نشریه پرستاری ایران

 مقدمه
سلامتی موضوعی مشترک در تمام کشورها و فرهنگ‌ها می‌باشد و سازمان‌های بهداشتی در تمام نقاط دنیا برای رسیدن به آن تلاش می‌کنند [1]. سلامتی از حقوق اولیه انسانی است و ازنظر سازمان بهداشت جهانی، عبارت است از برخورداری از آسایش کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط نداشتن بیماری و نقص عضو [2]. کشور ایران با بیش از 15 میلیون جمعیت نوجوان یکی از جوان‌ترین کشورهای دنیا محسوب می‌شود. این نوجوانان سرمایه‌های اصلی کشور هستند و در شکل گرفتن نسل آینده و ارتقای سلامت جامعه بسیار مهم هستند و تأمین سلامت آنان از اهداف اصلی برنامه‌های توسعه اجتماعی و اقتصادی است [3]. دوره نوجوانی درواقع مرحله گذار از دوره کودکی به بزرگسالی و جوانی است و سلامت نوجوانان و جوانان، باتوجه‌به اینکه درصد زیادی از جمعیت هر کشور را تشکیل می‌دهند، از اهمیت بالایی برخوردار است [4]. سلامت نوجوانان و جوانان یکی از اولویت‌های اساسی جامعه و اهداف توسعه هزاره سوم است [4]. نوجوانی و دوران بلوغ یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی انسان است که موجب می‌شود شخص به‌گونه ای متفاوت احساس و ‌رفتار کند. بدون تردید سیر تحولات دوران بلوغ تأثیر مستقیمی بر نیازهای جسمی نوجوان مانند تغذیه، فعالیت‌های جسمی و نیازهای روحی دارد [5].
دوران نوجوانی با تغییرات گوناگونی در زمینه‌های متعدد همراه است. در این که سن بلوغ در چه زمانی آغاز می‌شود و در چه زمانی پایان می‌یابد، اتفاق نظر وجود ندارد و باتوجه‌به اینکه مجموعه‌ای از عوامل زیستی، روانی و اجتماعی در بروز آن مؤثر است، تعیین یک زمان دقیق برای آغاز و پایان آن امکان‌پذیر نیست [6]. رفتارهای ارتقادهنده سلامت یکی از معیارهای عمده تعیین‌کننده سلامت است [7]. والکر رفتارهای ارتقادهنده سلامت را چنین تعریف کرده است: الگویی چندبعدی از ادراکات و اعمال آغازشده با انگیزه خود شخص که به تداوم و تقویت سطح سلامت و خودشکوفایی شخص کمک می‌کند و دارای 6 بعد تغذیه، فعالیت فیزیکی، مدیریت استرس، روابط بین فردی، رشد معنوی و مسئولیت‌پذیری سلامت است. امروزه نقش عوامل فردی، رفتاری و اجتماعی در ایجاد رفتارهای سالم مطالعه شده است. یکی از فاکتورهای فردی و رفتاری که از قدرت پیش‌بینی‌کنندگی بالایی در ایجاد رفتارهای بهداشتی برخوردار است، خودکارآمدی است. افرادی که خودکارآمدی زیادی دارند، موانع را به کمک بهبود مهارت‌های خودمدیریتی و پشتکار از بین می‌برند. ازاین‌رو درک خودکارآمدی می‌تواند سبب حفظ و نگهداری رفتارهای ارتقادهنده سلامتی شود [4]. درنتیجه رفتارهای ارتقادهنده سلامت یکی از معیارهای عمده تعیین‌کننده سلامت می‌باشد که به‌عنوان عامل زمینه‌ای در عدم ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها شناخته شده است [8].
 خودکارآمدی یکی از مهم‌ترین مواد تشکیل‌دهنده و شاید مهم‌ترین عنصر در رسیدن به موفقیت است. خودکارآمدی به اقدامات و پیش‌بینی مسئولیت عملکرد مرتبط با وظایف یا کار مربوط است [9]. خودکارآمدی نشان‌دهنده احساس و باور تسلط فرد درباره توانایی‌های خود جهت انجام یک فعالیت خاص است [10]. درواقع خودکارآمدی باور به این عقیده است که افراد می‌توانند پدیده‌ها و رویدادهای مختلف را برای رسیدن به وضع مطلوب سازماندهی و مدیریت کنند [11]. افراد دارای خودکارآمدی بالا برخلاف افراد دارای خودکارآمدی پایین بیشتر احساس امیدواری، سلامت و شادکامی و کمتر احساس تنش، اضطراب و افسردگی می‌کنند و آنان معتقدند که اگر بخواهند، می‌توانند بر مشکل‌ها و چالش‌های زندگی فائق آیند [12]. 
