جلد 37، شماره 147 - ( اردیبهشت 1403 )
جلد 37 شماره 147 صفحات 49-36 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Seyedkanani E, Sheikhnezhad L, Soltani S, Mirghafourvand M, Hosseinzadeh M. Breast Cancer Perceptions and the Related Factors in Women Referred to Health Centers in Tabriz, Northern Iran. IJN 2024; 37 (147) :36-49
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3795-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3795-fa.html
سیدکنعانی الهام، شیخ نژاد لیلا، سلطانی سپیده، میرغفوروند مژگان، حسین زاده مینا. میزان درک سرطان پستان و برخی عوامل مرتبط با آن در زنان مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهر تبریز: یک مطالعه مقطعی. نشریه پرستاری ایران. 1403; 37 (147) :36-49
الهام سیدکنعانی1 
، لیلا شیخ نژاد1 ، سپیده سلطانی1 ، مژگان میرغفوروند2 ، مینا حسین زاده 3
، لیلا شیخ نژاد1 ، سپیده سلطانی1 ، مژگان میرغفوروند2 ، مینا حسین زاده 3
1- گروه پرستاری سلامت جامعه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
2- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
3- گروه پرستاری سلامت جامعه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران. ،m.hossinzadeh63@gmail.com
2- گروه مامایی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران.
3- گروه پرستاری سلامت جامعه، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز، تبریز، ایران. ،
متن کامل [PDF 4998 kb]
(58 دریافت)
| چکیده (HTML) (649 مشاهده)
References
1.Hajian-Tilaki K, Nikpour M. Accuracy of self-perceived risk perception of breast cancer development in Iranian women. BMC Womens Health. 2021; 21:93. [DOI:10.1186/s12905-021-01238-z]
2.Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin. 2021; 71(3):209-49. [DOI:10.3322/caac.21660]
3.World Health Organization (WHO). Breast cancer. 2023 [Updated 2024 March 13]. Available from: [Link]
4.Roshandel G, Ferlay J, Ghanbari-Motlagh A, Partovipour E, Salavati F, Aryan K, et al. Cancer in Iran 2008 to 2025: Recent incidence trends and short-term predictions of the future burden. Int J Cancer. 2021; 149(3):594-605. [DOI:10.1002/ijc.33574]
5.Haghighat S, Omidi Z, Ghanbari-Motlagh A. [Trend of breast cancer incidence in iran during a fifteen-year interval according to national cancer registry reports (Persian)]. Iran J Breast Dis. 2022; 15(2):4-17. [DOI:10.30699/ijbd.15.2.4]
6.Ansari H, Haji-Gholami A, Moradi-Vastegani Z. [Personality traits score in women with breast cancer and its comparison with healthy women (Persian)]. J Isfahan Med Sch. 2021; 39(622):277-83. [DOI:10.22122/jims.v39i622.13881]
7.National Center for Health Statistics. Healthy people 2020. 2010 [Updated 2010 December 1]. Available from: [Link]
8.Kaptein AA, Schoones JW, Fischer MJ, Thong MS, Kroep JR, van der Hoeven KJ. Illness perceptions in women with breast cancer-A systematic literature review. Curr Breast Cancer Rep. 2015; 7(3):117-26. [DOI:10.1007/s12609-015-0187-y] [PMID]
9.Mirzaei F, Nourizadeh R, Farshbaf-Khalili A. [Understandings of illness and its predictors in Iranian women with breast cancer referring to oncology centers of Arak, 2017-2018 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2020; 18(8):662-71. [Link]
10.Mirzaei F, Nourizadeh R, Hemmatzadeh S, Eghdam Zamiri R, Farshbaf-Khalili A. Supportive care needs in females with breast cancer under chemotherapy and radiotherapy and its predictors. Int J Womens Health Reprod Sci. 2019; 7(3):366-71. [DOI:10.15296/ijwhr.2019.60]
11.Mirzaei F, Farshbaf-Khalili A, Nourizadeh R, Zamiri RE. Quality of life and its predictors in Iranian women with breast cancer undergoing chemotherapy and radiotherapy. Indian J Cancer. 2021; 58(1):76-83. [DOI:10.4103/ijc.IJC_750_18]
12.Safdari-Molan M, Mehrabi E, Zamiri RE, Nourizadeh R, Hakimi S. Predictors of illness perception among women with breast cancer undergoing chemotherapy and radiotherapy. Crescent J Med Biol Sci. 2021;8(3):223-9. [Link]
13.Postolica R, Iorga M, Petrariu FD, Azoicai D. Cognitive-behavioral coping, illness perception, and family adaptability in oncological patients with a family history of cancer. Biomed Res Int. 2017; 2017:1-11. [DOI:10.1155/2017/8104397]
14.Seyedkanani E, Hosseinzadeh M, Mirghafourvand M, Sheikhnezhad L. Breast cancer screening patterns and associated factors in Iranian women over 40 years. Sci Rep. 2024; 14(1):15274. [DOI:10.1038/s41598-024-66342-0]
15.Taylan S, Özkan İ, Adıbelli D. Breast cancer perception scale: Psychometric development study. Eur J Breast Health. 2021; 17(2):95. [DOI:10.4274/ejbh.galenos.2020.6088]
16.Salganik MJ. Variance estimation, design effects, and sample size calculations for respondent-driven sampling. J Urban Health. 2006; 83(1):98-112. [DOI:10.1007/s11524-006-9106-x]
17.Parsa P, Kandiah M. Breast cancer knowledge, perception and breast self-examination practices among Iranian women. Int Med J. 2005; 4(2):17-24. [Link]
18.Amin MN, Uddin MG, Uddin N, Rahaman Z, Siddiqui SA, Hossain MS, et al. A hospital based survey to evaluate knowledge, awareness and perceived barriers regarding breast cancer screening among females in Bangladesh. Heliyon. 2020; 6(4):e03753. [DOI:10.1016/j.heliyon.2020.e03753]
19.Suwankhong D, Liamputtong P, Boonrod T, Simla W, Khunpol S, Thanapop S. Breast cancer and screening prevention programmes: Perceptions of women in a multicultural community in Southern Thailand. Int J Environ Res Public Health. 2023; 20(6):4990. [DOI:10.3390/ijerph20064990]
20.Gyedu A, Gaskill CE, Boakye G, Abdulai AR, Anderson BO, Stewart B. Differences in perception of breast cancer among muslim and christian women in Ghana. J Glob Oncol. 2018; 4:1-9. [DOI:10.1200/JGO.2017.009910]
21.Rahman SM, Rahman S. Breast cancer perceptions, knowledge and behavioral practices among women living in a rural community. Int J Canc Prev. 2008; 2(6):415-425. [PMID]
22.Paalosalo-Harris K, Skirton H. Mixed method systematic review: The relationship between breast cancer risk perception and health-protective behaviour in women with family history of breast cancer. J Adv Nurs. 2017; 73(4):760-74. [DOI:10.1111/jan.13158]
23.Moey SF, Sowtali SN, Ismail MF, Hashi AA, Azharuddin NS, Mohamed NC. Cultural, religious and socio-ethical misconceptions among Muslim women towards breast cancer screening: A systematic review. Asian Pac J Cancer Prev. 2022; 23(12):3971. [DOI:10.31557/APJCP.2022.23.12.3971]
24.Champion VL, Skinner CS, Menon U, Rawl S, Giesler RB, Monahan P, et al. A breast cancer fear scale: Psychometric development. J Health Psychol. 2004; 9(6):753-62. [DOI:10.1177/1359105304045383]
25.Kissal A, Vural B, Ersin F, Solmaz T. The effect of women’s breast cancer fear and social support perceptions on the process of participating in screening. Glob Health Promot. 2018; 25(3):52-9. [DOI:10.1177/1757975916677174]
26.Emami L, Ghahramanian A, Rahmani A, Mirza Aghazadeh A, Onyeka TC, Nabighadim A. Beliefs, fear and awareness of women about breast cancer: Effects on mammography screening practices. Nurs Open. 2021; 8(2):890-9. [DOI:10.1002/nop2.696]
27.de Jonge ET, Vlasselaer J, Van de Putte G, Schobbens JC. The construct of breast cancer risk perception: Need for a better risk communication? Facts Views Vis Obgyn. 2009; 1(2):122-9. [PMID]
28.Solikhah S, Matahari R, Utami FP, Handayani L, Marwati TA. Breast cancer stigma among Indonesian women: A case study of breast cancer patients. BMC Womens Health. 2020; 20(1):116. [DOI:10.1186/s12905-020-00983-x]
29.The Lancet Oncology. Perceptions of cancer in society must change. Lancet Oncol. 2016; 17(3):257. [DOI:10.1016/S1470-2045(16)00091-7] [PMID]
30.Faryabi R, Daneshi S, Davarani ER, Yusefi AR, Arabpour M, Ezoji K, et al. The assessment of risk factors and risk perception status of breast cancer in Northern Iran. BMC Women's Health. 2023; 23(1):268. [DOI:10.1186/s12905-023-02422-z]
31.Alshareef B, Yaseen W, Jawa W, Barnawe Y, Alshehry W, Alqethami H, Bukari W, Alqumaili O. Breast cancer awareness among female school teachers in Saudi Arabia: A population based survey. Asia Pa J Cancer Prev. 2020; 21(2):337. [DOI:10.15761/GOS.1000199]
متن کامل: (20 مشاهده)
مقدمه
سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در زنان در سراسر جهان است [1]. در سال 2020، به‌عنوان پنجمین علت مرگ ناشی از سرطان در هر دو جنس و عامل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در زنان در سراسر جهان شناخته شده است [2]. طبق آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2022، 2/3 میلیون مورد ابتلا به سرطان پستان در زنان در سراسر جهان وجود داشت که از این میان 670000 مرگ ناشی از سرطان پستان ثبت شده است [3]. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2022، تعداد 60757 مورد جدید سرطان در ایران وجود داشته است که سرطان پستان 25/5 درصد از کل موارد ابتلا به سرطان بوده است و از میان 36534 مورد مرگ ناشی از سرطان، 14/5 درصد مربوط به سرطان پستان بوده است [3].
