نشریه پرستاری ایران

مقدمه
فرسودگی شغلی یکی از معضلات جدی ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی‌درمانی است که به‌طور جدی عملکرد آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فرسودگی شغلی پدیده‌ای چندبعدی است و از خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی تشکیل شده است. خستگی عاطفی به ‌نوعی احساس تخلیه جسمی و روحی اشاره دارد که به‌دلیل فشار کاری ایجاد می‌شود و به دنبال آن منابع عاطفی فرد تخلیه می‌شود. درنتیجه کار برای فرد خسته‌کننده و بی‌معنی می‌شود. مسخ شخصیت شامل پاسخ منفی و بی‌رحمانه و یا عاری از احساسات همراه با بی‌اعتنایی به جنبه‌های مختلف کار است. عدم موفقیت فردی با کاهش احساس شایستگی و موفقیت در کار مشخص می‌شود [1]. 
فرسودگی شغلی در تمام مشاغل وجود دارد، اما در حرفه‌هایی که با سلامت انسان‌ها سروکار دارند، این پدیده اهمیت دوچندانی پیدا می‌کند. پرستاران تحت تأثیر بار کاری بالا، تنش‌های عاطفی، خستگی فیزیکی، عوامل استرس‌زا در محل کار و چالش‌های متعدد مراقبت از بیماران، سطوح بالایی از فرسودگی شغلی را تجربه می‌کنند [2، 3]. حجم کاری بالا، کمبود تعداد کارکنان، استرس بالای محیط کار، انعطاف‌پذیری کم برنامه کاری، ساعات کاری طولانی، تکراری شدن وظایف و تنوع پایین آن‌ها، تعارض نقش، تضاد بین ارزش‌های فردی و کاری، ارتباطات و حمایت اجتماعی ضعیف در محیط کار، رهبری ضعیف سرپرستار، روابط منفی بین همکاران، در نظر نگرفتن مشوق‌های کافی برای کارکنان و عدم امنیت شغلی کافی از علل اصلی فرسودگی شغلی پرستاران هستند [4].
آمارهای متفاوتی از شیوع فرسودگی شغلی پرستاران در سراسر جهان گزارش شده است. در مطالعه‌ای در ایالات متحده آمریکا، 30 درصد از پرستاران فرسودگی شغلی بالا داشتند [5]. در مطالعه‌ای بر روی پرستاران عربستان، حدود 39 درصد از آن‌ها خستگی عاطفی بالا، 38 درصد مسخ شخصیت بالا و 85/5 درصد عدم موفقیت فردی را گزارش کردند [6]. در مطالعه‌ای دیگر در مالزی، 60/6 درصد از پرستاران از فرسودگی شغلی بالا رنج می‌بردند [7]. نتایج یک مرور نظام‌مند و فراتحلیل نشان داد شیوع فرسودگی شغلی در استان‌های ایران از 25/9 تا 89/2 درصد متغیر است. همچنین شیوع فرسودگی شغلی در پرستاران مرد و زن ایرانی به‌ترتیب 44 و 66 درصد است [8].
فرسودگی شغلی پیامدهای منفی متعددی برای پرستاران دارد که بر زندگی شخصی و حرفه‌ای آن‌ها تأثیر می‌گذارد. مطالعات پیشین نشان دادند فرسودگی شغلی با سلامت روانی رابطه معکوس دارد و می‌تواند به اختلالاتی همچون افسردگی و اضطراب منجر شود [9, 10]. فرسودگی شغلی با بروز اختلالات قلبی‌عروقی، اسکلتی‌عضلانی و گوارشی ارتباط مستقیم دارد و کیفیت زندگی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد [11, 12]. فرسودگی شغلی، رضایت شغلی پرستاران را کاهش می‌دهد و تمایل آن‌ها به ترک شغل را افزایش می‌دهد. درنتیجه آثار منفی فرسودگی شغلی، سازمان‌های ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی درمانی را نیز تحت تأثیر خود قرار می‌دهد [13]. بخش قابل‌توجهی از آثار منفی فرسودگی شغلی، پیامدهای مرتبط با بیمار است. فرسودگی شغلی سبب افت قابل‌توجه عملکرد شغلی پرستار می‌شود که به دنبال آن افت کیفیت مراقبت‌های پرستاری، افزایش اشتباهات دارویی، افزایش عفونت‌های بیمارستانی، تهدید ایمنی بیمار، افزایش بروز حوادث نامطلوب، نارضایتی بیمار و تمایل وی به ترک بیمارستان رخ می‌دهد [4].
متون پیشین نشان دادند فرسودگی شغلی ارتباط منفی با کیفیت مراقبت‌های پرستاری دارد [14, 15]. یکی از مفاهیمی که دررابطه‌با کیفیت مراقبت‌های پرستاری ارائه شده است و معیاری برای فرایند پرستاری محسوب می‌شود، مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته است. مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته به مراقبت‌های موردنیاز یک بیمار اطلاق می‌شود که اجرای آن‌ها در طول نوبت کاری پرستار فراموش شده است [6]. هر مداخله پرستاری ممکن است در دسته مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته قرار گیرد. بااین‌حال برخی اقدامات پرستاری همچون توجه به بهداشت دهان بیمار، حمایت عاطفی و آموزش به بیمار درمورد روند بیماری بیشتر فراموش می‌شوند [17]. مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته سبب می‌شوند پیامدهای موردانتظار از اقدامات بهداشتی درمانی دریافت نشوند. این پدیده با کاهش رضایت بیمار، بدتر شدن پیش‌آگهی، افزایش عوارض جانبی مانند عفونت‌ها و طولانی‌تر شدن مدت بستری در بیمارستان مرتبط است [18].
مراقبت پرستاری ازدست‌رفته پدیده‌ای جهانی است که سلامت و ایمنی بیماران را تهدید می‌کند و به یک نگرانی جدی برای مدیران پرستاری تبدیل شده است. ازاین‌رو پژوهش در زمینه‌ شناسایی عوامل مؤثر در بروز آن ضروری است. کالیش و ویلیامز، دلایل مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته را در سه حیطه ارتباطات، منابع مادی و منابع انسانی تقسیم‌بندی کردند. نتایج مطالعه چگینی و همکاران نشان داد منابع انسانی بیشترین سهم را در بروز مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته دارند [19]. 
یکی از عوامل مرتبط با منابع انسانی، فرسودگی شغلی کارکنان است. محققان در مطالعاتی خارج از کشور به بررسی ارتباط بین مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته و فرسودگی شغلی پرداختند. پژوهش‌های پیشین از نظر محل مطالعه، بخش‌ها، بیمارستان‌ها و حتی دوره‌ای که مطالعه در آن صورت گرفته است (به‌‌عنوان‌مثال دوران همه‌گیری کووید-19)، با یکدیگر تفاوت داشتند [5، 14، 20]. مرور متون نشان داد تاکنون ارتباط فرسودگی شغلی و مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته در کشور ایران بررسی نشده است و در این زمینه شکاف تحقیقاتی وجود دارد. در کشور ایران به‌دلیل تفاوت‌های اجتماعی فرهنگی، کمبود نیروی انسانی، بار کار بالا، نارضایتی‌های اقتصادی و نابرابری‌های موجود، شرایط کاری پرستاران متفاوت است. درنتیجه میزان فرسودگی شغلی، مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته و ارتباط بین آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد که به بررسی نیاز دارد. همچنین پژوهشگران برای درک بهتر از علل مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته، انجام تحقیقات بیشتر در این زمینه را توصیه کردند [19]. پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط فرسودگی شغلی و مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته در پرستاران بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد.

روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه توصیفی‌تحلیلی است که بر روی پرستاران شاغل در بیمارستان‌های امام خمینی (ره) و شریعتی دانشگاه علوم پزشکی تهران در بازه زمانی بهمن سال 1402 تا فروردین سال 1403 انجام شد. بیمارستان‌های امام خمینی (ره) و شریعتی از شلوغ‌ترین بیمارستان‌های وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران هستند [21]. پرستاران این دو بیمارستان باید به ارائه حجم وسیعی از مراقبت‌های پرستاری بپردازند و درنتیجه مستعد فرسودگی شغلی هستند. باتوجه‌به اینکه هدف پژوهش حاضر تعیین ارتباط بین فراوانی فرسودگی شغلی و مراقبت پرستاری ازدست‌رفته است، این دو بیمارستان به‌عنوان محیط پژوهش انتخاب شدند. با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد، توان آزمون 80 درصد و با فرض اینکه ضریب همبستگی بین فرسودگی شغلی و مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته 0/20 باشد تا ارتباط بین دو متغیر ازنظر آماری معنی‌دار تلقی شود، حجم نمونه 194 نفر تعیین شد.
معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن حداقل مدرک کارشناسی پرستاری، داشتن حداقل 6 ماه سابقه کار و رضایت برای شرکت در پژوهش بود. معیارهای خروج از مطالعه شامل عدم پاسخ‌دهی به بیش از 10 درصد سؤالات بود.
 نمونه‌گیری به‌روش در دسترس انجام شد. جهت افزایش مشارکت پرستاران، جمع‌آوری اطلاعات با استفاده از پرسش‌نامه الکترونیکی و کاغذی انجام شد [22]. جهت کاهش تعداد پرسش‌نامه‌هایی که ناقص تکمیل شدند، پرسش‌نامه الکترونیکی در بستر پرس‌لاین به‌گونه‌ای طراحی شد که پاسخ‌دهی به تمام سؤالات آن اجباری باشد. پرسش‌نامه طراحی‌شده با همکاری پرستاران و سرپرستاران برای جامعه پژوهش ارسال شد. هم‌زمان با نمونه‌گیری الکترونیکی، پرسش‌نامه‌های کاغذی نیز در روزها و نوبت‌های کاری‌ مختلف بین پرستاران توزیع شد. تکمیل پرسش‌نامه‌های کاغذی در هر زمانی که پرستاران وقت آزاد داشتند، در مکانی آرام و به ‌دور از استرس‌های بخش همچون اتاق استراحت کارکنان انجام شد. در نمونه‌گیری حضوری، پژوهشگر تا پایان تکمیل تمام پرسش‌نامه‌ها برای پاسخ‌گویی به سؤالات احتمالی و کمک در تکمیل پرسش‌نامه‌ها، در کنار پرستاران حضور داشت. از پرستاران درخواست شد از تکمیل مجدد پرسش‌نامه خودداری کنند. تکمیل پرسش‌نامه‌ها توسط خود پرستاران انجام شد.

