جلد 38 -
جلد 38 - صفحات 0-0 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Amerion N, Ebrahimi H, Goli S, Bagheri H, Rouhani M. The Relationship Between Urine Test Findings and Disease Outcomes in Hospitalized Patients With COVID-19. IJN 2025; 38 (S1 ) : 3092.2
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3812-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3812-fa.html
عامریون نفیسه، ابراهیمی حسین، گلی شهربانو، باقری حسین، روحانی مرضیه. ارتباط یافته‌های آزمایش کامل ادرار با پیامدهای بیماری کووید-19 در بیماران بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود. نشریه پرستاری ایران. 1404; 38 (S1 )
نفیسه عامریون1 
، حسین ابراهیمی2 ، شهربانو گلی1 ، حسین باقری3 ، مرضیه روحانی2
، حسین ابراهیمی2 ، شهربانو گلی1 ، حسین باقری3 ، مرضیه روحانی2
1- گروه پرستاری، دانشکده پزشکی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد، شاهرود، ایران.
2- مرکز تحقیقات علوم اجتماعی و رفتاری مرتبط با سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، شاهرود، ایران.
3- گروه پرستاری، دانشکده پزشکی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد، شاهرود، ایران. ،Nafiseh7166.ameriun@yahoo.com
2- مرکز تحقیقات علوم اجتماعی و رفتاری مرتبط با سلامت، دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، شاهرود، ایران.
3- گروه پرستاری، دانشکده پزشکی، واحد شاهرود، دانشگاه آزاد، شاهرود، ایران. ،
متن کامل [PDF 6239 kb]
(65 دریافت)
| چکیده (HTML) (788 مشاهده)
متن کامل: (40 مشاهده)
مقدمه
کووید-19 پس از سارس و مرس سومین بیماری ویروسی مشترک بین انسان و دام است که می‌تواند باعث بیماری تنفسی شدید شود [1]. کروناویروس سارس-2 از طریق تماس مستقیم و یا قطرات تنفسی از انسان به انسان منتقل می‌شود [2]. دوره کمون بین 2/1 تا 1/11 روز است و احتمالاً می‌تواند بدون علائم نیز منتقل شود [3].
ویروس کرونا که در دستگاه تنفسی فوقانی تکثیر می‌یابد به سلول‌های واقع در دستگاه تنفسی تحتانی نیز گرایش داشته و با تکثیر در این نواحی به بروز ضایعه در دستگاه تنفس تحتانی منجر خواهد شد. تقریباً 81 درصد از بیمارانی که به کووید-19 مبتلا می‌شوند، علائم خفیف از خود نشان داده و در 14 درصد از موارد، فرد مبتلا علائم شدیدی را از خود نشان می‌دهد که شامل ذات‌الریه و تنگی‌نفس می‌باشد. در 5 درصد از موارد نیز وضعیت بیمار به سمت وخامت پیش رفته که با نارسایی تنفسی، شوک عفونی و نارسایی در سایر ارگان‌های بدن همراه است [4]. علائم و نشانه‌های کووید-19 پس از دوره نهفتگی 1 تا 14 روزه (به‌طور متوسط 5/2 روز) آشکار می‌گردد [2].
علاوه‌براین علائم ذکرشده، کروناویروس سارس-2 ارگان‌های مختلف خارج ریوی مانند دستگاه گوارشی، سیستم عصبی، پوست، سیستم بویایی، سیستم قلبی-عروقی، کبد، کلیه و چشم را نیز درگیر می‌سازد [5]. شیوع نارسایی حاد کلیه در عفونت‌های سارس و مرس حدود 5-15 درصد و میزان مرگومیر 60-90 درصد گزارش شده است [6]. در مطالعات اولیه، خطر آسیب حاد کلیه در عفونت کووید-19 کم و حدود 3-8 درصد بوده است اما در مطالعات بعدی شیوع آسیب حاد کلیه تا 37 درصد گزارش شده است [7].
در گزارشی که در بیش از 2 هزار بیمار مبتلا به کووید-19 از ایتالیا آمده است، شیوع نارسایی حاد کلیه در افراد مبتلا به نارسایی حاد کلیه حدود 28 درصد گزارش شد. در گزارشات اخیر شیوع درگیری کلیوی بالاتر بوده است، در یک مطالعه در روز اول بستری 34 درصد از بیماران با عفونت کووید-19 آلبومینوری شدید داشته و 63 درصد از آن‌ها در مابقی روزهای بستری در بیمارستان دچار پروتئینوری شده‌اند، نیتروژن اوره خون در 27 درصد کل افراد و در دوسوم بیمارانی که فوت شدند، بالا بوده است. شیوع آسیب حاد کلیه با شدت بیماری ارتباط دارد، به‌طوری‌که در بیمارانی که تحت مکانیکال ونتیلاتور قرار می‌گیرند تا 90 درصد اما در بیمارانی که وضعیت بحرانی ندارند شیوع کمتری داشته و تا 22 درصد ذکر شده است [8]. پیشگویی‌کننده‌‌های آسیب حاد کلیه شامل سن بالا، دیابت، هیپرتانسیون، بیماری قلبی‌وعروقی، مکانیکال ونتیلاسیون و استفاده از داروهای وازوپرسور می‌باشد [6].
جهت تشخیص عملکرد و بیماری‌های کلیوی و مجاری ادراری، بررسی کامل ادرار حائز اهمیت فراوانی می‌باشد. در بررسی پارامترهای ماکروسکوپی، ادرار ازلحاظ ظاهر، رنگ، وزن مخصوص ادرار، اسیدیته ادرار، پروتئین ادرار، گلوکز ادرار، کتون، هموگلوبین، بیلیروبین، اوروبیلینوژن و نیتریت بررسی می‌گردد. سپس با استفاده از نوارهایی ادرار ازلحاظ شیمیایی نیز کنترل می‌گردد. بعد از بررسی ماکروسکوپی ادرار، نمونه از لحاظ وجود گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز، باکتری و کریستال بررسی می‌شود [9].
میزان مرگومیر در میان بیماران ICU بالاست و بروز آسیب حاد کلیه این مرگومیر را افزایش می‌دهد [10]. ازآنجاکه آسیب حاد کلیه باعث افزایش میزان مرگومیر می‌شود، این موضوع تمرکز اصلی مطالعات حوزه نفرولوژی محسوب می‌گردد. به‌عبارت‌دیگر، اگرچه درمان برای آسیب حاد کلیه در سال‌های اخیر بهبود یافته است، اما آسیب حاد کلیه هنوز به‌خصوص در بیماران بسیار بدحال در بخش مراقبتهای ویژه شیوع زیادی دارد. میزان مرگومیر آسیب حاد کلیه در بخش مراقبتهای ویژه به 80 درصد می‌رسد [10].
هرچند یکی از علائم بیماران کووید-19 تا 55 درصد تنگی‌نفس است، اما بیش از نیمی از این بیماران (46 تا 65 درصد) به مراقبتهای ویژه و بستری در بخش مراقبتهای ویژه نیاز دارند [11]. مطالعات نشان می‌دهد بیشتر بیماران (حدود 89 درصد) به حمایت تنفسی نیاز دارند و خودشان نمی‌توانند به‌خوبی نفس بکشند [12]. بیشتر بیماران کووید-19 تا مهیا شدن تخت مراقبتهای ویژه، در بخش‌های اورژانس و بخش‌های حاد تحت مراقبت ویژه قرار می‌گیرند. پرستاران شاغل در بخش مراقبت ویژه و نیز در سایر بخش‌ها جهت جلوگیری از هیپوکسی شدید و نیز عوارض سیستمیک بیماران مبتلا به بیماری کووید-19 باید درک کاملی از این بیماری و ارتباط آن با سایر بیماری‌ها داشته باشند تا براساس آن از شدت بروز علائم بالینی و نیز میزان مرگومیر بیماران کووید-19 کاسته شود [13].
باتوجه‌به اینکه تعدادی از بیماران کووید-19 در بیمارستان و تعدادی هم در بخش‌های مراقبت ویژه بستری می‌شوند، لذا نقش پرستاران و به‌ویژه پرستاران مراقبت ویژه در این بیماری حیاتی و پررنگ است و باتوجه‌به نیاز این بیماران به مراقبتهای ویژه و اینکه گاهی نیازمند اینتوباسیون و مراقبتهای تنفسی می‌شوند، این نقش اهمیت بیشتری پیدا می‌نماید و انجام مطالعات در این بیماران توسط پرستاران مراقبت ویژه، در ارتقای کیفیت مراقبتهای پرستاری ویژه بسیار مؤثر می‌باشد.
کووید-19 یک ویروس جدید است و درک ناقصی از بیماری کووید-19 وجود دارد. این بیماری پیشرفت سریعی دارد و ضروری است که پرستاران اهمیت ارزیابی ساختاریافته را درک کنند و بتوانند در راستای ارائه مراقبتهای ویژه ارزیابی‌های جامعی را انجام دهند تا نیازهای این بیمار را که به‌سرعت در حال تغییر است، شناسایی کنند و پاسخ دهند [14].
