جلد 36، شماره 143 - ( شهریور 1402 )
جلد 36 شماره 143 صفحات 329-314 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Seyedfatemi N, Khaleqparast S, Fatemi M, Haghani S. The Relationship Between Circadian Rhythm and Temperament/Character of Nurses. IJN 2023; 36 (143) :314-329
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3611-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3611-fa.html
سیدفاطمی نعیمه، خالق پرست شیوا، فاطمی مژگان، حقانی شیما. ارتباط ریتم شبانه‌روزی با سرشت و منش پرستاران. نشریه پرستاری ایران. 1402; 36 (143) :314-329
نعیمه سیدفاطمی1 
، شیوا خالق پرست2 ، مژگان فاطمی 3، شیما حقانی4
، شیوا خالق پرست2 ، مژگان فاطمی 3، شیما حقانی4
1- گروه روان پرستاری، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات قلب، مرکز آموزشی تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق شهید رجایی، تهران، ایران.
3- گروه روان پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،mojganfatemi@yahoo.com
4- گروه آمار زیستی، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات قلب، مرکز آموزشی تحقیقاتی و درمانی قلب و عروق شهید رجایی، تهران، ایران.
3- گروه روان پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،
4- گروه آمار زیستی، مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 5706 kb]
(199 دریافت)
| چکیده (HTML) (2300 مشاهده)
متن کامل: (179 مشاهده)
مقدمه
پرستاران به‌عنوان اعضای کلیدی سیستم مراقبت و درمان در فراهم کردن مراقبت‌ها، پیشگیری از حوادث ناگوار، بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری خدمات درمانی و نتایج درمانی در مددجویان نقش حیاتی دارند [1]. مطالعات مختلفی که به بررسی مشکلات مرتبط با پرستاران ازجمله فرسودگی، استرس، نارضایتی شغلی، کمبود نیروی کار و ترک شغلی پرداخته‌اند، اغلب توجه کمی به صفات بنیادی و شخصیت افراد دارند و در این زمینه اطلاعات کمی موجود است [2]. درواقع این سؤال پیش می‌آید هنگامی‌که افراد در شرایط کاری یکسان و عوامل استرس‌زای مشابه قرار دارند، چطور است که یک نفر درگیر مشکلات و تنش‌هایی مانند فرسودگی می‌شود و فرد دیگر آن را تجربه نمی‌کند که به نظر می‌رسد نقش سایر عوامل مانند ابعاد شخصیتی افراد باید موردتوجه قرار گیرد [3].
شخصیت و ویژگی‌های شخصیتی پرستاران یکی از حیطه‌های نیازمند توجه در حرفه پرستاری است که می‌تواند بر زمینه‌های مختلفی کاری، حرفه‌ای، مراقبتی و غیره مؤثر باشد [4 ,5]. شخصیت از اجزای سرشت و منش تشکیل شده است که سرشت در اصل به آن جنبه‌های شخصیتی اشاره می‌کند که بیش از آنکه آموخته‌شده باشند، ذاتی هستند، درحالی‌که منش به‌عنوان ویژگی‌هایی در نظر گرفته می‌شود که تا حدود زیادی اکتسابی است و درواقع وجهه‌ای است که ما از خود می‌سازیم [6, 7]. سرشت انسان غالباً در اوایل کودکی شکل می‌گیرد و شامل 4 بخش 1. نوجویی (فعال شدن یک رفتار در پاسخ به نشانه‌هایی از پاداش و محرک‌های نو) 2. آسیب پرهیزی (بازداری رفتاری نسبت به نشانه‌هایی از تنبیه و فقدان پاداش) 3. پاداش و وابستگی (تداوم یک رفتار به‌دلیل نشانه‌هایی از پاداش اجتماعی) و 4. پشتکار (تداوم در رفتار علی‌رغم شکست‌ها) است که این چهار مؤلفه را می‌توان به میزان این انتقال‌دهنده‌های عصبی نسبت داد، اما در مؤلفه منش که دارای 3 بعد خود فراروی، خودراهبری و همکاری است، تمرکز اصلی بر تفاوت‌های بین فردی و خودپنداره مرتبط با اهداف و ارزش‌ها است [4, 8, 9]. در پژوهشی که میخایلوویچ و همکاران بر وضعیت سرشت و منش پرستاران کشور سوئد انجام دادند، مشخص شد میزان جست‌و‌جوی پاداش، آسیب‌پرهیزی، مقاومت و پاداش وابستگی بالایی دارند و خودفراوری در آنان بسیار پایین است [10].
بررسی سرشت و منش به شناسایی صفاتی منجر می‌شود که آن صفات می‌تواند در موفق شدن یا نشدن در شرایط یا مشاغل مختلف دخیل باشد [2]. سرشت و منش در حیطه کاری پرستاران نیز اهمیت فراوانی دارد. یازیچی و همکاران معتقدند ارزیابی ویژگی‌های شخصیتی شامل سرشت و منش، همانند ارزیابی ساختار سیستم‌های درمانی، باید موردبحث و در دستور کار قرار بگیرد، زیرا تمرکز بر آن و توسعه آن می‌تواند به‌عنوان عاملی پیشگیرانه درزمینه مشکلات پرستاران ازجمله فرسودگی در آنان باشد [3] و می‌تواند بر استرس کاری پرستاران تأثیرگذار باشد [11]. عوامل مختلفی می‌تواند بر سرشت و منش تأثیر بگذارد. یکی از عواملی که به نظر می‌رسد بتواند با برخی از مؤلفه‌های آن ارتباط داشته باشد، ریتم صبحگاهی-شامگاهی است [12].
بدن انسان به‌منظور تطابق با متغیرهای محیطی و حفظ و بقای حیات خود دارای ریتم داخلی تحت عنوان ریتم صبحگاهی-شامگاهی است که دارای چرخش 24 ساعته است و تمام فرایندهای فیزیولوژیک بدن مانند ترشحات هورمون‌ها و غیره را کنترل و تنظیم می‌کند [13]. صفات صبحگاهی و شامگاهی ناشی از ریتم صبحگاهی-شامگاهی با طیف گسترده‌ای از صفات فردی ارتباط دارند و بر رفتار و عملکرد فردی تأثیر دارند [14].
یزدی و همکاران در مطالعه خود گزارش کردند که 32 درصد از پرستاران دارای ریتم صبحگاهی، 10 درصد آنان شامگاهی و 56 درصد از آنان بینابینی بودند [15]. در پژوهش جدیدی و ناجی 20 درصد از پرستاران دارای ریتم شامگاهی، 70 درصد ریتم بینابینی و 9 درصد دارای صبحگاهی بودند [14]. کارکنانی که به‌صورت شیفتی کار می‌کنند مانند پرستاران اغلب اختلالاتی در ریتم صبحگاهی-شامگاهی را تجربه می‌کنند، به‌خصوص زمانی که نوبت کاری شب یا نوبت‌های در گردش دارند که تأثیرات مخربی بر سلامت آنان دارد و اغلب با افزایش ریسک حوادث و مخاطراتی همراه است که می‌تواند به خستگی مفرط و درنتیجه خطاهای مراقبتی منجر شود [16, 17]. ویژگی‌های این ریتم‌ها در پرستاران می‌تواند عملکرد آنان در مراقبت از مددجویان را تحت تأثیر قرار دهد [18]. در مطالعه لوپز و همکاران نیز مشخص شد که پرستاران با ریتم شامگاهی در مقایسه با ریتم صبحگاهی، بیشتر در معرض اختلالات خواب، بی‌خوابی، خستگی و اضطراب هستند [19].
باعنایت‌به اینکه در جست‌و‌جوی متون، مطالعه‌ای که به بررسی این دو مؤلفه مهم در قشر پرستاران پرداخته باشد، پیدا نشد و نظر به اهمیت بررسی و ارزیابی ابعاد شخصیتی سرشت و منش در پرستاران به‌دلیل نقش حائز اهمیت آن بر فرسودگی، (حتی) ترک شغلی [3، 9] و تأثیرات ریتم شبانه‌روزی پرستاران بر مشکلات خواب، خستگی، افسردگی و حتی خطاهای مراقبتی در آنان [16, 17]، این مطالعه باهدف تعیین ارتباط ریتم شبانه‌روزی با سرشت و منش پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی منتخب دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران سال 1400 انجام شد.
روش
این مطالعه پژوهشی توصیفی‌همبستگی از نوع مقطعی بود که جامعه پژوهش آن تمام پرستاران مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران بود. حجم نمونه در سطح اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد و با فرض اینکه ضریب همبستگی بین سرشت و منش پرستاران با ریتم صبحگاهی-شامگاهی آنان 0/2 باشد تا ارتباط بین دو متغیر ازنظر آماری معنی‌دار تلقی شود، پس از مقدارگذاری در فرمول 198 نفر به دست آمد. حجم نمونه معادل 200 نفر در نظر گرفته شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن مدرک کارشناسی پرستاری یا بالاتر، حداقل 1 سال سابقه کار پرستاری و مبتلا نبودن به اختلال روانی یا مصرف داروی اعصاب روان (براساس خودگزارشی پرستاران) بود.