ابزار پژوهش
ابزار گردآوری داده‌ها شامل سه پرسش‌نامه بود.

پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی
پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناسی شامل سؤالاتی درباره سن، سابقه کاری، جنسیت، وضعیت تأهل، سطح تحصیلات و نوع بخش محل خدمت پرستاران بود.

پرسش‌نامه فرسودگی شغلی
پرسش‌نامه فرسودگی شغلی ماسلاچ و جکسون در سال 1981 از 22 گویه در 3 زیرمقیاس خستگی عاطفی 9 گویه شامل سؤالات (1، 2، 3، 6، 8، 13، 14، 16، 20)، مسخ شخصیت 5 گویه شامل سؤالات (5، 10، 11، 15، 22) و عدم موفقیت فردی 8 گویه شامل سؤالات (4، 7، 9، 12، 17، 18، 19، 21) شده است. در هر سؤال دو نمره فراوانی و شدت برای مشارکت‌کننده در نظر گرفته می‌شود. شرکت‌کنندگان در بخش فراوانی، میزان مواجهه خود با هریک از گویه‌ها را در یک طیف لیکرت 7 درجه‌ای شامل هرگز (صفر)، چندبار در سال (1)، 1 بار در ماه (2)، چند بار در ماه (3)، 1 بار در هفته (4)، چند بار در هفته (5) و هر روز (6) مشخص می‌کنند. در بخش شدت، مشارکت‌کنندگان پاسخ خود به هر گویه را در یک طیف لیکرت 8 درجه‌ای شامل هرگز (0)، خیلی کم (1)، کم (2)، متوسط (3)، بالای متوسط (4)، زیاد (5) و خیلی زیاد (6) مشخص می‌کنند [23]. نمره هر زیرمقیاس از جمع گویه‌های آن به دست می‌آید و نمره بالاتر نشان‌دهنده فرسودگی شغلی بیشتر در آن زیرمقیاس است [24, 25]. دهقانی و همکاران روایی این پرسش‌نامه را تأیید و آلفای کرونباخ آن را 0/89 گزارش کردند [26]. رستمی و خاندان نیز پایایی ابزار را با محاسبه آلفای کرونباخ که برابر با 0/91 بود تأیید کردند [27]. در پژوهش حاضر، آلفای کرونباخ ابزار در نمونه‌ای به حجم 30 نفر برابر با 0/80 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی مناسب ابزار بود.

پرسش‌نامه مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته
پرسش‌نامه مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته را کالیش در سال 2006 تهیه و در سال 2009 روان‌سنجی کرد [28]. این پرسش‌نامه از 24 گویه تشکیل شده است و زیرمقیاس فرعی ندارد. هریک از گویه‌ها شامل یکی از مراقبت‌های پرستاری است که ممکن است اجرای آن فراموش شده باشد. شرکت‌کنندگان در یک طیف لیکرت 4 درجه‌ای شامل 1. به‌ندرت فراموش می‌کنم، 2. گهگاهی فراموش می‌کنم، 3. مرتباً فراموش می‌کنم و 4. همیشه فراموش می‌کنم، میزان فراموش‌شدن هریک از مراقبت‌های پرستاری را تعیین می‌کنند [29]. 
دامنه نمرات این پرسش‌نامه بین 24 تا 96 است و نمره بالاتر نشان‌دهنده مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته بیشتر است [30]. خواجویی و همکاران شاخص روایی محتوای این پرسش‌نامه را 0/98 و آلفای کرونباخ آن را 0/91 گزارش کردند که نشان‌دهنده روایی و پایایی مناسب ابزار است [29]. در مطالعه یعقوبی و همکاران نیز پایایی این پرسش‌نامه با محاسبه آلفای کرونباخ که برابر با 0/92 بود تأیید شد [31]. در پژوهش حاضر، آلفای کرونباخ ابزار در نمونه‌ای به حجم 30 نفر برابر با 0/87 به دست آمد که نشان‌دهنده پایایی مناسب ابزار بود.
داده‌ها با نرم‌افزار SPSS نسخه 26 تجزیه‌وتحلیل شدند. با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف نرمال بودن توزیع داده‌های کمی بررسی و تأیید شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و انحراف‌معیار و فراوانی و درصد) و همچنین آمار استنباطی (آزمون تی مستقل، آزمون تحلیل واریانس یک‌طرفه، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندمتغیره خطی) انجام شد. سطح معنی‌داری آزمون‌های آمار 0/05˂P در نظر گرفته شد.