باتوجه‌به مطالب پیش‌گفت و مطالعات صورت‌گرفته که نشان داد بیماری کووید-19 در بیماران با مشکلات قبلی کلیوی، شدت بیشتری داشته و در افراد دیگر هم با عوارض کلیوی همراه بوده است، درنتیجه با وجود اینکه همه‌گیری پایان یافته اما همچنان هر روز سویه جدیدی شناسایی می‌شود و امکان بروز همه‌گیری و همه‌گیری‌های دیگر وجود دارد. بنابراین انجام چنین تحقیقاتی ضروری است و باتوجه‌به اینکه مطالعات اندکی دراین خصوص صورت گرفته، انجام مطالعه حاضر یک ضرورت در نظر گرفته شده و با هدف تعیین ارتباط یافته‌های آزمایش کامل ادرار با پیامد بیماری کووید-19 در بیماران بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود در سال‌های 1398-1400 انجام شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی‌تحلیلی از نوع مقطعی است که به منظور بررسی ارتباط یافته‌های آزمایش کامل ادرار با پیامد بیماری کووید-19 در بیماران بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود در سال‌های 1398-1400 انجام شد.
از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و همچنین، مسئولین محترم محیط انجام پژوهش، کسب اجازه شد. اصل رازداری و محرمانه بودن اطلاعات و عدم استفاده از نام نمونه‌ها در کلیه مراحل علی‌الخصوص مرحله تجزیه‌وتحلیل داده‌ها رعایت شد. از درج نام بیماران شرکت داده‌شده در پژوهش در کلیه پرسش‌نامه و گزارش‌های پژوهش خودداری شد. اصل امانت در بهره‌گیری از منابع و ارائه نتایج پژوهش در نشریات و همایش‌های داخلی و خارجی رعایت شد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر در صورت تمایل در اختیار سایر مراکز درمانی و پزشکان متخصص قرار خواهد گرفت. کدهای اخلاقی حفاظت از آزمودنی انسانی در پژوهش‌های علوم پزشکی مرتبط با این پژوهش رعایت گردید. اطمینان دادن به مسئولین محترم محیط پژوهش که در صورت تمایل، نتایج پژوهش در اختیار آنان قرار خواهد گرفت.
محیط پژوهش شامل بیمارستان امام حسین(ع) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شاهرود به‌عنوان تنها بیمارستان عمومی شهر شاهرود بود که بیماران مبتلا به کووید-19 در آن بستری و تحت درمان بودند.
در این مطالعه افراد به روش تمام‌شماری در بازه زمانی اسفند سال 1398، خرداد سال 1400تعداد نمونه‌های موجود در بانک اطلاعات کووید-۱۹ بیمارستان امام حسین(ع) شهرستان شاهرود، ۳۰۵۴ بود که از این تعداد، 1134 پرونده واجد شرایط شرکت در مطالعه حاضر بودند. 2874 پرونده از مطالعه به‌دلیل ناقص بودن پرونده بیماران و نداشتن پارامترهای ادراری خارج شدند.
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: بیماران بستری در بخش‌های مراقبتهای ویژه و سایر بخش‌ها که نتیجه آزمایش کووید-۱۹ آن‌ها شامل آزمایش پی‌سی‌آر (PCR) براساس سوآپ بینی یا نازوفارنژیال یا بر مبنای تأیید نتیجه اسکن ریه (نمای کدورت شیشه‌ای)، مثبت بود و بیمارانی که در بدو ورود، دارای پارامترهای آزمایش کامل ادراری (شامل پارامترهای ماکروسکوپیک و میکروسکوپیک ادراری و کشت ادرار) بودند. اطلاعات موردنیاز از بانک اطلاعاتی کووید-19 موجود در بیمارستان استخراج گردید.
معیارهای عدم ورود نیز شامل وجود نقص در اطلاعات جمعیت‌شناختی بیمار در بانک اطلاعات کووید-19 بیمارستان و افراد دارای بیماری کلیوی به‌علت دارا بودن اختلال در پارامترهای مورد بررسی بود.
ابزارهای گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت و بیماری زمینه‌ای بود (پیوست شماره 1).
پرسش‌نامه پارامترهای ادراری بیمار (پیوست شماره 2) شامل پرسش‌نامه آزمایش کامل ادرار ( شامل رنگ ادرار، ظاهر ادرار، PH ادرار، کشت ادرار، کلنی کانت، موکوس در ادرار، باکتری در ادرار، پروتئین در ادرار، چرک در ادرار، خون در ادرار، قند در ادرار، کتون در ادرار، سلول مخمری در ادرار، کاست در ادرار، کریستال در ادرار، سلول اپیتلیال، گلبول سفید، گلبول قرمز، اوره در ادرار، وزن مخصوص ادرار و نیتریت در ادرار) می‌باشد.
پرسش‌نامه پیامدهای بیماری (پیوست شماره 3) شامل پرسش‌نامه محقق‌ساخته که مشتمل بر نیاز به بستری در بخش مراقبتهای ویژه (ICU)، نیاز به تهویه مکانیکی تهاجمی (IMV)، ترخیص و یا مرگ بود، که پیامدهای بیماری در پرسش‌نامه و پرونده و همچنین بانک اطلاعات کووید-19 موجود به‌صورت «بله» یا «خیر» ثبت می‌شد.
پس از دریافت مجوز لازم از معاونت پژوهشی و کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، تعداد 1134 نفر از بیماران مبتلا به کووید-19 به‌صورت سرشماری و براساس معیارهای ورود و خروج وارد مطالعه شدند.
در مطالعه حاضر، اطلاعات موردنیاز از داده‌های مطالعه اپیدمیولوژیک بیماری کووید-۱۹ (طرح ۹۸۱۲۶) در شهرستان شاهرود استخراج شد. در ابتدا پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و عوامل زمینه‌ای و یا بیماری‌های زمینه‌ای برای واجدین شرایط در مطالعه حاضر تکمیل شد که در انتهای فایل پیوست شماره 1 اضافه شده است. سپس، پرسش‌نامه علائم اولیه و پارامترهای ادراری برای واحدهای پژوهش ثبت شد (پیوست شماره 4) و سپس توسط پرسش‌نامه پیامدهای بیماری شامل نیاز داشتن بیمار به تهویه مکانیکی و بستری بیمار در بخش مراقبتهای ویژه و فوت بیماران مبتلا به کووید-19 تکمیل شد و در پایان داده‌ها مورد تجزیه‌وتحلیل آماری قرار گرفت.
در مرحله تکمیل پرسش‌نامه‌ها سعی شد پژوهشگر همه سؤالات پرسش‌نامه را از طریق بانک اطلاعات کووید-۱۹ موجود در بیمارستان تکمیل نماید. پرسش‌نامه‌های تکمیل‌شده در هر مرحله توسط پژوهشگر جمع‌آوری شد. پژوهشگر در تمام مدت بر کیفیت ورود داده‌ها نظارت داشته است که داده‌ها توسط پژوهشگر و مشاور آمار وارد می‌شد. پرسش‌نامه‌های واردشده تا انتهای مطالعه نزد پژوهشگر در جای امن (برای جلوگیری از افشای اطلاعات) قرار گرفت.
داده‌های جمع‌آوری‌شده با نرم‌افزار SPSS نسخه 26 و با استفاده از آزمون‌های آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف‌معیار) و آمار استنباطی (تی مستقل، آزمون کای‌اسکوئر، دقیق فیشر)، دسته‌بندی و تجزیه‌وتحلیل شدند. برای توصیف متغیرهای کیفی، از گزارش فراوانی و درصد و برای متغیرهای کمی از گزارش میانگین و انحراف‌معیار استفاده شد. سطح معنی‌داری 05/0>P بود. آزمون رگرسیون لجستیک که برای متغیرهای وابسته دوسویی مانند بیماری یا سلامت، مرگ یا زندگی است نیز در این مطالعه انجام شد.
یافته‌ها
براساس نتایج آنالیز آماری انجام‌شده میانگین سنی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود 59/01 سال با انحراف معیار 12/18 بود. از بین ۱۱۳۴ نمونه شرکت‌کننده در آزمون، ۵۲۲ نفر (۴۶ درصد) آن‌ها زن و ۶۱۲ نفر (۵۴ درصد) مرد بودند (جدول شماره ۱).
داشتن سابقه سرطان ۲۳ مورد (0/02=P)، ابتلا به دیابت در 328 نمونه (0/91=P)، ابتلا به بیماری قلبی در ۳۰۰ نمونه (0/02=P)، ابتلا به آسم در ۴۵ نمونه (0/01=P)، ابتلا به بیماری حاد تنفسی در ۵ نمونه (0/41=P)، ابتلا به بیماری مزمن کبدی در ۱۷ نمونه (0/40=P)، ابتلا به بیماری مغز و اعصاب در ۶۸ نمونه (0/01=P)، سابقه تشنج در ۱۶ نمونه (0/07=P) و ابتلا به لوپوس در ۹ نمونه (0/09=P) گزارش شد.