بازه زمانی نمونه‌گیری از مهر ماه تا بهمن ماه سال 1400 طول کشید. نمونه‌گیری این پژوهش به‌صورت غیراحتمالی و ترکیبی از روش تحلیلی و مقطعی بود که از میان بخش‌های مختلف مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، 4 مرکز به تصادف و با قرعه‌کشی برای پژوهش انتخاب شدند. به این صورت که با استفاده از قرعه‌کشی از میان مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، 4 مرکز آموزشی درمانی (بیمارستان قلب شهید رجائی، بیمارستان شفا یحیاییان، بیمارستان حضرت علی‌اصغر (ع) و بیمارستان شهدای یافت‌آباد) برای پژوهش انتخاب شدند. در هر مرکز نیز 50 نفر پرستار به روش مستمر انتخاب شدند. به این صورت که محقق تا رسیدن به تعداد نمونه مدنظر در هر مرکز با مراجعه مداوم در روزهای مختلف هفته در این مراکز، از پرستارانی که تمایل شرکت در مطالعه را داشتند و معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، دعوت به شرکت در مطالعه کرد.
پژوهشگر پس از دریافت کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران در نوبت‌های کاری مختلف، به بخش‌های مختلف هر مرکز مراجعه کردند و پس از توضیحات درمورد اهداف پژوهش و گرفتن رضایت‌نامه جهت شرکت در مطالعه، شماره تلفن افراد را جهت شرکت در پژوهش گرفته شد. سپس پرسش‌نامه‌های جمعیت‌شناختی (شامل متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت استخدامی، وضعیت اقتصادی، تحصیلات، سمت، بخش کاری، سابقه کاری و نوبت‌کاری)، پرسش‌نامه صبحگاهی-شامگاهی و پرسش‌نامه سرشت و منش کلونینگر از طریق سایت پرس‌لاین تهیه شد و لینک پرسش‌نامه‌ها در گروه‌های مجازی که پرستاران این 4 بخش در آن عضو بودند، در اختیار آنان گذاشته شد.
پرسش‌نامه صبحگاهی-شامگاهی
این پرسش‌نامه از 19 مؤلفه تشکیل شده است که دامنه نمرات از 16 تا 86 است. 5 دسته‌بندی انجام‌شده برای این پرسش‌نامه عبارت‌اند از: نمره 70-86 کاملاً صبحگاهی، 59-69 نسبتاً صبحگاهی، 42-58 معتدل، 31-41 نسبتاً صبحگاهی و 16-30 کاملاً شامگاهی [20]. در پژوهش ترون که درزمینه پایایی و روایی این پرسش‌نامه انجام شد، همسانی درونی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/86 به دست آمد و همچنین روایی آن با روش آزمون بازآزمون بالا و مطلوب گزارش شد [21]. در ایران در مطالعه رادفر و همکاران نیز که درزمینه روایی و پایایی این پرسش‌نامه در جمعیت ایرانی انجام شد، اعتبار سازه نسخه فارسی این پرسش‌نامه مورد تأیید قرار گرفت. همچنین ضریب آلفای کرونباخ مناسبی (0/79) نیز برای آن به دست آمد [22]. زکریا و همکاران نیز در مطالعه خود پایایی آن را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/87 به دست آوردند [23].
پرسش‌نامه سرشت و منش
مدل 7 بعدی کلونینگر از ابعاد شخصیتی سرشت و منش و تحلیل چندعاملی از شخصیت انسان را اندازه‌گیری می‌کند و سؤالات درباره علائق، تمایلات، نگرش‌ها، واکنش‌های هیجانی، اهداف و ارزش‌های فردی است. فرم اصلی این پرسش‌نامه 240 سؤال بود که در این مطالعه از فرم 125 مؤلفه و به‌صورت خودگزارشی استفاده شد. این پرسش‌نامه دارای 7 مؤلفه است که 4 مؤلفه در بعد سرشت شامل (نوجویی، آسیب‌پرهیزی، وابستگی به پاداش و پشتکار) با 60 بیانیه و 3 مؤلفه در بعد منش (خودراهبردی، همکاری و خودفراروی) با 65 بیانیه است که پاسخ‌دهی به‌صورت 2 گزینه‌ای صحیح و غلط است و مقیاس‌ها وزن مساوی ندارند. به هریک از سؤال‌ها 1 نمره تعلق گرفت و نمره هریک از مؤلفه‌ها از مجموع نمرات سؤالات به دست آمد. نمره بالاتر در هریک از مؤلفه‌ها به‌منزله بالا بودن ویژگی یادشده است. در برخی سؤالات اگر پاسخ پاسخ‌دهنده موافق یا صحیح باشد، نمره 1 و برخی سؤالات هم اگر به شکل مخالف یا غلط پاسخ داده شوند، (منوط به نوع سؤال) نمره 1 می‌گیرند. نمرات به‌دست‌آمده از هر مؤلفه می‌توانند به‌صورت نمرات خام و نمرات درصدی مورد ارزیابی قرار گیرند [24].
در مطالعه آرکو و همکاران درزمینه روان‌سنجی این پرسش‌نامه بر روی جمعیت بالینی، پایایی درونی آن به‌وسیله آلفای کرونباخ 0/66 تا 0/87 گزارش شد [25]. در مطالعه‌ای که دادفر و همکاران درزمینه روان‌سنجی این پرسش‌نامه در ایران انجام دادند، گزارش شده است که این پرسش‌نامه از ویژگی‌های روان‌سنجی و پایایی و روایی قابل‌قبولی برخوردار است و پایایی هریک از مؤلفه‌های آن به شرح ذیل به دست آمد: پشتکار 0/44، خود فراروی 0/81، نوجویی 0/50، آسیب‌پرهیزی 0/79، پاداش-وابستگی 0/74، همکاران 0/76 و خودراهبردی 0/75 [26]. روایی محتوایی پرسش‌نامه‌ها در مطالعه حاضر نیز با استفاده از ارزیابی 3 تن از اعضای هیئت علمی انجام شد و پایایی آن‌ها با استفاده از روش آزمون بازآزمون انجام شد که مقدار پایایی پرسش‌نامه صبحگاهی و شامگاهی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/726 به دست آمد. مقادیر پایایی به‌دست‌آمده در پرسش‌نامه سرشت و منش به‌ترتیب ابعاد عبارت‌اند از ابعاد سرشت: نوجویی 0/766، آسیب‌پرهیزی 0/689، پاداش-وابستگی 0/729، پشتکار 0/74، و سرشت کلی 0/871 و در ابعاد منش: خود راهبری 0/816، همکاری 0/723، خود فراروی 0/77 و منش کلی 0/872 به دست آمد. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای کل شخصیت 0/853 به دست آمد. اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. به‌منظور توصیف یافته‌های پژوهش از شاخص‌های آمار توصیفی (فراوانی، درصد، کمینه، بیشینه و میانگین و انحراف‌معیار) و برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد 40/5 درصد از پرستاران موردپژوهش سن بین 30 تا 39 سال داشتند. 66/5 درصد مرد و 64 درصد متأهل بودند. تحصیلات بیش از نیمی از واحدهای موردپژوهش یعنی 51/5 درصد در سطح کارشناسی بود و 67 درصد وضعیت اقتصادی در سطح متوسط داشتند. 60/5 درصد استخدام قراردادی و 59 درصد پرستار بودند که سابقه کاری 38/5 درصد بین 1 تا 4 سال بود و 40 درصد از پرستاران موردپژوهش نوبت‌کاری صبح و عصر داشتند (جدول شماره 1).
جدول شماره 2 نشان‌دهنده آن است که میانگین و انحراف‌معیار ریتم شبانه‌روزی پرستاران 49/9±74/26 به دست آمد که باتوجه‌به دسته‌بندی نمره 70-86 کاملاً صبحگاهی، 59-69 نسبتاً صبحگاهی، 42-58 بینابینی، 31-41 نسبتاً شامگاهی و 16-30 کاملاً شامگاهی، بیشتر پرستاران موردپژوهش یعنی 64 درصد ریتم شبانه‌روزی بینابینی داشتند.
نتایج حاصل از نمرات سرشت و منش پرستاران نشان داد که سرشت و منش در خرده‌مقیاس پشتکار با میانگین و انحراف‌معیار 23/85±68/6 و سرشت و منش در خرده‌مقیاس خودراهبردی با میانگین و انحراف‌معیار 16/84±43/6 به‌ترتیب بالاترین و پایین‌ترین میانگین را در بین سایر خرده‌مقایس‌ها کسب کردند (جدول شماره 3).
همچنین سرشت و منش در زیرمقیاس همدلی در برابر عدم پذیرش اجتماعی با میانگین و انحراف‌معیار 29/44±72/5 بالاترین و شفقت در برابر انتقام‌جویی با میانگین و انحراف‌معیار 19/55±33/87 پایین‌ترین میانگین نمره به دست آمد که هر دو مربوط به بعد همکاری است (جدول شماره 3).
براساس نتایج جدول شماره 4 و نتایج آزمون همبستگی، ریتم شبانه‌روزی به‌طورکلی با پشتکار (039/P=0) و خودفراروی (047/P=0)، همبستگی معنی‌دار آماری ضعیف داشتند که این همبستگی منفی بود؛ یعنی با افزایش نمره ریتم شبانه‌روزی که بیانگر صبحگاهی بودن بیشتر است، پشتکار و خود فراروی کاهش می‌یابد.
نتایج جدول شماره 5 نیز مشخص کرد که نوجویی (001/P=0)، همکاری (02/P=0) و خودفراروی (001/P<0) با ریتم‌های شبانه‌روزی ارتباط معنی‌دار آماری داشته است.
مقایسه دوبه‌دو توکی نشان‌دهنده آن بود که نوجویی در پرستاران با ریتم شبانه‌روزی معتدل، پایین‌تر از صبحگاهی (004/P=0) و شامگاهی (042/P=0) بود. همکاری در پرستاران با ریتم شبانه‌روزی معتدل، پایین‌تر از شامگاهی (037/P=0) بود. خودفراروی در پرستاران با ریتم شبانه‌روزی معتدل، پایین‌تر از شامگاهی (001/P<0) بود.