در مطالعه‌ای که بر روی داده‌های ثبت سرطان ایران در سال‌های 2008 تا 2016 انجام شد، پیش‌بینی شده است تا سال 2025، میزان بروز سرطان پستان در زنان 63 درصد افزایش یابد و تعداد بیماران تشخیص داده‌شده در آن سال به 25013 مورد برسد [4]. این روند افزاینده بروز، تأکیدی بر اهمیت طراحی و اجرای برنامه‌های ملی کنترل سرطان در کشور است [5]. میانگین سنی بیماران مبتلا در ایران و سایر کشورهای درحال‌توسعه، 10 تا 20 سال کمتر از میانگین جهانی گزارش شده است و حدود 35 سال می‌باشد [6].
یکی از اهداف برنامه مردمان سالم در سال 2020 تا 2030 که توسط دفتر پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت طراحی شده است، کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان، کاهش تعداد افراد مبتلا به سرطان پستان در مراحل انتهایی و ارتقای رفتارهای تشخیص‌دهنده سرطان پستان می‌باشد. برای دستیابی به این اهداف مهم است که درک زنان از سرطان پستان تعیین شود، چراکه به نظر می‌رسد درک زنان از سرطان پستان با سبک زندگی سالم آن‌ها مرتبط باشد. ادراک، فرآیند ارزیابی تجربیات اخیر و تجربیات گذشته فرد و رسیدن به یک کل جدید است [7]. درک از بیماری برحسب فرد و فرهنگ (اعتقادات مذهبی و دیدگاه بیماران نسبت به سرطان) متفاوت است [8]. ازطرفی درک از بیماری در چگونگی رفتار بیماران نقش دارد؛ تحقیقات نشان داده‌اند درک از بیماری می‌تواند بخش قابل‌توجهی از اختلالات روانی، رفتارهای مقابله‌ای و پیامدهای بیماری در زنان مبتلا به سرطان پستان را توجیه کند. به‌عبارت‌دیگر، رفتارهای مقابله‌ای و پیامدهای بیماری در زنان مبتلا به سرطان پستان توسط نگرش (شناخت) و احساسات آن‌ها درمورد علائم و بیماری (درک از بیماری) تعیین می‌شود [9].
عوامل مختلفی بر درک از بیماری مؤثر هستند که شامل درک از ارتباط بیماری با کیفیت زندگی، نیازهای مراقبتی حمایتی، میزان ناتوانی ناشی از بیماری [10، 11]، ویژگی‌های بالینی و جمعیت‌شناختی [12] و سابقه خانوادگی و شدت علائم بیماری [13] می‌باشد. درکل درک از بیماری، ساختاری ذهنی و قابل‌تغییر دارد و اصلاح عدم تطابق و تصورات منفی از بیماری می‌تواند به تغییرات مثبت در پیامدهای عمده ازقبیل علائم بیماری، بازگشت به کار و شروع مجدد فعالیت جنسی منجر شود [8]. مدل اعتقاد بهداشتی توسط بکر و همکاران در سال 1974 برای درک رفتارهای محافظتی درمورد سلامتی ایجاد شد. این مدل استدلال می‌کند که رفتارهای مراقبت از سلامت افراد می‌تواند تحت تأثیر باورها، ارزش‌ها و نگرش‌ها باشد. براساس این مدل، اگر باورها و نگرش‌های نامناسب شناسایی شوند، آموزش مراقبتهای بهداشتی یا درمان ارائه‌شده می‌تواند به شکل مؤثرتری انجام شود [10].
درک زنان از سرطان پستان ممکن است بر رفتارهای پیشگیری و غربالگری آن‌ها تأثیر بگذارد و بنابراین برای رسیدن به پیامدهای مطلوب و برنامه‌ریزی جهت افزایش آگاهی زنان از سرطان پستان باید درک زنان از سرطان پستان به‌صورت چند بعدی سنجیده شود. مروری بر مطالعات قبلی نشان داد باورهای زنان درمورد ماموگرافی و خودآزمایی پستان، ترس از سرطان پستان و نگرش زنان نسبت به سرطان پستان با استفاده از ابزارهای جداگانه بررسی شده است، اما مطالعه‌ای که با ابزار واحدی تمام این متغیرها را مدنظر قرار دهد یافت نشد. همچنین مطالعات انجام‌شده بیشتر در حیطه بررسی درک خطر سرطان پستان بودند که با مفهوم بررسی میزان درک از بیماری سرطان پستان با استفاده از ابزار اختصاصی این متغیر متفاوت بود. در مطالعه حاضر هدف اولیه تعیین درک زنان از سرطان پستان به‌عنوان یک کل با استفاده از یک ابزار جامع بر مبنای مدل اعتقاد بهداشتی می‌باشد که تاکنون در ایران استفاده نشده است و هدف ثانویه تعیین عوامل فردی‌اجتماعی مرتبط با درک سرطان پستان می‌باشد.
روش بررسی
نوع مطالعه و شرکت‌کننده‌ها
مطالعه حاضر بخشی از یک مطالعه بزرگتر است و یافته‌های مربوط به الگوهای غربالگری سرطان پستان در زنان مراجعه‌کننده به مراکز سلامت در مقاله دیگری منتشر شده است [14]. این پژوهش یک مطالعه توصیفی‌مقطعی است که در آن 372 نفر از زنان بالای 40 سال مراجعه‌کننده به مراکز سلامت شهر تبریز در ماه‌های آذر تا اسفند سال 1401 به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل همه زنان بالای 40 سال اعم از زنان مجرد، متأهل (زایمان‌کرده یا بدون زایمان)، تحت پوشش مراکز سلامت شهری تبریز بودن و نداشتن بیماری روانی که براساس پرونده الکترونیکی در سامانه سیب سنجیده می‌شود بود و معیار خروج داشتن سابقه سرطان پستان در خود فرد بود.
حجم نمونه براساس مطالعه تایلان و همکاران [15] و با در نظر گرفتن بزرگترین انحراف‌معیار زیردامنه (برای تعیین بزرگترین حجم نمونه) ترس درک‌شده از زیردامنه‌های درک سرطان پستان (1/09=SD و 0/05=α و 0/05=d) دقت مطالعه در برابر میانگین (3/27=m) برابر با 171 محاسبه شد که با در نظر گرفتن اثر طرح برابر با 2 به‌علت نمونه‌گیری خوشه‌ای [16]، حجم نمونه نهایی 342 نفر محاسبه شد. با احتساب 10 درصد ریزش احتمالی حجم نمونه 376 نفر محاسبه شد که از این تعداد 4 نفر در حین تکمیل پرسش‌نامه از ادامه پاسخگویی به سؤالات منصرف شدند (2 نفر به‌دلیل تماس تلفنی نزدیکان و 2 نفر به‌دلیل عدم تمایل همراه خود برای تکمیل پرسش‌نامه) و نهایتاً 372 نفر وارد مطالعه شدند.
شهر تبریز دارای 10 منطقه شهرداری و 83 مرکز سلامت می‌باشد. به منظور انجام نمونه‌گیری ابتدا مناطق ده‌گانه شهرداری تبریز به‌عنوان خوشه در نظر گرفته شدند و از هر منطقه 1 مرکز به‌صورت تصادفی انتخاب شد (مجموعاً 10 مرکز). سپس محقق از طریق سامانه سیب فهرست زنان واجد شرایط براساس معیارهای ورود را استخراج کرد و به‌صورت تصادفی نسبتی (باتوجهبه جمعیت تحت پوشش هر مرکز)، باتوجهبه حجم نمونه تعیین‌شده برای هر مرکز با استفاده از وب سایت رندوم نمونه‌ها انتخاب شدند و با آن‌ها تماس تلفنی گرفته شد و ضمن توضیح مختصر اهداف پژوهش و بررسی معیارهای حائز شرایط، از آن‌ها جهت شرکت در پژوهش دعوت به عمل آمد و در مورد روز دقیق مراجعه هماهنگی صورت گرفت. در مراجعه حضوری، اهداف و روش مطالعه به‌طور کامل توضیح داده شد و در صورت تمایل به شرکت در مطالعه رضایت آگاهانه کتبی از مشارکت‌کننده دریافت شد و پرسش‌نامه‌ها به‌صورت مصاحبه توسط محقق تکمیل شد.