خودکارآمدی والدین به اعتقاد آنان در توانایی اداره کردن مؤثر تکالیف و موقعیت‌ها در وظایفی اشاره دارد که بر عهده آن‌ها گذاشته شده است[13]. خودکارآمدی والدین، باورهای آن‌ها نسبت به توانایی‌هایشان درباره فرزندان و موفقیت در نقش پدری و مادری است [14]. 
خودکارآمدی مادرانه نقش واسطه‌ای در ارتباط با عوامل روانی مختلف چون وضعیت اجتماعی، پشتیبانی زناشویی اجتماعی، خلق و افسردگی دارد. ازاین‌رو محققان دریافتند که خودکارآمدی مهم‌ترین عامل پیش‌بینی‌کننده رفتارهای ارتقادهنده سلامت می‌باشد [15]. 
خودکارآمدی والدین در دوران نوجوانی پیش‌بینی‌کننده خوبی برای کاهش مشکلات اضطراب و افسردگی فرزندان است و همچنین این امر سبب پیشرفت آنان در تمامی کارهای زندگی در آینده می‌شود [16].
برخی پژوهش‌ها بین خودکارآمدی والدین و کیفیت سطوح فرزندپروری رابطه معنادار گزارش کرده‌اند. وقتی فرزندان دارای والدینی با خودکارآمدی ضعیف باشند، زندگیشان تحت تأثیر قرار خواهد گرفت. بنابراین به‌دلیل پیوستگی که بین زندگی پدر و مادر و کودک وجود دارد، زندگی کودک نیز تحت تأثیر قرار می‌گیرد [13]. در پژوهشی با عنوان ارتباط بین خودکارآمدی مادران عرب و نگرش والدین به رفتارهای درونی و اجتماعی فرزندان به میزان استفاده از تنبیه بدنی اشاره شده است. مادران با خودکارآمدی پایین تمایل به استفاده بیشتر از تنبیهات بدنی دارند که این عامل باعث بروز رفتارهای نامناسب بیشتر می‌شود [17].
خودکارآمدی والدین با رفتارهای تغذیه‌ای و فعالیت بدنی کودکان و نوجوانان آن‌ها در ارتباط است [14]. خودکارآمدی و انعطاف‌پذیری والدین نقش مهمی در درمان و بهبود مشکلات عصبی نوجوانان ایفا می‌کند [18]. بااین‌حال درزمینه رابطه خودکارآمدی والدین به‌ویژه مادران با رفتارهای ارتقادهنده سلامتی در دختران پژوهش‌های مستند در داخل کشور یافت نشد. از سویی دوره نوجوانی، دوره تکاملی مهمی است که با فرایند شکل‌گیری هویت همراه است. قسمتی از این فرایند تکامل، خطرجویی است که به شکل رفتارهای جنسی ناسالم و مصرف الکل، سیگار و سایر مواد تظاهر می‌یابد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف تعیین ارتباط خودکارآمدی مادران با رفتارهای ارتقادهنده سلامت دختران آنان در مقطع متوسطه دوم شهر شیراز سال 1397 انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه پژوهش توصیفی‌مقطعی از نوع همبستگی بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل تمام دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه دوم  و مادران آنان در شهر شیراز در سال 1397 و برابر با 51234 نفر بود. محیط پژوهش در این مطالعه مدارس متوسطه شهر شیراز بود. نمونه این تحقیق براساس مطابق با فرمول کوکران مشتمل بر 384 دانش‌آموزان دوره متوسطه دوم و مادران آنان در شهر شیراز بود. معیارهای ورد به مطالعه عبارت‌اند از رضایت آگاهانه والدین و دانش‌آموزان دختر در مقطع متوسطه دوم بود.جهت نمونه‌گیری از روش نمونه‌گیری تصادفی چندمرحله‌ای خوشه‌ای استفاده شد. شهر شیراز دارای 4 ناحیه می‌باشد، از هر ناحیه شهری به‌صورت تصادفی 4 دبیرستان انتخاب شد. سپس از هر دبیرستان متوسطه دوم 3 کلاس انتخاب شد. از تمام دانش‌آموزان هر 12 کلاس، به‌صورت مستمر نمونه‌گیری انجام شد. پس از دریافت کد اخلاق و کسب معرفی‌نامه از دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) به اداره اموزش و پرورش شهر شیراز مراجعه شد و پس از کسب مجوز از اداره آموزش و پرورش، آزمودنی‌ها