همچنین یافته‌ها نشان داد ریتم شبانه‌روزی با سن (001/P<0)، جنسیت (044/P=0)، وضعیت استخدامی (003/P=0) و سابقه کاری (001/P<0) ارتباط معنی‌دار آماری داشت. همچنین مشخص شد که سرشت و منش در ابعاد نوجویی، پاداش، پشتکار، خودراهبردی، همکاری و خود فراروی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی پرستاران ارتباط معنی‌دار آماری داشتند.
بحث
یافته‌های به‌دست‌آمده نشان داد که بیشتر پرستاران دارای ریتم‌های شبانه‌روزی معتدلی بودند. دررابطه‌با سرشت و منش آن‌ها، نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که بیشترین نمره میانگین مربوط به مؤلفه پشتکار و کمترین میانگین مربوط به خودراهبردی بود. همان‌طورکه نتایج نشان می‌دهد ریتم شبانه‌روزی با پشتکار و خودفراروی همبستگی معنی‌دار آماری ضعیف داشتند که این همبستگی منفی بود. مشخص شد که بیشتر افرادی که به‌صورت شیفتی کار می‌کنند، اختلال در الگوی سرشت و منش دارند [27]، اما مطالعات کمی درمورد تأثیر کار شیفتی و صبح‌گرایی و شامگاهی بر سرشت و منش مخصوصاً در پرستارانی که ساعات کاری شیفتی دارند، انجام شده است [28]. ودا و همکاران در پژوهشی بر روی پرستاران نروژی نشان دادند، پرستارانی که تیپ صبح‌گرا بودند، تعداد نوبت‌های کاری شبانه کمتری داشتند [29].
مشخص شده است پرستاران تیپ صبح‌گرا، رفتارهای مراقبتی بهتری نسبت به پرستاران تیپ شامگاهی دارند. پرستاران تیپ شامگاهی از عدم تعادل عاطفی بیشتر و اعتمادبه‌نفس پایین‌تری نسبت به پرستاران تیپ صبح‌گرا برخوردارند. پرستاران به‌دلیل ماهیت شغلی خود با انواع تنیدگی در محیط کار روبه‌رو هستند و به‌دلیل اینکه در نوبت‌های کاری صبح، عصر و شب به‌طور نامنظم فعالیت می‌کنند ازجمله افرادی هستند که در معرض کاهش سرشت و منش قرار دارند و الگوی نامنظم خواب‌وبیداری در آن‌ها عملکرد شغلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. باتوجه‌به اینکه سرشت و منش در پرستاران در تحقیقات گوناگونی گزارش شده است، می‌توان این‌گونه بیان کرد که پرستاران شامگاهی به‌دلیل شرایط کاری خود، سرشت و منش پایینی، به‌کارگیری صحیح و متناسب باشخصیت صبح‌گرایی- برای شغل خود دارند و این می‌تواند ناشی از شامگاهی نبودن آنان باشد؛ بنابراین طبق نظر چانگ و همکاران می‌توان بیان کرد مهم‌ترین عاملی که در سرشت و منش پرستاران تأثیر زیادی دارد، برنامه کار نوبتی پرستاران نیست بلکه نوع شخصیت صبح‌گرا بودن و شامگاهی بودن آنان است که در سیستم سرشت و منش پرستاران اختلال ایجاد می‌کند [28]. یافته‌ها نشان داد که ریتم شبانه‌روزی با سن ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. مطالعات گذشته نشان داد که با افزایش سن، تغییراتی در کیفیت ریتم شبانه‌روزی ایجاد می‌شود که این تغییرات منجر به بروز اختلالات ریتم شبانه‌روزی و شکایات مکرر ناشی از آن می‌شود. نتایج ریتم شبانه‌روزی با جنسیت ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. بدین ترتیب که آماری داشته است. مطالعات گذشته نشان داد که با افزایش سن، تغییراتی در کیفیت ریتم شبانه‌روزی ایجاد می‌شود که این تغییرات منجر به بروز اختلالات ریتم شبانه‌روزی و شکایات مکرر ناشی از آن می‌شود. نتایج ریتم شبانه‌روزی با جنسیت ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. بدین ترتیب که پرستاران مرد نسبت به همکاران زن ریتم شبانه‌روزی بهتری داشتند. زنان پرستار از سلامت عمومی پایین‌تری نسبت به همتایان مرد برخوردار بودند. در حیطه‌های سلامت عمومی پرستاران با ریتم شبانه‌روزی نامطلوب سطوح بیشتری از اضطراب و مشکلات جسمی را تجربه می‌کردند و با افزایش تعداد شب‌کاری، سطح اضطراب و افسردگی افراد نیز بیشتر می‌شد که با یافته‌های مطالعه کاراقزلو و همکاران هم‌خوانی داشت [30].
دررابطه‌با ارتباط متغیرهای جمعیت‌شناختی پرستاران با مؤلفه‌های سرشت و منش آنان نیز نتایج نشان داد که نوجویی با سن، جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت اقتصادی، وضعیت استخدامی، سمت کاری، سابقه کاری و نوبت‌کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. این یافته با یافته‌های پژوهش بارتام و ناکامورا و مسکو همسو است. آنان در پژوهش‌های خود به این نتیجه دست یافتند که پرستاران ازنظر هیجانی بسیار باثبات و تغییرناپذیر هستند. همچنین این یافته با یافته‌های پژوهش هرمان و مسچیک که نشان‌دهنده پایین بودن نمره نوجویی بود، همسو است.
نتایج مرتبط با ارتباط متغیرهای جمعیت‌شناختی پرستاران با متغیرهای اصلی پژوهش، با بخشی از نتایج پژوهش روغنی و همکاران همسو بود. سعادت اذعان می‌کند که به جبران خدمات، وقت و نیرویی که فرد در سازمان متحمل می‌شود تا سازمان به اهداف خود برسد، سازمان بدون توجه به ویژگی‌های شخصی به فرد پاداش اعطا می‌کند، پشتکار تنها با جنسیت ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. چنان‌که میانگین نمره کسب‌شده در زنان پایین‌تر از مردان بود. در مطالعه بیک نورادی در پرستاران بخش‌های مراقبت ویژه در مراکز آموزشی و درمانی شهر همدان، پشتکار در حد متوسط گزارش شد. همچنین در مطالعه برهانی و همکاران در بیمارستان‌های آموزشی شهر بیرجند، فراوانی پشتکار در حد متوسط گزارش شد.
خودراهبردی تنها با سمت کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است، به‌طوری‌که میانگین نمره کسب‌شده در پرستاران بالاتر از سوپروایزرها بود. یافته حاضر با یافته‌های پژوهش بارتام و ناکامورا همسو است. آنان در پژوهش‌های خود به این نتیجه دست یافتند که پرستاران افرادی هدفمند، وظیفه‌شناس و کاردان هستند.
همکاری با جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت اقتصادی، وضعیت استخدامی، سمت کاری، سابقه کاری و نوبت‌کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. یافته‌های این پژوهش با مطالعه گلس و فوجیموتو در بررسی سلامت و افسردگی در آمریکا مبنی‌بر ارتباط پرداخت حقوق مناسب با کاهش سطح همکاری مغایرت دارد. همچنین این یافته‌ها با پژوهش فاگان مبنی‌بر ارتباط افزایش سن با کاهش همکاری رابطه دارد. خودفراوری با جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت استخدامی، سابقه کاری و نوبت‌کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است.
باتوجه‌به اینکه مطالعه نشان داد که افراد شامگاهی از تیپ‌های شبانه‌روزی انگیزه شغلی کمتری برخوردار بودند؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود مدیران مراکز مراقبتهای بهداشتی در گمارش‌های شغلی و در تنظیم نوبت‌های کاری پرستاران به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که نوع شخصیت صبح‌گرایی و شامگاهی افراد در نظر گرفته شود تا از بروز مشکلات تیپ‌های شبانه‌روزی و به‌تبع آن کاهش انگیزش شغلی پرستاران که با جان مردم سروکار دارند، پیشگیری به عمل آید. همچنین پرستاران مجبور نباشند برای بیدار ماندن از دارو استفاده کنند که دارای عوارض و مشکلات خاص خود می‌باشد. از طرفی یافته‌های این مطالعه می‌توانند به‌عنوان اطلاعات پایه، کمک‌کننده و چراغ راه پژوهشگرانی باشد که قصد تمرکز و پرداختن بیشتر به سرشت و منش پرستاران و تیپ‌های شبانه‌روزی در ابعاد وسیع‌تر و سایر بسترهای اجتماعی/ فرهنگی دارند.
پیشنهاد می‌شود پژوهش درخصوص سرشت و منش در محیط‌هایی مانند مراکز تربیت‌معلم یا خوابگاه‌ها و حتی زندان‌ها که افراد مدت‌زمان طولانی‌تری را با یکدیگر سپری می‌کنند نیز انجام شود. به این صورت که پیش از ورود به تکمیل این پرسش‌نامه بپردازند و پس از گذراندن مدت‌زمانی مجدداً پرسش‌نامه در اختیار همان افراد قرار گیرد تا تأثیرپذیری متغیرهای حیطه منش بیشتر مشخص شود.
ابزار سنجش در پژوهش حاضر از نوع خودگزارشی بود. ابزارهای خودگزارشی باوجود فواید بسیاری که دارند، دارای بعضی محدودیت‌ها نیز هستند. به‌طور مثال ممکن است به‌جای گزارش رفتار و بینش واقعی، پاسخگویان به کسب تأیید اجتماعی و اجتناب از برچسب بد گرایش پیدا کنند. محدودیت دیگر در این پژوهش شرایط جمع‌آوری اطلاعات بود.
