جلد 37، شماره 150 - ( آبان 1403 )
جلد 37 شماره 150 صفحات 379-364 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Havaei Z, Kheirkhah M, Haghani S. Comparison of Spouse Social Support and Spiritual Well-being in Women With Planned and Unplanned Pregnancies in Bushehr, South of Iran. IJN 2024; 37 (150) :364-379
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3794-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3794-fa.html
هوائی زهرا، خیرخواه معصومه، حقانی شیما. مقایسه حمایت اجتماعی همسر و سلامت معنوی زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی شهر بوشهر سال 1402: یک مطالعه مقطعی. نشریه پرستاری ایران. 1403; 37 (150) :364-379
زهرا هوائی1 
، معصومه خیرخواه2 ، شیما حقانی3
، معصومه خیرخواه2 ، شیما حقانی3
1- گروه مامایی و بهداشت باروری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران ایران.
2- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،shivakheirkhah1345@gmail.com
3- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،
3- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 5541 kb]
(244 دریافت)
| چکیده (HTML) (779 مشاهده)
متن کامل: (229 مشاهده)
مقدمه
بارداری مرحله‌ای بسیار مهم و حساس در زندگی زنان است و به‌دلیل تأثیر مستقیم بر سلامت مادر و جنین از اهمیت چشمگیری برخوردار است [1]. در این دوره مهم، زنان ازلحاظ فیزیولوژیک، روانی و اجتماعی باید با شرایط جدید سازگاری یابند [2]. به همین سبب، مراقبت‌ها و مشاوره‌های پیش از بارداری از اهمیت فراوانی برخوردار است. توجه به بارداری مهم است [3]. بارداری بدون برنامه‌ریزی در دنیا شایع بوده و تقریباً 30 میلیون بارداری بدون برنامه‌ریزی در سال 2012 اتفاق افتاده است که می‌تواند همراه با پیامدهای ناخوشایند مادری و نوزادی باشد [4].
شیوع بارداری بدون برنامه‌ریزی در زنان ایرانی براساس نتایج مرور نظام‌مند اصفهانی و همکاران در سال 2020، حدود 52 درصد بین 41-67 درصد گزارش شده است. براساس نتایج این مرور نظام‌مند شیوع بارداری بدون برنامه‌ریزی در مرکز ایران 67 درصد، در شمال کشور 59 درصد، در جنوب کشور 48 درصد، در شرق کشور 88 درصد، در غرب کشور 49 درصد و در کل ایران براساس نتایج 4 مطالعه انجام‌شده در کل کشور 0/07 درصد گزارش شده است [5]. بارداری بدون برنامه‌ریزی، می‌تواند موجب عدم انجام مراقبتهای به‌موقع دوران بارداری، زایمان زودرس، تغذیه نامناسب، کاهش وزن نوزادان متولدشده و افزایش مرگ‌ومیر مادران و نوزادان شود [6]. کودکان حاصل بارداری بدون برنامه‌ریزی در سنین بزرگسالی با مشکلات سلامت روانی و جسمی و ترک تحصیل روبه‌رو هستند و تمایل به نشان دادن رفتار بزهکارانه در دوران نوجوانی دارند [7]. این کودکان ممکن است مشکلات شناختی و رفتاری را تا بزرگسالی داشته باشند [8].
نقش کلیدی مردان در امور بـارداری از ضروریات توسعه بهداشت باروری شـناخته‌شـده و همسر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع حمایتی در بحرانی‌ترین شرایط زندگی است. شرایط جسمی، روحی و رفاهی مادر در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان با حمایت همسر مرتبط است [9]. وجود همسر و نقش حمایتی او در زندگی حس ارزشمندی در طرف مقابل ایجاد می‌کند [10]. این حمایت در دوران بارداری، به سلامت روان مادر در طول بارداری و پس از زایمان کمک می‌کند و افرادی که از حمایت اجتماعی برخوردارند، سازگاری بهتری در رویارویی با مسائل خواهند داشت [11]. بارداری بدون برنامه‌ریزی سلامت روان زنان را تهدید می‌کند و واکنش عاطفی مادر به بارداری و میزان شادی او تأثیر مهمی بر تصمیم بر ادامه بارداری و اتخاذ رفتارهای سالم دارد [12]. سلامت معنوی یکی از ابعاد مؤثر بر سلامت و رفاه عمومی همراه با ابعاد جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی و شغلی است [13]. سلامت معنوی در کنار سایر ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی باعث رشد سلامت عمومی می‌شود. معنویت از مفاهیمی است که به‌صورت روزافزون مورد توجه روانشناسان است. سلامت معنوی با هماهنگی سایر ابعاد سلامت سبب افزایش توان سازگاری و عملکردی می‌شود [14]. ماماها اولین کسانی هستند که نه‌تنها زنان باردار، بلکه با کل خانواده در ارتباط بوده و مسئول حفظ و ارتقای سلامت مادران و نوزادان و ارائه اطلاعات و مشاوره می‌باشند [15]. ماماها وظیفه پشتیبانی معنوی، ارائه مشاوره و کمک به ارتقای سلامت جسمی و عاطفی مادران را عهده‌دار هستند [16]. باتوجه‌به افزایش درخواست سقط عمد در هنگام بروز بارداری بدون برنامه‌ریزی در افراد با سلامت معنوی پایین، ماماها و سایر کارکنان بهداشتی با مشاوره مناسب باتوجه‌به آخرین دستاوردهای علمی و آموزه‌های مذهبی و با تأکید بر قوانین و مقررات بالادستی و بیان خطرات و عوارض انجام سقط‌های غیربهداشتی توصیه‌های لازم را به مادران و خانواده ارائه می‌کنند. باتوجه‌به اهمیت موضوع و بررسی‌های انجام‌شده، مطالعه‌ای که به‌طور اختصاصی حمایت اجتماعی همسران و سلامت معنوی زنان را در بارداری‌های برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی بررسی و مقایسه کرده باشد در دسترس نبود. مطالعه حاضر با هدف مقایسه سلامت معنوی و حمایت اجتماعی همسر در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی شهر بوشهر در سال 1402 طراحی و اجرا شد.
مواد و روش
پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی بوده و جامعه موردمطالعه تمام زنان باردار مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهر بوشهر در سال 1402 بودند. شرکت‌کنندگان این پژوهش زنان ایرانی 18-45 ساله باردار با بارداری برنامه‌ریزی‌شده یا بدون برنامه‌ریزی در نیمه اول بارداری و با حداقل سواد خواندن و نوشتن، نداشتن سابقه ابتلا به بیماری‌های اعصاب و روان و مصرف نکردن داروهای روانگردان به اظهار خود فرد و زندگی مشترک با همسر بودند.
برای تعیین حداقل حجم نمونه لازم در سطح اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد به جهت مقایسه حمایت همسر با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی با d=7 براساس مقاله اکبای و همکاران [17] و سلامت معنوی پس از مقدارگذاری در فرمول حجم نمونه در هرگروه زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی 190 نفر محاسبه شد.
پژوهشگر پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران و کسب اجازه و هماهنگی با دانشگاه علوم پزشکی بوشهر شروع به نمونه‌گیری کرد. پژوهشگر 5 روز در هفته و نوبتی در هریک از مراکز جامع سلامت منتخب در شهر بوشهر وارد شده و ضمن معرفی خود در محیط پژوهش و دادن اطلاعات کافی درزمینه اهداف پژوهش، از شرکت‌کنندگان دعوت به پژوهش کرد. نمونه‌گیری از خرداد ماه تا شهریور ماه سال 1402 انجام شد. در طی این مدت پژوهشگر با در نظر گرفتن معیارهای ورود به مطالعه و پس از کسب اجازه و دریافت رضایت‌نامه آگاهانه از شرکت‌کنندگان نمونه‌گیری کرد. حجم نمونه با در نظر گرفتن میزان جمعیت تحت پوشش هر مرکز با نسبت مشخص از هر مرکز انجام شد. نمونه‌گیری در 12 مرکز جامعه سلامت تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی بوشهر انجام شد (جدول شماره 1). ابتدا لیستی از مراکز جامع سلامت در شهر بوشهر تهیه شد. سپس با در نظر گرفتن میزان جمعیت تحت پوشش هر مرکز، نسبت مشخصی از نمونه برای هر مرکز در نظر گرفته شد که نیمی از نمونه‌های در نظر گرفته‌شده هر مرکز مربوط به زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و نیمی دیگر مربوط به زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی می‌شد.