ابزار گردآوری داده‌ها
ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه مربوط به اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه درک سرطان پستان بود.
پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی
این پرسش‌نامه دارای 15 سؤال شامل سؤالاتی درخصوص سن، تعداد فرزندان، وضعیت اشتغال، شغل همسر، سابقه بیماری‌های مزمن، وجود سابقه ابتلا به سرطان پستان در یکی اعضای خانواده، طبقه اقتصادی و اجتماعی و سابقه مصرف طولانی‌مدت داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری، وضعیت یائسگی، سابقه داشتن تغییرات خوش‌خیم در سینه خود یا بستگان می‌باشد.
پرسش‌نامه درک سرطان پستان
پرسش‌نامه درک سرطان پستان را تایلان و همکاران در سال 2021 طراحی و روانسنجی کرده‌اند و مشتمل بر 24 گویه و 6 حیطه می‌باشد که براساس سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی طراحی شده است و براساس لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً موافقم (5 امتیاز) تا کاملاً مخالفم (1 امتیاز) نمره‌بندی می‌شود. حیطه‌ها شامل اطلاعات درک‌شده (گویه‌های 1-4)، باورهای درمانی درک‌شده (گویه‌های 5-9)، نیاز کنترل سلامت درک‌شده (گویه‌های 10-13)، انگ درک‌شده (گویه‌های 14-17)، ترس درک‌شده (گویه‌های 18-21) و خطر درک‌شده (22-24) می‌باشند. گویه‌های 9، 10، 11، 12، 13 به‌صورت معکوس نمره‌بندی شدند. دامنه نمرات بین 24-120 می‌باشد. نمره بالاتر نشان‌دهنده درک بالاتر فرد می‌باشد. روایی سازه و محتوایی ابزار توسط سازنده ابزار بررسی و تأیید شده است و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای زیرحیطه‌های مختلف ابزار بین 0/81-0/95 به دست آمده است [15].
ترجمه پرسش‌نامه درک سرطان پستان از زبان انگلیسی به زبان فارسی با استفاده از دو مترجم خبره در این حوزه انجام شد. بعد از بررسی تطابق دو نسخه ازلحاظ معیارهای معنایی، اصطلاحی، ادراکی و تجربی، تلفیق دو پرسش‌نامه پیش‌گفت انجام شد. نسخه نهایی، به دو مترجم واجد صلاحیت دیگر که از متن اصلی پرسش‌نامه مطلع نبودند، برای بازترجمه ارائه شد.
سپس به منظور بررسی روایی محتوایی با روش کیفی، مطالعه در اختیار 10 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز قرار گرفته و نظرات اصلاحی آن‌ها در مورد نحوه ترجمه و ساختار جملات اعمال شد. برای انجام روایی محتوا به روش کمی شاخص روایی محتوایی و نسبت روایی محتوایی محاسبه شدند. براساس جدول لاوشه شاخص CVI بالاتر از 0/79 و CVR بالاتر از 0/62 قابل‌قبول است و در مطالعه حاضر درمورد پرسش‌نامه درک سرطان پستان شاخص CVI برابر با 0/98 و CVR برابر با 0/95 بود و برای بررسی پایایی از روش آزمون بازآزمون با فاصله 2 هفته بر روی 30 نفر که از نمونه‌های اصلی پژوهش بودند، استفاده شد و ضریب همبستگی درون‌رده‌ایی برای پرسش‌نامه درک سرطان پستان برابر با 0/97 و ضریب آلفای کرونباخ برابر با 0/68 محاسبه شد.
تحلیل داده‌ها
اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 تجزیه‌وتحلیل شدند. بدین صورت که پس از تأیید نرمال بودن داده‌های کمی با استفاده از کشیدگی و چولگی و نمودارهای بصری، برای توصیف درک سرطان پستان از آمار توصیفی شامل تعداد و درصد و میانگین و انحراف‌معیار بسته به نوع متغیر کیفی یا کمی استفاده شد. به منظور بررسی ارتباط درک سرطان پستان با مشخصات فردی و اجتماعی مشارکت‌کنندگان در تحلیل دو متغیره از آزمون‌های همبستگی پیرسون، تی تست مستقل و آنالیز واریانس یک‌طرفه استفاده شد و متغیرهایی که میزان معنی‌داری 0/2>P داشتند به منظور انجام تحلیل چند متغیره وارد مدل خطی عمومی شدند.
یافته‌ها
در این مطالعه 372 نفر از زنان بالای 40 سال مراجعه‌کننده به مراکز سلامت شهر تبریز مشارکت کردند. بیشتر نمونه‌های شرکت‌کننده در این پژوهش خانه‌دار (54/6)، متأهل (79/6)، دارای درآمد کافی (60/7)، دارای تحصیلات دانشگاهی (41/2) و بدون هیچ بیماری زمینه‌ای (56/7) بودند. 39 نفر (10/5) سابقه تغییرات خوش‌خیم در پستان خود و 74 نفر (19/9) سابقه بیماری در بستگان خود داشتند. سایر مشخصات جمعیت‌شناختی مشارکت‌کنندگان در جدول شماره 1 آمده است.
میانگین درک کلی زنان از سرطان پستان در مطالعه حاضر برابر با 8/60±65/04 به دست آمد (دامنه نمرات 24-120). در میان ابعاد درک زنان از سرطان پستان، بعد ترس درک‌شده کمترین میانگین 8/27±4/02 را داشت. میانگین سایر ابعاد درک سرطان پستان در جدول شماره 2 قابل‌مشاهده است.
در تحلیل تک‌متغیره بین متغیرهای میزان تحصیلات زن (0/001>P)، تحصیلات همسر (0/002=P)، تعداد فرزندان (0/04=P)، سابقه تغییرات خوش خیم در پستان فرد (0/001>P)با درک سرطان پستان ارتباط معنی‌داری مشاهده شد (جدول شماره 1). سپس متغیرهایی که میزان 0/2>P داشتند، وارد مدل خطی عمومی شدند. یافته‌ها نشان داد در مدل نهایی تعداد فرزندان (0/048=P و 0/79-0/003-=CI و 0/038=B) و تحصیلات (0/018=P و 0/24-0/02-=CI و 0/13-=B) با درک سرطان پستان رابطه معنی‌داری را نشان دادند (جدول شماره 3).
بدین ترتیب که زنانی که تحصیلات زیردیپلم داشتند درمقایسه با زنانی که تحصیلات دانشگاه داشتند درک سرطان پستان پایین‌تری داشتند. درخصوص تعداد فرزندان هم یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد با افزایش تعداد 1 فرزند، درک زنان به میزان 0/038 کاهش می‌یابد.
بحث
باتوجهبه یافته‌های مطالعه حاضر، درک زنان ایرانی از سرطان پستان باتوجهبه میانگین و انحراف‌معیار به‌دست‌آمده که برابر با 8/60±65/04 در دامنه نمرات 24-120 بود، نسبتاً پایین است و بعد انگ درک‌شده بالاترین میانگین و ترس درک‌شده کمترین میانگین را در بین ابعاد مختلف دارد. این یافته بدین معنی است که تصوراتی که زنان از انگ اجتماعی ابتلا به سرطان پستان دارند بیشترین تأثیر بر نمره درک از سرطان پستان آن‌ها و ترس زنان از ابتلا به سرطان پستان کمترین تأثیر را در درک آن‌ها از سرطان پستان دارد. از بین متغیرهای موردبررسی، تحصیلات زنان و تعداد فرزندان با میانگین درک سرطان پستان رابطه معنی‌دار داشتند.
درخصوص پایین بودن میزان درک سرطان پستان، یافته‌های یک مطالعه مشابه نشان داد درک و دانش زنان ایرانی از سرطان پستان ناکافی است [17]. در یک مطالعه مشابه در سال 2020 در بنگلادش هم میزان دانش درارتباط با سرطان پستان کم گزارش شده بود که با مطالعه حاضر همخوانی دارد [18]. شاید دلیل پایین بودن آگاهی زنان ترس و اضطراب زنان درخصوص این بیماری باشد که آنان را از جست‌وجوی اطلاعات و انجام غربالگری باز می‌دارد. در مطالعه حاضر هم ترس درک‌شده در بین ابعاد مختلف درک سرطان پستان کمترین میانگین را داشت، اما در مطالعه مشابه دیگری که توسط سوانکونگ انجام شد، زنان سرطان پستان را به‌عنوان یک بیماری بسیار جدی درک کردند و آن را قاتل خاموش نامیدند، به‌طوری‌که اگر فردی به این بیماری مبتلا شود، هرگز درمان نمی‌شود و انجام خودآزمایی پستان هیچ تأثیری در پیشگیری از آن ندارد [19].