انتخاب شدند. پس از انتخاب مدارس، پژوهشگر خود را به مدیر مدرسه معرفی کرد. قبل از انجام پژوهش اهداف مطالعه به‌صورت کامل و واضح برای شرکت‌کنندگان توضیح داده شد و با رضایت ایشان در مطالعه وارد شدند. در مدارس مورد نظر ابتدا جلسه‌ای برای والدین تشکیل داده شد. پس از معرفی خود اهداف پژوهش شرح داده شد. در صورت رضایت والدین جهت شرکت خود و فرزندانشان در مطالعه، پرسش‌نامه‌ها بین دانش‌آموزان و مادرانی که فرزندانشان نیز برای شرکت در طرح رضایت داشتند، توزیع شد (پرسش‌نامه‌ها در اختیار دختران و مادران آن‌ها قرار گرفت و پس از پر کردن در جعبه‌ای که در آنجا قرار داده شد، پرسش‌نامه‌های بدون نام جمع‌آوری شد. به ایشان اطمینان داده شد که اطلاعات آنان به‌صورت محرمانه نزد پژوهشگر باقی خواهد ماند. 
پرسش‌نامه‌های مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی (شامل پایه تحصیلی، تعداد خواهر و برادر، سن مادر(سال، شغل و سطح تحصیلات مادر)، پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر و پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت واکر بود. 

پرسش‌نامه خودکارآمدی شرر
پرسش‌نامه خودکارآمدی عمومی شرر در سال 1982 ساخته شد و دارای 23 گویه است که 17 گویه آن مربوط به خودکارآمدی عمومی و 6 گویه دیگر مربوط به خودکارآمدی در موقعیت‌های اجتماعی است. در این پژوهش از مقیاس 17 گویه‌ای استفاده شده است، پرسش‌نامه خودکارآمدی عقاید فرد مربوط به توانایی‌اش برای غلبه بر موقعیت‌های مختلف را اندازه‌گیری می‌کند، گزینه‌های این پرسش‌نامه بر پایه مقیاس 5 رتبه5‌ ای لیکرت تنظیم شده است. بدین صورت که پاسخ کاملاً مخالف نمره 1، پاسخ کاملاً موافق نمره 5 می‌گیرد. گویه‌های 1، 3، 8، 9، 13 و 15 به‌صورت مستقیم و بقیه سؤالات به‌صورت معکوس نمره‌گذاری می‌شود. به‌صورتی که به پاسخ کاملاً موافق نمره 1 و پاسخ کاملاً مخالف نمره 1 تعلق می‌گیرد. بالاترین نمره خودکارآمدی در این مقیاس 85 و پایین‌ترین 17 است که نمره بالاتر نشان‌دهنده خودکارآمدی بالاتر و نمره پایین‌تر نشان‌دهنده خودکارآمدی پایین‌تر است. این مقیاس توسط براتی (1375  ترجمه و اعتباریابی شده است. شرر اعتبار محاسبه‌شده از طریق آلفای کرونباخ برای خودکارآمدی را 0/76 بیان می‌کند. روایی این مقیاس از طریق روایی سازه به دست آمده است. در پژوهشی که به منظور بررسی اعتبار و روایی این مقیاس، توسط براتی انجام شد، مقیاس بر روی 100 آزمودنی که دانش‌آموز سوم دبیرستان بودند اجرا شد؛ همبستگی (0/61 به‌دست‌آمده از 2 مقیاس عزت نفس و خودارزیابی با مقیاس خودکارآمدی در جهت تأیید روایی سازه این مقیاس بود [19].
بختیاری براتی برای سنجش روایی سازه‌های مقیاس خودکارآمدی عمومی، نمرات به‌دست‌آمده از این مقیاس را با اندازه‌های چندین ویژگی شخصیتی مقیاس بیرونی و درونی راتر، خرده‌مقیاس کنترل شخصیتی مقیاس درجه اجتماعی مارلو و مقیاس شایستگی بین فردی روزنبرگ همبسته کرد که همبستگی پیش‌بینی‌شده بین مقیاس خودکارآمدی و اندازه‌های خصوصیات شخصیتی متوسط (0/61 و در سطح 0/05 معنادار  و در جهت تأیید سازه مورد نظر بود. همچنین ضریب پایای مقیاس با استفاده از روش دو نیمه کردن آزمون گاتمن برابر 0/76 و با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0/79 به دست آمده است. در مطالعه حاضر میزان آلفای کرونباخ پرسش‌نامه خودکارآمدی براساس 17 گویه، 0/704 به دست آمد که نشان می‌دهد پرسش‌نامه از پایایی مطلوبی برخوردار بود [20].

پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت واکر
 پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت واکر یا ویرایش دوم پروفایل سبک زندگی ارتقاء سلامت، نسخه اصلاح‌شده HPLP است که به‌وسیله واکر و همکاران ارائه شده است و سبک زندگی ارتقادهنده سلامت را با تمرکز بر کارهای ابتکاری و ادراک فرد که در راستای حفظ با افزایش سطح تندرستی، خودشکوفایی و رضایت‌مندی فردی عمل می‌کنند، اندازه‌گیری می‌کند [21]. این پرسش‌نامه حاوی 54 گویه است و یک ارزیابی چند بعدی از رفتارهای ارتقادهنده سلامت را فراهم می‌کند. در مقابل هر پرسش براساس مقیاس لیکرت، 4 پاسخ به صورت هرگز (نمره 1)، برخی اوقات (نمره 2) ، اغلب (نمره 3)، همیشه و به‌طور معمول (نمره 4) وجود دارد. این نسخه احتمال درگیر شدن فرد در رفتارهای ارتقادهنده سلامت را در 6 بعد شامل تغذیه گویه‌های 1-11 (دامنه 11-44)، فعالیت بدنی گویه‌های 12-24 (دامنه 13-52)، مسئولیت‌پذیری گویه‌های 25-32 (9-36)، مدیریت استرس گویه‌های 33-38 (دامنه 6-24)، روابط بین فردی گویه‌های 39-46 (دامنه 8-32) و خودشکوفایی گویه‌های 54-47 (دامنه 32-8) را اندازه‌گیری می‌کند. محدوده نمره کل ابزار بین 54 تا 216 و نمره هر بعد به‌طور جداگانه قابل محاسبه است. نمرات بالاتر نشان‌دهنده رفتارهای ارتقادهنده سلامت بالاتر است [22].
 روایی این پرسش‌نامه در پژوهش محمدی زیدی و همکاران مورد تأیید قرار گرفته است و پایایی پرسش‌نامه سبک زندگی ارتقادهنده سلامت به روش آلفای کرونباخ برای کل پرسش‌نامه برابر با 0/82 به دست آمده است و آلفای کرونباخ زیر شاخه‌های تغذیه، فعالیت جسمی، مسولیت‌پذیری در مورد سلامت، مدیریت استرس، روابط بین فردی، رشد معنوی و کل پرسش‌نامه به‌ترتیب برابر با 0/81، 0/79، 0/76، 0/91، 0/75، 0/64، 0/82 ارزیابی شده است [22].
 جهت بررسی پایایی پرسش‌نامه سبک زندگی در پژوهش حاضر، یک نمونه اولیه شامل 30 پرسش‌نامه پیش‌آزمون شد و سپس با استفاده از داده‌های به‌دست‌آمده از این پرسش‌نامه‌ها و به کمک نرم‌افزار آماری SPSS میزان ضریب اعتماد با روش آلفای کرونباخ محاسبه شد که عدد 0/823 به دست آمد و آلفای کرونباخ زیر شاخه‌های تغذیه، فعالیت جسمی، مسولیت‌پذیری در مورد سلامت، مدیریت استرس، روابط بین فردی، رشد معنوی و کل پرسش‌نامه به‌ترتیب برابر با 0/63، 0/74، 0/79، 0/76، 0/81، 0/74، 0/90 ارزیابی شده است این اعداد نشان‌دهنده آن است که پرسش‌نامه مورد استفاده، از قابلیت اعتماد و یا به‌عبارت‌دیگر از پایایی لازم برخوردار می‌باشد. 
در این پژوهش جهت تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی 59، درصد 37، میانگین 46/66 و انحراف‌معیار 5/77) استفاده شد. همچنین جهت آزمون فرضیه‌های پژوهش از آمار استنباطی، آزمون همبستگی پیرسون و آزمون شفه استفاده شد. سطح معناداری در این پژوهش 0/05≥P تعیین شد. محاسبات آماری به‌وسیله نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 22  انجام شد.