پژوهشگر 5 روز در هفته و نوبتی در هر مرکز با نمونه‌گیری مستمر، کلیه مادران باردار واجد شرایط معیارهای ورود هر مرکز را پس توضیح اهداف پژوهش با رضایت‌نامه آگاهانه وارد مطالعه کرد. شرکت‌کنندگان پس از پذیرش دعوت پرسش‌نامه‌‌های مشخصات فردی، اجتماعی و باروری، مقیاس حمایت همسر یلدیریم (SSS) و پرسش‌نامه سلامت معنوی SWBS را تکمیل کردند.
ابزار
ابزار گردآوری داده‌ها بدین شرح است:
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
پرسش‌نامه مشخصات فردی اجتماعی و باروری شامل سؤالاتی درزمینه سن زن و همسر، سن بارداری، سابقه بارداری، سابقه سقط، تعداد فرزند، تحصیلات، سن و تحصیلات همسر، شغل زن و همسر، سطح درآمد خانواده، وضعیت سکونت، طول مدت ازدواج، وضعیت اقتصادی و نوع بارداری بود.
پرسش‌نامه حمایت اجتماعی همسر یلدیریم (SSS)
این ابزار را یلدیریم در سال 2004 در ترکیه طراحی کرد و هدف اصلی آن سنجش یکی از مهم‌ترین حمایت‌های اجتماعی یعنی حمایت همسر بود. این آزمون شامل 27 گویه است و 3 گویه معکوس دارد و 4 مؤلفه حمایت عاطفی، کمک ابزاری و حمایت اطلاعاتی، حمایت ارزشی و حمایت مصاحبت اجتماعی را می‌سنجد. حیطه حمایت عاطفی شامل 9 سؤال (1، 2، 3، 4، 6، 9، 12، 16، 21)؛ حیطه کمک ابزاری و حمایت اطلاعاتی 7 سؤال (7، 13، 15، 17، 24، 25، 27)؛ حیطه حمایت ارزشی 8 سؤال (5، 10، 14، 18، 20، 22، 23، 26) و حیطه حمایت مصاحبت اجتماعی شامل 3 سؤال (8، 11، 19) می‌باشد. نمره‌دهی در این آزمون به‌صورت لیکرت 3 گزینه‌ای است که پاسخ‌ها به‌ترتیب (1= مناسب من نیست، 2= تقریباً مناسب است و 3= مناسب من است) نمره‌دهی شدند. گویه‌های 10، 20 و 24 نیز به‌صورت معکوس نمره‌دهی شدند. دامنه نمرات بین 27-81 بوده و کسب نمره بالا در مقیاس به‌عنوان نشانه‌ای از سطح حمایت همسری بالا است و کسب نمره پایین حمایت ضعیف‌تر از جانب همسر را نشان داد [18]. روایی و پایایی ابزار حمایت اجتماعی همسر را یلدیریم و گونسل در سال 2013 بر روی 210 فرد متأهل که 140 نفر زن و 70 نفر مرد به روش آلفای کرونباخ 95 درصد و به روش بازآزمایی 89 درصد به دست آوردند [19]. همچنین در پژوهش پاموک و دورموش در سال 2015 نیز پایایی آزمون به روش آلفای کرونباخ 93 درصد گزارش شد [20]. اعتبار سازه این ابزار را الدین در سال 2014 با استفاده از تحلیل عاملی بررسی کرد و در سال 1394 آناهیتا صالح و همکاری همسر نصرالله پور شیروانی و همکاران به فارسی ترجمه کرده‌اند.
پرسش‌نامه سلامت معنوی پالوتزین و الیسون (SWBS)
پرسش‌نامه سلامت معنوی را پالوتزین و الیسون طراحی کرده‌اند. این پرسش‌نامه 10 گویه سلامت وجودی فرد و 10 گویه سلامت مذهبی را اندازه‌گیری می‌کند. نمره سلامت معنوی حاصل مجموع نمرات این دو زیرگروه است. پاسخ هرکدام از سؤالات براساس مقیاس لیکرت در 6 قسمت کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم دسته‌بندی شدند. در عباراتی که فعل مثبت داشتند، پاسخ کاملاً مخالفم نمره (1) و کاملاً موافقم نمره (6) و بالعکس در سؤالاتی که فعل منفی داشتند پاسخ کاملاً مخالفم نمره (6) و کاملاً موافقم نمره (1) را به خود اختصاص می‌داد. حداقل نمره سلامت معنوی (20) و حداکثر آن (120) بود. در دو بعد معنویت مذهبی و سلامت وجودی حداقل نمره (10) و حداکثر آن (60) می‌باشد.
طبق دستورالعمل مقیاس، با جمع نمرات از هر حیطه سلامت معنوی به سه سطح پایین (20-40)، متوسط (41-99) و بالا (100-120) تقسیم‌بندی شد [21]. روایی و پایایی ابزار سلامت معنوی را پالوتزین و پارک با ضریب آلفای کرونباخ در ابعاد بهزیستی مذهبی و وجودی و کل مقیاس به‌ترتیب 0/91، 0/91 و 0/93 گزارش کرده‌اند [22]، همچنین الله‌بخشیان و همکاران ضریب آلفای کرونباخ ابزار را پس از ترجمه به فارسی 0/82 گزارش کردند. روایی ابزار نیز از طریق روایی محتوایی بررسی و تأیید شده است [23].
در این مطالعه روایی این ابزارها توسط اساتید دانشگاه علوم پزشکی ایران با استفاده از روایی محتوا و صوری بررسی و تأیید شد. جهت پایایی پرسش‌نامه نیز ابزار در اختیار 15 نفر از زنان دارای معیارهای ورود به مطالعه در 2 مرحله به فاصله 2 هفته قرار گرفت. پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ در ابزار حمایت اجتماعی 0/86 و در ابزار سلامت معنوی 0/89 محاسبه شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 در دو بخش آمار توصیفی و آماراستنباطی صورت گرفت. در بخش آمار توصیفی از جداول توزیع فراوانی برای متغیرهای کیفی پژوهش و از شاخص‌های عددی کمینه، بیشینه و میانگین و انحراف‌معیار برای متغیرهای کمی پژوهش استفاده شد. در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی پیرسن برای بررسی همبستگی بین دو متغیر حمایت اجتماعی ازسوی همسر با سلامت معنوی در هرکدام از گروه‌های زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی و از آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس برای بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با هرکدام از متغیرهای پژوهش به تفکیک در دو گروه در سطح معنیداری کمتر از 0/05 استفاده شد.
یافته‌‌ها
مطالعه حاضر به‌منظور مقایسه حمایت اجتماعی همسر و سلامت معنوی زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی در شهر بوشهر انجام شد. در این مطالعه 384 نفر از زنان باردار با روش نمونه‌گیری مستمر از زنان واجد شرایط از 12 مرکز جامع سلامت شهر بوشهر انتخاب شدند که 192 نفر از آن‌ها بارداری برنامه‌ریزی‌شده و 192 نفر بارداری بدون برنامه‌ریزی داشتند.
میانگین سنی در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 30/52 و با انحراف‌معیار برابر با 5/44 سال، در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 32/79 و با انحراف‌معیار برابر با 6/14 سال و میانگین مدت ازدواج زنان موردپژوهش برابر با 7/63 و با انحراف‌معیار برابر با 4/54 سال بود.
میانگین مدت ازدواج در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 6/81 و با انحراف‌معیار برابر با 4/02 سال و در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 8/44 و با انحراف‌معیار برابر با 4/89 سال بود. این تفاوت بین دو گروه بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی معنیدار بود (0/001>P) (جدول شماره 2).
داشتن فرزند دختر و پسر، تعداد بارداری، زایمان طبیعی و سزارین نیز بین گروه تفاوت معنیداری نشان داد (0/001>P). همچنین تحصیلات همسران دو گروه نیز متفاوت بود (0/044=P). سایر مشخصات جمعیت‌شناختی بین دو گروه تفاوت معنیداری نداشت (جدول شماره 3).