یافته‌ها
میانگین سنی شرکت‌کنندگان در مطالعه برابر با 6/39±33/99 و میانگین سابقه کاری آن‌ها برابر با 6/49±9/87 بود. بیشتر مشارکت‌کنندگان زن (76/3 درصد)، متأهل (69/1 درصد) و دارای مدرک تحصیلی کارشناسی (88/7) بودند. پرستاران شاغل در بخش‌های عمومی (49/5 درصد) بیشترین مشارکت را در این پژوهش داشتند (جدول شماره 1).


یافته‌ها نشان داد میانگین و انحراف‌‌معیار نمرات زیرمقیاس‌های فرسودگی شغلی شامل خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی به‌‌ترتیب 10/70±32/44، 4/14±18/76 و 10/7±91/29 است. میانگین و انحراف‌معیار مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته 2/67±35/78 به دست آمد (جدول شماره 2).


نتایج نشان داد بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با زیرمقیاس‌های فرسودگی شغلی (0/05<P) و مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته (0/05<P) ارتباط معنی‌داری وجود نداشت (جدول شماره 1).
نتایج حاصل از آزمون همبستگی پیرسون نشان داد بین زیرمقیاس‌های فرسودگی شغلی و مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته ارتباط مستقیم معنی‌داری وجود دارد (0/001˂P). بیشترین میزان همبستگی مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته با زیرمقیاس‌های خستگی عاطفی (0/001˂P و 0/608=r) و کمترین با مسخ شخصیت (0/001˂P و 0/301=r) بود (جدول شماره 3).


جهت تعیین تأثیر ابعاد مختلف فرسودگی شغلی بر مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته، پیش‌فرض‌های تحلیل رگرسیون چندمتغیره خطی بررسی و تأیید شد. تحلیل رگرسیون چندمتغیره خطی به روش هم‌زمان انجام شد. نتایج نشان داد زیرمقیاس‌های خستگی عاطفی (0/62=β)، مسخ شخصیت (0/30=β) و عدم موفقیت فردی (0/34=β)، پیش‌بینی‌کننده‌های مثبت و معنی‌دار مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته هستند (0/001˂P) (جدول شماره 4).