نتیجه‌گیری
یافته‌های به‌دست‌آمده نشان داد که بیشتر پرستاران دارای ریتم‌های شبانه‌روزی معتدلی بودند. همچنین نتایج نشان داد که ریتم‌های شبانه‌روزی با برخی از مؤلفه‌های سرشت و منش (پشتکار و خود فراروی) همبستگی معنی‌دار آماری و معکوس داشتند. باتوجه‌به اهمیت تیپ‌های شبانه‌روزی بر کیفیت عملکرد افراد و باتوجه‌به اینکه نتایج مطالعه حاضر نشان داد افراد شامگاهی، رفتارهای مراقبتی ضعیف‌تری نسبت به پرستاران با تیپ صبح دارند، همچنین باتوجه‌به اینکه رفتارهای مراقبتی در روند بهبودی و رعایت بیماران نقش مهمی ایفا می‌کند، ضروری است تا مسئولین و مدیران بیمارستان‌ها، درزمینه تیپ‌های شبانه‌روزی شناخت کافی کسب کنند و در جهت شناسایی افراد تیپ شامگاهی و اقداماتی نظیر، آموزش، فراهم کردن تسهیلات و امتیازات ویژه و تعیین نوبت‌های کاری پرستاران باتوجه‌به تیپ‌های شبانه‌روزی آن‌ها سطح کیفی مراقبت از بیماران را ارتقا بخشند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مجوز اخلاقی برای این پژوهش از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران با کد IR.IUMS.REC.1400.559 دریافت شده و اطلاعات شرکت‌کنندگان در این مطالعه به‌صورت کاملاً محرمانه نگهداشته شده است. توضیحات لازم درخصوص اهداف و روش پژوهش، اختیاری بودن شرکت در مطالعه و نیز انصراف در صورت عدم تمایل و محرمانه ماندن اطلاعات به پرستارن شرکت‌کننده در پژوهش داده شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روان پرستاری، دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران است و هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
ویراستاری و نهایی‌سازی، پیش‌نویس، جمع‌آوری داده‌ها: مژگان فاطمی، مدیریت پروژه، تکمیل گزارش نهایی: نعیمه سیدفاطمی و شیوا خالق‌پرست، تحقیق و بررسی، روش‌شناسی: شیما حقانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از تمامی پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و مسئولان دانشکده پرستاری جهت مشارکت در نمونه‌گیری مطالعه حاضر قدردانی می‌کنند.
پرستاران به‌عنوان اعضای کلیدی سیستم مراقبت و درمان در فراهم کردن مراقبت‌ها، پیشگیری از حوادث ناگوار، بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری خدمات درمانی و نتایج درمانی در مددجویان نقش حیاتی دارند [1]. مطالعات مختلفی که به بررسی مشکلات مرتبط با پرستاران ازجمله فرسودگی، استرس، نارضایتی شغلی، کمبود نیروی کار و ترک شغلی پرداخته‌اند، اغلب توجه کمی به صفات بنیادی و شخصیت افراد دارند و در این زمینه اطلاعات کمی موجود است [2]. درواقع این سؤال پیش می‌آید هنگامی‌که افراد در شرایط کاری یکسان و عوامل استرس‌زای مشابه قرار دارند، چطور است که یک نفر درگیر مشکلات و تنش‌هایی مانند فرسودگی می‌شود و فرد دیگر آن را تجربه نمی‌کند که به نظر می‌رسد نقش سایر عوامل مانند ابعاد شخصیتی افراد باید موردتوجه قرار گیرد [3].
شخصیت و ویژگی‌های شخصیتی پرستاران یکی از حیطه‌های نیازمند توجه در حرفه پرستاری است که می‌تواند بر زمینه‌های مختلفی کاری، حرفه‌ای، مراقبتی و غیره مؤثر باشد [4 ,5]. شخصیت از اجزای سرشت و منش تشکیل شده است که سرشت در اصل به آن جنبه‌های شخصیتی اشاره می‌کند که بیش از آنکه آموخته‌شده باشند، ذاتی هستند، درحالی‌که منش به‌عنوان ویژگی‌هایی در نظر گرفته می‌شود که تا حدود زیادی اکتسابی است و درواقع وجهه‌ای است که ما از خود می‌سازیم [6, 7]. سرشت انسان غالباً در اوایل کودکی شکل می‌گیرد و شامل 4 بخش 1. نوجویی (فعال شدن یک رفتار در پاسخ به نشانه‌هایی از پاداش و محرک‌های نو) 2. آسیب پرهیزی (بازداری رفتاری نسبت به نشانه‌هایی از تنبیه و فقدان پاداش) 3. پاداش و وابستگی (تداوم یک رفتار به‌دلیل نشانه‌هایی از پاداش اجتماعی) و 4. پشتکار (تداوم در رفتار علی‌رغم شکست‌ها) است که این چهار مؤلفه را می‌توان به میزان این انتقال‌دهنده‌های عصبی نسبت داد، اما در مؤلفه منش که دارای 3 بعد خود فراروی، خودراهبری و همکاری است، تمرکز اصلی بر تفاوت‌های بین فردی و خودپنداره مرتبط با اهداف و ارزش‌ها است [4, 8, 9]. در پژوهشی که میخایلوویچ و همکاران بر وضعیت سرشت و منش پرستاران کشور سوئد انجام دادند، مشخص شد میزان جست‌و‌جوی پاداش، آسیب‌پرهیزی، مقاومت و پاداش وابستگی بالایی دارند و خودفراوری در آنان بسیار پایین است [10].
بررسی سرشت و منش به شناسایی صفاتی منجر می‌شود که آن صفات می‌تواند در موفق شدن یا نشدن در شرایط یا مشاغل مختلف دخیل باشد [2]. سرشت و منش در حیطه کاری پرستاران نیز اهمیت فراوانی دارد. یازیچی و همکاران معتقدند ارزیابی ویژگی‌های شخصیتی شامل سرشت و منش، همانند ارزیابی ساختار سیستم‌های درمانی، باید موردبحث و در دستور کار قرار بگیرد، زیرا تمرکز بر آن و توسعه آن می‌تواند به‌عنوان عاملی پیشگیرانه درزمینه مشکلات پرستاران ازجمله فرسودگی در آنان باشد [3] و می‌تواند بر استرس کاری پرستاران تأثیرگذار باشد [11]. عوامل مختلفی می‌تواند بر سرشت و منش تأثیر بگذارد. یکی از عواملی که به نظر می‌رسد بتواند با برخی از مؤلفه‌های آن ارتباط داشته باشد، ریتم صبحگاهی-شامگاهی است [12].
بدن انسان به‌منظور تطابق با متغیرهای محیطی و حفظ و بقای حیات خود دارای ریتم داخلی تحت عنوان ریتم صبحگاهی-شامگاهی است که دارای چرخش 24 ساعته است و تمام فرایندهای فیزیولوژیک بدن مانند ترشحات هورمون‌ها و غیره را کنترل و تنظیم می‌کند [13]. صفات صبحگاهی و شامگاهی ناشی از ریتم صبحگاهی-شامگاهی با طیف گسترده‌ای از صفات فردی ارتباط دارند و بر رفتار و عملکرد فردی تأثیر دارند [14].
یزدی و همکاران در مطالعه خود گزارش کردند که 32 درصد از پرستاران دارای ریتم صبحگاهی، 10 درصد آنان شامگاهی و 56 درصد از آنان بینابینی بودند [15]. در پژوهش جدیدی و ناجی 20 درصد از پرستاران دارای ریتم شامگاهی، 70 درصد ریتم بینابینی و 9 درصد دارای صبحگاهی بودند [14]. کارکنانی که به‌صورت شیفتی کار می‌کنند مانند پرستاران اغلب اختلالاتی در ریتم صبحگاهی-شامگاهی را تجربه می‌کنند، به‌خصوص زمانی که نوبت کاری شب یا نوبت‌های در گردش دارند که تأثیرات مخربی بر سلامت آنان دارد و اغلب با افزایش ریسک حوادث و مخاطراتی همراه است که می‌تواند به خستگی مفرط و درنتیجه خطاهای مراقبتی منجر شود [16, 17]. ویژگی‌های این ریتم‌ها در پرستاران می‌تواند عملکرد آنان در مراقبت از مددجویان را تحت تأثیر قرار دهد [18]. در مطالعه لوپز و همکاران نیز مشخص شد که پرستاران با ریتم شامگاهی در مقایسه با ریتم صبحگاهی، بیشتر در معرض اختلالات خواب، بی‌خوابی، خستگی و اضطراب هستند [19].
باعنایت‌به اینکه در جست‌و‌جوی متون، مطالعه‌ای که به بررسی این دو مؤلفه مهم در قشر پرستاران پرداخته باشد، پیدا نشد و نظر به اهمیت بررسی و ارزیابی ابعاد شخصیتی سرشت و منش در پرستاران به‌دلیل نقش حائز اهمیت آن بر فرسودگی، (حتی) ترک شغلی [3، 9] و تأثیرات ریتم شبانه‌روزی پرستاران بر مشکلات خواب، خستگی، افسردگی و حتی خطاهای مراقبتی در آنان [16, 17]، این مطالعه باهدف تعیین ارتباط ریتم شبانه‌روزی با سرشت و منش پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی منتخب دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران سال 1400 انجام شد.