نتایج مطالعه‌ای که به مقایسه درک زنان مسلمان و غیرمسلمان از سرطان پستان پرداخته است، نشان داد زنان مسلمان، سرطان پستان را به‌عنوان یک بیماری تهدیدکننده حیات درک نمی‌کنند، چنین درکی از سرطان پستان می‌تواند بر رفتارهای غربالگری تأثیر منفی بگذارد [20]. نتایج مطالعه رحمان و همکاران در ایالات متحده آمریکا نشان داد بیشتر زنان روستایی خود را مستعد ابتلا به سرطان پستان نمی‌دانند [21]. دلیل تفاوت درک زنان از سرطان پستان می‌تواند به‌دلیل تفاوت در سطح دانش زنان درمورد سرطان پستان و همچنین مذهب باشد [20]. درک صحیح از سرطان پستان می‌تواند تأثیر مثبت بر رفتارهای بهداشتی و سبک زندگی فرد داشته باشد [22]. شاید دلیل احتمالی این تفاوت مسائل فرهنگی باشد، زیرا موانع فرهنگی و ارزش‌های دینی زنان مسلمان بر رفتارهای بهداشتی آن‌ها مانند رعایت حیا هنگام انتخاب مداخلات بهداشتی تأثیر می‌گذارد [23]. همچنین دیدگاه افراد نسبت به بیماری در مذاهب مختلف متفاوت است که این امر هم می‌تواند بر درک سرطان پستان تأثیر بگذارد.
درخصوص ابعاد مختلف درک سرطان پستان، در مطالعه حاضر بعد ترس درک‌شده کمترین میانگین را داشت. ترس ازنظر مفهومی به‌عنوان یک هیجان منفی همراه با سطح بالایی از برانگیختگی فیزیولوژیکی که از طریق یک تهدید مهم تحریک می‌شود، تعریف می‌شود [24] و به‌عنوان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر مشارکت زنان در غربالگری سرطان سینه شناخته شده است [25]. میزان ترس درک‌شده می‌تواند بر رفتار محافظتی زنان تأثیر بگذارد [15].
نتایج مطالعه امامی و همکاران در شهر تبریز نشان داد بیش از نیمی از زنان هنگام فکر کردن درمورد سرطان پستان دچار احساساتی مانند ترس می‌شوند [26]. ترس می‌تواند مانند شمشیر دو لبه عمل کند، هم محرک انجام رفتارهای غربالگری باشد و هم مانع از انجام غربالگری باشد. بنابراین متخصصین سلامت باید در ارائه اطلاعات درست و کمک به افراد برای داشتن درک واقع بینانه درمورد عوامل خطر سرطان پستان گام بردارند. [22]. محققان بین نگرانی مبتنی بر محتوا (یعنی نگرانی درمورد یک حوزه خاص مانند سرطان سینه) و نگرانی عمومی که بیشتر با اضطراب عمومی مرتبط است، تمایز قائل می‌شوند. اولی شکل «سازنده» نگرانی است و حل مسئله را پیش‌بینی می‌کند، دومی بیشتر پیش‌بینی‌کننده مقابله اجتنابی است. این مطابق با یافته‌هایی است که نگرانی درمورد سرطان سینه باعث افزایش مشارکت در غربالگری ماموگرافی می‌شود، درحالی‌که به نظر می‌رسد اضطراب انجام غربالگری ماموگرافی را مهار می‌کند [27].
همچنین طبق نتایج مطالعه حاضر، از بین 6 گویه، «انگ درک‌شده» بالاترین نمره را به خود اختصاص داد. انگ مرتبط با سرطان از ارتباط سرطان با مرگ ناشی می‌شود، زیرا سرطان مخوف‌ترین بیماری در سراسر جهان است [28]. از مهم‌ترین موانع عادی‌سازی سرطان، غلبه بر انگ تشخیص سرطان است [29]. درمورد سرطان پستان، لازم است انگ جدی‌تر موردتوجه قرار گیرد، زیرا پستان با اندام‌های دیگر بدن متفاوت است و معنای نمادین دارد و با جنسیت، زایمان و پرورش کودک و تمایلات جنسی ارتباط دارد و به نوعی صحبت کردن در مورد آن تابو تلقی می‌شود [15]. تمایل نداشتن به صحبت درمورد تشخیص، درمان و مراقبتهای حمایتی به‌دلیل ترس یا انگ ممکن است مانع از انجام تست‌های تشخیصی سرطان شود [29].
در مطالعه حاضر از بین متغیرهای موردبررسی بین تحصیلات و تعداد فرزندان با درک سرطان پستان رابطه معنی‌داری مشاهده شد، بدین ترتیب که زنانی که تحصیلات زیردیپلم داشتند در مقایسه با زنانی که تحصیلات دانشگاه داشتند درک سرطان پستان پایین‌تری داشتند. مطالعه فریابی و همکاران در شهر بابل، نیز نشان داد میانگین درک از خطر سرطان پستان در زنانی که تحصیلات عالیه دارند بیشتر از زنان دیگر است [30]. مطالعه دیگری نشان داد زنان با تحصیلات بالاتر گرایش بیشتری به انجام روش‌های غربالگری سرطان پستان دارند، اما مطالعاتی با نتایج متفاوت نیز وجود دارد. در مطالعه الشارف و همکاران، برخلاف یافته‌های مطالعه حاضر نتایج نشان داد بین سطح تحصیلات و دانش سرطان پستان رابطه معنی‌داری وجود ندارد و این مطالعه اشاره می‌کند که زنان با سطوح تحصیلات بالاتر الزاماً درک مناسبی از سرطان پستان ندارند [31].
درخصوص تعداد فرزندان هم یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که با افزایش تعداد 1 فرزند، درک زنان به میزان 0/038 کاهش می‌یابد. در این خصوص مطالعه مشابهی یافت نشد. شاید دلیل احتمالی کاهش درک سرطان پستان با افزایش تعداد فرزندان این باشد که زنانی که تعداد فرزندان بیشتری دارند، ممکن است وقت و منابع کمتری برای مطالعه درمورد سرطان پستان داشته باشند، به‌طوری‌که مراقبت از فرزندان ممکن است وقت و انرژی آن‌ها را برای مشارکت درخصوص برنامه‌های پیشگیری از سرطان پستان بگیرد، به‌طورکلی به نظر می‌رسد شواهد کافی درخصوص ارتباط تعداد فرزندان و درک سرطان پستان وجود ندارد و مطالعات بیشتری در این خصوص توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
میزان درک زنان ایرانی از سرطان پستان باتوجهبه میانگین به‌دست‌آمده نسبتاً پایین است و این می‌تواند یکی از علل افزایش عوارض و میزان مرگ ومیر ناشی از این بیماری باشد. همین‌طور زنانی که تحصیلات بالاتر و تعداد فرزندان کمتری دارند، درک بهتری از سرطان پستان دارند. به منظور درک بهتر بیماری سرطان پستان به ایجاد زیرساخت‌ها و برنامه‌هایی جهت افزایش آگاهی و اطلاعات در این زمینه نیاز است. برای ارتقای درک زنان از سرطان پستان، لازم است برنامه‌های آموزشی جامع و هدفمند با تمرکز بر کاهش ترس از این بیماری طراحی و اجرا شود. این برنامه‌ها باید باتوجهبه نیازها و ویژگی‌های گروه‌های مختلف زنان، مانند زنان با تحصیلات پایین یا زنان با تعداد زیاد فرزندان، طراحی شوند. افزایش درک زنان از سرطان پستان می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثرتر این بیماری کمک کند و درنهایت به بهبود نتایج سلامتی برای زنان مبتلا به سرطان پستان منجر شود.
نقاط قوت و محدودیت‌ها
استفاده از ابزار اختصاصی درک سرطان پستان که اخیراً در ایران روانسنجی شده و برای اولین بار استفاده شده است، می‌تواند به‌عنوان یکی از نقاط قوت مطالعه حاضر باشد. نمونه‌گیری تصادفی نسبتی از مراکز سلامت شهر تبریز را می‌توان دومین نقطه قوت مطالعه اشاره کرد.
یکی از محدودیت‌های مطالعه حاضر به‌علت ماهیت مقطعی آن است که ارتباطات نشان داده‌شده بین درک سرطان پستان و عوامل مرتبط با آن به مقطع زمانی انجام مطالعه مربوط می‌باشد. در درک زنان از سرطان پستان عوامل بسیاری تأثیرگذار هستند مثل درک از ارتباط بیماری با کیفیت زندگی، نیازهای مراقبتی حمایتی، میزان ناتوانی ناشی از بیماری [11, 12]، ویژگی‌های بالینی و جمعیت‌شناختی [13] و سابقه خانوادگی و شدت علائم بیماری [24] که این مطالعه صرفاً بر روی عوامل فردی‌اجتماعی مرتبط متمرکز شده است، درحالی‌که عوامل متعددی می‌توانند بر روی درک سرطان پستان تأثیرگذار باشند و این امر می‌تواند یکی دیگر از محدودیت‌های مطالعه حاضر باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی تبریز با شماره IR.TBZMED.REC.1401.704 مورد تصویب قرارگرفته است. ملاحظات اخلاقی در طول مطالعه رعایت شد. به منظور رعایت اصول اخلاق پژوهش، پس از توضیح درمورد اهداف پژوهش و شیوع بالای سرطان پستان، دادن اطمینان در مورد محرمانه ماندن اطلاعات درج‌شده و داوطلبانه بودن مشارکت در طرح، همه نمونه‌ها فرم رضایت آگاهانه را مطالعه و امضاء کردند.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروه پرستاری سلامت جامعه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تبریز بوده و توسط دانشگاه علوم پزشکی تبریز حمایت مالی شده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه، گردآوری داده‌ها، تفسیر داده‌ها و نگارش پیش‌نویس مقاله: الهام سید کنعانی؛ مفهوم پردازی و طراحی مطالعه، نظارت و نگارش گزارش نهایی: مینا حسین‌زاده؛ طراحی مطالعه، مفهوم پردازی و تجزیه‌و تحلیل داده‌ها: مژگان میرغفوروند؛ مشارکت در گردآوری داده‌ها: سپیده سلطانی؛ طراحی مطالعه، نگارش و بازبینی مقاله: لیلا شیخ‌نژاد.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از دانشگاه علوم پزشکی تبریز بابت حمایت مالی این طرح و از همه زنان مشارکت‌کننده در پژوهش و همکاران مراکز سلامت شهر تبریز تشکر و قدردانی می‌شود.