میانگین و انحراف‌معیار حمایت اجتماعی ازسوی همسر و ابعاد آن در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 4/92±72/26 و در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 6/56±69/93 بود. نتایج آزمون تی مستقل نشان داد حمایت اجتماعی ازسوی همسر و ابعاد آن در دو گروه اختلاف معنیدار آماری داشت (0/001>P)؛ یعنی در زنانی که بارداری برنامه‌ریزی‌شده داشتند میزان حمایت اجتماعی ازسوی همسر در تمام ابعاد آن بیشتر از گروه مقابل بود (جدول شماره 4).
میانگین و انحراف‌معیار سلامت معنوی در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 2/89±67/9 و در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 2/89±68/12 بود. نتایج آزمون تی مستقل نشان داد سلامت معنوی و ابعاد آن در دو گروه اختلاف معنیدار آماری نداشتند (0/448=P) (جدول شماره 5).
حمایت اجتماعی ازسوی همسر، در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی با بعد سلامت مذهبی (0/017=P) و سلامت معنوی (0/037=P) همبستگی معنیدار آماری مثبت داشت. به‌عبارتی با افزایش حمایت اجتماعی ازسوی همسر در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی، بعد سلامت مذهبی و میزان کلی سلامت معنوی افزایش مییافت (جدول شماره 6).
حمایت اجتماعی ازسوی همسر، در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی با سلامت مذهبی (0/017=P) و سلامت معنوی (0/037=P) همبستگی معنیدار آماری مثبت داشت. به‌عبارتی با افزایش حمایت اجتماعی ازسوی همسر در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی، سلامت مذهبی و سلامت معنوی نیز افزایش مییافت (جدول شماره 6).
بحث
نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین سن بارداری، سطح تحصیلات، محل سکونت و کفایت درآمد و تعداد سقط در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی تفاوت معنیداری وجود نداشت، اما بین میانگین سن، میانگین مدت ازدواج و شغل زنان بین این بارداری‌ها اختلاف معنیداری وجود داشت. علاوه‌براین در تعداد فرزند دختر و پسر، تعداد بارداری، تعداد زایمان طبیعی و سزارین در گروه بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی تفاوت معنیداری مشاهده شد. عمدتاً والدین تمایل دارند هر دو جنس دختر و پسر را داشته باشند و داشتن فرزند به تعداد دلخواه والدین می‌تواند با بدون برنامه‌ریزی بودن بارداری‌های غیربرنامه‌ریزی‌شده مرتبط باشد؛ در صورت دریافت مراقبتهای دوران بارداری و بهره‌مندی از مشاوره‌های لازم در دوران بارداری و زایمان و شرکت در برنامه‌های آموزشی دوران بارداری و آشنایی با فرایند زایمان و مزایای فرزندآوری مادر می‌تواند دوران بارداری ایمنی را سپری کند.
در مطالعه سوهرنی و همکاران در کشور اندونزی که بر روی 287 خانم متأهل با بارداری بدون برنامه‌ریزی انجام شد، بین سن بالا، میزان درآمد پایین و داشتن فرزند کافی قبلی با بارداری غیربرنامه‌ریزی‌شده ارتباط وجود داشت [24] که با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشد. تفت همکاران، تعداد بارداری را در بدون برنامه‌ریزی بودن بارداری مرتبط دانسته‌اند [25]. بدین معنی که داشتن بارداری‌های موفق قبلی می‌تواند با عدم تمایل به بارداری بدون برنامه‌ریزی همراه باشد. همچنین در مطالعه آمیاو و همکاران سال 2019 شیوع بارداری بدون برنامه‌ریزی در زنان کمتر 19 سال کمتر از سایر رده‌های سنی گزارش شده است. این افراد به‌دلیل نداشتن فرزند، تمایل به بارداری و داشتن فرزند دارند. همچنین این مطالعه نشان داد سکونت در مناطق روستایی نسبت به شهری، تحصیلات ابتدایی نسبت به تحصیلات بالاتر و سطح درآمد پایین نسبت به درآمد بالاتر با احتمال بیشتری با بارداری بدون برنامه‌ریزی همراه بوده است [26] که می‌تواند علت آن ترس از عدم توانایی در برآورده کردن نیازهای آتی کودک در آینده باشد و با نتایج مطالعه اخیر همسو نبوده که علت آن می‌تواند تفاوت فرهنگی و ارزش‌های حاکم بر آن باشد.
در مطالعه بیراک و همکاران نیز نشان داده شد زنان با سطح درآمد پایین با احتمال بالاتری بارداری بدون برنامه‌ریزی را تجربه می‌کنند [27] که می‌تواند ناشی از ترس از عدم توانایی در برآوردن احتیاجات فرزند باشد؛ البته در مطالعه اخیر اینکه تفاوت وضعیت اقتصادی با برنامه‌ریزی‌شده بودن یا نبودن بارداری مرتبط نبوده است، نشان می‌دهد در جامعه موردمطالعه ما، عوامل فرهنگی بیش از عوامل اقتصادی با برنامه‌ریزی برای بارداری مرتبط بوده است. آمیاو در مطالعه خود بیان کرده است زنان بالغ تعداد مطلوب فرزند خود را داشته و از همین رو ممکن است بارداری را اضافی تلقی کرده و آن را بدون برنامه‌ریزی عنوان کنند [26] که با یافته‌های مطالعه حاضر هم‌راستا می‌باشد. درخصوص سلامت معنوی و ابعاد آن در دو گروه بارداری برنامه‌ریزی‌شده و برنامه‌ریزی‌نشده تفاوت معنیداری وجود نداشت. بیشتر شرکت‌کنندگان از سلامت معنوی بالایی برخوردار بودند.
دهستانی و همکاران، مطالعه‌ای با هدف تعیین میانگین نمره سلامت معنوی در زنان باردار انجام دادند و دریافتند بیشتر زنان شرکت‌کننده از سلامت معنوی بالایی برخوردارند [28]. نورمحمد و همکاران در مطالعه کیفی که در کشور مالزی انجام دادند، بارداری بدون برنامه‌ریزی دختران نوجوان قبل از ازدواج را بررسی و نتایج نشان داد، بالا بودن سلامت معنوی نوجوانان باعث می‌شود آن‌ها بارداری را یک تجربه مثبت تلقی کنند [29]. در مطالعه چهرازی، زنانی که بارداری برنامه‌ریزی‌شده داشتند از سلامت معنوی بالاتری برخوردار بودند [30] که نشان‌دهنده اهمیت سلامت معنوی مادران در تمایل آن‌ها به بارداری است. در مطالعه هریوت گزارش شد، در زنانی که بارداری بدون برنامه‌ریزی داشتتند و جنین خود را سقط کرده بودند نسبت به زنانی مشابهی که جنین خود را سقط نکردند سلامت معنوی و مذهبی بالاتری وجود داشت [31]. تفاوت این مطالعه با مطالعه حاضر در این است که زنان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر، افرادی بودند که با وجود بدون برنامه‌ریزی بودن بارداری خود، آن را پذیرفته بودند و تصمیم به سقط نداشتند.
بالا بودن سلامت معنوی در جامعه موردمطالعه می‌تواند عاملی برای ادامه بارداری و خودداری از سقط جنین باشد. در این پژوهش حمایت اجتماعی ازسوی همسر و ابعاد آن در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده به‌طور معنیداری بالاتر از زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی بود که اهمیت نقش همسر و حمایت‌های آن در ایجاد فضای گرم خانوادگی را نشان می‌دهد که می‌تواند از بارداری‌های غیربرنامه‌ریزی‌شده پیشگیری کند. در مطالعه عبدالله‌پور حمایت اجتماعی در حاملگی‌های بدون برنامه‌ریزی به‌طور معنیداری کمتر از حاملگی‌های برنامه‌ریزی‌شده بود [32]. نتیجه مشابهی در مطالعه شهری نیز مشاهده شد [33].
در مطالعه بارتن نیز زنان با باردری بدون برنامه‌ریزی به‌طور معنیداری از حمایت اجتماعی پایین‌تری برخوردار بودند [4]. مطالعه شوراب [34] ولاندزبرگ نیز همین نتایج را گزارش کردند [35] که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی داشته و ضرورت برنامه‌ریزی برای بارداری و حمایت همسر و اطرافیان را بیش‌ازپیش نشان می‌دهد.