ارتباط پارامترهای ادراری با پیامد فوت بیماران مبتلا به کووید-19، پارامترهای ظاهر ادرار (0/001>P)، باکتری در ادرار (0/001>P)، خون در ادرار (0/001>P)، کاست ادراری (0/001>P)، کریستال (0/029=Fisher Exact Test)، پروتئین در ادرار (0/001>P)، گلبول قرمز در ادرار (0/001>P)، گلبول سفید در ادرار (0/001>P)، کلنی کانت (0/001>P) و کشت در ادرار (0/001>P)، ارتباط معنی‌داری با فوت بیماران مبتلا به کووید-19 داشتند؛ به‌عبارت‌دیگر، این موارد غیرطبیعی در بیماران فوت‌شده بیشتر مشاهده شد که طبق جدول شماره 2 درصد و فراوانی پارامترها بیان شده است.
ارتباط پارامترهای ادراری با پیامد بستری شدن در بخش مراقبت ویژه، پارامترهای ظاهر ادرار (0/001>P)، باکتری در ادرار (0/001>P)، خون در ادرار (0/001>P)، کاست در ادرار (0/001>P)، کریستال در ادرار ( 0/01=Fisher Exact Test)، سلول‌های اپیتلیال در ادرار (0/01>P)، نیتریت در ادرار (0/001=Fisher Exact Test)، پروتئین در ادرار (0/001>P)، گلبول قرمز (0/001>P) و گلبول سفید در ادرار (0/001>P)، عفونت مخمری (0/001>P)، کلنی کانت (0/001>P) و کشت ادرار (0/001>P)، ارتباط معنی‌دار مشاهده شد. به‌عبارت‌دیگر، مشاهده موارد غیرطبیعی این پارامترها در ادرار افراد مبتلا به کووید-۱۹ با افزایش میزان بستری شدن در بخش مراقبت ویژه همراه بود (جدول شماره 3).
ارتباط پارامترهای ادراری با پیامد اینتوبه شدن متغیرهای کتون ( 0/02=Fisher Exact Test)، موکوس (0/4=Fisher Exact Test) و وزن مخصوص در ادرار(0/01=Fisher Exact Test) بیماران مبتلا به کووید-۱۹ ارتباط معنی‌داری داشت. به‌صورتی‌که حضور موارد غیرطبیعی این پارامترها با افزایش احتمال اینتوبه شدن بیماران مبتلا به کووید-۱۹ همراه بود (جدول شماره 4).
رگرسیون برای متغیرهای وابسته دوسویی مانند بیماری یا سلامت، مرگ یا زندگی است که باتوجه‌به بررسی پیامدهای مرگ و بیماری در این مطالعه استفاده شد. رگرسیون لجستیک برای پیامد فوت و بستری در بخش مراقبتهای ویژه و اینتوبه شدن انجام شد. مطابق جدول شماره 5، با افزایش 1 سال به سن فرد 2 درصد نسبت شانس فوت افزایش می‌یابد. کسانی که در ادرار آن‌ها باکتری به‌صورت غیرطبیعی وجود داشت، نسبت شانس فوت در آن‌ها 2/456 برابر شده بود. وجود کاست به میزان غیرطبیعی در ادرار بیماران نسبت شانس فوت را 3/379 برابر کرده بود، کشت غیرطبیعی ادرار نسبت شانس فوت را 2/070 برابر کرده بود و در زنان نسبت به مردان نسبت شانس فوت 0/7 برابر بود.
براساس جدول شماره 6 افزایش 1 سال به سن فرد 2 درصد نسبت شانس بستری شدن در بخش مراقبت ویژه افزایش می‌یابد. به بیماری آسم باعث افزایش نسبت شانس بستری شدن در ICU به میزان 2/286 می‌شود. ابتلا به بیماری مغز و اعصاب باعث افزایش نسبت شانس بستری شدن در ICU به میزان 1/979 می‌شود. کسانی‌که در ادرار آن‌ها باکتری به‌صورت غیرطبیعی وجود داشت، نسبت شانس بستری شدن در بخش مراقبت ویژه در آن‌ها 1/671 برابر شده بود. وجود خون به‌صورت غیرطبیعی در ادرار نسبت شانس بستری شدن در ICU را 2/748 برابر کرد. وجود کاست به میزان غیرطبیعی در ادرار بیمارن نسبت بخت بستری شدن در ICU را 2/945 برابر کرده بود. وجود سلول مخمری به میزان غیرطبیعی در ادرار بیمارن نسبت شانس بستری شدن در ICU را 4/930 برابر کرده بود.
بحث
مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط یافته‌های آزمایش کامل ادرار با پیامد بیماری کووید-19 در بیماران بستری در بیمارستان امام حسین (ع) شاهرود سال‌های 1398-1400 انجام شد. در این مطالعه، داده‌های تمام بیماران مبتلا به کووید-19 مراجعه‌کننده به مراکز ثبت و نمونه‌گیری در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود در بازه زمانی اسفند سال 1398 تا خرداد سال 1400 مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج مطالعه نشان داد متغیرهای ظاهر ادرار، باکتری در ادرار، خون در ادرار، کاست‌های ادراری، کریستال در ادرار، پروتئین ادراری، گلبول قرمز در ادرار، گلبول سفید در ادرار، سلول‌های مخمری در ادرار، کلنی کانت و کشت مثبت ادرار با پارامتر فوت بیماران مبتلا به کووید-19 در ICU و بستری شدن بیماران در بخش مراقبت ویژه ارتباط معنی‌دار دارد. متغیرهای کتون در ادرار، موکوس در ادرار، وزن مخصوص ادرار با پارامتر اینتوبه شدن بیماران مبتلا به کووید-19 در ICU ارتباط معنی‌دار دارد.
مطالعه توماس و همکاران که تحت عنوان عفونت‌های بیمارستانی مرتبط با کووید-19 در بخش مراقبتهای ویژه در سال 2021 انجام شد، نشان داد 57 بیمار (40/7) در طول اقامت در بیمارستان دچار عفونت بیمارستانی باکتریایی یا قارچی شدند که شایع‌ترین این عفونت‌ها شامل عفونت خون و ادرار بود و مشخص کرد که عفونت به‌طور قابل‌توجهی با مرگ و اقامت طولانی‌تر در ICU همراه است. چون هم عوارض بیماری را تشدید و هم اینکه سیستم ایمنی فرد در برابر بیماری را تضعیف می‌کند [15].
براساس مطالعه حاضر تعداد 116 نمونه از 1134 بیمار فوت نمودند، 278 نفر در بخش مراقبت ویژه بستری و 16 نفر از بیماران اینتوبه شدند. در همین راستا، براساس مطالعه لیو و همکاران ارتباط معناداری بین فوت بیماران و مراحل شدید بیماری کووید-19 وجود داشت [16]. همچنین، براساس مطاله چنگ و همکاران از 701 بیمار مبتلا به کووید-19 مورد بررسی 173 نفر پذیرش بخش مراقبت ویژه شدند و 97 نفر نیاز به تهویه مکانیکی پیدا کردند و 113 نفر از بیماران فوت کردند [17].
هم‌راستا با مطالعه حاضر در مطالعه هوانگ و همکاران که تحت عنوان ویژگی‌های بالینی بیماران مبتلا به کروناویروس جدید 2019 در ووهان، چین در سال 2019 انجام شد، مشخص شد افراد با داشتن بیماری‌های زمینه‌ای (دیابت و سرطان و بیماری قلبی) مبتلا به نوع شدیدتری از کووید-۱۹ می‌شوند و این مسئله بیماران را مستعد پذیرش در بخش مراقبت ویژه می‌کنند [18].
مطالعه بیومارکرهای ادراری برای پیش‌بینی مرگومیر در بیماران مبتلا به کووید-19 بستری در بیمارستان توسط مورل و همکاران در سال 2020 انجام شد. در این مطالعه گذشته‌نگر که تمامی بیماران مبتلا به کووید-19 و بالای 18 سال و دارای تست ادراری بودند، ارتباط معناداری بین شدت علائم کووید و تغییرات در پارامترهای ادراری (گلبول سفید، کشت ادرار، وزن مخصوص ادرار) مشاهده شد. بدین صورت که با شدت گرفتن علائم کووید-19 پارامترهای ادراری هم دچار اختلال بیشتری شدند [19]. براساس مطالعه گذشته‌نگر خالد و همکاران در سال 2021 با عنوان تظاهرات مربوط به درگیری سیستم کلیوی در بیماران مبتلا به کووید-19 بستری در بیمارستانی در عربستان سعودی 193 بیمار وارد مطالعه شدند. درنهایت مشخص شد بروز تب و سرفه در بیماران مبتلا به کووید-19 در افرادی که دچار عوارض کلیوی بودند 42 درصد بیشتر و بروز تنگی نفس 55 درصد بیشتر بود [20].
در مطالعه حاضر، متغیرهای ظاهر ادرار، باکتری در ادرار، خون در ادرار، کاست‌های ادراری، کریستال در ادرار، سلول‌های اپیتلیال ادراری، نیتریت در ادرار، پروتئین ادراری، گلبول قرمز در ادرار، وزن مخصوص ادرار، گلبول سفید در ادرار، سلول‌های مخمری در ادرار، کلنیکانت در ادرار، کشت مثبت ادرار، اوره و کراتینین خون با پارامتر بستری شدن بیماران مبتلا به کووید-19 در بخش مراقبت ویژه، ارتباط معنی‌دار داشتند. مطالعه تیان و همکاران نیز به‌طور مشابه نشان داد بیماری کووید با بستری شدن در بخش مراقبت ویژه ارتباط معنی‌داری دارد [21].
همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد متغیرهای ظاهر ادرار، باکتری در ادرار، خون در ادرار، کاست‌های ادراری، کریستال در ادرار، پروتئین ادراری، گلبول قرمز در ادرار، گلبول سفید در ادرار، سلول مخمری در ادرار، کلنی کانت در ادرار، کشت مثبت ادرار، اوره و کراتینین خون با پارامتر فوت بیماران مبتلا به کووید-19 در بخش مراقبت ویژه ارتباط معنی‌دار دارند. در مطالعه‌ای که کای رویی و همکاران در سال 2021 تحت عنوان «مرگومیر در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی و کووید-19» انجام دادند، یک مرور فراتحلیل برای بررسی فراوانی مرگومیر در بیماران با مشکلات کلیوی مبتلا به کووید-19 صورت گرفت. نتایج نشان داد میزان مرگومیر در میان بیماران کلیوی مبتلا به عفونت کووید-19 به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از بیماران کلیوی غیرمبتلا به این عفونت بوده است. درنهایت، محققان به این نتیجه رسیدند که بیماران مبتلا به کووید-19 و مشکلات کلیوی، خطر بالای مرگومیر را دارند و به یک استراتژی مدیریت چندرشته‌ای جامع نیاز دارند تا میزان این عوارض را کاهش داده و مدیریت بهتری در مواجهه با این بیماری داشته باشند [22].
مطالعه زو و همکاران در سال 2020 تحت عنوان دوره بالینی و عوامل خطر مرگ و میر بیماران بزرگسال مبتلا به کووید-19 در ووهان، چین انجام شد. در این مطالعه که به‌صورت گذشته‌نگر به بررسی پرداخت، مشخص شد افزایش سن بیماران و ابتلای آن‌ها به بیماری‌های کلیوی و قلبی سبب افزایش میزان مرگومیر در آن‌ها می‌شود [23] که هم‌راستا با مطالعه حاضر می‌باشد.
متغیرهای کتون در ادرار، موکوس در ادرار، وزن مخصوص ادرار با پارامتر اینتوبه شدن بیماران مبتلا به کووید-19 در ICU ارتباط معنی‌دار دارد. مطالعه الهازانی و مولر در سال 2020 تحت عنوان دستورالعمل‌های مدیریت بزرگسالان بدحال مبتلا به ویروس کرونا 2019 انجام شد و بیان کرد بعضی بیماران مبتلا به کووید-19 نیازمند بستری در ICU و اینتوبه شدن هستند [24].
متغیرهای سلول‌های مخمری در ادرار، گلبول قرمز در ادرار، کاست‌های ادراری، خون در ادرار با پارامتر طول مدت بستری شدن بیماران مبتلا به کووید ارتباط معنی‌دار دارد. به‌طور مشابه مطالعه امامی و همکاران که در سال 1399 با عنوان شیوع بیماری‌های زمینه‌ای در بیماران بستری با کووید-19 انجام شد، نشان داد بیماری کلیوی و تغییرات در پارامترهای کلیوی با افزایش طول بستری در بیمارستان همراه است [25]. همچنین، مطالعه‌ای که لی و همکاران در سال 2020 تحت عنوان «احتیاط در مورد اختلالات کلیوی بیماران» انجام دادند، شامل 51 نمونه بود. نتایج این مطالعه نشان داد در 32 نفر از این بیماران که دچار اختلالات کلیوی بودند، افزایش طول اقامت در بیمارستان مشاهده شد [26].
در مطالعه حاضر، ارتباط معنی‌داری بین پارامتر کشت ادرار و فوت و بستری شدن بیماران مبتلا به کووید-19 مشاهده شد. هم‌راستا با این مطالعه، تحقیق ونگ و همکاران در سال 2020 تحت عنوان «بیماری‌های مزمن همراه و آسیب‌های حاد عضو با شدت بیماری و مرگومیر در بیماران کووید-19» نشان داد که بیشتر بیماران بستری در بخش ICU دارای بیماری زمینه‌ای، ازجمله مشکلات کلیوی بودند [12].
جمعیت مطالعه حاضر شامل بیماران بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود بود. بنابراین، این تحقیق یک مطالعه تک مرکزی محسوب می‌شود که از محدودیت‌های پژوهش است. تأثیر درمان‌های خانگی و سنتی که بیماران قبل از بستری در بیمارستان دریافت کرده‌اند، می‌تواند بر تغییرات پارامترهای ادراری در بیماری کووید-19 تأثیرگذار باشد. بااین‌حال، به‌علت گذشته‌نگر این مطالعه و استفاده از داده‌های بانک اطلاعات کووید-19، دسترسی به این اطلاعات امکان‌پذیر نبود.
نتیجه‌گیری
باتوجه‌به ارتباط پارامترهای ادراری در بیماران مبتلا به کووید-19 با پیامدهای ناشی از این بیماری پایش دقیق پارامترهای ادراری در بیماران مبتلا به کووید-19 در جهت تشخیص سریع هرگونه عوارض ناشی از بیماری پیشنهاد می‌گردد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
رعایت دستورالعمل‌های اخلاقی و پیروی از اصول اخلاق پژوهش این مطالعه مورد تأیید معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و همچنین مراجع مسئول محیط پژوهش (کد: IR.SHMU.REC.1400.007 ) قرار گرفته است.
حامی مالی
این مقاله بخشی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد پرستاری مراقبتهای ویژه دانشگاه علوم پزشکی شاهرود می‌باشد. مطالعه حاضر یک پروژه تحقیقاتی با حمایت مادی و معنوی و بودجه دانشگاه علوم پزشکی شاهرود است
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه: نفیسه عامریون، حسین باقری و حسین ابراهیمی؛ جمع‌آوری داده‌ها: نفیسه عامریون و حسین باقری و شهربانو گلی؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: نفیسه عامریون و شهربانو گلی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی مقاله: نفیسه عامریون، حسین ابراهیمی، شهربانو گلی، حسین باقری و مرضیه روحانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حمایت دانشگاه از پایان‌نامه شماره 97697 و همچنین از همکاری مدیران، مسئولین و کارشناسان بیمارستان امام حسین (ع) شهرستان شاهرود تشکر و قدردانی می‌شود.
کووید-19 پس از سارس و مرس سومین بیماری ویروسی مشترک بین انسان و دام است که می‌تواند باعث بیماری تنفسی شدید شود [1]. کروناویروس سارس-2 از طریق تماس مستقیم و یا قطرات تنفسی از انسان به انسان منتقل می‌شود [2]. دوره کمون بین 2/1 تا 1/11 روز است و احتمالاً می‌تواند بدون علائم نیز منتقل شود [3].
ویروس کرونا که در دستگاه تنفسی فوقانی تکثیر می‌یابد به سلول‌های واقع در دستگاه تنفسی تحتانی نیز گرایش داشته و با تکثیر در این نواحی به بروز ضایعه در دستگاه تنفس تحتانی منجر خواهد شد. تقریباً 81 درصد از بیمارانی که به کووید-19 مبتلا می‌شوند، علائم خفیف از خود نشان داده و در 14 درصد از موارد، فرد مبتلا علائم شدیدی را از خود نشان می‌دهد که شامل ذات‌الریه و تنگی‌نفس می‌باشد. در 5 درصد از موارد نیز وضعیت بیمار به سمت وخامت پیش رفته که با نارسایی تنفسی، شوک عفونی و نارسایی در سایر ارگان‌های بدن همراه است [4]. علائم و نشانه‌های کووید-19 پس از دوره نهفتگی 1 تا 14 روزه (به‌طور متوسط 5/2 روز) آشکار می‌گردد [2].
علاوه‌براین علائم ذکرشده، کروناویروس سارس-2 ارگان‌های مختلف خارج ریوی مانند دستگاه گوارشی، سیستم عصبی، پوست، سیستم بویایی، سیستم قلبی-عروقی، کبد، کلیه و چشم را نیز درگیر می‌سازد [5]. شیوع نارسایی حاد کلیه در عفونت‌های سارس و مرس حدود 5-15 درصد و میزان مرگومیر 60-90 درصد گزارش شده است [6]. در مطالعات اولیه، خطر آسیب حاد کلیه در عفونت کووید-19 کم و حدود 3-8 درصد بوده است اما در مطالعات بعدی شیوع آسیب حاد کلیه تا 37 درصد گزارش شده است [7].
در گزارشی که در بیش از 2 هزار بیمار مبتلا به کووید-19 از ایتالیا آمده است، شیوع نارسایی حاد کلیه در افراد مبتلا به نارسایی حاد کلیه حدود 28 درصد گزارش شد. در گزارشات اخیر شیوع درگیری کلیوی بالاتر بوده است، در یک مطالعه در روز اول بستری 34 درصد از بیماران با عفونت کووید-19 آلبومینوری شدید داشته و 63 درصد از آن‌ها در مابقی روزهای بستری در بیمارستان دچار پروتئینوری شده‌اند، نیتروژن اوره خون در 27 درصد کل افراد و در دوسوم بیمارانی که فوت شدند، بالا بوده است. شیوع آسیب حاد کلیه با شدت بیماری ارتباط دارد، به‌طوری‌که در بیمارانی که تحت مکانیکال ونتیلاتور قرار می‌گیرند تا 90 درصد اما در بیمارانی که وضعیت بحرانی ندارند شیوع کمتری داشته و تا 22 درصد ذکر شده است [8]. پیشگویی‌کننده‌‌های آسیب حاد کلیه شامل سن بالا، دیابت، هیپرتانسیون، بیماری قلبی‌وعروقی، مکانیکال ونتیلاسیون و استفاده از داروهای وازوپرسور می‌باشد [6].
