction to the Internet and mobile phones and its relationship with loneliness in Iranian adolescents. Int J Adolesc Med Health. 2018; 33(1). [DOI:10.1515/ijamh-2018-0035] [PMID]
13.Effatpanah M, Moharrami M, Rajabi Damavandi G, Aminikhah M, Hosein Nezhad M, Khatami F, et al. Association of internet addiction with emotional and behavioral characteristics of adolescents. Iran J Psychiatry. 2020; 15(1):55-66. [DOI:10.18502/ijps.v15i1.2440] [PMID]
14.Restrepo A, Scheininger T, Clucas J, Alexander L, Salum GA, Georgiades K, et al. Problematic internet use in children and adolescents: Associations with psychiatric disorders and impairment. BMC Psychiatry. 2020; 20(1):252. [DOI:10.1186/s12888-020-02640-x] [PMID]
15.Khalil SA, Kamal H, Hussien Elkholy H. The prevalence of problematic internet use among a sample of Egyptian adolescents and its psychiatric comorbidities. Int J Soc Psychiatry. 2022; 68(2):294-300. [DOI:10.1177/0020764020983841] [PMID]
16.Ge J, Liu Y, Cao W, Zhou S. The relationship between anxiety and depression with smartphone addiction among college students: The mediating effect of executive dysfunction. Front Psychol. 2023; 13:1033304. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.1033304] [PMID]
17.Eichenberg C, Schneider R, Rumpl H. Social media addiction: Associations with attachment style, mental distress, and personality. BMC Psychiatry. 2024; 24(1):278. [DOI:10.1186/s12888-024-05709-z] [PMID]
18.Layegh H, Abazari M. [Improper use of the internet and its relationship with daytime sleepiness in medical sciences students at Ardabil University of Medical Sciences (Persian)]. J Health. 2019; 10(3):379-86. [DOI:10.29252/j.health.10.3.379]
19.Thatcher A. Development and psychometric properties of the Problematic Internet Use Questionnaire. S Afr J Psychol. 2005; 35(4):793-809. [DOI:10.1177/008124630503500410]
20.Ranjbar H, Arab M, Hatamizadeh M, Shabani F, Nasri N. [The survey of relationship between Problemathic internet use with lonliness and satisfaction with life in internet users of Kerman (Persian)]. Adv Nurs Midwifery. 2017; 26(93):31-40. [Link]
21.Khine AT, Saw YM, Htut ZY, Khaing CT, Soe HZ, Swe KK, et al. Assessing risk factors and impact of cyberbullying victimization among university students in Myanmar: A cross-sectional study. Plos One. 2020; 15(1):e0227051. [DOI:10.1371/journal.pone.0227051] [PMID]
22.Yu Y, Yang X, Wang S, Wang H, Chang R, Tsamlag L, et al. Serial multiple mediation of the association between internet gaming disorder and suicidal ideation by insomnia and depression in adolescents in Shanghai, China. BMC Psychiatry. 2020; 20(1):460. [DOI:10.1186/s12888-020-02870-z] [PMID]
23.Wartberg L, Kammerl R. Empirical relationships between problematic alcohol use and a problematic use of video games, social media and the internet and their associations to mental health in adolescence. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(17):6098. [DOI:10.3390/ijerph17176098] [PMID]
24.Chen R, Liu J, Cao X, Duan S, Wen S, Zhang S, et al. The relationship between mobile phone use and suicide-related behaviors among adolescents: The mediating role of depression and interpersonal problems. J Affect Disord. 2020; 269:101-7. [DOI:10.1016/j.jad.2020.01.128] [PMID]
25.Fan Z, Chen M, Lin Y. Self-control and problematic internet use in college students: The chain mediating effect of rejection sensitivity and loneliness. Psychol Res Behav Manag. 2022; 15:459-70. [DOI:10.2147/PRBM.S352060] [PMID]
26.Lee JY, Ban D, Kim SY, Kim JM, Shin IS, Yoon JS, et al. Negative life events and problematic internet use as factors associated with psychotic-like experiences in adolescents. Front Psychiatry. 2019; 10:369. [DOI:10.3389/fpsyt.2019.00369] [PMID]
27.Zhai B, Li D, Li X, Liu Y, Zhang J, Sun W, Wang Y. Perceived school climate and problematic internet use among adolescents: Mediating roles of school belonging and depressive symptoms. Addict Behav. 2020; 110:106501. [DOI:10.1016/j.addbeh.2020.106501] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