در مطالعه حاضر با افزایش مراوده‌های اجتماعی (مصاحبت اجتماعی)، نگرانی‌های اجتماعی و روانی کاهش مییافت. در مطالعه چاوشیان و همکاران نیز بین سلامت معنوی و حمایت اجتماعی ارتباط معنیدار وجود داشت، اما بین مصاحبت اجتماعی و سلامت وجودی همبستگی منفی و غیرمعنی‌دار به دست آمده بود [14]. در مطالعه احمدی‌نژاد و همکاران در سال 2019 بین حمایت اجتماعی همسر و سلامت معنوی زنان باردار دارای پره اکلامپسی ارتباط معنیداری گزارش شد [36]. حاجی حسنی و همکاران نیز بین سلامت معنوی و حمایت اجتماعی ارتباط مثبت و معنیداری گزارش کردند [37]. نتیجه این مطالعات هم‌راستا با مطالعه حاضر بوده است. کیم و همکاران نیز مدعی شده‌اند که برخورداری از حمایت اجتماعی ناشی از معنویت می‌تواند موجب پذیرش واقعیت اتفاق افتاده باشد [38] که می‌تواند به پذیرش بهتر بارداری‌های غیربرنامه‌ریزی‌شده کمک کند.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه نشان داد حمایت اجتماعی همسر در بارداری ناخواسته موجب افزایش سلامت مذهبی و معنوی در زنان می‌شود. گرچه این حمایت می‌تواند ازسوی خانواده، دوستان، همکاران یا حتی از حمایت‌های اجتماعی حرفه‌‌ای ارائه شود، اما تأثیر حمایت اجتماعی همسر می‌تواند به زنان باردار احساس اعتماد بیشتری به خود و به آینده کودکان دهد و در برنامه‌ریزی برای داشتن یک بارداری ایمن مؤثرخواهد بود. این حمایت می‌تواند ازسوی همسر در شکل انجام وظایف روزمره، ارائه حمایت عاطفی و ایجاد فضایی آرام برای زنان باردار ارائه شود که این موارد می‌تواند بهبود قابل‌توجهی در سلامت معنوی آنان دربر داشته باشد. حمایت اجتماعی همسر با سلامت مذهبی در زنان با بارداری ناخواسته نیز ارتباط دارد. به‌عبارت‌دیگر حمایت اجتماعی موجب افزایش سلامت مذهبی و معنوی در زنان با هر نوع بارداری می‌شود.
از محدودیت‌های اجرایی این مطالعه، متقاعد کردن مادران با بارداری بدون برنامه‌ریزی برای شرکت در مطالعه بود که با دادن توضیحاتی راجع به محرمانه بودن اطلاعات و اهداف کاربردی پژوهش به شرکت‌کنندگان تا حدودی این محدودیت مرتفع شد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله در دانشگاه علوم پزشکی ایران با شناسه (IR.IUMS.REC.101.197) تأیید و تصویب شده است است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه زهرا هوائی در رشته مشاوره در مامایی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران و طرح پژوهشی مصوب دانشگاه علوم پزشکی ایران به شماره می‌باشد 1401-3-3-24550 و طرح تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی ایران است و حامی مالی آن معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران بود.
مشارکت نویسندگان
آماده‌سازی و انجام مراحل تحقیق و نمونه‌گیری: زهرا هوائی؛ نگارش مقاله و بازبینی و نظارت انجام بهینه کلیه مراحل تحقیق: معصومه خیرخواه؛ آنالیز و تجریه‌وتحلیل داده‌ها: شیما حقانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران این مطالعه از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران، مسئولان دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بابل، مسئولان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و کارمندان مراکز جامع سلامت دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و مادران بارداری که در اجرای این پروژه همکاری کردند قدردانی می‌کنند.
بارداری مرحله‌ای بسیار مهم و حساس در زندگی زنان است و به‌دلیل تأثیر مستقیم بر سلامت مادر و جنین از اهمیت چشمگیری برخوردار است [1]. در این دوره مهم، زنان ازلحاظ فیزیولوژیک، روانی و اجتماعی باید با شرایط جدید سازگاری یابند [2]. به همین سبب، مراقبت‌ها و مشاوره‌های پیش از بارداری از اهمیت فراوانی برخوردار است. توجه به بارداری مهم است [3]. بارداری بدون برنامه‌ریزی در دنیا شایع بوده و تقریباً 30 میلیون بارداری بدون برنامه‌ریزی در سال 2012 اتفاق افتاده است که می‌تواند همراه با پیامدهای ناخوشایند مادری و نوزادی باشد [4].
شیوع بارداری بدون برنامه‌ریزی در زنان ایرانی براساس نتایج مرور نظام‌مند اصفهانی و همکاران در سال 2020، حدود 52 درصد بین 41-67 درصد گزارش شده است. براساس نتایج این مرور نظام‌مند شیوع بارداری بدون برنامه‌ریزی در مرکز ایران 67 درصد، در شمال کشور 59 درصد، در جنوب کشور 48 درصد، در شرق کشور 88 درصد، در غرب کشور 49 درصد و در کل ایران براساس نتایج 4 مطالعه انجام‌شده در کل کشور 0/07 درصد گزارش شده است [5]. بارداری بدون برنامه‌ریزی، می‌تواند موجب عدم انجام مراقبتهای به‌موقع دوران بارداری، زایمان زودرس، تغذیه نامناسب، کاهش وزن نوزادان متولدشده و افزایش مرگ‌ومیر مادران و نوزادان شود [6]. کودکان حاصل بارداری بدون برنامه‌ریزی در سنین بزرگسالی با مشکلات سلامت روانی و جسمی و ترک تحصیل روبه‌رو هستند و تمایل به نشان دادن رفتار بزهکارانه در دوران نوجوانی دارند [7]. این کودکان ممکن است مشکلات شناختی و رفتاری را تا بزرگسالی داشته باشند [8].
نقش کلیدی مردان در امور بـارداری از ضروریات توسعه بهداشت باروری شـناخته‌شـده و همسر به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع حمایتی در بحرانی‌ترین شرایط زندگی است. شرایط جسمی، روحی و رفاهی مادر در دوران بارداری، زایمان و پس از زایمان با حمایت همسر مرتبط است [9]. وجود همسر و نقش حمایتی او در زندگی حس ارزشمندی در طرف مقابل ایجاد می‌کند [10]. این حمایت در دوران بارداری، به سلامت روان مادر در طول بارداری و پس از زایمان کمک می‌کند و افرادی که از حمایت اجتماعی برخوردارند، سازگاری بهتری در رویارویی با مسائل خواهند داشت [11]. بارداری بدون برنامه‌ریزی سلامت روان زنان را تهدید می‌کند و واکنش عاطفی مادر به بارداری و میزان شادی او تأثیر مهمی بر تصمیم بر ادامه بارداری و اتخاذ رفتارهای سالم دارد [12]. سلامت معنوی یکی از ابعاد مؤثر بر سلامت و رفاه عمومی همراه با ابعاد جسمی، روانی، عاطفی، اجتماعی و شغلی است [13]. سلامت معنوی در کنار سایر ابعاد جسمی، روانی و اجتماعی باعث رشد سلامت عمومی می‌شود. معنویت از مفاهیمی است که به‌صورت روزافزون مورد توجه روانشناسان است. سلامت معنوی با هماهنگی سایر ابعاد سلامت سبب افزایش توان سازگاری و عملکردی می‌شود [14]. ماماها اولین کسانی هستند که نه‌تنها زنان باردار، بلکه با کل خانواده در ارتباط بوده و مسئول حفظ و ارتقای سلامت مادران و نوزادان و ارائه اطلاعات و مشاوره می‌باشند [15]. ماماها وظیفه پشتیبانی معنوی، ارائه مشاوره و کمک به ارتقای سلامت جسمی و عاطفی مادران را عهده‌دار هستند [16]. باتوجه‌به افزایش درخواست سقط عمد در هنگام بروز بارداری بدون برنامه‌ریزی در افراد با سلامت معنوی پایین، ماماها و سایر کارکنان بهداشتی با مشاوره مناسب باتوجه‌به آخرین دستاوردهای علمی و آموزه‌های مذهبی و با تأکید بر قوانین و مقررات بالادستی و بیان خطرات و عوارض انجام سقط‌های غیربهداشتی توصیه‌های لازم را به مادران و خانواده ارائه می‌کنند. باتوجه‌به اهمیت موضوع و بررسی‌های انجام‌شده، مطالعه‌ای که به‌طور اختصاصی حمایت اجتماعی همسران و سلامت معنوی زنان را در بارداری‌های برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی بررسی و مقایسه کرده باشد در دسترس نبود. مطالعه حاضر با هدف مقایسه سلامت معنوی و حمایت اجتماعی همسر در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی شهر بوشهر در سال 1402 طراحی و اجرا شد.