روش
این مطالعه پژوهشی توصیفی‌همبستگی از نوع مقطعی بود که جامعه پژوهش آن تمام پرستاران مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران بود. حجم نمونه در سطح اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد و با فرض اینکه ضریب همبستگی بین سرشت و منش پرستاران با ریتم صبحگاهی-شامگاهی آنان 0/2 باشد تا ارتباط بین دو متغیر ازنظر آماری معنی‌دار تلقی شود، پس از مقدارگذاری در فرمول 198 نفر به دست آمد. حجم نمونه معادل 200 نفر در نظر گرفته شد. معیارهای ورود به مطالعه شامل داشتن مدرک کارشناسی پرستاری یا بالاتر، حداقل 1 سال سابقه کار پرستاری و مبتلا نبودن به اختلال روانی یا مصرف داروی اعصاب روان (براساس خودگزارشی پرستاران) بود.
بازه زمانی نمونه‌گیری از مهر ماه تا بهمن ماه سال 1400 طول کشید. نمونه‌گیری این پژوهش به‌صورت غیراحتمالی و ترکیبی از روش تحلیلی و مقطعی بود که از میان بخش‌های مختلف مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، 4 مرکز به تصادف و با قرعه‌کشی برای پژوهش انتخاب شدند. به این صورت که با استفاده از قرعه‌کشی از میان مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، 4 مرکز آموزشی درمانی (بیمارستان قلب شهید رجائی، بیمارستان شفا یحیاییان، بیمارستان حضرت علی‌اصغر (ع) و بیمارستان شهدای یافت‌آباد) برای پژوهش انتخاب شدند. در هر مرکز نیز 50 نفر پرستار به روش مستمر انتخاب شدند. به این صورت که محقق تا رسیدن به تعداد نمونه مدنظر در هر مرکز با مراجعه مداوم در روزهای مختلف هفته در این مراکز، از پرستارانی که تمایل شرکت در مطالعه را داشتند و معیارهای ورود به مطالعه را داشتند، دعوت به شرکت در مطالعه کرد.
پژوهشگر پس از دریافت کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران در نوبت‌های کاری مختلف، به بخش‌های مختلف هر مرکز مراجعه کردند و پس از توضیحات درمورد اهداف پژوهش و گرفتن رضایت‌نامه جهت شرکت در مطالعه، شماره تلفن افراد را جهت شرکت در پژوهش گرفته شد. سپس پرسش‌نامه‌های جمعیت‌شناختی (شامل متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت استخدامی، وضعیت اقتصادی، تحصیلات، سمت، بخش کاری، سابقه کاری و نوبت‌کاری)، پرسش‌نامه صبحگاهی-شامگاهی و پرسش‌نامه سرشت و منش کلونینگر از طریق سایت پرس‌لاین تهیه شد و لینک پرسش‌نامه‌ها در گروه‌های مجازی که پرستاران این 4 بخش در آن عضو بودند، در اختیار آنان گذاشته شد.
پرسش‌نامه صبحگاهی-شامگاهی
این پرسش‌نامه از 19 مؤلفه تشکیل شده است که دامنه نمرات از 16 تا 86 است. 5 دسته‌بندی انجام‌شده برای این پرسش‌نامه عبارت‌اند از: نمره 70-86 کاملاً صبحگاهی، 59-69 نسبتاً صبحگاهی، 42-58 معتدل، 31-41 نسبتاً صبحگاهی و 16-30 کاملاً شامگاهی [20]. در پژوهش ترون که درزمینه پایایی و روایی این پرسش‌نامه انجام شد، همسانی درونی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/86 به دست آمد و همچنین روایی آن با روش آزمون بازآزمون بالا و مطلوب گزارش شد [21]. در ایران در مطالعه رادفر و همکاران نیز که درزمینه روایی و پایایی این پرسش‌نامه در جمعیت ایرانی انجام شد، اعتبار سازه نسخه فارسی این پرسش‌نامه مورد تأیید قرار گرفت. همچنین ضریب آلفای کرونباخ مناسبی (0/79) نیز برای آن به دست آمد [22]. زکریا و همکاران نیز در مطالعه خود پایایی آن را با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/87 به دست آوردند [23].
پرسش‌نامه سرشت و منش
مدل 7 بعدی کلونینگر از ابعاد شخصیتی سرشت و منش و تحلیل چندعاملی از شخصیت انسان را اندازه‌گیری می‌کند و سؤالات درباره علائق، تمایلات، نگرش‌ها، واکنش‌های هیجانی، اهداف و ارزش‌های فردی است. فرم اصلی این پرسش‌نامه 240 سؤال بود که در این مطالعه از فرم 125 مؤلفه و به‌صورت خودگزارشی استفاده شد. این پرسش‌نامه دارای 7 مؤلفه است که 4 مؤلفه در بعد سرشت شامل (نوجویی، آسیب‌پرهیزی، وابستگی به پاداش و پشتکار) با 60 بیانیه و 3 مؤلفه در بعد منش (خودراهبردی، همکاری و خودفراروی) با 65 بیانیه است که پاسخ‌دهی به‌صورت 2 گزینه‌ای صحیح و غلط است و مقیاس‌ها وزن مساوی ندارند. به هریک از سؤال‌ها 1 نمره تعلق گرفت و نمره هریک از مؤلفه‌ها از مجموع نمرات سؤالات به دست آمد. نمره بالاتر در هریک از مؤلفه‌ها به‌منزله بالا بودن ویژگی یادشده است. در برخی سؤالات اگر پاسخ پاسخ‌دهنده موافق یا صحیح باشد، نمره 1 و برخی سؤالات هم اگر به شکل مخالف یا غلط پاسخ داده شوند، (منوط به نوع سؤال) نمره 1 می‌گیرند. نمرات به‌دست‌آمده از هر مؤلفه می‌توانند به‌صورت نمرات خام و نمرات درصدی مورد ارزیابی قرار گیرند [24].
در مطالعه آرکو و همکاران درزمینه روان‌سنجی این پرسش‌نامه بر روی جمعیت بالینی، پایایی درونی آن به‌وسیله آلفای کرونباخ 0/66 تا 0/87 گزارش شد [25]. در مطالعه‌ای که دادفر و همکاران درزمینه روان‌سنجی این پرسش‌نامه در ایران انجام دادند، گزارش شده است که این پرسش‌نامه از ویژگی‌های روان‌سنجی و پایایی و روایی قابل‌قبولی برخوردار است و پایایی هریک از مؤلفه‌های آن به شرح ذیل به دست آمد: پشتکار 0/44، خود فراروی 0/81، نوجویی 0/50، آسیب‌پرهیزی 0/79، پاداش-وابستگی 0/74، همکاران 0/76 و خودراهبردی 0/75 [26]. روایی محتوایی پرسش‌نامه‌ها در مطالعه حاضر نیز با استفاده از ارزیابی 3 تن از اعضای هیئت علمی انجام شد و پایایی آن‌ها با استفاده از روش آزمون بازآزمون انجام شد که مقدار پایایی پرسش‌نامه صبحگاهی و شامگاهی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/726 به دست آمد. مقادیر پایایی به‌دست‌آمده در پرسش‌نامه سرشت و منش به‌ترتیب ابعاد عبارت‌اند از ابعاد سرشت: نوجویی 0/766، آسیب‌پرهیزی 0/689، پاداش-وابستگی 0/729، پشتکار 0/74، و سرشت کلی 0/871 و در ابعاد منش: خود راهبری 0/816، همکاری 0/723، خود فراروی 0/77 و منش کلی 0/872 به دست آمد. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای کل شخصیت 0/853 به دست آمد. اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 مورد تجزیه‌وتحلیل قرار گرفت. به‌منظور توصیف یافته‌های پژوهش از شاخص‌های آمار توصیفی (فراوانی، درصد، کمینه، بیشینه و میانگین و انحراف‌معیار) و برای آزمون فرضیه‌های پژوهش از تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد 40/5 درصد از پرستاران موردپژوهش سن بین 30 تا 39 سال داشتند. 66/5 درصد مرد و 64 درصد متأهل بودند. تحصیلات بیش از نیمی از واحدهای موردپژوهش یعنی 51/5 درصد در سطح کارشناسی بود و 67 درصد وضعیت اقتصادی در سطح متوسط داشتند. 60/5 درصد استخدام قراردادی و 59 درصد پرستار بودند که سابقه کاری 38/5 درصد بین 1 تا 4 سال بود و 40 درصد از پرستاران موردپژوهش نوبت‌کاری صبح و عصر داشتند (جدول شماره 1).
جدول شماره 2 نشان‌دهنده آن است که میانگین و انحراف‌معیار ریتم شبانه‌روزی پرستاران 49/9±74/26 به دست آمد که باتوجه‌به دسته‌بندی نمره 70-86 کاملاً صبحگاهی، 59-69 نسبتاً صبحگاهی، 42-58 بینابینی، 31-41 نسبتاً شامگاهی و 16-30 کاملاً شامگاهی، بیشتر پرستاران موردپژوهش یعنی 64 درصد ریتم شبانه‌روزی بینابینی داشتند.
نتایج حاصل از نمرات سرشت و منش پرستاران نشان داد که سرشت و منش در خرده‌مقیاس پشتکار با میانگین و انحراف‌معیار 23/85±68/6 و سرشت و منش در خرده‌مقیاس خودراهبردی با میانگین و انحراف‌معیار 16/84±43/6 به‌ترتیب بالاترین و پایین‌ترین میانگین را در بین سایر خرده‌مقایس‌ها کسب کردند (جدول شماره 3).
همچنین سرشت و منش در زیرمقیاس همدلی در برابر عدم پذیرش اجتماعی با میانگین و انحراف‌معیار 29/44±72/5 بالاترین و شفقت در برابر انتقام‌جویی با میانگین و انحراف‌معیار 19/55±33/87 پایین‌ترین میانگین نمره به دست آمد که هر دو مربوط به بعد همکاری است (جدول شماره 3).