سرطان پستان شایع‌ترین سرطان در زنان در سراسر جهان است [1]. در سال 2020، به‌عنوان پنجمین علت مرگ ناشی از سرطان در هر دو جنس و عامل اصلی مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در زنان در سراسر جهان شناخته شده است [2]. طبق آخرین آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2022، 2/3 میلیون مورد ابتلا به سرطان پستان در زنان در سراسر جهان وجود داشت که از این میان 670000 مرگ ناشی از سرطان پستان ثبت شده است [3]. طبق آمار سازمان بهداشت جهانی در سال 2022، تعداد 60757 مورد جدید سرطان در ایران وجود داشته است که سرطان پستان 25/5 درصد از کل موارد ابتلا به سرطان بوده است و از میان 36534 مورد مرگ ناشی از سرطان، 14/5 درصد مربوط به سرطان پستان بوده است [3].
در مطالعه‌ای که بر روی داده‌های ثبت سرطان ایران در سال‌های 2008 تا 2016 انجام شد، پیش‌بینی شده است تا سال 2025، میزان بروز سرطان پستان در زنان 63 درصد افزایش یابد و تعداد بیماران تشخیص داده‌شده در آن سال به 25013 مورد برسد [4]. این روند افزاینده بروز، تأکیدی بر اهمیت طراحی و اجرای برنامه‌های ملی کنترل سرطان در کشور است [5]. میانگین سنی بیماران مبتلا در ایران و سایر کشورهای درحال‌توسعه، 10 تا 20 سال کمتر از میانگین جهانی گزارش شده است و حدود 35 سال می‌باشد [6].
یکی از اهداف برنامه مردمان سالم در سال 2020 تا 2030 که توسط دفتر پیشگیری از بیماری‌ها و ارتقای سلامت طراحی شده است، کاهش مرگ‌ومیر ناشی از سرطان پستان، کاهش تعداد افراد مبتلا به سرطان پستان در مراحل انتهایی و ارتقای رفتارهای تشخیص‌دهنده سرطان پستان می‌باشد. برای دستیابی به این اهداف مهم است که درک زنان از سرطان پستان تعیین شود، چراکه به نظر می‌رسد درک زنان از سرطان پستان با سبک زندگی سالم آن‌ها مرتبط باشد. ادراک، فرآیند ارزیابی تجربیات اخیر و تجربیات گذشته فرد و رسیدن به یک کل جدید است [7]. درک از بیماری برحسب فرد و فرهنگ (اعتقادات مذهبی و دیدگاه بیماران نسبت به سرطان) متفاوت است [8]. ازطرفی درک از بیماری در چگونگی رفتار بیماران نقش دارد؛ تحقیقات نشان داده‌اند درک از بیماری می‌تواند بخش قابل‌توجهی از اختلالات روانی، رفتارهای مقابله‌ای و پیامدهای بیماری در زنان مبتلا به سرطان پستان را توجیه کند. به‌عبارت‌دیگر، رفتارهای مقابله‌ای و پیامدهای بیماری در زنان مبتلا به سرطان پستان توسط نگرش (شناخت) و احساسات آن‌ها درمورد علائم و بیماری (درک از بیماری) تعیین می‌شود [9].
عوامل مختلفی بر درک از بیماری مؤثر هستند که شامل درک از ارتباط بیماری با کیفیت زندگی، نیازهای مراقبتی حمایتی، میزان ناتوانی ناشی از بیماری [10، 11]، ویژگی‌های بالینی و جمعیت‌شناختی [12] و سابقه خانوادگی و شدت علائم بیماری [13] می‌باشد. درکل درک از بیماری، ساختاری ذهنی و قابل‌تغییر دارد و اصلاح عدم تطابق و تصورات منفی از بیماری می‌تواند به تغییرات مثبت در پیامدهای عمده ازقبیل علائم بیماری، بازگشت به کار و شروع مجدد فعالیت جنسی منجر شود [8]. مدل اعتقاد بهداشتی توسط بکر و همکاران در سال 1974 برای درک رفتارهای محافظتی درمورد سلامتی ایجاد شد. این مدل استدلال می‌کند که رفتارهای مراقبت از سلامت افراد می‌تواند تحت تأثیر باورها، ارزش‌ها و نگرش‌ها باشد. براساس این مدل، اگر باورها و نگرش‌های نامناسب شناسایی شوند، آموزش مراقبتهای بهداشتی یا درمان ارائه‌شده می‌تواند به شکل مؤثرتری انجام شود [10].
درک زنان از سرطان پستان ممکن است بر رفتارهای پیشگیری و غربالگری آن‌ها تأثیر بگذارد و بنابراین برای رسیدن به پیامدهای مطلوب و برنامه‌ریزی جهت افزایش آگاهی زنان از سرطان پستان باید درک زنان از سرطان پستان به‌صورت چند بعدی سنجیده شود. مروری بر مطالعات قبلی نشان داد باورهای زنان درمورد ماموگرافی و خودآزمایی پستان، ترس از سرطان پستان و نگرش زنان نسبت به سرطان پستان با استفاده از ابزارهای جداگانه بررسی شده است، اما مطالعه‌ای که با ابزار واحدی تمام این متغیرها را مدنظر قرار دهد یافت نشد. همچنین مطالعات انجام‌شده بیشتر در حیطه بررسی درک خطر سرطان پستان بودند که با مفهوم بررسی میزان درک از بیماری سرطان پستان با استفاده از ابزار اختصاصی این متغیر متفاوت بود. در مطالعه حاضر هدف اولیه تعیین درک زنان از سرطان پستان به‌عنوان یک کل با استفاده از یک ابزار جامع بر مبنای مدل اعتقاد بهداشتی می‌باشد که تاکنون در ایران استفاده نشده است و هدف ثانویه تعیین عوامل فردی‌اجتماعی مرتبط با درک سرطان پستان می‌باشد.
روش بررسی
نوع مطالعه و شرکت‌کننده‌ها
مطالعه حاضر بخشی از یک مطالعه بزرگتر است و یافته‌های مربوط به الگوهای غربالگری سرطان پستان در زنان مراجعه‌کننده به مراکز سلامت در مقاله دیگری منتشر شده است [14]. این پژوهش یک مطالعه توصیفی‌مقطعی است که در آن 372 نفر از زنان بالای 40 سال مراجعه‌کننده به مراکز سلامت شهر تبریز در ماه‌های آذر تا اسفند سال 1401 به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای، وارد مطالعه شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل همه زنان بالای 40 سال اعم از زنان مجرد، متأهل (زایمان‌کرده یا بدون زایمان)، تحت پوشش مراکز سلامت شهری تبریز بودن و نداشتن بیماری روانی که براساس پرونده الکترونیکی در سامانه سیب سنجیده می‌شود بود و معیار خروج داشتن سابقه سرطان پستان در خود فرد بود.
حجم نمونه براساس مطالعه تایلان و همکاران [15] و با در نظر گرفتن بزرگترین انحراف‌معیار زیردامنه (برای تعیین بزرگترین حجم نمونه) ترس درک‌شده از زیردامنه‌های درک سرطان پستان (1/09=SD و 0/05=α و 0/05=d) دقت مطالعه در برابر میانگین (3/27=m) برابر با 171 محاسبه شد که با در نظر گرفتن اثر طرح برابر با 2 به‌علت نمونه‌گیری خوشه‌ای [16]، حجم نمونه نهایی 342 نفر محاسبه شد. با احتساب 10 درصد ریزش احتمالی حجم نمونه 376 نفر محاسبه شد که از این تعداد 4 نفر در حین تکمیل پرسش‌نامه از ادامه پاسخگویی به سؤالات منصرف شدند (2 نفر به‌دلیل تماس تلفنی نزدیکان و 2 نفر به‌دلیل عدم تمایل همراه خود برای تکمیل پرسش‌نامه) و نهایتاً 372 نفر وارد مطالعه شدند.