مواد و روش
پژوهش حاضر یک مطالعه مقطعی بوده و جامعه موردمطالعه تمام زنان باردار مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهر بوشهر در سال 1402 بودند. شرکت‌کنندگان این پژوهش زنان ایرانی 18-45 ساله باردار با بارداری برنامه‌ریزی‌شده یا بدون برنامه‌ریزی در نیمه اول بارداری و با حداقل سواد خواندن و نوشتن، نداشتن سابقه ابتلا به بیماری‌های اعصاب و روان و مصرف نکردن داروهای روانگردان به اظهار خود فرد و زندگی مشترک با همسر بودند.
برای تعیین حداقل حجم نمونه لازم در سطح اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد به جهت مقایسه حمایت همسر با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی با d=7 براساس مقاله اکبای و همکاران [17] و سلامت معنوی پس از مقدارگذاری در فرمول حجم نمونه در هرگروه زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی 190 نفر محاسبه شد.
پژوهشگر پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران و کسب اجازه و هماهنگی با دانشگاه علوم پزشکی بوشهر شروع به نمونه‌گیری کرد. پژوهشگر 5 روز در هفته و نوبتی در هریک از مراکز جامع سلامت منتخب در شهر بوشهر وارد شده و ضمن معرفی خود در محیط پژوهش و دادن اطلاعات کافی درزمینه اهداف پژوهش، از شرکت‌کنندگان دعوت به پژوهش کرد. نمونه‌گیری از خرداد ماه تا شهریور ماه سال 1402 انجام شد. در طی این مدت پژوهشگر با در نظر گرفتن معیارهای ورود به مطالعه و پس از کسب اجازه و دریافت رضایت‌نامه آگاهانه از شرکت‌کنندگان نمونه‌گیری کرد. حجم نمونه با در نظر گرفتن میزان جمعیت تحت پوشش هر مرکز با نسبت مشخص از هر مرکز انجام شد. نمونه‌گیری در 12 مرکز جامعه سلامت تحت نظر دانشگاه علوم پزشکی بوشهر انجام شد (جدول شماره 1). ابتدا لیستی از مراکز جامع سلامت در شهر بوشهر تهیه شد. سپس با در نظر گرفتن میزان جمعیت تحت پوشش هر مرکز، نسبت مشخصی از نمونه برای هر مرکز در نظر گرفته شد که نیمی از نمونه‌های در نظر گرفته‌شده هر مرکز مربوط به زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و نیمی دیگر مربوط به زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی می‌شد.
پژوهشگر 5 روز در هفته و نوبتی در هر مرکز با نمونه‌گیری مستمر، کلیه مادران باردار واجد شرایط معیارهای ورود هر مرکز را پس توضیح اهداف پژوهش با رضایت‌نامه آگاهانه وارد مطالعه کرد. شرکت‌کنندگان پس از پذیرش دعوت پرسش‌نامه‌‌های مشخصات فردی، اجتماعی و باروری، مقیاس حمایت همسر یلدیریم (SSS) و پرسش‌نامه سلامت معنوی SWBS را تکمیل کردند.
ابزار
ابزار گردآوری داده‌ها بدین شرح است:
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
پرسش‌نامه مشخصات فردی اجتماعی و باروری شامل سؤالاتی درزمینه سن زن و همسر، سن بارداری، سابقه بارداری، سابقه سقط، تعداد فرزند، تحصیلات، سن و تحصیلات همسر، شغل زن و همسر، سطح درآمد خانواده، وضعیت سکونت، طول مدت ازدواج، وضعیت اقتصادی و نوع بارداری بود.
پرسش‌نامه حمایت اجتماعی همسر یلدیریم (SSS)
این ابزار را یلدیریم در سال 2004 در ترکیه طراحی کرد و هدف اصلی آن سنجش یکی از مهم‌ترین حمایت‌های اجتماعی یعنی حمایت همسر بود. این آزمون شامل 27 گویه است و 3 گویه معکوس دارد و 4 مؤلفه حمایت عاطفی، کمک ابزاری و حمایت اطلاعاتی، حمایت ارزشی و حمایت مصاحبت اجتماعی را می‌سنجد. حیطه حمایت عاطفی شامل 9 سؤال (1، 2، 3، 4، 6، 9، 12، 16، 21)؛ حیطه کمک ابزاری و حمایت اطلاعاتی 7 سؤال (7، 13، 15، 17، 24، 25، 27)؛ حیطه حمایت ارزشی 8 سؤال (5، 10، 14، 18، 20، 22، 23، 26) و حیطه حمایت مصاحبت اجتماعی شامل 3 سؤال (8، 11، 19) می‌باشد. نمره‌دهی در این آزمون به‌صورت لیکرت 3 گزینه‌ای است که پاسخ‌ها به‌ترتیب (1= مناسب من نیست، 2= تقریباً مناسب است و 3= مناسب من است) نمره‌دهی شدند. گویه‌های 10، 20 و 24 نیز به‌صورت معکوس نمره‌دهی شدند. دامنه نمرات بین 27-81 بوده و کسب نمره بالا در مقیاس به‌عنوان نشانه‌ای از سطح حمایت همسری بالا است و کسب نمره پایین حمایت ضعیف‌تر از جانب همسر را نشان داد [18]. روایی و پایایی ابزار حمایت اجتماعی همسر را یلدیریم و گونسل در سال 2013 بر روی 210 فرد متأهل که 140 نفر زن و 70 نفر مرد به روش آلفای کرونباخ 95 درصد و به روش بازآزمایی 89 درصد به دست آوردند [19]. همچنین در پژوهش پاموک و دورموش در سال 2015 نیز پایایی آزمون به روش آلفای کرونباخ 93 درصد گزارش شد [20]. اعتبار سازه این ابزار را الدین در سال 2014 با استفاده از تحلیل عاملی بررسی کرد و در سال 1394 آناهیتا صالح و همکاری همسر نصرالله پور شیروانی و همکاران به فارسی ترجمه کرده‌اند.
پرسش‌نامه سلامت معنوی پالوتزین و الیسون (SWBS)
پرسش‌نامه سلامت معنوی را پالوتزین و الیسون طراحی کرده‌اند. این پرسش‌نامه 10 گویه سلامت وجودی فرد و 10 گویه سلامت مذهبی را اندازه‌گیری می‌کند. نمره سلامت معنوی حاصل مجموع نمرات این دو زیرگروه است. پاسخ هرکدام از سؤالات براساس مقیاس لیکرت در 6 قسمت کاملاً موافقم تا کاملاً مخالفم دسته‌بندی شدند. در عباراتی که فعل مثبت داشتند، پاسخ کاملاً مخالفم نمره (1) و کاملاً موافقم نمره (6) و بالعکس در سؤالاتی که فعل منفی داشتند پاسخ کاملاً مخالفم نمره (6) و کاملاً موافقم نمره (1) را به خود اختصاص می‌داد. حداقل نمره سلامت معنوی (20) و حداکثر آن (120) بود. در دو بعد معنویت مذهبی و سلامت وجودی حداقل نمره (10) و حداکثر آن (60) می‌باشد.
طبق دستورالعمل مقیاس، با جمع نمرات از هر حیطه سلامت معنوی به سه سطح پایین (20-40)، متوسط (41-99) و بالا (100-120) تقسیم‌بندی شد [21]. روایی و پایایی ابزار سلامت معنوی را پالوتزین و پارک با ضریب آلفای کرونباخ در ابعاد بهزیستی مذهبی و وجودی و کل مقیاس به‌ترتیب 0/91، 0/91 و 0/93 گزارش کرده‌اند [22]، همچنین الله‌بخشیان و همکاران ضریب آلفای کرونباخ ابزار را پس از ترجمه به فارسی 0/82 گزارش کردند. روایی ابزار نیز از طریق روایی محتوایی بررسی و تأیید شده است [23].