بحث
در پژوهش حاضر ارتباط معنی‌داری بین فرسودگی شغلی با سن و سابقه کاری مشاهده نشد. این یافته با مطالعات پیشین در مازندران، جهرم و قزوین همسو است [32، 33]. نتایج مطالعه‌ای در چین نشان داد ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی‌درمانی جوان‌تر، فرسودگی شغلی بیشتری را تجربه می‌کنند که با یافته‌های پژوهش حاضر مغایرت دارد [34]. در مطالعه دیگری در چین، ارتباط معنی‌داری بین سن و فرسودگی مشاهده نشد. نتایج این پژوهش نشان داد فرسودگی شغلی پرستاران با سابقه کاری ارتباط معنی‌داری دارد، به‌صورتی‌که میانگین فرسودگی شغلی پرستاران با سابقه کاری 5 الی 10 سال به‌طور معنی‌داری بیشتر از پرستارانی است که سابقه کاری آن‌ها کمتر از 5 سال و یا بیشتر از 10 سال است. به‌عبارت‌دیگر فرسودگی شغلی پرستاران در طول گذر زمان بسته به سابقه کار آن‌ها می‌تواند تغییر کند [35]. پرستارانی که سن و سابقه کاری بالاتری دارند بنابر دلایل متعددی مانند کاهش قدرت جسمانی، سابقه مواجهه طولانی‌مدت با استرس‌های شغلی، شرایط زندگی شخصی و وجود تعارض کار-خانواده در معرض فرسودگی شغلی هستند. ازطرفی پرستاران تازه‌وارد نیز به‌دلیل نداشتن مهارت کافی و سابقه کم مواجهه با چالش‌های محیط بالینی، استرس بالایی را تجربه می‌کنند و سرعت عمل کمی در اجرای مراقبت‌ها دارند، درنتیجه وقت و انرژی زیادی از آن‌ها گرفته می‌شود. به نظر می‌رسد پرستاران تازه‌وارد نیز از فرسودگی شغلی در امان نیستند.
میان فرسودگی شغلی و سایر متغیرهای جمعیت‌شناختی شامل جنسیت، وضعیت تأهل، مدرک تحصیلی و بخش محل خدمت نیز ارتباط معنی‌داری مشاهده نشد که همسو با نتایج بعضی مطالعات پیشین است [27، 32، 33] . امروزه شاهد حضور گسترده بانوان در عرصه‌های شغلی مختلف هستیم و خانم‌ها بیش از گذشته در جامعه حضور فعال دارند. در فرهنگ کشور ایران، معمولاً خانم‌ها علاوه‌بر شغل اصلی خود، مسئولیت انجام کارهای خانه را نیز بر عهده دارند. درنتیجه مستعد فرسودگی شغلی هستند. ازطرفی باتوجه‌به اینکه معمولاً مسئولیت تأمین هزینه‌ها بر عهده مردان است، آن‌ها اغلب در بیش از یک محل مشغول به کار هستند و آن‌ها نیز در معرض فرسودگی شغلی قرار می‌گیرند. باوجوداین که پرستاران متأهل در معرض عوامل استرس‌زای متعددی همچون تعارض کار-خانواده و سایر مسائل خانوادگی قرار دارند، ارتباط معنی‌داری بین وضعیت تأهل و فرسودگی شغلی مشاهده نشد.
 این یافته نشان می‌دهد افراد مجرد نیز دچار فرسودگی شغلی می‌ شوند. به نظر می‌رسد وضعیت تأهل عامل کلیدی در فرسودگی شغلی نیست و در سایه عوامل دیگری همچون شرایط محیط کاری مخفی می‌شود. نبود ارتباط معنی‌دار بین فرسودگی شغلی و مدرک تحصیلی می‌تواند به این دلیل باشد که مدرک تحصیلی بالاتر سبب بهبود سرعت و مهارت بالینی پرستاران به‌طور چشمگیری نشده است. پرستاران در بخش‌های مختلف درمعرض منابع گوناگونی از فرسودگی شغلی می‌باشند، به‌طورمثال در بخش‌های اورژانس و عمومی، تعداد بالای بیماران و در بخش‌های ویژه، وضعیت وخیم بیماران می‌تواند سبب فرسودگی شغلی پرستاران شود. بالا بودن میانگین فرسودگی شغلی و درعین‌حال عدم وجود ارتباط معنی‌دار آن با متغیرهای جمعیت‌شناختی پرستاران می‌تواند یافته خطرناکی باشد. با استناد به این یافته به نظر می‌رسد طیف وسیعی از پرستاران در معرض فرسودگی شغلی می‌باشند.
در این پژوهش ارتباط معنی‌داری بین مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته و متغیرهای جمعیت‌شناختی مشاهده نشد. در بعضی مطالعات پیشین ارتباط معنی‌داری بین سن و سابقه کاری با مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته گزارش شد، به‌صورتی‌که پرستاران جوان و تازه‌وارد مراقبت‌های پرستاری بیشتری را فراموش کردند [19، 30، 36]. پرستاران با سابقه از مهارت بالینی و سرعت بیشتری در ارائه مراقبت‌ها برخوردار می‌باشند، اما درعین‌حال در معرض فرسودگی شغلی، کاهش قدرت جسمانی و حساسیت اخلاقی نیز می‌باشند که می‌تواند کیفیت مراقبت‌های پرستاری آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد. عوامل فردی همچون ارزش‌ها و اعتقادات فردی، وجدان کاری و تعهد سازمانی و عوامل سازمانی همچون نظارت مدیران پرستاری، جو سازمانی و همکاری تیمی نیز می‌توانند بر پایبندی پرستاران به ارائه مراقبت‌های پرستاری با کیفیت مؤثر باشند. به نظر می‌رسد تأثیر متغیرهای جمعیت‌شناختی بر مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته می‌تواند تحت تأثیر عوامل پنهان دیگری کاهش یابد.
همسو با پژوهش حاضر، نتایج مطالعه‌ای در ایالات متحده آمریکا نشان داد ارتباط معنی‌داری بین فرسودگی شغلی و مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته در پرستاران بخش زایشگاه وجود دارد [20]. در مطالعه عظیمی لولتی بر روی پرستاران مازندران، ارتباط معکوس و معنی‌داری بین کیفیت مراقبت‌های پرستاری و فرسودگی شغلی گزارش شد که با نتایج پژوهش حاضر همخوانی دارد [33]. نتایج مطالعه دیگری در ایالات متحده آمریکا بر روی پرستاران بخش انکولوژی نیز حاکی از ارتباط منفی فرسودگی شغلی و نحوه ارائه مراقبت‌های پرستاری بود [15]. در مطالعه دیگری بر روی پرستاران شاغل در آسایشگاه‌های سالمندان نیز نتایج مشابهی گزارش شد [5]. فرسودگی شغلی از سه زیرمقیاس خستگی عاطفی، مسخ شخصیت و عدم موفقیت فردی تشکیل شده است که هریک به‌نوعی عملکرد پرستاران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. نتایج به‌دست‌آمده از تحلیل رگرسیون، زیرمقیاس‌های فرسودگی شغلی را به‌عنوان پیش‌بینی‌کننده‌های مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته معرفی کردند. در نتایج تحلیل رگرسیون، ضریب بتا نشان‌دهنده توان پیش‌بینی متغیر وابسته توسط متغیر پیش‌بینی‌کننده است.
 بالاترین ضریب بتا مربوط به زیرمقیاس خستگی عاطفی بود؛ بنابراین می‌توان گفت خستگی عاطفی از میان زیرمقیاس‌های فرسودگی شغلی، قوی‌ترین پیش‌بینی‌کننده مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته است. خستگی عاطفی حالتی از احساس خستگی و کمبود انرژی است که از انباشت هیجان‌های منفی و مواجهه فرد با استرس در زندگی شخصی یا حرفه‌ای ناشی می‌شود. خستگی عاطفی به کمبود انرژی، بی‌انگیزه شدن، نداشتن حس کنترل بر محیط، احساس غرق شدن در مشکلات و ناتوانی در برآورده کردن انتظارات کاری منجر می‌شود. 
به نظر می‌رسد انرژی و انگیزه کاری پرستاران به دنبال خستگی عاطفی کاهش می‌یابد و به دنبال آن دقت کافی را در ارائه مراقبت‌های پرستاری از دست می‌دهند. درنتیجه مراقبت‌های پرستاری بیشتری را فراموش می‌کنند.