جهت تشخیص عملکرد و بیماری‌های کلیوی و مجاری ادراری، بررسی کامل ادرار حائز اهمیت فراوانی می‌باشد. در بررسی پارامترهای ماکروسکوپی، ادرار ازلحاظ ظاهر، رنگ، وزن مخصوص ادرار، اسیدیته ادرار، پروتئین ادرار، گلوکز ادرار، کتون، هموگلوبین، بیلیروبین، اوروبیلینوژن و نیتریت بررسی می‌گردد. سپس با استفاده از نوارهایی ادرار ازلحاظ شیمیایی نیز کنترل می‌گردد. بعد از بررسی ماکروسکوپی ادرار، نمونه از لحاظ وجود گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز، باکتری و کریستال بررسی می‌شود [9].
میزان مرگومیر در میان بیماران ICU بالاست و بروز آسیب حاد کلیه این مرگومیر را افزایش می‌دهد [10]. ازآنجاکه آسیب حاد کلیه باعث افزایش میزان مرگومیر می‌شود، این موضوع تمرکز اصلی مطالعات حوزه نفرولوژی محسوب می‌گردد. به‌عبارت‌دیگر، اگرچه درمان برای آسیب حاد کلیه در سال‌های اخیر بهبود یافته است، اما آسیب حاد کلیه هنوز به‌خصوص در بیماران بسیار بدحال در بخش مراقبتهای ویژه شیوع زیادی دارد. میزان مرگومیر آسیب حاد کلیه در بخش مراقبتهای ویژه به 80 درصد می‌رسد [10].
هرچند یکی از علائم بیماران کووید-19 تا 55 درصد تنگی‌نفس است، اما بیش از نیمی از این بیماران (46 تا 65 درصد) به مراقبتهای ویژه و بستری در بخش مراقبتهای ویژه نیاز دارند [11]. مطالعات نشان می‌دهد بیشتر بیماران (حدود 89 درصد) به حمایت تنفسی نیاز دارند و خودشان نمی‌توانند به‌خوبی نفس بکشند [12]. بیشتر بیماران کووید-19 تا مهیا شدن تخت مراقبتهای ویژه، در بخش‌های اورژانس و بخش‌های حاد تحت مراقبت ویژه قرار می‌گیرند. پرستاران شاغل در بخش مراقبت ویژه و نیز در سایر بخش‌ها جهت جلوگیری از هیپوکسی شدید و نیز عوارض سیستمیک بیماران مبتلا به بیماری کووید-19 باید درک کاملی از این بیماری و ارتباط آن با سایر بیماری‌ها داشته باشند تا براساس آن از شدت بروز علائم بالینی و نیز میزان مرگومیر بیماران کووید-19 کاسته شود [13].
باتوجه‌به اینکه تعدادی از بیماران کووید-19 در بیمارستان و تعدادی هم در بخش‌های مراقبت ویژه بستری می‌شوند، لذا نقش پرستاران و به‌ویژه پرستاران مراقبت ویژه در این بیماری حیاتی و پررنگ است و باتوجه‌به نیاز این بیماران به مراقبتهای ویژه و اینکه گاهی نیازمند اینتوباسیون و مراقبتهای تنفسی می‌شوند، این نقش اهمیت بیشتری پیدا می‌نماید و انجام مطالعات در این بیماران توسط پرستاران مراقبت ویژه، در ارتقای کیفیت مراقبتهای پرستاری ویژه بسیار مؤثر می‌باشد.
کووید-19 یک ویروس جدید است و درک ناقصی از بیماری کووید-19 وجود دارد. این بیماری پیشرفت سریعی دارد و ضروری است که پرستاران اهمیت ارزیابی ساختاریافته را درک کنند و بتوانند در راستای ارائه مراقبتهای ویژه ارزیابی‌های جامعی را انجام دهند تا نیازهای این بیمار را که به‌سرعت در حال تغییر است، شناسایی کنند و پاسخ دهند [14].
باتوجه‌به مطالب پیش‌گفت و مطالعات صورت‌گرفته که نشان داد بیماری کووید-19 در بیماران با مشکلات قبلی کلیوی، شدت بیشتری داشته و در افراد دیگر هم با عوارض کلیوی همراه بوده است، درنتیجه با وجود اینکه همه‌گیری پایان یافته اما همچنان هر روز سویه جدیدی شناسایی می‌شود و امکان بروز همه‌گیری و همه‌گیری‌های دیگر وجود دارد. بنابراین انجام چنین تحقیقاتی ضروری است و باتوجه‌به اینکه مطالعات اندکی دراین خصوص صورت گرفته، انجام مطالعه حاضر یک ضرورت در نظر گرفته شده و با هدف تعیین ارتباط یافته‌های آزمایش کامل ادرار با پیامد بیماری کووید-19 در بیماران بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود در سال‌های 1398-1400 انجام شد.
مواد و روش‌ها
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی‌تحلیلی از نوع مقطعی است که به منظور بررسی ارتباط یافته‌های آزمایش کامل ادرار با پیامد بیماری کووید-19 در بیماران بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود در سال‌های 1398-1400 انجام شد.
از معاونت محترم پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و همچنین، مسئولین محترم محیط انجام پژوهش، کسب اجازه شد. اصل رازداری و محرمانه بودن اطلاعات و عدم استفاده از نام نمونه‌ها در کلیه مراحل علی‌الخصوص مرحله تجزیه‌وتحلیل داده‌ها رعایت شد. از درج نام بیماران شرکت داده‌شده در پژوهش در کلیه پرسش‌نامه و گزارش‌های پژوهش خودداری شد. اصل امانت در بهره‌گیری از منابع و ارائه نتایج پژوهش در نشریات و همایش‌های داخلی و خارجی رعایت شد. نتایج حاصل از پژوهش حاضر در صورت تمایل در اختیار سایر مراکز درمانی و پزشکان متخصص قرار خواهد گرفت. کدهای اخلاقی حفاظت از آزمودنی انسانی در پژوهش‌های علوم پزشکی مرتبط با این پژوهش رعایت گردید. اطمینان دادن به مسئولین محترم محیط پژوهش که در صورت تمایل، نتایج پژوهش در اختیار آنان قرار خواهد گرفت.
محیط پژوهش شامل بیمارستان امام حسین(ع) وابسته به دانشگاه علوم پزشکی شاهرود به‌عنوان تنها بیمارستان عمومی شهر شاهرود بود که بیماران مبتلا به کووید-19 در آن بستری و تحت درمان بودند.
در این مطالعه افراد به روش تمام‌شماری در بازه زمانی اسفند سال 1398، خرداد سال 1400تعداد نمونه‌های موجود در بانک اطلاعات کووید-۱۹ بیمارستان امام حسین(ع) شهرستان شاهرود، ۳۰۵۴ بود که از این تعداد، 1134 پرونده واجد شرایط شرکت در مطالعه حاضر بودند. 2874 پرونده از مطالعه به‌دلیل ناقص بودن پرونده بیماران و نداشتن پارامترهای ادراری خارج شدند.
معیارهای ورود به مطالعه عبارت بودند از: بیماران بستری در بخش‌های مراقبتهای ویژه و سایر بخش‌ها که نتیجه آزمایش کووید-۱۹ آن‌ها شامل آزمایش پی‌سی‌آر (PCR) براساس سوآپ بینی یا نازوفارنژیال یا بر مبنای تأیید نتیجه اسکن ریه (نمای کدورت شیشه‌ای)، مثبت بود و بیمارانی که در بدو ورود، دارای پارامترهای آزمایش کامل ادراری (شامل پارامترهای ماکروسکوپیک و میکروسکوپیک ادراری و کشت ادرار) بودند. اطلاعات موردنیاز از بانک اطلاعاتی کووید-19 موجود در بیمارستان استخراج گردید.
معیارهای عدم ورود نیز شامل وجود نقص در اطلاعات جمعیت‌شناختی بیمار در بانک اطلاعات کووید-19 بیمارستان و افراد دارای بیماری کلیوی به‌علت دارا بودن اختلال در پارامترهای مورد بررسی بود.
ابزارهای گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی شامل سن، جنسیت و بیماری زمینه‌ای بود (پیوست شماره 1).
پرسش‌نامه پارامترهای ادراری بیمار (پیوست شماره 2) شامل پرسش‌نامه آزمایش کامل ادرار ( شامل رنگ ادرار، ظاهر ادرار، PH ادرار، کشت ادرار، کلنی کانت، موکوس در ادرار، باکتری در ادرار، پروتئین در ادرار، چرک در ادرار، خون در ادرار، قند در ادرار، کتون در ادرار، سلول مخمری در ادرار، کاست در ادرار، کریستال در ادرار، سلول اپیتلیال، گلبول سفید، گلبول قرمز، اوره در ادرار، وزن مخصوص ادرار و نیتریت در ادرار) می‌باشد.