براساس نتایج جدول شماره 4 و نتایج آزمون همبستگی، ریتم شبانه‌روزی به‌طورکلی با پشتکار (039/P=0) و خودفراروی (047/P=0)، همبستگی معنی‌دار آماری ضعیف داشتند که این همبستگی منفی بود؛ یعنی با افزایش نمره ریتم شبانه‌روزی که بیانگر صبحگاهی بودن بیشتر است، پشتکار و خود فراروی کاهش می‌یابد.
نتایج جدول شماره 5 نیز مشخص کرد که نوجویی (001/P=0)، همکاری (02/P=0) و خودفراروی (001/P<0) با ریتم‌های شبانه‌روزی ارتباط معنی‌دار آماری داشته است.
مقایسه دوبه‌دو توکی نشان‌دهنده آن بود که نوجویی در پرستاران با ریتم شبانه‌روزی معتدل، پایین‌تر از صبحگاهی (004/P=0) و شامگاهی (042/P=0) بود. همکاری در پرستاران با ریتم شبانه‌روزی معتدل، پایین‌تر از شامگاهی (037/P=0) بود. خودفراروی در پرستاران با ریتم شبانه‌روزی معتدل، پایین‌تر از شامگاهی (001/P<0) بود.
همچنین یافته‌ها نشان داد ریتم شبانه‌روزی با سن (001/P<0)، جنسیت (044/P=0)، وضعیت استخدامی (003/P=0) و سابقه کاری (001/P<0) ارتباط معنی‌دار آماری داشت. همچنین مشخص شد که سرشت و منش در ابعاد نوجویی، پاداش، پشتکار، خودراهبردی، همکاری و خود فراروی با ویژگی‌های جمعیت‌شناختی پرستاران ارتباط معنی‌دار آماری داشتند.
بحث
یافته‌های به‌دست‌آمده نشان داد که بیشتر پرستاران دارای ریتم‌های شبانه‌روزی معتدلی بودند. دررابطه‌با سرشت و منش آن‌ها، نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که بیشترین نمره میانگین مربوط به مؤلفه پشتکار و کمترین میانگین مربوط به خودراهبردی بود. همان‌طورکه نتایج نشان می‌دهد ریتم شبانه‌روزی با پشتکار و خودفراروی همبستگی معنی‌دار آماری ضعیف داشتند که این همبستگی منفی بود. مشخص شد که بیشتر افرادی که به‌صورت شیفتی کار می‌کنند، اختلال در الگوی سرشت و منش دارند [27]، اما مطالعات کمی درمورد تأثیر کار شیفتی و صبح‌گرایی و شامگاهی بر سرشت و منش مخصوصاً در پرستارانی که ساعات کاری شیفتی دارند، انجام شده است [28]. ودا و همکاران در پژوهشی بر روی پرستاران نروژی نشان دادند، پرستارانی که تیپ صبح‌گرا بودند، تعداد نوبت‌های کاری شبانه کمتری داشتند [29].
مشخص شده است پرستاران تیپ صبح‌گرا، رفتارهای مراقبتی بهتری نسبت به پرستاران تیپ شامگاهی دارند. پرستاران تیپ شامگاهی از عدم تعادل عاطفی بیشتر و اعتمادبه‌نفس پایین‌تری نسبت به پرستاران تیپ صبح‌گرا برخوردارند. پرستاران به‌دلیل ماهیت شغلی خود با انواع تنیدگی در محیط کار روبه‌رو هستند و به‌دلیل اینکه در نوبت‌های کاری صبح، عصر و شب به‌طور نامنظم فعالیت می‌کنند ازجمله افرادی هستند که در معرض کاهش سرشت و منش قرار دارند و الگوی نامنظم خواب‌وبیداری در آن‌ها عملکرد شغلی آن‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. باتوجه‌به اینکه سرشت و منش در پرستاران در تحقیقات گوناگونی گزارش شده است، می‌توان این‌گونه بیان کرد که پرستاران شامگاهی به‌دلیل شرایط کاری خود، سرشت و منش پایینی، به‌کارگیری صحیح و متناسب باشخصیت صبح‌گرایی- برای شغل خود دارند و این می‌تواند ناشی از شامگاهی نبودن آنان باشد؛ بنابراین طبق نظر چانگ و همکاران می‌توان بیان کرد مهم‌ترین عاملی که در سرشت و منش پرستاران تأثیر زیادی دارد، برنامه کار نوبتی پرستاران نیست بلکه نوع شخصیت صبح‌گرا بودن و شامگاهی بودن آنان است که در سیستم سرشت و منش پرستاران اختلال ایجاد می‌کند [28]. یافته‌ها نشان داد که ریتم شبانه‌روزی با سن ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. مطالعات گذشته نشان داد که با افزایش سن، تغییراتی در کیفیت ریتم شبانه‌روزی ایجاد می‌شود که این تغییرات منجر به بروز اختلالات ریتم شبانه‌روزی و شکایات مکرر ناشی از آن می‌شود. نتایج ریتم شبانه‌روزی با جنسیت ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. بدین ترتیب که آماری داشته است. مطالعات گذشته نشان داد که با افزایش سن، تغییراتی در کیفیت ریتم شبانه‌روزی ایجاد می‌شود که این تغییرات منجر به بروز اختلالات ریتم شبانه‌روزی و شکایات مکرر ناشی از آن می‌شود. نتایج ریتم شبانه‌روزی با جنسیت ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. بدین ترتیب که پرستاران مرد نسبت به همکاران زن ریتم شبانه‌روزی بهتری داشتند. زنان پرستار از سلامت عمومی پایین‌تری نسبت به همتایان مرد برخوردار بودند. در حیطه‌های سلامت عمومی پرستاران با ریتم شبانه‌روزی نامطلوب سطوح بیشتری از اضطراب و مشکلات جسمی را تجربه می‌کردند و با افزایش تعداد شب‌کاری، سطح اضطراب و افسردگی افراد نیز بیشتر می‌شد که با یافته‌های مطالعه کاراقزلو و همکاران هم‌خوانی داشت [30].
دررابطه‌با ارتباط متغیرهای جمعیت‌شناختی پرستاران با مؤلفه‌های سرشت و منش آنان نیز نتایج نشان داد که نوجویی با سن، جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت اقتصادی، وضعیت استخدامی، سمت کاری، سابقه کاری و نوبت‌کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. این یافته با یافته‌های پژوهش بارتام و ناکامورا و مسکو همسو است. آنان در پژوهش‌های خود به این نتیجه دست یافتند که پرستاران ازنظر هیجانی بسیار باثبات و تغییرناپذیر هستند. همچنین این یافته با یافته‌های پژوهش هرمان و مسچیک که نشان‌دهنده پایین بودن نمره نوجویی بود، همسو است.
نتایج مرتبط با ارتباط متغیرهای جمعیت‌شناختی پرستاران با متغیرهای اصلی پژوهش، با بخشی از نتایج پژوهش روغنی و همکاران همسو بود. سعادت اذعان می‌کند که به جبران خدمات، وقت و نیرویی که فرد در سازمان متحمل می‌شود تا سازمان به اهداف خود برسد، سازمان بدون توجه به ویژگی‌های شخصی به فرد پاداش اعطا می‌کند، پشتکار تنها با جنسیت ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. چنان‌که میانگین نمره کسب‌شده در زنان پایین‌تر از مردان بود. در مطالعه بیک نورادی در پرستاران بخش‌های مراقبت ویژه در مراکز آموزشی و درمانی شهر همدان، پشتکار در حد متوسط گزارش شد. همچنین در مطالعه برهانی و همکاران در بیمارستان‌های آموزشی شهر بیرجند، فراوانی پشتکار در حد متوسط گزارش شد.
خودراهبردی تنها با سمت کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است، به‌طوری‌که میانگین نمره کسب‌شده در پرستاران بالاتر از سوپروایزرها بود. یافته حاضر با یافته‌های پژوهش بارتام و ناکامورا همسو است. آنان در پژوهش‌های خود به این نتیجه دست یافتند که پرستاران افرادی هدفمند، وظیفه‌شناس و کاردان هستند.
همکاری با جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت اقتصادی، وضعیت استخدامی، سمت کاری، سابقه کاری و نوبت‌کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است. یافته‌های این پژوهش با مطالعه گلس و فوجیموتو در بررسی سلامت و افسردگی در آمریکا مبنی‌بر ارتباط پرداخت حقوق مناسب با کاهش سطح همکاری مغایرت دارد. همچنین این یافته‌ها با پژوهش فاگان مبنی‌بر ارتباط افزایش سن با کاهش همکاری رابطه دارد. خودفراوری با جنسیت، وضعیت تأهل، تحصیلات، وضعیت استخدامی، سابقه کاری و نوبت‌کاری ارتباط معنی‌دار آماری داشته است.
باتوجه‌به اینکه مطالعه نشان داد که افراد شامگاهی از تیپ‌های شبانه‌روزی انگیزه شغلی کمتری برخوردار بودند؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود مدیران مراکز مراقبتهای بهداشتی در گمارش‌های شغلی و در تنظیم نوبت‌های کاری پرستاران به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که نوع شخصیت صبح‌گرایی و شامگاهی افراد در نظر گرفته شود تا از بروز مشکلات تیپ‌های شبانه‌روزی و به‌تبع آن کاهش انگیزش شغلی پرستاران که با جان مردم سروکار دارند، پیشگیری به عمل آید. همچنین پرستاران مجبور نباشند برای بیدار ماندن از دارو استفاده کنند که دارای عوارض و مشکلات خاص خود می‌باشد. از طرفی یافته‌های این مطالعه می‌توانند به‌عنوان اطلاعات پایه، کمک‌کننده و چراغ راه پژوهشگرانی باشد که قصد تمرکز و پرداختن بیشتر به سرشت و منش پرستاران و تیپ‌های شبانه‌روزی در ابعاد وسیع‌تر و سایر بسترهای اجتماعی/ فرهنگی دارند.