نتیجه‌گیری
یافته‌های این مطالعه نشان داد فرسودگی شغلی پرستاران ارتباط معنی‌داری با متغیرهای جمعیت‌شناختی ندارد. از این یافته‌ها می‌توان برداشت کرد که تعداد قابل‌توجهی از پرستاران صرف‌نظر از خصوصیات فردی در معرض فرسودگی شغلی می‌باشند. همچنین یافته‌های این مطالعه نشان داد مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته ارتباط معنی‌داری با متغیرهای جمعیت‌شناختی ندارد. این یافته‌ها نشان می‌دهند طیف وسیعی از پرستاران صرف‌نظر از خصوصیات فردی، تحت تأثیر عوامل فردی همچون ارزش‌ها و اعتقادات، پایبندی به اخلاق و تعهد سازمانی و همچنین عوامل سازمانی ازقبیل نظارت مدیران پرستاری، همکاری تیمی و جو سازمانی، توجه بالایی به نحوه ارائه مراقبت‌های پرستاری دارند. در این مطالعه ارتباط مستقیم و معنی‌داری بین فرسودگی شغلی و مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته مشاهده شد. به نظر می‌رسد فرسودگی شغلی پرستاران عاملی مؤثر در کیفیت مراقبت‌های پرستاری است و در نتیجه می‌تواند بر روند بهبودی بیماران نیز مؤثر باشد. به مدیران پرستاری و سایر مسئولین مربوطه توصیه می‌شود به فرسودگی شغلی پرستاران توجه بیشتری داشته باشند و تصمیماتی همچون کاهش ساعات کاری و اصلاح برنامه شیفت کاری را در جهت پیشگیری و کاهش آن در نظر بگیرند. همچنین انجام مطالعات بیشتر با هدف شناسایی عوامل مؤثر در بروز فرسودگی شغلی توصیه می‌شود.
از نکات قوت پژوهش حاضر می‌توان به استفاده از دو روش جمع‌آوری اطلاعات حضوری و آنلاین جهت افزایش مشارکت پرستاران در مطالعه اشاره کرد. جمع‌آوری اطلاعات به روش آنلاین، به شرکت‌کنندگان در شرایطی که دور از استرس‌های محیط کاری هستند امکان تمرکز بر سؤالات را می‌دهد. این روش جمع‌آوری اطلاعات از سرعت بالایی برخوردار است و انعطاف‌پذیری بالایی را از نظر زمانی و مکانی برای محقق و واحدهای پژوهش فراهم می‌کند. 
ازجمله محدودیت‌های این پژوهش می‌توان به جمع‌آوری اطلاعات از طریق خودگزارش‌دهی اشاره کرد. در این روش جمع‌آوری اطلاعات، حالات روحی‌روانی شرکت‌کننده و عوامل فردی متعددی که امکان کنترل آن‌ها وجود ندارد می‌توانند بر پاسخ‌دهی به سؤالات اثرگذار باشند و احتمال گزارش اطلاعات کمتر یا بیشتر از حد واقعی وجود دارد. همچنین در این پژوهش نمونه‌گیری به روش دردسترس و در تنها دو بیمارستان انجام شد که تعمیم‌پذیری داده‌ها را کاهش می‌دهد. 
نتایج این پژوهش نشان داد زیرمقیاس‌های فرسودگی شغلی، پیش‌بینی‌کننده‌های مراقبت‌های پرستاری ازدست‌رفته می‌باشند. بدین وسیله به‌ پژوهشگران توصیه می‌شود بررسی‌های بیشتری را با هدف شناسایی عوامل مؤثر در بروز فرسودگی شغلی با تمرکز بر ویژگی‌های محیط کار انجام دهند.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با شناسه اخلاق  IR.TUMS.FNM.REC.1402.219 در کمیته سازمانی اخلاق در پژوهش دانشکده پرستاری مامایی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران ثبت شده است. در نمونه‌گیری الکترونیکی پیش از پاسخ دادن به پرسش‌نامه‌های الکترونیکی، اهداف مطالعه، اصول اخلاقی پژوهش، محرمانه بودن اطلاعات آن‌ها و اختیاری بودن شرکت در مطالعه، در یک صفحه جداگانه نمایش داده شد و به‌طور کامل توضیح داده شد. در مراحل نمونه‌گیری حضوری نیز اصول اخلاق در پژوهش ازجمله کسب رضایت آگاهانه کتبی و توضیح در مورد اختیاری بودن شرکت در پژوهش رعایت شد.

حامی مالی
این مطالعه با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی تهران انجام شد.

مشارکت نویسندگان
جمع‌آوری داده‌ها: مهدی جعفری؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: محمد مهدی رجبی؛ مفهوم‌پردازی و تأیید پیش‌نویس نهایی: همه نویسندگان.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
نویسندگان از معاونت پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران و تمام کسانی که در تهیه و انتشار این مطالعه با ما همکاری داشته‌اند، تشکر و قدردانی می‌کنند.