پرسش‌نامه پیامدهای بیماری (پیوست شماره 3) شامل پرسش‌نامه محقق‌ساخته که مشتمل بر نیاز به بستری در بخش مراقبتهای ویژه (ICU)، نیاز به تهویه مکانیکی تهاجمی (IMV)، ترخیص و یا مرگ بود، که پیامدهای بیماری در پرسش‌نامه و پرونده و همچنین بانک اطلاعات کووید-19 موجود به‌صورت «بله» یا «خیر» ثبت می‌شد.
پس از دریافت مجوز لازم از معاونت پژوهشی و کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی شاهرود، تعداد 1134 نفر از بیماران مبتلا به کووید-19 به‌صورت سرشماری و براساس معیارهای ورود و خروج وارد مطالعه شدند.
در مطالعه حاضر، اطلاعات موردنیاز از داده‌های مطالعه اپیدمیولوژیک بیماری کووید-۱۹ (طرح ۹۸۱۲۶) در شهرستان شاهرود استخراج شد. در ابتدا پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و عوامل زمینه‌ای و یا بیماری‌های زمینه‌ای برای واجدین شرایط در مطالعه حاضر تکمیل شد که در انتهای فایل پیوست شماره 1 اضافه شده است. سپس، پرسش‌نامه علائم اولیه و پارامترهای ادراری برای واحدهای پژوهش ثبت شد (پیوست شماره 4) و سپس توسط پرسش‌نامه پیامدهای بیماری شامل نیاز داشتن بیمار به تهویه مکانیکی و بستری بیمار در بخش مراقبتهای ویژه و فوت بیماران مبتلا به کووید-19 تکمیل شد و در پایان داده‌ها مورد تجزیه‌وتحلیل آماری قرار گرفت.
در مرحله تکمیل پرسش‌نامه‌ها سعی شد پژوهشگر همه سؤالات پرسش‌نامه را از طریق بانک اطلاعات کووید-۱۹ موجود در بیمارستان تکمیل نماید. پرسش‌نامه‌های تکمیل‌شده در هر مرحله توسط پژوهشگر جمع‌آوری شد. پژوهشگر در تمام مدت بر کیفیت ورود داده‌ها نظارت داشته است که داده‌ها توسط پژوهشگر و مشاور آمار وارد می‌شد. پرسش‌نامه‌های واردشده تا انتهای مطالعه نزد پژوهشگر در جای امن (برای جلوگیری از افشای اطلاعات) قرار گرفت.
داده‌های جمع‌آوری‌شده با نرم‌افزار SPSS نسخه 26 و با استفاده از آزمون‌های آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف‌معیار) و آمار استنباطی (تی مستقل، آزمون کای‌اسکوئر، دقیق فیشر)، دسته‌بندی و تجزیه‌وتحلیل شدند. برای توصیف متغیرهای کیفی، از گزارش فراوانی و درصد و برای متغیرهای کمی از گزارش میانگین و انحراف‌معیار استفاده شد. سطح معنی‌داری 05/0>P بود. آزمون رگرسیون لجستیک که برای متغیرهای وابسته دوسویی مانند بیماری یا سلامت، مرگ یا زندگی است نیز در این مطالعه انجام شد.
یافته‌ها
براساس نتایج آنالیز آماری انجام‌شده میانگین سنی بیماران مبتلا به کووید-۱۹ بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود 59/01 سال با انحراف معیار 12/18 بود. از بین ۱۱۳۴ نمونه شرکت‌کننده در آزمون، ۵۲۲ نفر (۴۶ درصد) آن‌ها زن و ۶۱۲ نفر (۵۴ درصد) مرد بودند (جدول شماره ۱).
داشتن سابقه سرطان ۲۳ مورد (0/02=P)، ابتلا به دیابت در 328 نمونه (0/91=P)، ابتلا به بیماری قلبی در ۳۰۰ نمونه (0/02=P)، ابتلا به آسم در ۴۵ نمونه (0/01=P)، ابتلا به بیماری حاد تنفسی در ۵ نمونه (0/41=P)، ابتلا به بیماری مزمن کبدی در ۱۷ نمونه (0/40=P)، ابتلا به بیماری مغز و اعصاب در ۶۸ نمونه (0/01=P)، سابقه تشنج در ۱۶ نمونه (0/07=P) و ابتلا به لوپوس در ۹ نمونه (0/09=P) گزارش شد.
ارتباط پارامترهای ادراری با پیامد فوت بیماران مبتلا به کووید-19، پارامترهای ظاهر ادرار (0/001>P)، باکتری در ادرار (0/001>P)، خون در ادرار (0/001>P)، کاست ادراری (0/001>P)، کریستال (0/029=Fisher Exact Test)، پروتئین در ادرار (0/001>P)، گلبول قرمز در ادرار (0/001>P)، گلبول سفید در ادرار (0/001>P)، کلنی کانت (0/001>P) و کشت در ادرار (0/001>P)، ارتباط معنی‌داری با فوت بیماران مبتلا به کووید-19 داشتند؛ به‌عبارت‌دیگر، این موارد غیرطبیعی در بیماران فوت‌شده بیشتر مشاهده شد که طبق جدول شماره 2 درصد و فراوانی پارامترها بیان شده است.
ارتباط پارامترهای ادراری با پیامد بستری شدن در بخش مراقبت ویژه، پارامترهای ظاهر ادرار (0/001>P)، باکتری در ادرار (0/001>P)، خون در ادرار (0/001>P)، کاست در ادرار (0/001>P)، کریستال در ادرار ( 0/01=Fisher Exact Test)، سلول‌های اپیتلیال در ادرار (0/01>P)، نیتریت در ادرار (0/001=Fisher Exact Test)، پروتئین در ادرار (0/001>P)، گلبول قرمز (0/001>P) و گلبول سفید در ادرار (0/001>P)، عفونت مخمری (0/001>P)، کلنی کانت (0/001>P) و کشت ادرار (0/001>P)، ارتباط معنی‌دار مشاهده شد. به‌عبارت‌دیگر، مشاهده موارد غیرطبیعی این پارامترها در ادرار افراد مبتلا به کووید-۱۹ با افزایش میزان بستری شدن در بخش مراقبت ویژه همراه بود (جدول شماره 3).
ارتباط پارامترهای ادراری با پیامد اینتوبه شدن متغیرهای کتون ( 0/02=Fisher Exact Test)، موکوس (0/4=Fisher Exact Test) و وزن مخصوص در ادرار(0/01=Fisher Exact Test) بیماران مبتلا به کووید-۱۹ ارتباط معنی‌داری داشت. به‌صورتی‌که حضور موارد غیرطبیعی این پارامترها با افزایش احتمال اینتوبه شدن بیماران مبتلا به کووید-۱۹ همراه بود (جدول شماره 4).
رگرسیون برای متغیرهای وابسته دوسویی مانند بیماری یا سلامت، مرگ یا زندگی است که باتوجه‌به بررسی پیامدهای مرگ و بیماری در این مطالعه استفاده شد. رگرسیون لجستیک برای پیامد فوت و بستری در بخش مراقبتهای ویژه و اینتوبه شدن انجام شد. مطابق جدول شماره 5، با افزایش 1 سال به سن فرد 2 درصد نسبت شانس فوت افزایش می‌یابد. کسانی که در ادرار آن‌ها باکتری به‌صورت غیرطبیعی وجود داشت، نسبت شانس فوت در آن‌ها 2/456 برابر شده بود. وجود کاست به میزان غیرطبیعی در ادرار بیماران نسبت شانس فوت را 3/379 برابر کرده بود، کشت غیرطبیعی ادرار نسبت شانس فوت را 2/070 برابر کرده بود و در زنان نسبت به مردان نسبت شانس فوت 0/7 برابر بود.
براساس جدول شماره 6 افزایش 1 سال به سن فرد 2 درصد نسبت شانس بستری شدن در بخش مراقبت ویژه افزایش می‌یابد. به بیماری آسم باعث افزایش نسبت شانس بستری شدن در ICU به میزان 2/286 می‌شود. ابتلا به بیماری مغز و اعصاب باعث افزایش نسبت شانس بستری شدن در ICU به میزان 1/979 می‌شود. کسانی‌که در ادرار آن‌ها باکتری به‌صورت غیرطبیعی وجود داشت، نسبت شانس بستری شدن در بخش مراقبت ویژه در آن‌ها 1/671 برابر شده بود. وجود خون به‌صورت غیرطبیعی در ادرار نسبت شانس بستری شدن در ICU را 2/748 برابر کرد. وجود کاست به میزان غیرطبیعی در ادرار بیمارن نسبت بخت بستری شدن در ICU را 2/945 برابر کرده بود. وجود سلول مخمری به میزان غیرطبیعی در ادرار بیمارن نسبت شانس بستری شدن در ICU را 4/930 برابر کرده بود.