در این مطالعه روایی این ابزارها توسط اساتید دانشگاه علوم پزشکی ایران با استفاده از روایی محتوا و صوری بررسی و تأیید شد. جهت پایایی پرسش‌نامه نیز ابزار در اختیار 15 نفر از زنان دارای معیارهای ورود به مطالعه در 2 مرحله به فاصله 2 هفته قرار گرفت. پایایی ابزار با استفاده از آلفای کرونباخ در ابزار حمایت اجتماعی 0/86 و در ابزار سلامت معنوی 0/89 محاسبه شد. تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 در دو بخش آمار توصیفی و آماراستنباطی صورت گرفت. در بخش آمار توصیفی از جداول توزیع فراوانی برای متغیرهای کیفی پژوهش و از شاخص‌های عددی کمینه، بیشینه و میانگین و انحراف‌معیار برای متغیرهای کمی پژوهش استفاده شد. در بخش آمار استنباطی از ضریب همبستگی پیرسن برای بررسی همبستگی بین دو متغیر حمایت اجتماعی ازسوی همسر با سلامت معنوی در هرکدام از گروه‌های زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی و از آزمون تی مستقل و آنالیز واریانس برای بررسی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی با هرکدام از متغیرهای پژوهش به تفکیک در دو گروه در سطح معنیداری کمتر از 0/05 استفاده شد.
یافته‌‌ها
مطالعه حاضر به‌منظور مقایسه حمایت اجتماعی همسر و سلامت معنوی زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی در شهر بوشهر انجام شد. در این مطالعه 384 نفر از زنان باردار با روش نمونه‌گیری مستمر از زنان واجد شرایط از 12 مرکز جامع سلامت شهر بوشهر انتخاب شدند که 192 نفر از آن‌ها بارداری برنامه‌ریزی‌شده و 192 نفر بارداری بدون برنامه‌ریزی داشتند.
میانگین سنی در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 30/52 و با انحراف‌معیار برابر با 5/44 سال، در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 32/79 و با انحراف‌معیار برابر با 6/14 سال و میانگین مدت ازدواج زنان موردپژوهش برابر با 7/63 و با انحراف‌معیار برابر با 4/54 سال بود.
میانگین مدت ازدواج در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 6/81 و با انحراف‌معیار برابر با 4/02 سال و در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 8/44 و با انحراف‌معیار برابر با 4/89 سال بود. این تفاوت بین دو گروه بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی معنیدار بود (0/001>P) (جدول شماره 2).
داشتن فرزند دختر و پسر، تعداد بارداری، زایمان طبیعی و سزارین نیز بین گروه تفاوت معنیداری نشان داد (0/001>P). همچنین تحصیلات همسران دو گروه نیز متفاوت بود (0/044=P). سایر مشخصات جمعیت‌شناختی بین دو گروه تفاوت معنیداری نداشت (جدول شماره 3).
میانگین و انحراف‌معیار حمایت اجتماعی ازسوی همسر و ابعاد آن در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 4/92±72/26 و در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 6/56±69/93 بود. نتایج آزمون تی مستقل نشان داد حمایت اجتماعی ازسوی همسر و ابعاد آن در دو گروه اختلاف معنیدار آماری داشت (0/001>P)؛ یعنی در زنانی که بارداری برنامه‌ریزی‌شده داشتند میزان حمایت اجتماعی ازسوی همسر در تمام ابعاد آن بیشتر از گروه مقابل بود (جدول شماره 4).
میانگین و انحراف‌معیار سلامت معنوی در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده برابر با 2/89±67/9 و در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی برابر با 2/89±68/12 بود. نتایج آزمون تی مستقل نشان داد سلامت معنوی و ابعاد آن در دو گروه اختلاف معنیدار آماری نداشتند (0/448=P) (جدول شماره 5).
حمایت اجتماعی ازسوی همسر، در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی با بعد سلامت مذهبی (0/017=P) و سلامت معنوی (0/037=P) همبستگی معنیدار آماری مثبت داشت. به‌عبارتی با افزایش حمایت اجتماعی ازسوی همسر در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی، بعد سلامت مذهبی و میزان کلی سلامت معنوی افزایش مییافت (جدول شماره 6).
حمایت اجتماعی ازسوی همسر، در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی با سلامت مذهبی (0/017=P) و سلامت معنوی (0/037=P) همبستگی معنیدار آماری مثبت داشت. به‌عبارتی با افزایش حمایت اجتماعی ازسوی همسر در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی، سلامت مذهبی و سلامت معنوی نیز افزایش مییافت (جدول شماره 6).
بحث
نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین سن بارداری، سطح تحصیلات، محل سکونت و کفایت درآمد و تعداد سقط در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی تفاوت معنیداری وجود نداشت، اما بین میانگین سن، میانگین مدت ازدواج و شغل زنان بین این بارداری‌ها اختلاف معنیداری وجود داشت. علاوه‌براین در تعداد فرزند دختر و پسر، تعداد بارداری، تعداد زایمان طبیعی و سزارین در گروه بارداری برنامه‌ریزی‌شده و بدون برنامه‌ریزی تفاوت معنیداری مشاهده شد. عمدتاً والدین تمایل دارند هر دو جنس دختر و پسر را داشته باشند و داشتن فرزند به تعداد دلخواه والدین می‌تواند با بدون برنامه‌ریزی بودن بارداری‌های غیربرنامه‌ریزی‌شده مرتبط باشد؛ در صورت دریافت مراقبتهای دوران بارداری و بهره‌مندی از مشاوره‌های لازم در دوران بارداری و زایمان و شرکت در برنامه‌های آموزشی دوران بارداری و آشنایی با فرایند زایمان و مزایای فرزندآوری مادر می‌تواند دوران بارداری ایمنی را سپری کند.
در مطالعه سوهرنی و همکاران در کشور اندونزی که بر روی 287 خانم متأهل با بارداری بدون برنامه‌ریزی انجام شد، بین سن بالا، میزان درآمد پایین و داشتن فرزند کافی قبلی با بارداری غیربرنامه‌ریزی‌شده ارتباط وجود داشت [24] که با نتایج مطالعه حاضر همسو می‌باشد. تفت همکاران، تعداد بارداری را در بدون برنامه‌ریزی بودن بارداری مرتبط دانسته‌اند [25]. بدین معنی که داشتن بارداری‌های موفق قبلی می‌تواند با عدم تمایل به بارداری بدون برنامه‌ریزی همراه باشد. همچنین در مطالعه آمیاو و همکاران سال 2019 شیوع بارداری بدون برنامه‌ریزی در زنان کمتر 19 سال کمتر از سایر رده‌های سنی گزارش شده است. این افراد به‌دلیل نداشتن فرزند، تمایل به بارداری و داشتن فرزند دارند. همچنین این مطالعه نشان داد سکونت در مناطق روستایی نسبت به شهری، تحصیلات ابتدایی نسبت به تحصیلات بالاتر و سطح درآمد پایین نسبت به درآمد بالاتر با احتمال بیشتری با بارداری بدون برنامه‌ریزی همراه بوده است [26] که می‌تواند علت آن ترس از عدم توانایی در برآورده کردن نیازهای آتی کودک در آینده باشد و با نتایج مطالعه اخیر همسو نبوده که علت آن می‌تواند تفاوت فرهنگی و ارزش‌های حاکم بر آن باشد.
در مطالعه بیراک و همکاران نیز نشان داده شد زنان با سطح درآمد پایین با احتمال بالاتری بارداری بدون برنامه‌ریزی را تجربه می‌کنند [27] که می‌تواند ناشی از ترس از عدم توانایی در برآوردن احتیاجات فرزند باشد؛ البته در مطالعه اخیر اینکه تفاوت وضعیت اقتصادی با برنامه‌ریزی‌شده بودن یا نبودن بارداری مرتبط نبوده است، نشان می‌دهد در جامعه موردمطالعه ما، عوامل فرهنگی بیش از عوامل اقتصادی با برنامه‌ریزی برای بارداری مرتبط بوده است. آمیاو در مطالعه خود بیان کرده است زنان بالغ تعداد مطلوب فرزند خود را داشته و از همین رو ممکن است بارداری را اضافی تلقی کرده و آن را بدون برنامه‌ریزی عنوان کنند [26] که با یافته‌های مطالعه حاضر هم‌راستا می‌باشد. درخصوص سلامت معنوی و ابعاد آن در دو گروه بارداری برنامه‌ریزی‌شده و برنامه‌ریزی‌نشده تفاوت معنیداری وجود نداشت. بیشتر شرکت‌کنندگان از سلامت معنوی بالایی برخوردار بودند.