شهر تبریز دارای 10 منطقه شهرداری و 83 مرکز سلامت می‌باشد. به منظور انجام نمونه‌گیری ابتدا مناطق ده‌گانه شهرداری تبریز به‌عنوان خوشه در نظر گرفته شدند و از هر منطقه 1 مرکز به‌صورت تصادفی انتخاب شد (مجموعاً 10 مرکز). سپس محقق از طریق سامانه سیب فهرست زنان واجد شرایط براساس معیارهای ورود را استخراج کرد و به‌صورت تصادفی نسبتی (باتوجهبه جمعیت تحت پوشش هر مرکز)، باتوجهبه حجم نمونه تعیین‌شده برای هر مرکز با استفاده از وب سایت رندوم نمونه‌ها انتخاب شدند و با آن‌ها تماس تلفنی گرفته شد و ضمن توضیح مختصر اهداف پژوهش و بررسی معیارهای حائز شرایط، از آن‌ها جهت شرکت در پژوهش دعوت به عمل آمد و در مورد روز دقیق مراجعه هماهنگی صورت گرفت. در مراجعه حضوری، اهداف و روش مطالعه به‌طور کامل توضیح داده شد و در صورت تمایل به شرکت در مطالعه رضایت آگاهانه کتبی از مشارکت‌کننده دریافت شد و پرسش‌نامه‌ها به‌صورت مصاحبه توسط محقق تکمیل شد.
ابزار گردآوری داده‌ها
ابزار گردآوری داده‌ها شامل پرسش‌نامه مربوط به اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه درک سرطان پستان بود.
پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی
این پرسش‌نامه دارای 15 سؤال شامل سؤالاتی درخصوص سن، تعداد فرزندان، وضعیت اشتغال، شغل همسر، سابقه بیماری‌های مزمن، وجود سابقه ابتلا به سرطان پستان در یکی اعضای خانواده، طبقه اقتصادی و اجتماعی و سابقه مصرف طولانی‌مدت داروهای هورمونی مانند قرص‌های ضدبارداری، وضعیت یائسگی، سابقه داشتن تغییرات خوش‌خیم در سینه خود یا بستگان می‌باشد.
پرسش‌نامه درک سرطان پستان
پرسش‌نامه درک سرطان پستان را تایلان و همکاران در سال 2021 طراحی و روانسنجی کرده‌اند و مشتمل بر 24 گویه و 6 حیطه می‌باشد که براساس سازه‌های مدل اعتقاد بهداشتی طراحی شده است و براساس لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً موافقم (5 امتیاز) تا کاملاً مخالفم (1 امتیاز) نمره‌بندی می‌شود. حیطه‌ها شامل اطلاعات درک‌شده (گویه‌های 1-4)، باورهای درمانی درک‌شده (گویه‌های 5-9)، نیاز کنترل سلامت درک‌شده (گویه‌های 10-13)، انگ درک‌شده (گویه‌های 14-17)، ترس درک‌شده (گویه‌های 18-21) و خطر درک‌شده (22-24) می‌باشند. گویه‌های 9، 10، 11، 12، 13 به‌صورت معکوس نمره‌بندی شدند. دامنه نمرات بین 24-120 می‌باشد. نمره بالاتر نشان‌دهنده درک بالاتر فرد می‌باشد. روایی سازه و محتوایی ابزار توسط سازنده ابزار بررسی و تأیید شده است و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ برای زیرحیطه‌های مختلف ابزار بین 0/81-0/95 به دست آمده است [15].
ترجمه پرسش‌نامه درک سرطان پستان از زبان انگلیسی به زبان فارسی با استفاده از دو مترجم خبره در این حوزه انجام شد. بعد از بررسی تطابق دو نسخه ازلحاظ معیارهای معنایی، اصطلاحی، ادراکی و تجربی، تلفیق دو پرسش‌نامه پیش‌گفت انجام شد. نسخه نهایی، به دو مترجم واجد صلاحیت دیگر که از متن اصلی پرسش‌نامه مطلع نبودند، برای بازترجمه ارائه شد.
سپس به منظور بررسی روایی محتوایی با روش کیفی، مطالعه در اختیار 10 نفر از اعضای هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تبریز قرار گرفته و نظرات اصلاحی آن‌ها در مورد نحوه ترجمه و ساختار جملات اعمال شد. برای انجام روایی محتوا به روش کمی شاخص روایی محتوایی و نسبت روایی محتوایی محاسبه شدند. براساس جدول لاوشه شاخص CVI بالاتر از 0/79 و CVR بالاتر از 0/62 قابل‌قبول است و در مطالعه حاضر درمورد پرسش‌نامه درک سرطان پستان شاخص CVI برابر با 0/98 و CVR برابر با 0/95 بود و برای بررسی پایایی از روش آزمون بازآزمون با فاصله 2 هفته بر روی 30 نفر که از نمونه‌های اصلی پژوهش بودند، استفاده شد و ضریب همبستگی درون‌رده‌ایی برای پرسش‌نامه درک سرطان پستان برابر با 0/97 و ضریب آلفای کرونباخ برابر با 0/68 محاسبه شد.
تحلیل داده‌ها
اطلاعات حاصل از پرسش‌نامه‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 تجزیه‌وتحلیل شدند. بدین صورت که پس از تأیید نرمال بودن داده‌های کمی با استفاده از کشیدگی و چولگی و نمودارهای بصری، برای توصیف درک سرطان پستان از آمار توصیفی شامل تعداد و درصد و میانگین و انحراف‌معیار بسته به نوع متغیر کیفی یا کمی استفاده شد. به منظور بررسی ارتباط درک سرطان پستان با مشخصات فردی و اجتماعی مشارکت‌کنندگان در تحلیل دو متغیره از آزمون‌های همبستگی پیرسون، تی تست مستقل و آنالیز واریانس یک‌طرفه استفاده شد و متغیرهایی که میزان معنی‌داری 0/2>P داشتند به منظور انجام تحلیل چند متغیره وارد مدل خطی عمومی شدند.
یافته‌ها
در این مطالعه 372 نفر از زنان بالای 40 سال مراجعه‌کننده به مراکز سلامت شهر تبریز مشارکت کردند. بیشتر نمونه‌های شرکت‌کننده در این پژوهش خانه‌دار (54/6)، متأهل (79/6)، دارای درآمد کافی (60/7)، دارای تحصیلات دانشگاهی (41/2) و بدون هیچ بیماری زمینه‌ای (56/7) بودند. 39 نفر (10/5) سابقه تغییرات خوش‌خیم در پستان خود و 74 نفر (19/9) سابقه بیماری در بستگان خود داشتند. سایر مشخصات جمعیت‌شناختی مشارکت‌کنندگان در جدول شماره 1 آمده است.
میانگین درک کلی زنان از سرطان پستان در مطالعه حاضر برابر با 8/60±65/04 به دست آمد (دامنه نمرات 24-120). در میان ابعاد درک زنان از سرطان پستان، بعد ترس درک‌شده کمترین میانگین 8/27±4/02 را داشت. میانگین سایر ابعاد درک سرطان پستان در جدول شماره 2 قابل‌مشاهده است.
در تحلیل تک‌متغیره بین متغیرهای میزان تحصیلات زن (0/001>P)، تحصیلات همسر (0/002=P)، تعداد فرزندان (0/04=P)، سابقه تغییرات خوش خیم در پستان فرد (0/001>P)با درک سرطان پستان ارتباط معنی‌داری مشاهده شد (جدول شماره 1). سپس متغیرهایی که میزان 0/2>P داشتند، وارد مدل خطی عمومی شدند. یافته‌ها نشان داد در مدل نهایی تعداد فرزندان (0/048=P و 0/79-0/003-=CI و 0/038=B) و تحصیلات (0/018=P و 0/24-0/02-=CI و 0/13-=B) با درک سرطان پستان رابطه معنی‌داری را نشان دادند (جدول شماره 3).
بدین ترتیب که زنانی که تحصیلات زیردیپلم داشتند درمقایسه با زنانی که تحصیلات دانشگاه داشتند درک سرطان پستان پایین‌تری داشتند. درخصوص تعداد فرزندان هم یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد با افزایش تعداد 1 فرزند، درک زنان به میزان 0/038 کاهش می‌یابد.
بحث
باتوجهبه یافته‌های مطالعه حاضر، درک زنان ایرانی از سرطان پستان باتوجهبه میانگین و انحراف‌معیار به‌دست‌آمده که برابر با 8/60±65/04 در دامنه نمرات 24-120 بود، نسبتاً پایین است و بعد انگ درک‌شده بالاترین میانگین و ترس درک‌شده کمترین میانگین را در بین ابعاد مختلف دارد. این یافته بدین معنی است که تصوراتی که زنان از انگ اجتماعی ابتلا به سرطان پستان دارند بیشترین تأثیر بر نمره درک از سرطان پستان آن‌ها و ترس زنان از ابتلا به سرطان پستان کمترین تأثیر را در درک آن‌ها از سرطان پستان دارد. از بین متغیرهای موردبررسی، تحصیلات زنان و تعداد فرزندان با میانگین درک سرطان پستان رابطه معنی‌دار داشتند.