یافته‌ها
بررسی بر روی مشخصات جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 نشان داد سن نیمی از مادران بین 41-50 سال بود (50 درصد و نرخ پاسخ‌گویی مادران 46/66 درصد بوده است.


شغل بیشتر مادران خانه‌دار (70/3 درصد و میزان تحصیلات بیشتر آن‌ها کارشناسی (65/9 درصد) بود. دختران پایه دوازدهم نسبت به سایر دختران دارای فراوانی بیشتری بودند (35/2 درصد). همچنین بیشتر دختران دارای یک خواهر و برادر بودند (64 درصد). میانگین رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران برابر با 15/97±169/29 است. بررسی بر روی ابعاد در طیف لیکرت 1-4 نشان داد رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران در بعد تغذیه با میانگین 0/45±3/53 بیشترین مقدار و در بعد حمایت بین فردی با میانگین 0/26±2/79 دارای کمترین مقدار بود. میانگین نمرات خودکارآمدی مادران برابر با 46/66 و انحراف‌معیار 5/77 بود (جدول شماره 2).


در جدول شماره 3 نتایج ضریب همبستگی پیرسون نشان داده شده است که بیان می‌کند بین نمرات خودکارآمدی با رفتارهای ارتقادهنده سلامتی و ابعاد آن همبستگی مستقیم و همبستگی معنادار اماری وجود دارد (0/05>P).


بدین معنا که با افزایش خودکارآمدی مادران، رفتارهای ارتقادهنده سلامتی و ابعاد آن افزایش می‌یابد. میزان همبستگی بین خودکارآمدی مادران و رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران برابر با 0/566 بود. بیشترین میزان همبستگی خودکارآمدی با رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران در بعد حمایت بین فردی (0/875=r) و کمترین در بعد ورزش (0/113=r) مشاهده شد. 
نتایج تحلیل واریانس در جدول شماره 1 حاکی از آن است که بین نمرات رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران بر حسب پایه تحصیلی تفاوت معنادار وجود نداشت (0/917=P)، اما بین نمرات رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران با تعداد خواهر و برادر (0/001>P)، سن مادر (0/001>P)، شغل (0/001>P) و تحصیلات مادر (0/001>P) ارتباط معنادار آماری وجود داشت. نتایج آزمون دوبه‌دو شفه نشان داد نمرات رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران با مادران دارای سن 51-60 سال به‌صورت معناداری از مادران 31-40 سال (0/001>P) و 41-50 سال (0/001>P) بیشتر و نمرات نمرات رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران با مادران شغل آزاد به‌صورت معناداری از مادران خانه‌دار (0/001>P) و کارمند (0/001>P) و مادران دارای سطح تحصیلات کارشناسی از دیپلم (0/001=P) و کارشناسی ارشد (0/001>P) کمتر بود. همچنین نمرات رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران دارای 2 خواهر و برادر به‌صورت معناداری از دختران تک فرزند (0/023=P) یک خواهر و برادر (0/001>P)  و بیشتر از 2 خواهر و برادر (0/009=P)  کمتر بود. بین نمرات سایر سطوح اختلاف معناداری مشاهده نشد (0/05<P) بررسی بر روی نمرات خودکارآمدی مادران نشان داد بین نمرات با پایه تحصیلی تفاوت معنادار وجود نداشت (0/776=P)، اما بین نمرات خودکارآمدی مادران با تعداد خواهر و برادر (0/001>P)، سن مادر (0/001>P)، شغل (0/002=P) و تحصیلات مادر (0/004=P) ارتباط معنادار آماری وجود داشت. نتایج آزمون دوبه‌دو شفه نشان داد نمرات خودکارآمدی مادران دارای سن 31-41 سال به‌صورت معناداری از مادران 50-41 سال (0/001>P) و 60-51 سال (0/009=P) کمتر و نمرات خودکارآمدی مادران دارای شغل کارمند از مادران دارای شغل آزاد (0/002=P) و خانه‌دار (0/032=P) و مادران دارای سطح تحصیلات کارشناسی از مادران دارای سطح تحصیلات دیپلم (0/037=P) و کارشناسی ارشد (0/045=P) به‌صورت معناداری بیشتر بود. همچنین نمرات خودکارآمدی مادران دارای 2 خواهر و برادر به‌صورت معناداری از دختران تک فرزند (0/001=P) و یک خواهر و برادر (0/001>P) کمتر بود. بین نمرات سایر سطوح اختلاف معناداری مشاهده نشد (0/05<P).