دهستانی و همکاران، مطالعه‌ای با هدف تعیین میانگین نمره سلامت معنوی در زنان باردار انجام دادند و دریافتند بیشتر زنان شرکت‌کننده از سلامت معنوی بالایی برخوردارند [28]. نورمحمد و همکاران در مطالعه کیفی که در کشور مالزی انجام دادند، بارداری بدون برنامه‌ریزی دختران نوجوان قبل از ازدواج را بررسی و نتایج نشان داد، بالا بودن سلامت معنوی نوجوانان باعث می‌شود آن‌ها بارداری را یک تجربه مثبت تلقی کنند [29]. در مطالعه چهرازی، زنانی که بارداری برنامه‌ریزی‌شده داشتند از سلامت معنوی بالاتری برخوردار بودند [30] که نشان‌دهنده اهمیت سلامت معنوی مادران در تمایل آن‌ها به بارداری است. در مطالعه هریوت گزارش شد، در زنانی که بارداری بدون برنامه‌ریزی داشتتند و جنین خود را سقط کرده بودند نسبت به زنانی مشابهی که جنین خود را سقط نکردند سلامت معنوی و مذهبی بالاتری وجود داشت [31]. تفاوت این مطالعه با مطالعه حاضر در این است که زنان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر، افرادی بودند که با وجود بدون برنامه‌ریزی بودن بارداری خود، آن را پذیرفته بودند و تصمیم به سقط نداشتند.
بالا بودن سلامت معنوی در جامعه موردمطالعه می‌تواند عاملی برای ادامه بارداری و خودداری از سقط جنین باشد. در این پژوهش حمایت اجتماعی ازسوی همسر و ابعاد آن در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌شده به‌طور معنیداری بالاتر از زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی بود که اهمیت نقش همسر و حمایت‌های آن در ایجاد فضای گرم خانوادگی را نشان می‌دهد که می‌تواند از بارداری‌های غیربرنامه‌ریزی‌شده پیشگیری کند. در مطالعه عبدالله‌پور حمایت اجتماعی در حاملگی‌های بدون برنامه‌ریزی به‌طور معنیداری کمتر از حاملگی‌های برنامه‌ریزی‌شده بود [32]. نتیجه مشابهی در مطالعه شهری نیز مشاهده شد [33].
در مطالعه بارتن نیز زنان با باردری بدون برنامه‌ریزی به‌طور معنیداری از حمایت اجتماعی پایین‌تری برخوردار بودند [4]. مطالعه شوراب [34] ولاندزبرگ نیز همین نتایج را گزارش کردند [35] که با نتایج مطالعه حاضر همخوانی داشته و ضرورت برنامه‌ریزی برای بارداری و حمایت همسر و اطرافیان را بیش‌ازپیش نشان می‌دهد.
در مطالعه حاضر با افزایش مراوده‌های اجتماعی (مصاحبت اجتماعی)، نگرانی‌های اجتماعی و روانی کاهش مییافت. در مطالعه چاوشیان و همکاران نیز بین سلامت معنوی و حمایت اجتماعی ارتباط معنیدار وجود داشت، اما بین مصاحبت اجتماعی و سلامت وجودی همبستگی منفی و غیرمعنی‌دار به دست آمده بود [14]. در مطالعه احمدی‌نژاد و همکاران در سال 2019 بین حمایت اجتماعی همسر و سلامت معنوی زنان باردار دارای پره اکلامپسی ارتباط معنیداری گزارش شد [36]. حاجی حسنی و همکاران نیز بین سلامت معنوی و حمایت اجتماعی ارتباط مثبت و معنیداری گزارش کردند [37]. نتیجه این مطالعات هم‌راستا با مطالعه حاضر بوده است. کیم و همکاران نیز مدعی شده‌اند که برخورداری از حمایت اجتماعی ناشی از معنویت می‌تواند موجب پذیرش واقعیت اتفاق افتاده باشد [38] که می‌تواند به پذیرش بهتر بارداری‌های غیربرنامه‌ریزی‌شده کمک کند.
نتیجه‌گیری
نتایج مطالعه نشان داد حمایت اجتماعی همسر در بارداری ناخواسته موجب افزایش سلامت مذهبی و معنوی در زنان می‌شود. گرچه این حمایت می‌تواند ازسوی خانواده، دوستان، همکاران یا حتی از حمایت‌های اجتماعی حرفه‌‌ای ارائه شود، اما تأثیر حمایت اجتماعی همسر می‌تواند به زنان باردار احساس اعتماد بیشتری به خود و به آینده کودکان دهد و در برنامه‌ریزی برای داشتن یک بارداری ایمن مؤثرخواهد بود. این حمایت می‌تواند ازسوی همسر در شکل انجام وظایف روزمره، ارائه حمایت عاطفی و ایجاد فضایی آرام برای زنان باردار ارائه شود که این موارد می‌تواند بهبود قابل‌توجهی در سلامت معنوی آنان دربر داشته باشد. حمایت اجتماعی همسر با سلامت مذهبی در زنان با بارداری ناخواسته نیز ارتباط دارد. به‌عبارت‌دیگر حمایت اجتماعی موجب افزایش سلامت مذهبی و معنوی در زنان با هر نوع بارداری می‌شود.
از محدودیت‌های اجرایی این مطالعه، متقاعد کردن مادران با بارداری بدون برنامه‌ریزی برای شرکت در مطالعه بود که با دادن توضیحاتی راجع به محرمانه بودن اطلاعات و اهداف کاربردی پژوهش به شرکت‌کنندگان تا حدودی این محدودیت مرتفع شد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مقاله در دانشگاه علوم پزشکی ایران با شناسه (IR.IUMS.REC.101.197) تأیید و تصویب شده است است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه زهرا هوائی در رشته مشاوره در مامایی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران و طرح پژوهشی مصوب دانشگاه علوم پزشکی ایران به شماره می‌باشد 1401-3-3-24550 و طرح تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی ایران است و حامی مالی آن معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران بود.
مشارکت نویسندگان
آماده‌سازی و انجام مراحل تحقیق و نمونه‌گیری: زهرا هوائی؛ نگارش مقاله و بازبینی و نظارت انجام بهینه کلیه مراحل تحقیق: معصومه خیرخواه؛ آنالیز و تجریه‌وتحلیل داده‌ها: شیما حقانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران این مطالعه از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران، مسئولان دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بابل، مسئولان دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و کارمندان مراکز جامع سلامت دانشگاه علوم پزشکی بوشهر و مادران بارداری که در اجرای این پروژه همکاری کردند قدردانی می‌کنند.