 

References
1.Yuan CM, Xu CY. Concept analysis of nurse burnout. Front Nurs. 2020; 7(3):227-33. [DOI:10.2478/fon-2020-0034]
2.Raju AV, Emmanual A, Shaji D, Faizal MR, Aranha PR. Burnout among nurses at a tertiary care hospital of South India. India J Health Sci Biomed Res kleu. 2021; 14(1):80-3. [DOI:10.4103/kleuhsj.kleuhsj_154_20]
3.Qedair JT, Balubaid R, Almadani R, Ezzi S, Qumosani T, Zahid R, Alfayea T. Prevalence and factors associated with burnout among nurses in Jeddah: A single-institution cross-sectional study. BMC Nurs. 2022; 21(1):287. [DOI:10.1186/s12912-022-01070-2]
4.Dall’Ora C, Ball J, Reinius M, Griffiths P. Burnout in nursing: A theoretical review. Hum Res Health. 2020; 18:41. [DOI:10.1186/s12960-020-00469-9]
5.White EM, Aiken LH, McHugh MD. Registered nurse burnout, job dissatisfaction, and missed care in nursing homes. J Am Geriatr Soc. 2019; 67(10):2065-71. [DOI:10.1111/jgs.16051]
6.Shahin MA, Al-Dubai SAR, Abdoh DS, Alahmadi AS, Ali AK, Hifnawy T. Burnout among nurses working in the primary health care centers in Saudi Arabia, A multicenter study. AIMS Public Health. 2020; 7(4):844-53. [DOI:10.3934/publichealth.2020065]
7.Hafizah N, Yasin M, Hasbollah HR, Rahim MA, Zamanira S, Zaib M, et al. The prevalence of burnout among nurses in nursing home: A cross- sectional study. J Crit Rev. 2021; 7(5):96-100. [DOI:10.31838/jcr.07.05.16]
8.Sohrabi Y, Yarmohammadi H, Pouya AB, Arefi MF, Hassanipour S, Poursadeqiyan M. Prevalence of job burnout in Iranian nurses: A systematic review and meta-analysis. Work. 2022; 73(3):937-43. [DOI:10.3233/WOR-210283]
9.Chong YY, Frey E, Chien WT, Cheng HY, Gloster AT. The role of psychological flexibility in the relationships between burnout, job satisfaction, and mental health among nurses in combatting COVID-19: A two-region survey. J Nurs Scholarsh. 2023; 55(5):1068-81. [DOI:10.1111/jnu.12874]
10.Chen J, Li J, Cao B, Wang F, Luo L, Xu J. Mediating effects of self-efficacy, coping, burnout, and social support between job stress and mental health among young Chinese nurses. J Adv Nurs. 2020; 76(1):163-73. [DOI:10.1111/jan.14208]
11.Khatatbeh H, Pakai A, Al-Dwaikat T, Onchonga D, Amer F, Prémusz V, Oláh A. Nurses’ burnout and quality of life: A systematic review and critical analysis of measures used. Nurs Open. 2022; 9(3):1564-74. [DOI:10.1002/nop2.936]
12.Hasin H, Johari YC, Jamil A, Nordin E, Hussain WS. The harmful impact of job stress on mental and physical health. Int J Acad Res Bus Soc Sci. 2023; 13(4):961-75. [DOI:10.6007/IJARBSS/v13-i4/16655]
13.Karimi Rozveh A, Sayadi L, Hajibabaee F, Alzubaidi SSI. Relationship between intention to leave with job satisfaction and burnout of nurses in Iraq: A cross-sectional correlational study. J Multidiscip Care. 2023; 12(1):39-45. [DOI:10.34172/jmdc.1222]
14.Nantsupawat A, Wichaikhum OA, Abhicharttibutra K, Sadarangani T, Poghosyan L. The relationship between nurse burnout, missed nursing care, and care quality following COVID-19 pandemic. J Clin Nurs. 2023; 32(15-16):5076-83. [DOI:10.1111/jocn.16761]
15.Russell K. Perceptions of burnout, its prevention, and its effect on patient care as described by oncology nurses in the hospital setting. Oncol Nurs Forum. 2016; 43(1):103-9. [DOI:10.1188/16.ONF.103-109]
16.Nahasaram ST, Ramoo V, Lee WL. Missed nursing care in the Malaysian context: A cross-sectional study from nurses’ perspective. J Nurs Manag. 2021; 29(6):1848-56. [DOI:10.1111/jonm.13281]
17.Albsoul RA, Safadi RR, Alshyyab MA, FitzGerald G, Hughes JA, Ahmad M. Missed nursing care in medical and surgical wards in Jordan: A cross-sectional study. Policy Polit Nurs Pract. 2023; 24(2):140-50. [DOI:10.1177/15271544231155845]
18.Chaboyer W, Harbeck E, Lee BO, Grealish L. Missed nursing care: An overview of reviews. Kaohsiung J Med Sci. 2021; 37(2):82-91. [DOI:10.1002/kjm2.12308]
19.Chegini Z, Jafari-Koshki T, Kheiri M, Behforoz A, Aliyari S, Mitra U, et al. Missed nursing care and related factors in Iranian hospitals: A cross-sectional survey. J Nurs Manag. 2020; 28(8):2205-15. [DOI:10.1111/jonm.13055]