بحث
نتایج این مطالعه نشان داد افرادی که خودکارآمدی زیادی دارند، موانع را به کمک بهبود مهارت‌های خودمدیریتی و پشتکار از بین می‌برند، در برابر مشکلات ایستادگی می‌کنند و بر امور کنترل بیشتری دارند. از‌این‌رو در انجام وظایف والدی بهتر عمل می‌کنند و درک خودکارآمدی  توسط والدین می‌تواند سبب حفظ و نگهدار ی رفتارها ی ارتقادهنده سلامتی در دختران شود [23].  
بین مؤلفه‌های رفتارهای ارتقادهنده‌ سلامت در دختران با خودکارآمدی در مادران ازنظر آماری رابطه مستقیم وجود دارد که با مطالعه مقدم تبریزی و همکاران [4]، مطالعه روستا [15] و کوکولاکی و همکاران [14] هم‌خوانی دارد.
در مطالعه حاضر سن مادران با نمرات خودکارآمدی مادران و رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران رابطه مستقیم داشت و سطح تحصیلات مادران با نمرات خودکارآمدی مادران و رفتارهای ارتقادهنده سلامتی دختران رابطه معنادار نداشت. درباره این موضوع یافته های مطالعات مختلف نتایج ضد و نقیضی ارائه می‌کند؛ چنانکه مطالعه وی و همکاران بر روی دانشجویان ژاپنی سن را مرتبط با رفتارهای ارتقادهنده سلامت نمی‌داند، درحالی‌که خلاف این یافته‌ها را می‌توان در نتایج مطالعه بیسر و همکاران درباره کارگران در ترکیه و کندری و همکاران بر روی دانشجویان پرستاری کویت مشاهده کرد.
یافته نهایی پژوهش نشان داد میانگین رفتارهای ارتقادهنده سلامت دانش‌آموزان در حد مطلوب است. این نتیجه با نتایج شاه‌حسینی و همکاران [24] همسو است. شاه‌حسینی و همکاران [24]، در پژوهشی با هدف بررسی نیازهای آموزشی دختران درزمینه سلامت، رفتارهای ارتقادهنده سلامت آن‌ها را در حد مطلوب گرازش کردند [24]. کیراج و همکاران [25] در کشور هند گزارش کردند ارتقاء سلامتی فرایند توانمندسازی افراد برای کنترل بیشتر در بهبود و حفظ سلامتی است. به همین جهت سازمان بهداشت جهانی مشارکت در رفتارهای ارتقادهنده سلامتی را برای تمام گروه‌های جمعیتی توصیه کرده است. مطابق با نظریه لیم [26] رفتارهای بهداشتی و سلامتی، یکی از معیارهای اساسی تعیین‌کننده سلامت است که به‌عنوان زمینه‌ای مهم، در مبتلا نشدن بسیاری از بیماری‌ها شناخته شده است، به‌طوری‌که ارتقا سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها در فرزندان دختر مستقیماً با خودکارآمدی والدین مخصوصاً مادران در ارتباط می‌باشد که همسو با مطالعه حاضر، علیزاده و همکاران [27] می‌باشد.
از محدودیت‌های این پژوهش، طولانی بودن پرسش‌نامه به‌علت درنظر گرفتن چندین مقیاس مختلف بوده است که بر روی حوصله پاسخ‌گویان در پاسخ به سؤالات پرسش‌نامه می‌توانست مؤثر باشد. باتوجه‌به این که خود کارآمدی مهم‌ترین عامل تأثیرگذاری والدین مخصوصاً مادران بر پیگیری رفتارهای ارتقادهنده سلامت در فرزندان به‌ویژه دختران آن‌هاست، ازاین‌رو پیشنهاد می‌شود سیاستگذاران باتوجه‌به اهمیت این بعد اجتماعی-روانی، تلاش برای ارتقا خودکارآمدی و اعتماد به خود را در برنامه‌ریزی‌های سلامتی مد نظر قرار دهند. نتایج این مطالعه قابل تعمیم به سایر گروه‌ها از جمله رابطه خودکارآمدی پدران با رفتارهای ارتقادهنده سلامتی در فرزندان دختر و پسر و رابطه خودکارآمدی مادران با رفتارهای ارتقادهنده سلامتی  در فرزندان پسر نیز می‌باشد.