بحث
مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط یافته‌های آزمایش کامل ادرار با پیامد بیماری کووید-19 در بیماران بستری در بیمارستان امام حسین (ع) شاهرود سال‌های 1398-1400 انجام شد. در این مطالعه، داده‌های تمام بیماران مبتلا به کووید-19 مراجعه‌کننده به مراکز ثبت و نمونه‌گیری در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود در بازه زمانی اسفند سال 1398 تا خرداد سال 1400 مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج مطالعه نشان داد متغیرهای ظاهر ادرار، باکتری در ادرار، خون در ادرار، کاست‌های ادراری، کریستال در ادرار، پروتئین ادراری، گلبول قرمز در ادرار، گلبول سفید در ادرار، سلول‌های مخمری در ادرار، کلنی کانت و کشت مثبت ادرار با پارامتر فوت بیماران مبتلا به کووید-19 در ICU و بستری شدن بیماران در بخش مراقبت ویژه ارتباط معنی‌دار دارد. متغیرهای کتون در ادرار، موکوس در ادرار، وزن مخصوص ادرار با پارامتر اینتوبه شدن بیماران مبتلا به کووید-19 در ICU ارتباط معنی‌دار دارد.
مطالعه توماس و همکاران که تحت عنوان عفونت‌های بیمارستانی مرتبط با کووید-19 در بخش مراقبتهای ویژه در سال 2021 انجام شد، نشان داد 57 بیمار (40/7) در طول اقامت در بیمارستان دچار عفونت بیمارستانی باکتریایی یا قارچی شدند که شایع‌ترین این عفونت‌ها شامل عفونت خون و ادرار بود و مشخص کرد که عفونت به‌طور قابل‌توجهی با مرگ و اقامت طولانی‌تر در ICU همراه است. چون هم عوارض بیماری را تشدید و هم اینکه سیستم ایمنی فرد در برابر بیماری را تضعیف می‌کند [15].
براساس مطالعه حاضر تعداد 116 نمونه از 1134 بیمار فوت نمودند، 278 نفر در بخش مراقبت ویژه بستری و 16 نفر از بیماران اینتوبه شدند. در همین راستا، براساس مطالعه لیو و همکاران ارتباط معناداری بین فوت بیماران و مراحل شدید بیماری کووید-19 وجود داشت [16]. همچنین، براساس مطاله چنگ و همکاران از 701 بیمار مبتلا به کووید-19 مورد بررسی 173 نفر پذیرش بخش مراقبت ویژه شدند و 97 نفر نیاز به تهویه مکانیکی پیدا کردند و 113 نفر از بیماران فوت کردند [17].
هم‌راستا با مطالعه حاضر در مطالعه هوانگ و همکاران که تحت عنوان ویژگی‌های بالینی بیماران مبتلا به کروناویروس جدید 2019 در ووهان، چین در سال 2019 انجام شد، مشخص شد افراد با داشتن بیماری‌های زمینه‌ای (دیابت و سرطان و بیماری قلبی) مبتلا به نوع شدیدتری از کووید-۱۹ می‌شوند و این مسئله بیماران را مستعد پذیرش در بخش مراقبت ویژه می‌کنند [18].
مطالعه بیومارکرهای ادراری برای پیش‌بینی مرگومیر در بیماران مبتلا به کووید-19 بستری در بیمارستان توسط مورل و همکاران در سال 2020 انجام شد. در این مطالعه گذشته‌نگر که تمامی بیماران مبتلا به کووید-19 و بالای 18 سال و دارای تست ادراری بودند، ارتباط معناداری بین شدت علائم کووید و تغییرات در پارامترهای ادراری (گلبول سفید، کشت ادرار، وزن مخصوص ادرار) مشاهده شد. بدین صورت که با شدت گرفتن علائم کووید-19 پارامترهای ادراری هم دچار اختلال بیشتری شدند [19]. براساس مطالعه گذشته‌نگر خالد و همکاران در سال 2021 با عنوان تظاهرات مربوط به درگیری سیستم کلیوی در بیماران مبتلا به کووید-19 بستری در بیمارستانی در عربستان سعودی 193 بیمار وارد مطالعه شدند. درنهایت مشخص شد بروز تب و سرفه در بیماران مبتلا به کووید-19 در افرادی که دچار عوارض کلیوی بودند 42 درصد بیشتر و بروز تنگی نفس 55 درصد بیشتر بود [20].
در مطالعه حاضر، متغیرهای ظاهر ادرار، باکتری در ادرار، خون در ادرار، کاست‌های ادراری، کریستال در ادرار، سلول‌های اپیتلیال ادراری، نیتریت در ادرار، پروتئین ادراری، گلبول قرمز در ادرار، وزن مخصوص ادرار، گلبول سفید در ادرار، سلول‌های مخمری در ادرار، کلنیکانت در ادرار، کشت مثبت ادرار، اوره و کراتینین خون با پارامتر بستری شدن بیماران مبتلا به کووید-19 در بخش مراقبت ویژه، ارتباط معنی‌دار داشتند. مطالعه تیان و همکاران نیز به‌طور مشابه نشان داد بیماری کووید با بستری شدن در بخش مراقبت ویژه ارتباط معنی‌داری دارد [21].
همچنین نتایج مطالعه حاضر نشان داد متغیرهای ظاهر ادرار، باکتری در ادرار، خون در ادرار، کاست‌های ادراری، کریستال در ادرار، پروتئین ادراری، گلبول قرمز در ادرار، گلبول سفید در ادرار، سلول مخمری در ادرار، کلنی کانت در ادرار، کشت مثبت ادرار، اوره و کراتینین خون با پارامتر فوت بیماران مبتلا به کووید-19 در بخش مراقبت ویژه ارتباط معنی‌دار دارند. در مطالعه‌ای که کای رویی و همکاران در سال 2021 تحت عنوان «مرگومیر در بیماران مبتلا به بیماری مزمن کلیوی و کووید-19» انجام دادند، یک مرور فراتحلیل برای بررسی فراوانی مرگومیر در بیماران با مشکلات کلیوی مبتلا به کووید-19 صورت گرفت. نتایج نشان داد میزان مرگومیر در میان بیماران کلیوی مبتلا به عفونت کووید-19 به‌طور قابل‌توجهی بیشتر از بیماران کلیوی غیرمبتلا به این عفونت بوده است. درنهایت، محققان به این نتیجه رسیدند که بیماران مبتلا به کووید-19 و مشکلات کلیوی، خطر بالای مرگومیر را دارند و به یک استراتژی مدیریت چندرشته‌ای جامع نیاز دارند تا میزان این عوارض را کاهش داده و مدیریت بهتری در مواجهه با این بیماری داشته باشند [22].
مطالعه زو و همکاران در سال 2020 تحت عنوان دوره بالینی و عوامل خطر مرگ و میر بیماران بزرگسال مبتلا به کووید-19 در ووهان، چین انجام شد. در این مطالعه که به‌صورت گذشته‌نگر به بررسی پرداخت، مشخص شد افزایش سن بیماران و ابتلای آن‌ها به بیماری‌های کلیوی و قلبی سبب افزایش میزان مرگومیر در آن‌ها می‌شود [23] که هم‌راستا با مطالعه حاضر می‌باشد.
متغیرهای کتون در ادرار، موکوس در ادرار، وزن مخصوص ادرار با پارامتر اینتوبه شدن بیماران مبتلا به کووید-19 در ICU ارتباط معنی‌دار دارد. مطالعه الهازانی و مولر در سال 2020 تحت عنوان دستورالعمل‌های مدیریت بزرگسالان بدحال مبتلا به ویروس کرونا 2019 انجام شد و بیان کرد بعضی بیماران مبتلا به کووید-19 نیازمند بستری در ICU و اینتوبه شدن هستند [24].
متغیرهای سلول‌های مخمری در ادرار، گلبول قرمز در ادرار، کاست‌های ادراری، خون در ادرار با پارامتر طول مدت بستری شدن بیماران مبتلا به کووید ارتباط معنی‌دار دارد. به‌طور مشابه مطالعه امامی و همکاران که در سال 1399 با عنوان شیوع بیماری‌های زمینه‌ای در بیماران بستری با کووید-19 انجام شد، نشان داد بیماری کلیوی و تغییرات در پارامترهای کلیوی با افزایش طول بستری در بیمارستان همراه است [25]. همچنین، مطالعه‌ای که لی و همکاران در سال 2020 تحت عنوان «احتیاط در مورد اختلالات کلیوی بیماران» انجام دادند، شامل 51 نمونه بود. نتایج این مطالعه نشان داد در 32 نفر از این بیماران که دچار اختلالات کلیوی بودند، افزایش طول اقامت در بیمارستان مشاهده شد [26].
در مطالعه حاضر، ارتباط معنی‌داری بین پارامتر کشت ادرار و فوت و بستری شدن بیماران مبتلا به کووید-19 مشاهده شد. هم‌راستا با این مطالعه، تحقیق ونگ و همکاران در سال 2020 تحت عنوان «بیماری‌های مزمن همراه و آسیب‌های حاد عضو با شدت بیماری و مرگومیر در بیماران کووید-19» نشان داد که بیشتر بیماران بستری در بخش ICU دارای بیماری زمینه‌ای، ازجمله مشکلات کلیوی بودند [12].
جمعیت مطالعه حاضر شامل بیماران بستری در بیمارستان امام حسین(ع) شاهرود بود. بنابراین، این تحقیق یک مطالعه تک مرکزی محسوب می‌شود که از محدودیت‌های پژوهش است. تأثیر درمان‌های خانگی و سنتی که بیماران قبل از بستری در بیمارستان دریافت کرده‌اند، می‌تواند بر تغییرات پارامترهای ادراری در بیماری کووید-19 تأثیرگذار باشد. بااین‌حال، به‌علت گذشته‌نگر این مطالعه و استفاده از داده‌های بانک اطلاعات کووید-19، دسترسی به این اطلاعات امکان‌پذیر نبود.