20.Clark RRS, Lake E. Burnout, job dissatisfaction and missed care among maternity nurses. J Nurs Manag. 2020; 28(8):2001-6.  [DOI:10.1111/jonm.13037]
21.Sadat Hoseini AS, Jafari M, Khajezadeh A, Rajabi MM. [Investigating the relationship between patients’ religious orientation and trust in nurses in selected hospitals of Tehran University of Medical Sciences in 2024 (Persian)]. Educ Ethics Nurs. 2024; 13(1-2):10-17. [DOI:10.22034/ethic.2024.2022379.1041]
22.Hosseini AS, Rajabi MM, Tavasoli H, Ranjbar H. [The relationship between ethical reasoning and attitudes towards euthanasia in nurses working in children’s hospitals in Tehran, Iran (Persian)]. Iran J Nurs. 2023; 36(143):300-13. [DOI:10.32598/ijn.36.143.3348.3]
23.Maslach C, Jackson SE. The measurement of experienced burnout. J Organ Behav. 1981; 2(2):99-113. [DOI:10.1002/job.4030020205]
24.Uchmanowicz I, Karniej P, Lisiak M, Chudiak A, Lomper K, Wiśnicka A, et al. The relationship between burnout, job satisfaction and the rationing of nursing care-A cross-sectional study. J Nurs Manag. 2020; 28(8):2185-95. [DOI:10.1111/jonm.13135]
25.Barzgar M, Mostafazadeh A, Habibzadeh H, Radfar M, Khalkhali HR. [Prediction occupational burnout based job stress in nurses in the emergency department (Persian)]. J Nurs Educ. 2021; 8(6):20-8. [Link]
26.Dehghani Y, Asghari F, Saeidpour F, Joukar E. [Prediction of occupational burnout based on job satisfaction, personality traits and mental health (Persian)]. Iran J Nurs Res. 2017; 12(5):61-70.  [DOI:10.21859/ijnr-12059]
27.Khandan M, Rostami M. [Investigating the correlation between job burnout and ethical decision making among nurses working in intensive care units (Persian)]. J Health Care. 2024; 25(3):234-44. [DOI:10.61186/jhc.25.3.234]
28.Kalisch BJ, Williams RA. Development and psychometric testing of a tool to measure missed nursing care. J Nurs Adm. 2009; 39(5):211-9. [DOI:10.1097/NNA.0b013e3181a23cf5]
29.Khajooee R, Bagherian B, Dehghan M, Azizzadeh Forouzi M.  [Missed nursing care and its related factors from the points of view of nurses affiliated to Kerman University of Medical Sciences in 2017 (Persian)]. Hayat. 2019; 25(1):11-24. [Link]
30.Amiri Amjad M, Jahani S, Sayadi N, Cheraghian B. The relationship between missed nursing care, work environment conditions and patient safety culture. Evid Based Care. 2023; 13(3):35-41. [DOI:10.22038/ebcj.2023.68288.2789]
31.Yaghoubi M, Ebrahimi Torki M, Salesi M, Ehsani-Chimeh E, Bahadori M. [The relationship between teamwork and missed nursing care: Case study in a military hospital in Tehran (Persian)]. J Mil Med. 2022; 21(1):63-72. [Link]
32.Rafiei S, Kiaiei MZ, Sadeghi P, Makhtoomi V, Asghari D. [Assessing the moderating role of job burnout on the relationship between quality of working life and job performance among nursing staff of teaching hospitals affiliated to Qazvin University of Medical Sciences (Persian)]. J Hosp. 2019; 17(4):47-55.  [Link]
33.Azimilolaty H, Rezaei S, Khorram M, Mousavinasab N, Heidari T. [Correlation between the quality of nursing care and burnout of nurses in the teaching hospitals affiliated to Mazandaran University of Medical Sciences, Iran (Persian)]. Iran J Nurs. 2021; 33(128):54-66. [DOI:10.52547/ijn.33.128.54]
34.Wang J, Wang W, Laureys S, Di H. Burnout syndrome in healthcare professionals who care for patients with prolonged disorders of consciousness: A cross-sectional survey. BMC Health Serv Res. 2020; 20(1):841. [DOI:10.1186/s12913-020-05694-5]
35.Cao Y, Gao L, Fan L, Jiao M, Li Y, Ma Y. The influence of emotional intelligence on job burnout of healthcare workers and mediating role of workplace violence: A cross sectional study. Front Public Health. 2022; 10:892421. [DOI:10.3389/fpubh.2022.892421]
36.Vatankhah I, Rezaei M, Baljani E. [The correlation of missed nursing care and perceived supervisory support in nurses (Persian)]. Iran J Nurs. 2020; 33(126):103-16. [DOI:10.52547/ijn.33.126.103]