نتیجه‌گیری
به نظر می‌رسد راهکار آموزش ازطریق خانواده، مدرسه و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی-درمانی، باتوجه‌به استمرار ارتباط آن‌ها با نوجوانان، یکی از مهم‌ترین راه‌های اطمینان‌بخش در ارائه آموزش‌های صحیح به نوجوانان محسوب می‌شود. به‌طور کلی نتایج پژوهش حاضر نشان داد بین خودکارآمدی مادران با ابعاد رفتارهای ارتقادهنده سلامت دختران، ارتباط معناداری وجود دارد. خودکارآمدی مادران، می‌تواند عامل مهمی باشد که سبب افزایش رفتارهای مثبت والدین شود و می‌تواند رفتارهای مرتبط با سلامتی فرزندان را افزایش دهد. براین‌اساس پیشنهاد می‌شود تا با برگزاری برنامه‌های آموزش خانواده در مدارس و همچنین دوره‌های مختلف آموزشی، خودکارآمدی مادران مورد تمرکز و توجه قرار گیرد و زمینه برای افزایش آن مهیا شود.

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مقاله حاضر با کد اخلاق به شماره IR.IAU.KHUISF.REC.1398.007   در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) تأیید شده است.

حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد نیلوفر زارع در رشته پرستاری گرایش کودکان، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) است.نهاد حامی مالی در این پژوهش دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان)  می‌باشد.


مشارکت نویسندگان
مفهوم‌سازی، روش‌شناسی، اعتبارسنجی، تحلیل، تحقیق و بررسی، نگارش پیش‌نویس، تحقیق و بررسی، منابع و تأمین مالی: نیلوفر زارع؛ بصری‌سازی، نظارت و مدیریت پروژه: نیلوفر زارع و نرگس صادقی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی نوشته: همه نویسندگان..

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
پژوهشگران از مسئولین محترم دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) و کلیه واحدهای مورد پژوهش تشکر می‌کنند.

References
1.Tol A, mohebbi B, Yekaninejad M, Sabouri M. [Influential factors on health promoting behaviors and happiness among women (Persian)]. Razi J Med Sci. 2018; 25(4):11-22. [Link]
2.Cappa C, Wardlaw T, Langevin-Falcon C, Diers J. Progress for children: A report card on adolescents. Lancet (London, England). 2012; 379(9834):2323-5. [DOI:10.1016/S0140-6736(12)60531-5] [PMID]
3.Piri N, Garmaroudi G, Noori K, Azadbakht M, Hashemi S. [Health-promoting behaviors among female students in primary and secondary high school levels in Poldokhtar In 2014 (Persian)]. Yafteh. 2015; 17(3):47-56. [Link]
4.Moghadam R, Tabibi J, Riahi, Hajinabi K. [A comparative study of adolescent and youth health status: A systematic review (Persian)]. Journal of Health Promotion Management. 2019; 8(6):67-75. [Link]
5.Ahangrzadeh Rezaei S, Khalilzadeh H. [Enhancing management of mothers during adolescence of their daughters in guidance schools of Urmia (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2012; 9(6):1-7. [Link]
6.Mostafaei MR, Bashirian S. [Comparative survey of depression among chronic disease and healthy adolescences of Hamadan City (Persian)]. Avicenna J Nurs Midwifery Care. 2015; 20(2):65-75. [Link]
7.Abdolkarimy M, Zareipour M, Mahmoodi H, Dashti S, Faryabi R, Movahed E. [Health promoting behaviors and their relationship with self-efficacy of health workers (Persian)]. Iran J Nurs. 2017; 30(105):68-79. [DOI:10.29252/ijn.30.105.68]
8.Kalroozi F, Pishgooie SAH, Taheriyan A, Khayat S, Faraz R. [Health-promoting behaviours and related factors among nurses in selected military hospitals (Persian)]. Mil Caring Sci J. 2015;  1(2):73-80. [DOI:10.18869/acadpub.mcs.1.2.73]
9.Danesh E, Nikoomanesh N, Shamshiri M,  Saliminia N. [Predicting self-efficacy of female high school students based on their mother's personality traits (Persian)]. Knowl Res Appl Psychol. 2015; 16(3):79-89. [Link]
10.Hasking P, Boyes M, Greves S. Self-efficacy and emotionally dysregulated behaviour: An exploratory test of the role of emotion regulatory and behaviourspecific beliefs. Psychiatry Res. 2018; 270:335-340. [DOI:10.1016/j.psychres.2018.09.045] [PMID]