نتیجه‌گیری
باتوجه‌به ارتباط پارامترهای ادراری در بیماران مبتلا به کووید-19 با پیامدهای ناشی از این بیماری پایش دقیق پارامترهای ادراری در بیماران مبتلا به کووید-19 در جهت تشخیص سریع هرگونه عوارض ناشی از بیماری پیشنهاد می‌گردد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
رعایت دستورالعمل‌های اخلاقی و پیروی از اصول اخلاق پژوهش این مطالعه مورد تأیید معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و همچنین مراجع مسئول محیط پژوهش (کد: IR.SHMU.REC.1400.007 ) قرار گرفته است.
حامی مالی
این مقاله بخشی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد پرستاری مراقبتهای ویژه دانشگاه علوم پزشکی شاهرود می‌باشد. مطالعه حاضر یک پروژه تحقیقاتی با حمایت مادی و معنوی و بودجه دانشگاه علوم پزشکی شاهرود است
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه: نفیسه عامریون، حسین باقری و حسین ابراهیمی؛ جمع‌آوری داده‌ها: نفیسه عامریون و حسین باقری و شهربانو گلی؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: نفیسه عامریون و شهربانو گلی؛ ویراستاری و نهایی‌سازی مقاله: نفیسه عامریون، حسین ابراهیمی، شهربانو گلی، حسین باقری و مرضیه روحانی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حمایت دانشگاه از پایان‌نامه شماره 97697 و همچنین از همکاری مدیران، مسئولین و کارشناسان بیمارستان امام حسین (ع) شهرستان شاهرود تشکر و قدردانی می‌شود.
References
- He C, Qin M, Sun X. Highly pathogenic coronaviruses: Thrusting vaccine development in the spotlight. Acta Pharm Sin B. 2020; 10(7):1175-91. [DOI:10.1016/j.apsb.2020.05.009] [PMID] [PMCID]
- Li Q, Guan X, Wu P, Wang X, Zhou L, Tong Y, et al. Early transmission dynamics in Wuhan, China, of novel coronavirus-infected pneumonia. N Engl J Med. 2020; 382(13):1199-207. [DOI:10.1056/NEJMoa2001316] [PMID] [PMCID]
- Backer JA, Klinkenberg D, Wallinga J. Incubation period of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infections among travellers from Wuhan, China, 20-28 January 2020. Euro Surveill. 2020; 25(5):2000062. [DOI:10.2807/1560-7917.ES.2020.25.5.2000062] [PMID] [PMCID]
- Liu K, Chen Y, Lin R, Han K. Clinical features of COVID-19 in elderly patients: A comparison with young and middle-aged patients. J Infect. 2020; 80(6):e14-8. [DOI:10.1016/j.jinf.2020.03.005] [PMID] [PMCID]
- Cheng Y, Luo R, Wang K, Zhang M, Wang Z, Dong L, et al. Kidney disease is associated with in-hospital death of patients with COVID-19. Kidney Int. 2020; 97(5):829-38. [DOI:10.1016/j.kint.2020.03.005] [PMID] [PMCID]
- Rubin GD, Ryerson CJ, Haramati LB, Sverzellati N, Kanne JP, Raoof S, et al. The role of chest imaging in patient management during the COVID-19 pandemic: A multinational consensus statement from the fleischner society. Radiology. 2020; 296(1):172-80. [DOI:10.1148/radiol.2020201365] [PMID] [PMCID]
- Neumeyer J, Prince J, Miller A, Koeneman B, Figueria S, Kim U. Mobile urinalysis for maternal screening: Frugal medical screening solution and patient database to aid in prenatal healthcare for expecting mothers in the developing world. In2016 IEEE Global Humanitarian Technology Conference (GHTC) 2016 (pp. 569-575). [Link]
- Han SS, Ahn SY, Ryu J, Baek SH, Chin HJ, Na KY, et al. Proteinuria and hematuria are associated with acute kidney injury and mortality in critically ill patients: A retrospective observational study. BMC Nephrol. 2014; 15:93. [DOI:10.1186/1471-2369-15-93] [PMID] [PMCID]
- Huang C, Wang Y, Li X, Ren L, Zhao J, Hu Y, et al. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China. Lancet. 2020; 395(10223):497-506. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30183-5] [PMID]
- Wang D, Hu B, Hu C, Zhu F, Liu X, Zhang J, et al. Clinical characteristics of 138 hospitalized patients with 2019 novel Coronavirus-infected pneumonia in Wuhan, China. JAMA. 2020; 323(11):1061-9. [DOI:10.1001/jama.2020.1585] [PMID] [PMCID]
- Steen CD, Costello J. Teaching pre-registration student nurses to assess acutely ill patients: An evaluation of an acute illness management programme. Nurse Educ Pract. 2008; 8(5):343-51. [DOI:10.1016/j.nepr.2007.12.001] [PMID]
- Carter C, Aedy H, Notter J. COVID-19 disease: Assessment of a critically ill patient. Clin Integrated Care. 2020; 1:100001. [DOI:10.1016/j.intcar.2020.100001] [PMCID]
- Liu Y, Yan LM, Wan L, Xiang TX, Le A, Liu JM, et al. Viral dynamics in mild and severe cases of COVID-19. Lancet Infect Dis. 2020; 20(6):656-7. [DOI:10.1016/S1473-3099(20)30232-2] [PMID]
- Ronco C, Reis T. Kidney involvement in COVID-19 and rationale for extracorporeal therapies. Nat Rev Nephrol. 2020; 16(6):308-0. [DOI:10.1038/s41581-020-0284-7] [PMID] [PMCID]
- Bardi T, Pintado V, Gomez-Rojo M, Escudero-Sanchez R, Azzam Lopez A, Diez-Remesal Y, et al. Nosocomial infections associated to COVID-19 in the intensive care unit: Clinical characteristics and outcome. Eur J Clin Microbiol Infect Dis. 2021; 40(3):495-502. [DOI:10.1007/s10096-020-04142-w] [PMID] [PMCID]
- Liu R, Ma Q, Han H, Su H, Liu F, Wu K, et al. The value of urine biochemical parameters in the prediction of the severity of coronavirus disease 2019. Clin Chem Lab Med. 2020; 58(7):1121-4. [DOI:10.1515/cclm-2020-0220] [PMID]
- Zhu N, Zhang D, Wang W, Li X, Yang B, Song J, Zhao X, Huang B, Shi W, Lu R, Niu P. A novel coronavirus from patients with pneumonia in China, 2019. New England J Med. 2020;382(8):727-33. [Link]
- World Health Organization. Novel coronavirus–Republic of Korea (ex-China). Genoa: World Health Organization; 2020. [Link]
- Morell-Garcia D, Ramos-Chavarino D, Bauça JM, Argente Del Castillo P, Ballesteros-Vizoso MA, García de Guadiana-Romualdo L, et al. Urine biomarkers for the prediction of mortality in COVID-19 hospitalized patients. Sci Rep. 2021; 11(1):11134. [DOI:10.1038/s41598-021-90610-y] [PMID] [PMCID]
- Allemailem KS, Almatroudi A, Khan AA, Rahmani AH, Almarshad IS, Alekezem FS, et al. Manifestations of renal system involvement in hospitalized patients with COVID-19 in Saudi Arabia. Plos One. 2021; 16(7):e0253036. [DOI:10.1371/journal.pone.0253036] [PMID] [PMCID]
- Tian W, Jiang W, Yao J, Nicholson CJ, Li RH, Sigurslid HH, et al. Predictors of mortality in hospitalized COVID-19 patients: A systematic review and meta-analysis. J Med Virol. 2020; 92(10):1875-83. [DOI:10.1002/jmv.26050] [PMID] [PMCID]
- Cai R, Zhang J, Zhu Y, Liu L, Liu Y, He Q. Mortality in chronic kidney disease patients with COVID-19: A systematic review and meta-analysis. Int Urol Nephrol. 2021; 53(8):1623-9. [DOI:10.1007/s11255-020-02740-3] [PMID] [PMCID]
- Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, et al. Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: A retrospective cohort study. Lancet. 2020 Mar 28; 395(10229):1054-62. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30566-3] [PMID]
- Alhazzani W, Møller MH, Arabi YM, Loeb M, Gong MN, Fan E, et al. Surviving sepsis campaign: Guidelines on the management of critically ill adults with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19). Intensive Care Med. 2020; 46(5):854-87. [DOI:10.1007/s00134-020-06022-5] [PMID] [PMCID]
- Emami A, Javanmardi F, Pirbonyeh N, Akbari A. Prevalence of underlying diseases in hospitalized patients with COVID-19: A systematic review and meta-analysis. Arch Acad Emerg Med. 2020; 8(1):e35. [PMID]
- Li Z, Wu M, Yao J, Guo J, Liao X, Song S, et al. Caution on kidney dysfunctions of 2019-nCoV patients [Unpublished]. [DOI:10.1101/2020.02.08.20021212]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