درخصوص پایین بودن میزان درک سرطان پستان، یافته‌های یک مطالعه مشابه نشان داد درک و دانش زنان ایرانی از سرطان پستان ناکافی است [17]. در یک مطالعه مشابه در سال 2020 در بنگلادش هم میزان دانش درارتباط با سرطان پستان کم گزارش شده بود که با مطالعه حاضر همخوانی دارد [18]. شاید دلیل پایین بودن آگاهی زنان ترس و اضطراب زنان درخصوص این بیماری باشد که آنان را از جست‌وجوی اطلاعات و انجام غربالگری باز می‌دارد. در مطالعه حاضر هم ترس درک‌شده در بین ابعاد مختلف درک سرطان پستان کمترین میانگین را داشت، اما در مطالعه مشابه دیگری که توسط سوانکونگ انجام شد، زنان سرطان پستان را به‌عنوان یک بیماری بسیار جدی درک کردند و آن را قاتل خاموش نامیدند، به‌طوری‌که اگر فردی به این بیماری مبتلا شود، هرگز درمان نمی‌شود و انجام خودآزمایی پستان هیچ تأثیری در پیشگیری از آن ندارد [19].
نتایج مطالعه‌ای که به مقایسه درک زنان مسلمان و غیرمسلمان از سرطان پستان پرداخته است، نشان داد زنان مسلمان، سرطان پستان را به‌عنوان یک بیماری تهدیدکننده حیات درک نمی‌کنند، چنین درکی از سرطان پستان می‌تواند بر رفتارهای غربالگری تأثیر منفی بگذارد [20]. نتایج مطالعه رحمان و همکاران در ایالات متحده آمریکا نشان داد بیشتر زنان روستایی خود را مستعد ابتلا به سرطان پستان نمی‌دانند [21]. دلیل تفاوت درک زنان از سرطان پستان می‌تواند به‌دلیل تفاوت در سطح دانش زنان درمورد سرطان پستان و همچنین مذهب باشد [20]. درک صحیح از سرطان پستان می‌تواند تأثیر مثبت بر رفتارهای بهداشتی و سبک زندگی فرد داشته باشد [22]. شاید دلیل احتمالی این تفاوت مسائل فرهنگی باشد، زیرا موانع فرهنگی و ارزش‌های دینی زنان مسلمان بر رفتارهای بهداشتی آن‌ها مانند رعایت حیا هنگام انتخاب مداخلات بهداشتی تأثیر می‌گذارد [23]. همچنین دیدگاه افراد نسبت به بیماری در مذاهب مختلف متفاوت است که این امر هم می‌تواند بر درک سرطان پستان تأثیر بگذارد.
درخصوص ابعاد مختلف درک سرطان پستان، در مطالعه حاضر بعد ترس درک‌شده کمترین میانگین را داشت. ترس ازنظر مفهومی به‌عنوان یک هیجان منفی همراه با سطح بالایی از برانگیختگی فیزیولوژیکی که از طریق یک تهدید مهم تحریک می‌شود، تعریف می‌شود [24] و به‌عنوان یکی از عوامل مهم تأثیرگذار بر مشارکت زنان در غربالگری سرطان سینه شناخته شده است [25]. میزان ترس درک‌شده می‌تواند بر رفتار محافظتی زنان تأثیر بگذارد [15].
نتایج مطالعه امامی و همکاران در شهر تبریز نشان داد بیش از نیمی از زنان هنگام فکر کردن درمورد سرطان پستان دچار احساساتی مانند ترس می‌شوند [26]. ترس می‌تواند مانند شمشیر دو لبه عمل کند، هم محرک انجام رفتارهای غربالگری باشد و هم مانع از انجام غربالگری باشد. بنابراین متخصصین سلامت باید در ارائه اطلاعات درست و کمک به افراد برای داشتن درک واقع بینانه درمورد عوامل خطر سرطان پستان گام بردارند. [22]. محققان بین نگرانی مبتنی بر محتوا (یعنی نگرانی درمورد یک حوزه خاص مانند سرطان سینه) و نگرانی عمومی که بیشتر با اضطراب عمومی مرتبط است، تمایز قائل می‌شوند. اولی شکل «سازنده» نگرانی است و حل مسئله را پیش‌بینی می‌کند، دومی بیشتر پیش‌بینی‌کننده مقابله اجتنابی است. این مطابق با یافته‌هایی است که نگرانی درمورد سرطان سینه باعث افزایش مشارکت در غربالگری ماموگرافی می‌شود، درحالی‌که به نظر می‌رسد اضطراب انجام غربالگری ماموگرافی را مهار می‌کند [27].
همچنین طبق نتایج مطالعه حاضر، از بین 6 گویه، «انگ درک‌شده» بالاترین نمره را به خود اختصاص داد. انگ مرتبط با سرطان از ارتباط سرطان با مرگ ناشی می‌شود، زیرا سرطان مخوف‌ترین بیماری در سراسر جهان است [28]. از مهم‌ترین موانع عادی‌سازی سرطان، غلبه بر انگ تشخیص سرطان است [29]. درمورد سرطان پستان، لازم است انگ جدی‌تر موردتوجه قرار گیرد، زیرا پستان با اندام‌های دیگر بدن متفاوت است و معنای نمادین دارد و با جنسیت، زایمان و پرورش کودک و تمایلات جنسی ارتباط دارد و به نوعی صحبت کردن در مورد آن تابو تلقی می‌شود [15]. تمایل نداشتن به صحبت درمورد تشخیص، درمان و مراقبتهای حمایتی به‌دلیل ترس یا انگ ممکن است مانع از انجام تست‌های تشخیصی سرطان شود [29].
در مطالعه حاضر از بین متغیرهای موردبررسی بین تحصیلات و تعداد فرزندان با درک سرطان پستان رابطه معنی‌داری مشاهده شد، بدین ترتیب که زنانی که تحصیلات زیردیپلم داشتند در مقایسه با زنانی که تحصیلات دانشگاه داشتند درک سرطان پستان پایین‌تری داشتند. مطالعه فریابی و همکاران در شهر بابل، نیز نشان داد میانگین درک از خطر سرطان پستان در زنانی که تحصیلات عالیه دارند بیشتر از زنان دیگر است [30]. مطالعه دیگری نشان داد زنان با تحصیلات بالاتر گرایش بیشتری به انجام روش‌های غربالگری سرطان پستان دارند، اما مطالعاتی با نتایج متفاوت نیز وجود دارد. در مطالعه الشارف و همکاران، برخلاف یافته‌های مطالعه حاضر نتایج نشان داد بین سطح تحصیلات و دانش سرطان پستان رابطه معنی‌داری وجود ندارد و این مطالعه اشاره می‌کند که زنان با سطوح تحصیلات بالاتر الزاماً درک مناسبی از سرطان پستان ندارند [31].
درخصوص تعداد فرزندان هم یافته‌های مطالعه حاضر نشان داد که با افزایش تعداد 1 فرزند، درک زنان به میزان 0/038 کاهش می‌یابد. در این خصوص مطالعه مشابهی یافت نشد. شاید دلیل احتمالی کاهش درک سرطان پستان با افزایش تعداد فرزندان این باشد که زنانی که تعداد فرزندان بیشتری دارند، ممکن است وقت و منابع کمتری برای مطالعه درمورد سرطان پستان داشته باشند، به‌طوری‌که مراقبت از فرزندان ممکن است وقت و انرژی آن‌ها را برای مشارکت درخصوص برنامه‌های پیشگیری از سرطان پستان بگیرد، به‌طورکلی به نظر می‌رسد شواهد کافی درخصوص ارتباط تعداد فرزندان و درک سرطان پستان وجود ندارد و مطالعات بیشتری در این خصوص توصیه می‌شود.
نتیجه‌گیری
میزان درک زنان ایرانی از سرطان پستان باتوجهبه میانگین به‌دست‌آمده نسبتاً پایین است و این می‌تواند یکی از علل افزایش عوارض و میزان مرگ ومیر ناشی از این بیماری باشد. همین‌طور زنانی که تحصیلات بالاتر و تعداد فرزندان کمتری دارند، درک بهتری از سرطان پستان دارند. به منظور درک بهتر بیماری سرطان پستان به ایجاد زیرساخت‌ها و برنامه‌هایی جهت افزایش آگاهی و اطلاعات در این زمینه نیاز است. برای ارتقای درک زنان از سرطان پستان، لازم است برنامه‌های آموزشی جامع و هدفمند با تمرکز بر کاهش ترس از این بیماری طراحی و اجرا شود. این برنامه‌ها باید باتوجهبه نیازها و ویژگی‌های گروه‌های مختلف زنان، مانند زنان با تحصیلات پایین یا زنان با تعداد زیاد فرزندان، طراحی شوند. افزایش درک زنان از سرطان پستان می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مؤثرتر این بیماری کمک کند و درنهایت به بهبود نتایج سلامتی برای زنان مبتلا به سرطان پستان منجر شود.
نقاط قوت و محدودیت‌ها
استفاده از ابزار اختصاصی درک سرطان پستان که اخیراً در ایران روانسنجی شده و برای اولین بار استفاده شده است، می‌تواند به‌عنوان یکی از نقاط قوت مطالعه حاضر باشد. نمونه‌گیری تصادفی نسبتی از مراکز سلامت شهر تبریز را می‌توان دومین نقطه قوت مطالعه اشاره کرد.