11.Bussey K, Luo A, Fitzpatrick S, Allison K. Defending victims of cyberbullying: The role of self-efficacy and moral disengagement. J Sch Psychol. 2020; 78:1-12. [DOI:10.1016/j.jsp.2019.11.006] [PMID]
12.D'Souza MS, Karkada SN, Parahoo K, Venkatesaperumal R, Achora S, Cayaban ARR. Self-efficacy and self-care behaviours among adults with type 2 diabetes. Appl Nurs Res. 2017; 36:25-32. [DOI:10.1016/j.apnr.2017.05.004] [PMID]
13.Razi T, Shamsi M, Khorsandi M, Roozbahani N, Ranjbaran M. [Education and self-efficacy of mothers regarding alerting signs in children less than five years in Arak, Iran (Persian)]. Avicenna J Nurs Midwifery Care. 2016; 24(1):1-8. [DOI:10.20286/nmj-24015]
14.Kokolaki S, Kouli O, Bebetsos E, Goudas M. Mothers' self-efficacy regarding dietary behaviour and physical activity of preschool children. Int J Pediatr. 2018; 6(1):6843-50. [Link]
15.Roosta F, Ahmadi A. [Self-Efficacy and health promoting behaviors among women of reproductive ages in Shiraz during 2013 (Persian)]. J Ilam Univ Med Sci. 2016;  24(2):90-100. [DOI:10.18869/acadpub.sjimu.24.2.90]
16.Nilsson K, Engström I, Hägglöf B. Family climate and recovery in adolescent onset eating disorders: A prospective study. Eur Eat Disord Rev. 2012; 20(1):e96–102. [DOI:10.1002/erv.1127]
17.Fass MN, Khoury-Kassabri M, Koot HM. 2018. Associations between Arab mothers' self-efficacy and parenting attitudes and their children's externalizing and internalizing behaviors: Gender differences and the mediating role of corporal punishment. Child Ind Res. 2018; 11:1369-87. [Link]
18.Sadeh-Sharvit S, Arnow KD, Osipov L, Lock JD, Jo B, Pajarito S, et al. Are parental self-efficacy and family flexibility mediators of treatment for anorexia nervosa? Int J Eat Disord. 2018; 51(3):275–80. [PMID]
19.Arabian A, Khodapanahi M, Heydari M , Saleh S. [Relationships between self efficacy beliefs, mental health and academic achievement in colleagues (Persian)]. J Psychol. 2004; 8(4):360-71. [Link]  
20.Mohammadi N, Takarli F, Khodaveisi M, Soltanian A. [The effect of peer educational program on the self-efficacy of multiple sclerosis patients: A randomized-controlled trial (Persian)]. Avicenna J Nurs Midwifery Care. 2017; 25(2):36-44. [DOI:10.21859/nmj-25025]
21.Walker SN, Kerr MJ, Pender NJ, Sechrist KR. A Spanish language version of the health-promoting lifestyle profile. Nurs Res. 1990; 39(5):268-73. [DOI:10.1097/00006199-199009000-00003] [PMID]
22.Mohammadi Zeidi I, Pakpour Hajiagha A, Mohammadi Zeidi B. [Reliability and validity of Persian version of the health-promoting lifestyle profile (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2011; 20(1):102-13. [Link]
23.Anari G R, Ghasmi H, Farahani A. [The role of media consumption on physical activity based on health pattern in Iranian students by Pender's Model (Persian)]. Iran J Health Educ HealthPromot. 2020; 8 (2):172-86. [DOI:10.29252/ijhehp.8.2.172]
24.Shahhosseini Z, Simbar M, Ramezankhani A. [Female adolescents'health needs: The role of family (Persian)]. Payesh. 2012; 11(3):351-9. [Link]
25.Kirag N, Ocaktan EM. Analysis of health promoting lifestyle behaviors and associated factors among nurses at a university hospital in Turkey. Saudi Med J. 2013; 34(10):1062-7. [PMID]
26.Lee H. Barriers and facilitators to engaging in health promoting behaviors among nurses in an urban setting: A mixed-method study [PhD dissertation]. Baltimore: Johns Hopkins University. [Link]
27.Mohammad-Alizadeh-Charandabi S, Mirghafourvand M, Tavananezhad N, Karkhaneh M. [Health promoting lifestyles and self-efficacy in adolescent boys (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2014; 23(109):152-62. [Link]