پیشنهاد می‌شود پژوهش درخصوص سرشت و منش در محیط‌هایی مانند مراکز تربیت‌معلم یا خوابگاه‌ها و حتی زندان‌ها که افراد مدت‌زمان طولانی‌تری را با یکدیگر سپری می‌کنند نیز انجام شود. به این صورت که پیش از ورود به تکمیل این پرسش‌نامه بپردازند و پس از گذراندن مدت‌زمانی مجدداً پرسش‌نامه در اختیار همان افراد قرار گیرد تا تأثیرپذیری متغیرهای حیطه منش بیشتر مشخص شود.
ابزار سنجش در پژوهش حاضر از نوع خودگزارشی بود. ابزارهای خودگزارشی باوجود فواید بسیاری که دارند، دارای بعضی محدودیت‌ها نیز هستند. به‌طور مثال ممکن است به‌جای گزارش رفتار و بینش واقعی، پاسخگویان به کسب تأیید اجتماعی و اجتناب از برچسب بد گرایش پیدا کنند. محدودیت دیگر در این پژوهش شرایط جمع‌آوری اطلاعات بود.
نتیجه‌گیری
یافته‌های به‌دست‌آمده نشان داد که بیشتر پرستاران دارای ریتم‌های شبانه‌روزی معتدلی بودند. همچنین نتایج نشان داد که ریتم‌های شبانه‌روزی با برخی از مؤلفه‌های سرشت و منش (پشتکار و خود فراروی) همبستگی معنی‌دار آماری و معکوس داشتند. باتوجه‌به اهمیت تیپ‌های شبانه‌روزی بر کیفیت عملکرد افراد و باتوجه‌به اینکه نتایج مطالعه حاضر نشان داد افراد شامگاهی، رفتارهای مراقبتی ضعیف‌تری نسبت به پرستاران با تیپ صبح دارند، همچنین باتوجه‌به اینکه رفتارهای مراقبتی در روند بهبودی و رعایت بیماران نقش مهمی ایفا می‌کند، ضروری است تا مسئولین و مدیران بیمارستان‌ها، درزمینه تیپ‌های شبانه‌روزی شناخت کافی کسب کنند و در جهت شناسایی افراد تیپ شامگاهی و اقداماتی نظیر، آموزش، فراهم کردن تسهیلات و امتیازات ویژه و تعیین نوبت‌های کاری پرستاران باتوجه‌به تیپ‌های شبانه‌روزی آن‌ها سطح کیفی مراقبت از بیماران را ارتقا بخشند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مجوز اخلاقی برای این پژوهش از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران با کد IR.IUMS.REC.1400.559 دریافت شده و اطلاعات شرکت‌کنندگان در این مطالعه به‌صورت کاملاً محرمانه نگهداشته شده است. توضیحات لازم درخصوص اهداف و روش پژوهش، اختیاری بودن شرکت در مطالعه و نیز انصراف در صورت عدم تمایل و محرمانه ماندن اطلاعات به پرستارن شرکت‌کننده در پژوهش داده شد.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته روان پرستاری، دانشکده پرستاری دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران است و هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.
مشارکت نویسندگان
ویراستاری و نهایی‌سازی، پیش‌نویس، جمع‌آوری داده‌ها: مژگان فاطمی، مدیریت پروژه، تکمیل گزارش نهایی: نعیمه سیدفاطمی و شیوا خالق‌پرست، تحقیق و بررسی، روش‌شناسی: شیما حقانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از تمامی پرستاران شاغل در مراکز آموزشی درمانی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و مسئولان دانشکده پرستاری جهت مشارکت در نمونه‌گیری مطالعه حاضر قدردانی می‌کنند.
References
1.Oldland E, Botti M, Hutchinson AM, Redley BJC. A framework of nurses’ responsibilities for quality healthcare-Exploration of content validity. Collegian. 2020; 27(2):150-63. [DOI:10.1016/j.colegn.2019.07.007]
2.Eley D, Eley R, Young L, Rogers-Clark C. Exploring temperament and character traits in nurses and nursing students in a large regional area of Australia. J Clin Nurs. 2011; 20(3-4):563-70. [DOI:10.1111/j.1365-2702.2009.03122.x] [PMID]
3.Yazici AB, Esen O, Yazici E, Esen H, Ince M. The relationship between temperament and character traits and burnout among nurses. J Psychol Psychother. 2014; 4(5):1000154. [Link]
4.Kennedy B, Curtis K, Waters D. Is there a relationship between personality and choice of nursing specialty: An integrative literature review. BMC Nurs. 2014; 13(1):40. [DOI:10.1186/s12912-014-0040-z] [PMID]
5.Allahyari Bayatiani F, Fayazi S, Jahani S, Saki Malehi A. [The relationship between the personality characteristics and the professional values among nurses affiliated to Ahwaz University of Medical Sciences in 2014 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2015; 14(5):367-78. [Link]
6.Fountoulakis KN, Gonda X. Modeling human temperament and character on the basis of combined theoretical approaches. Ann Gen Psychiatry. 2019; 18:21. [DOI:10.1186/s12991-019-0247-1] [PMID]
7.Chelbyanloo G, mardani L, Alinejhad S. Relationship of temperament-character, abnormal dimensions of personality, and self-control with addiction tendency in university students. Sci Q Res Addict. 2019; 12(50):193-212. [Link]
8.Yang S, Sung J, Kim JH, Song YM, Lee K, Kim HN, et al. Some personality traits converge gradually by long-term partnership through the lifecourse-Genetic and environmental structure of Cloninger’s temperament and character dimensions. J Psychiatr Res. 2015; 63:43-9. [DOI:10.1016/j.jpsychires.2015.01.020] [PMID]
9.Devebakan N, Dogan O, Ceylan V, Akin E, Kose S. Relationship between temperament and character dimensions of personality and burnout and management in healthcare organization workers. Psychiatry Clin Psychopharmacol. 2018; 28:73-9. [DOI:10.1080/24750573.2017.1403712]
10.Mihailovic M, Garcia D, Amato C, Lindskär E, Rosenberg P, Björk E, et al. The personality of newly graduated and employed nurses: Temperament and character profiles of Swedish nurses. Int J Nurs Stud Adv. 2022; 4:100058. [DOI:10.1016/j.ijnsa.2021.100058]
11.Ko MS, Jang YL, Choi JS, Shim HB, Nam HJ, Wang MS, et al. Temperament and character traits, heart rate variability and occupational stress in new nursing employees. J Korean Neuropsychiatr Assoc. 2016; 55(3):271-6. [DOI:10.4306/jknpa.2016.55.3.271]
12.Lee K, Lee HK, Jhung K, Park JY. Relationship between chronotype and temperament/character among university students. Psychiatry Res. 2017; 251:63-8. [DOI:10.1016/j.psychres.2017.01.071] [PMID]
13.Aghajani S, Roshandel E, Farsinezhad A, Hajifathali A. [The effect of circadian rhythm on the secretion of adrenaline and noradrenaline and its relationship with mobilization of CD34 stem cells (Persian)]. Res Med. 2018; 42(1):1-6. [Link]
14.Jadidi F, Naji SA. [Comparison of medication errors according to circadian personality types in nurses working in departments of children (Persian)]. Nurs Dev Health J. 2018, 9(1):71-7. [Link]
15.Yazdi Z, Sadeghniiat-Haghighi K, Javadi AR, Rikhtegar G. Sleep quality and insomnia in nurses with different circadian chronotypes: Morningness and eveningness orientation. Work. 2014; 47(4):561-7. [DOI:10.3233/WOR-131664] [PMID]
16.Vijaykumar N, Kiran S, Karne S. Influence of altered circadian rhythm on quality of sleep and its association with cognition in shift nurses. Natl J Physiol Pharm Pharmacol. 2018; 8(5):643-9. [DOI:10.5455/njppp.2018.8.1144629112017]
17.Saleh AM, Awadalla NJ, El-masri YM, Sleem WF. Impacts of nurses’ circadian rhythm sleep disorders, fatigue, and depression on medication administration errors. Egypt J Chest Dis Tuberc. 2014; 63(1):145-53. [Link]
18.Mohammadi H, Seyedshohadai M, Seyedfatemi N, Mehran A. [Relationship between circadian types and nurses’ caring behaviors (Persian)]. Iran J Nurs. 2014; 27(90 and 91):44-53 [DOI:10.29252/ijn.27.90.91.44]
19.López-Soto PJ, Fabbian F, Cappadona R, Zucchi B, Manfredini F, García-Arcos A, et al. Chronotype, nursing activity, and gender: A systematic review. J Adv Nurs. 2019; 75(4):734-748.[DOI:10.1111/jan.13876] [PMID]
20.Horne JA, Ostberg O. Individual differences in human circadian rhythms. Biol Psychol. 1977; 5(3):179-90. [DOI:10.1016/0301-0511(77)90001-1] [PMID]
21.Treven Pišljar N, Štukovnik V, Zager Kocjan G, Dolenc-Groselj L. Validity and reliability of the Slovene version of the Morningness-Eveningness Questionnaire. Chronobiol Int. 2019; 36(10):1409-17. [DOI:10.1080/07420528.2019.1651326] [PMID]
22.Rahafar A, Sadeghi Jujilee M, Sadeghpour A, Mirzaei SH. [Surveying psychometric features of Persian version of morning-eventide Questionnaire (Persian)]. J Clin Psychol Pers. 2013, 11(1):109-22. [Link]
23.Zacharia T, James J, Prakash H, Mohan RT, Rajashekhar B. Development and standardization of Morningness-Eveningness Questionnaire (MEQ) in the Indian language Kannada. Int Tinnitus J. 2014; 19(1):36-40. [PMID]