References
- Jaras M, Mansoorian MR, Delshad Noghabi A, Nezami H. [Comparison of effectiveness self-care returns two methods of focus group discussions and teach-back on lifestyle of pregnant women (Persian)]. Intern Med Today. 2019; 26(1):94-107. [DOI:10.32598/hms.26.1.2761]
- Hassan NMM, Abd Elgwad Hassan FM. Predictors of maternal fetal attachment among pregnant women. IOSR J Nurs Health Sci. 2017; 6(1):95-106. [DOI:10.9790/1959-06010695106]
- HajiPour L, Hosseini Tabaghdehi M, TaghiZoghi Z, Behzadi Z. [Empowerment of pregnant women (Persian)]. J Holistic Nurs Midwifery. 2016; 26(3):16-24. [Link]
- Barton K, Redshaw M, Quigley MA, Carson C. Unplanned pregnancy and subsequent psychological distress in partnered women: A cross-sectional study of the role of relationship quality and wider social support. BMC Pregnancy Childbirth. 2017; 17(1):44. [DOI:10.1186/s12884-017-1223-x] [PMID]
- Esfahani P, Danshi Kohani Z, Arefi M. [Prevalence of unwanted pregnancy among Iranian women: Systematic review and meta-analysis (Persian)]. Pajouhan Sci J. 2020; 18(2):1-12. [DOI:10.52547/psj.18.2.1]
- Gerdts C, Dobkin L, Foster DG, Schwarz EB. Side effects, physical health consequences, and mortality associated with abortion and birth after an unwanted pregnancy. Womens Health Issues. 2016; 26(1):55-9. [doi:10.1016/j.whi.2015.10.001]
- Yazdkhasti M, Pourreza A, Pirak A, Abdi F. Unintended pregnancy and its adverse social and economic consequences on health system: a narrative review article. Iran J Public Health. 2015; 44(1):12-21. [DOI:10.1016/j.whi.2015.10.001] [PMID]
- de La Rochebrochard E, Joshi H. Children born after unplanned pregnancies and cognitive development at 3 years: Social differentials in the United Kingdom Millennium Cohort. Am J Epidemiol. 2013; 178(6):910-20. [DOI:10.1093/aje/kwt063] [PMID]
- Mohammadpour M, Mohammad-Alizadeh Charandabi S, Malakouti J, Nadar Mohammadi M, Mirghafourvand M. Effect of counselling with men on perceived stress and social support of their pregnant wives. J Reprod Infant Psychol. 2022; 40(2):118-32. [DOI:10.1080/02646838.2020.1792428] [PMID]
- Barbod B, Rezapour Mirsaleh Y, Chobfrooshzade A, Mirhoseini SJ, Kohestani F. [The effect of spouse support and intervention program on quality of life, marital intimacy and stress in patients undergoing coronary artery bypass graft surgery: a baseline case study (Persian)]. Cardiovasc Nurs J. 2020; 9(1):56-67. [Link]
- Bodaghi E, Alipor F, Bodaghi M, Nori R, Peyman N, Saeidpor S. [The role of spirituality and social support in the symptoms of anxiety, depression and stress in pregnant women (Persian)]. J Community health. 2017; 10(2):72-82. [Link]
- Rastad Z, Golmohammadian M, Jalali A, Kaboudi B, Kaboudi M. Effects of positive psychology interventions on happiness in women with unintended pregnancy: Randomized controlled trial. Heliyon. 2021; 7(8):e07789. [DOI:10.1016/j.heliyon.2021.e07789] [PMID]
- Ruseckienė D, Tomkevičiūtė J, Riklikienė O. Quality of life and spiritual wellbeing of pregnant women. Proceedings of the XI. International Nursing Symposium. Ostrava: University of Ostrava; 2021. [Link]
- Chavoshian SA, Moeini B, Bashirian S, Feradmal J. [The role of spiritual health and social support in predicting nurses’ quality of life (Persian)]. J Educ Community Health. 2015; 2(1):19-28. [Link]
- Hodnett ED, Gates S, Hofmeyr J, Sakala C, Hofmeyr GJ. Continuous support for women during childbirth. Cochrane database of systematic reviews. Cochrane Database Syst Rev. 2003; (3):CD003766. [DOI:10.1002/14651858.CD003766]
- Gholami Z. Investigating the relationship between religious beliefs and induced abortion in unwanted pregnancies. Nurs Midwifery J. 2021; 19(5):378-86. [Link]
- Bayat Ghiasi SM, Bolbol Haghighi N, Nazari AM, Keramat A, Goli S. The effectiveness of midwifery consultation in “ solution focused anxietymanagement” on anxiety in women with a history of abortion. J Adv Pharm Edu Res. 2020; 10(S 4):95-102. [Link]
- Akbay AS, Tasci-Duran E. How does spousal support affect women's quality of life in the postpartum period in Turkish culture? Asian Women. 2018; 34(3):29-45. [DOI:10.14431/aw.2018.09.34.3.29]
- YILDIRIM İ. [Revision of the perceived social support scale (Turkish)]. Eurasian J Educ Res. 2004; (17):221-36. [Link]
- Pamuk M, Durmuş E. Investigation of burnout in marriage. Int J Hum Sci. 2015; 12(1):162-77. [DOI:10.14687/ijhs.v12i1.3002]
- Paloutzian RF, Ellison CW. Manual for the spiritual well-being scale. 1991. [Link]
- Paloutzian RF, Park CL. Handbook of the psychology of religion and spirituality. 2th ed. New York: Guilford Publications; 2014. [Link]
- Allahbakhshian M, Jaffarpour M, Parvizy S, Haghani H. [A survey on relationship between spiritual wellbeing and quality of life in multiple sclerosis patients (Persian)]. Zahedan J Res Med Sci. 2010; 12(3):29-33. [Link]
- Suherni S, Raharjo BB. Demography characteristic of married women and abortion behavior in unplanned pregnancy. Public Health Perspect J. 2018; 3(2):131-9. [Link]
- Taft AJ, Shankar M, Black KI, Mazza D, Hussainy S, Lucke JC. Unintended and unwanted pregnancy in Australia: A cross-sectional, national random telephone survey of prevalence and outcomes. Med J Aust. 2018; 209(9):407-8. [DOI:10.5694/mja17.01094] [PMID]
- Ameyaw EK, Budu E, Sambah F, Baatiema L, Appiah F, Seidu AA, et al. Prevalence and determinants of unintended pregnancy in sub-Saharan Africa: A multi-country analysis of demographic and health surveys. PLoS One. 2019; 14(8):e0220970. [DOI:10.1371/journal.pone.0220970] [PMID]
- Bearak J, Popinchalk A, Alkema L, Sedgh G. Global, regional, and subregional trends in unintended pregnancy and its outcomes from 1990 to 2014: Estimates from a Bayesian hierarchical model. Lancet Glob Health. 2018; 6(4):e380-9.[DOI:10.1016/S2214-109X(18)30029-9] [PMID]
- Dehestani H, Tayebi N, Ahmadinezhad F. Evaluation of spiritual health level in pregnant women referred to hospitals affiliated to Shiraz University Of Medical Sciences. Int J Multicult Multirelig Underst. 2021; 8(7):54-62. [DOI:10.18415/ijmmu.v8i7.2743]
- Mohamad Nor A, Shah SSA, Balasingam UA, Zainudin ZN. The turning point in an unwanted teenage pregnancy: A psychoemotional perspective. Malays J Med Health Sci. 2019; 15(S 1):30-6. [Link]
- Chehrazi M, Faramarzi M, Abdollahi S, Esfandiari M, Shafie Rizi S. Health promotion behaviours of pregnant women and spiritual well-being: Mediatory role of pregnancy stress, anxiety and coping ways. Nurs Open. 2021; 8(6):3558-65. [DOI:10.1002/nop2.905] [PMID]
- Harriott VA. struggle and strength: How religious/spiritual beliefs relate to women’s well-being after pregnancy decisions [PhD dissertation]. Cleveland: Case Western Reserve University; 2019. [Link]
- Abdollahpour S, Ramezani S, Khosravi A. Perceived social support among family in pregnant women. Int J Pediat. 2015; 3(5-1).879-88. [Link]
- Shahry P, Kalhori SR, Esfandiyari A, Zamani-Alavijeh F. A comparative study of perceived social support and self-efficacy among women with wanted and unwanted pregnancy. Int J Community Based Nurs Midwifery. 2016; 4(2):176-85. [PMID]
- Jahani Shoorab N, Irani M, Mirzaei K, Sadeghi T, Mazloum SR, Jamali J. Comparing prenatal and postnatal social support of women with wanted and unwanted pregnancies referring to the health centers of Mashhad, Iran. J Midwifery Reprod Health. 2022; 10(1):3128-34. [DOI:10.22038/JMRH.2021.56256.1682]
- Lundsberg LS, Cutler AS, Stanwood NL, Yonkers KA, Gariepy AM. Association of pregnancy contexts with depression and low social support in early pregnancy. Perspect Sex Reprod Health. 2020; 52(3):161-70. [DOI:10.1363/psrh.12155] [PMID]
- Akbarzadeh M, Ahmadinezhad F. Investigating the relationship of spiritual wellbeing with perceived stress and perceived social support among women with preeclampsia. Health Spiritual Med Ethics. 2019; 6(4):2-9. [DOI:10.29252/jhsme.6.4.2]
- Hajihasani M, Naderi N. [Death anxiety in the elderly: The role of spiritual health and perceived social support (Persian)]. Aging Psychol. 2021; 6(4):309-19. [doi:10.22126/jap.2020.5778.1473]
- Kim KH, Kwon HJ, Choi MH, Park YJ, Kim SK. [Psychological and spiritual factors associated with death anxiety of elderly people living at home (Korean)]. J Korean Acad Psychiatr Ment Health Nurs. 2010; 19(1):96-105. [DOI:10.12934/jkpmhn.2010.19.1.96]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