24.Cloninger CR, Przybeck TR, Svrakic DM, Wetzel R. Temperament and Character Inventory (TCI): A guide to its development and use. Washington: Washington University; 1994. [Link]
25.Dell’Orco S, Sperandeo R, Moretto E, Maldonato NM. Revision on psychometric properties of the temperament and character inventory in a clinical sample. Front Psychol. 2018; 9:1951. [DOI:10.3389/fpsyg.2018.01951] [PMID]
26.Dadfar M, Bahrami F, Dadfar F, Younesi SJ. [Reliability and validity of the temperament and character inventory (Persian)]. J Rehabil. 2010; 11(3):15-24. [Link]
27.Poissonnet CM, Véron M. Health effects of work schedules in healthcare professions. J Clin Nurs. 2000; 9(1):13-23. [DOI:10.1046/j.1365-2702.2000.00321.x] [PMID]
28.Chung MH, Chang FM, Yang CC, Kuo TB, Hsu N. Sleep quality and morningness-eveningness of shift nurses. J Clin Nurs. 2009; 18(2):279-84. [DOI:10.1111/j.1365-2702.2007.02160.x] [PMID]
29.Vedaa Ø, Bjorvatn B, Magerøy N, Thun E, Pallesen S. Longitudinal predictors of changes in the morningness-eveningness personality among Norwegian nurses. Pers Individ Dif. 2013; 55(2):152-6. [DOI:10.1016/j.paid.2013.02.016]
30.Karagozoglu S, Bingöl N. Sleep quality and job satisfaction of Turkish nurses. Nurs Outlook. 2008; 56(6):298-307.e3. [DOI:10.1016/j.outlook.2008.03.009] [PMID]
2.Eley D, Eley R, Young L, Rogers-Clark C. Exploring temperament and character traits in nurses and nursing students in a large regional area of Australia. J Clin Nurs. 2011; 20(3-4):563-70. [DOI:10.1111/j.1365-2702.2009.03122.x] [PMID]
3.Yazici AB, Esen O, Yazici E, Esen H, Ince M. The relationship between temperament and character traits and burnout among nurses. J Psychol Psychother. 2014; 4(5):1000154. [Link]
4.Kennedy B, Curtis K, Waters D. Is there a relationship between personality and choice of nursing specialty: An integrative literature review. BMC Nurs. 2014; 13(1):40. [DOI:10.1186/s12912-014-0040-z] [PMID]
5.Allahyari Bayatiani F, Fayazi S, Jahani S, Saki Malehi A. [The relationship between the personality characteristics and the professional values among nurses affiliated to Ahwaz University of Medical Sciences in 2014 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2015; 14(5):367-78. [Link]
6.Fountoulakis KN, Gonda X. Modeling human temperament and character on the basis of combined theoretical approaches. Ann Gen Psychiatry. 2019; 18:21. [DOI:10.1186/s12991-019-0247-1] [PMID]
7.Chelbyanloo G, mardani L, Alinejhad S. Relationship of temperament-character, abnormal dimensions of personality, and self-control with addiction tendency in university students. Sci Q Res Addict. 2019; 12(50):193-212. [Link]
8.Yang S, Sung J, Kim JH, Song YM, Lee K, Kim HN, et al. Some personality traits converge gradually by long-term partnership through the lifecourse-Genetic and environmental structure of Cloninger’s temperament and character dimensions. J Psychiatr Res. 2015; 63:43-9. [DOI:10.1016/j.jpsychires.2015.01.020] [PMID]
9.Devebakan N, Dogan O, Ceylan V, Akin E, Kose S. Relationship between temperament and character dimensions of personality and burnout and management in healthcare organization workers. Psychiatry Clin Psychopharmacol. 2018; 28:73-9. [DOI:10.1080/24750573.2017.1403712]
10.Mihailovic M, Garcia D, Amato C, Lindskär E, Rosenberg P, Björk E, et al. The personality of newly graduated and employed nurses: Temperament and character profiles of Swedish nurses. Int J Nurs Stud Adv. 2022; 4:100058. [DOI:10.1016/j.ijnsa.2021.100058]
11.Ko MS, Jang YL, Choi JS, Shim HB, Nam HJ, Wang MS, et al. Temperament and character traits, heart rate variability and occupational stress in new nursing employees. J Korean Neuropsychiatr Assoc. 2016; 55(3):271-6. [DOI:10.4306/jknpa.2016.55.3.271]
12.Lee K, Lee HK, Jhung K, Park JY. Relationship between chronotype and temperament/character among university students. Psychiatry Res. 2017; 251:63-8. [DOI:10.1016/j.psychres.2017.01.071] [PMID]
13.Aghajani S, Roshandel E, Farsinezhad A, Hajifathali A. [The effect of circadian rhythm on the secretion of adrenaline and noradrenaline and its relationship with mobilization of CD34 stem cells (Persian)]. Res Med. 2018; 42(1):1-6. [Link]
14.Jadidi F, Naji SA. [Comparison of medication errors according to circadian personality types in nurses working in departments of children (Persian)]. Nurs Dev Health J. 2018, 9(1):71-7. [Link]
15.Yazdi Z, Sadeghniiat-Haghighi K, Javadi AR, Rikhtegar G. Sleep quality and insomnia in nurses with different circadian chronotypes: Morningness and eveningness orientation. Work. 2014; 47(4):561-7. [DOI:10.3233/WOR-131664] [PMID]
16.Vijaykumar N, Kiran S, Karne S. Influence of altered circadian rhythm on quality of sleep and its association with cognition in shift nurses. Natl J Physiol Pharm Pharmacol. 2018; 8(5):643-9. [DOI:10.5455/njppp.2018.8.1144629112017]
17.Saleh AM, Awadalla NJ, El-masri YM, Sleem WF. Impacts of nurses’ circadian rhythm sleep disorders, fatigue, and depression on medication administration errors. Egypt J Chest Dis Tuberc. 2014; 63(1):145-53. [Link]
18.Mohammadi H, Seyedshohadai M, Seyedfatemi N, Mehran A. [Relationship between circadian types and nurses’ caring behaviors (Persian)]. Iran J Nurs. 2014; 27(90 and 91):44-53 [DOI:10.29252/ijn.27.90.91.44]
19.López-Soto PJ, Fabbian F, Cappadona R, Zucchi B, Manfredini F, García-Arcos A, et al. Chronotype, nursing activity, and gender: A systematic review. J Adv Nurs. 2019; 75(4):734-748.[DOI:10.1111/jan.13876] [PMID]
20.Horne JA, Ostberg O. Individual differences in human circadian rhythms. Biol Psychol. 1977; 5(3):179-90. [DOI:10.1016/0301-0511(77)90001-1] [PMID]
21.Treven Pišljar N, Štukovnik V, Zager Kocjan G, Dolenc-Groselj L. Validity and reliability of the Slovene version of the Morningness-Eveningness Questionnaire. Chronobiol Int. 2019; 36(10):1409-17. [DOI:10.1080/07420528.2019.1651326] [PMID]
22.Rahafar A, Sadeghi Jujilee M, Sadeghpour A, Mirzaei SH. [Surveying psychometric features of Persian version of morning-eventide Questionnaire (Persian)]. J Clin Psychol Pers. 2013, 11(1):109-22. [Link]
23.Zacharia T, James J, Prakash H, Mohan RT, Rajashekhar B. Development and standardization of Morningness-Eveningness Questionnaire (MEQ) in the Indian language Kannada. Int Tinnitus J. 2014; 19(1):36-40. [PMID]
24.Cloninger CR, Przybeck TR, Svrakic DM, Wetzel R. Temperament and Character Inventory (TCI): A guide to its development and use. Washington: Washington University; 1994. [Link]
25.Dell’Orco S, Sperandeo R, Moretto E, Maldonato NM. Revision on psychometric properties of the temperament and character inventory in a clinical sample. Front Psychol. 2018; 9:1951. [DOI:10.3389/fpsyg.2018.01951] [PMID]
26.Dadfar M, Bahrami F, Dadfar F, Younesi SJ. [Reliability and validity of the temperament and character inventory (Persian)]. J Rehabil. 2010; 11(3):15-24. [Link]
27.Poissonnet CM, Véron M. Health effects of work schedules in healthcare professions. J Clin Nurs. 2000; 9(1):13-23. [DOI:10.1046/j.1365-2702.2000.00321.x] [PMID]
28.Chung MH, Chang FM, Yang CC, Kuo TB, Hsu N. Sleep quality and morningness-eveningness of shift nurses. J Clin Nurs. 2009; 18(2):279-84. [DOI:10.1111/j.1365-2702.2007.02160.x] [PMID]
29.Vedaa Ø, Bjorvatn B, Magerøy N, Thun E, Pallesen S. Longitudinal predictors of changes in the morningness-eveningness personality among Norwegian nurses. Pers Individ Dif. 2013; 55(2):152-6. [DOI:10.1016/j.paid.2013.02.016]
30.Karagozoglu S, Bingöl N. Sleep quality and job satisfaction of Turkish nurses. Nurs Outlook. 2008; 56(6):298-307.e3. [DOI:10.1016/j.outlook.2008.03.009] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