یکی از محدودیت‌های مطالعه حاضر به‌علت ماهیت مقطعی آن است که ارتباطات نشان داده‌شده بین درک سرطان پستان و عوامل مرتبط با آن به مقطع زمانی انجام مطالعه مربوط می‌باشد. در درک زنان از سرطان پستان عوامل بسیاری تأثیرگذار هستند مثل درک از ارتباط بیماری با کیفیت زندگی، نیازهای مراقبتی حمایتی، میزان ناتوانی ناشی از بیماری [11, 12]، ویژگی‌های بالینی و جمعیت‌شناختی [13] و سابقه خانوادگی و شدت علائم بیماری [24] که این مطالعه صرفاً بر روی عوامل فردی‌اجتماعی مرتبط متمرکز شده است، درحالی‌که عوامل متعددی می‌توانند بر روی درک سرطان پستان تأثیرگذار باشند و این امر می‌تواند یکی دیگر از محدودیت‌های مطالعه حاضر باشد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مطالعه حاضر در کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی تبریز با شماره IR.TBZMED.REC.1401.704 مورد تصویب قرارگرفته است. ملاحظات اخلاقی در طول مطالعه رعایت شد. به منظور رعایت اصول اخلاق پژوهش، پس از توضیح درمورد اهداف پژوهش و شیوع بالای سرطان پستان، دادن اطمینان در مورد محرمانه ماندن اطلاعات درج‌شده و داوطلبانه بودن مشارکت در طرح، همه نمونه‌ها فرم رضایت آگاهانه را مطالعه و امضاء کردند.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروه پرستاری سلامت جامعه دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تبریز بوده و توسط دانشگاه علوم پزشکی تبریز حمایت مالی شده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه، گردآوری داده‌ها، تفسیر داده‌ها و نگارش پیش‌نویس مقاله: الهام سید کنعانی؛ مفهوم پردازی و طراحی مطالعه، نظارت و نگارش گزارش نهایی: مینا حسین‌زاده؛ طراحی مطالعه، مفهوم پردازی و تجزیه‌و تحلیل داده‌ها: مژگان میرغفوروند؛ مشارکت در گردآوری داده‌ها: سپیده سلطانی؛ طراحی مطالعه، نگارش و بازبینی مقاله: لیلا شیخ‌نژاد.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از دانشگاه علوم پزشکی تبریز بابت حمایت مالی این طرح و از همه زنان مشارکت‌کننده در پژوهش و همکاران مراکز سلامت شهر تبریز تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Hajian-Tilaki K, Nikpour M. Accuracy of self-perceived risk perception of breast cancer development in Iranian women. BMC Womens Health. 2021; 21:93. [DOI:10.1186/s12905-021-01238-z]
2.Sung H, Ferlay J, Siegel RL, Laversanne M, Soerjomataram I, Jemal A, et al. Global cancer statistics 2020: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries. CA Cancer J Clin. 2021; 71(3):209-49. [DOI:10.3322/caac.21660]
3.World Health Organization (WHO). Breast cancer. 2023 [Updated 2024 March 13]. Available from: [Link]
4.Roshandel G, Ferlay J, Ghanbari-Motlagh A, Partovipour E, Salavati F, Aryan K, et al. Cancer in Iran 2008 to 2025: Recent incidence trends and short-term predictions of the future burden. Int J Cancer. 2021; 149(3):594-605. [DOI:10.1002/ijc.33574]
5.Haghighat S, Omidi Z, Ghanbari-Motlagh A. [Trend of breast cancer incidence in iran during a fifteen-year interval according to national cancer registry reports (Persian)]. Iran J Breast Dis. 2022; 15(2):4-17. [DOI:10.30699/ijbd.15.2.4]
6.Ansari H, Haji-Gholami A, Moradi-Vastegani Z. [Personality traits score in women with breast cancer and its comparison with healthy women (Persian)]. J Isfahan Med Sch. 2021; 39(622):277-83. [DOI:10.22122/jims.v39i622.13881]
7.National Center for Health Statistics. Healthy people 2020. 2010 [Updated 2010 December 1]. Available from: [Link]
8.Kaptein AA, Schoones JW, Fischer MJ, Thong MS, Kroep JR, van der Hoeven KJ. Illness perceptions in women with breast cancer-A systematic literature review. Curr Breast Cancer Rep. 2015; 7(3):117-26. [DOI:10.1007/s12609-015-0187-y] [PMID]
9.Mirzaei F, Nourizadeh R, Farshbaf-Khalili A. [Understandings of illness and its predictors in Iranian women with breast cancer referring to oncology centers of Arak, 2017-2018 (Persian)]. Nurs Midwifery J. 2020; 18(8):662-71. [Link]
10.Mirzaei F, Nourizadeh R, Hemmatzadeh S, Eghdam Zamiri R, Farshbaf-Khalili A. Supportive care needs in females with breast cancer under chemotherapy and radiotherapy and its predictors. Int J Womens Health Reprod Sci. 2019; 7(3):366-71. [DOI:10.15296/ijwhr.2019.60]
11.Mirzaei F, Farshbaf-Khalili A, Nourizadeh R, Zamiri RE. Quality of life and its predictors in Iranian women with breast cancer undergoing chemotherapy and radiotherapy. Indian J Cancer. 2021; 58(1):76-83. [DOI:10.4103/ijc.IJC_750_18]
12.Safdari-Molan M, Mehrabi E, Zamiri RE, Nourizadeh R, Hakimi S. Predictors of illness perception among women with breast cancer undergoing chemotherapy and radiotherapy. Crescent J Med Biol Sci. 2021;8(3):223-9. [Link]
13.Postolica R, Iorga M, Petrariu FD, Azoicai D. Cognitive-behavioral coping, illness perception, and family adaptability in oncological patients with a family history of cancer. Biomed Res Int. 2017; 2017:1-11. [DOI:10.1155/2017/8104397]
14.Seyedkanani E, Hosseinzadeh M, Mirghafourvand M, Sheikhnezhad L. Breast cancer screening patterns and associated factors in Iranian women over 40 years. Sci Rep. 2024; 14(1):15274. [DOI:10.1038/s41598-024-66342-0]
15.Taylan S, Özkan İ, Adıbelli D. Breast cancer perception scale: Psychometric development study. Eur J Breast Health. 2021; 17(2):95. [DOI:10.4274/ejbh.galenos.2020.6088]
16.Salganik MJ. Variance estimation, design effects, and sample size calculations for respondent-driven sampling. J Urban Health. 2006; 83(1):98-112. [DOI:10.1007/s11524-006-9106-x]
17.Parsa P, Kandiah M. Breast cancer knowledge, perception and breast self-examination practices among Iranian women. Int Med J. 2005; 4(2):17-24. [Link]
18.Amin MN, Uddin MG, Uddin N, Rahaman Z, Siddiqui SA, Hossain MS, et al. A hospital based survey to evaluate knowledge, awareness and perceived barriers regarding breast cancer screening among females in Bangladesh. Heliyon. 2020; 6(4):e03753. [DOI:10.1016/j.heliyon.2020.e03753]
19.Suwankhong D, Liamputtong P, Boonrod T, Simla W, Khunpol S, Thanapop S. Breast cancer and screening prevention programmes: Perceptions of women in a multicultural community in Southern Thailand. Int J Environ Res Public Health. 2023; 20(6):4990. [DOI:10.3390/ijerph20064990]
20.Gyedu A, Gaskill CE, Boakye G, Abdulai AR, Anderson BO, Stewart B. Differences in perception of breast cancer among muslim and christian women in Ghana. J Glob Oncol. 2018; 4:1-9. [DOI:10.1200/JGO.2017.009910]
21.Rahman SM, Rahman S. Breast cancer perceptions, knowledge and behavioral practices among women living in a rural community. Int J Canc Prev. 2008; 2(6):415-425. [PMID]
22.Paalosalo-Harris K, Skirton H. Mixed method systematic review: The relationship between breast cancer risk perception and health-protective behaviour in women with family history of breast cancer. J Adv Nurs. 2017; 73(4):760-74. [DOI:10.1111/jan.13158]
23.Moey SF, Sowtali SN, Ismail MF, Hashi AA, Azharuddin NS, Mohamed NC. Cultural, religious and socio-ethical misconceptions among Muslim women towards breast cancer screening: A systematic review. Asian Pac J Cancer Prev. 2022; 23(12):3971. [DOI:10.31557/APJCP.2022.23.12.3971]
24.Champion VL, Skinner CS, Menon U, Rawl S, Giesler RB, Monahan P, et al. A breast cancer fear scale: Psychometric development. J Health Psychol. 2004; 9(6):753-62. [DOI:10.1177/1359105304045383]
25.Kissal A, Vural B, Ersin F, Solmaz T. The effect of women’s breast cancer fear and social support perceptions on the process of participating in screening. Glob Health Promot. 2018; 25(3):52-9. [DOI:10.1177/1757975916677174]
26.Emami L, Ghahramanian A, Rahmani A, Mirza Aghazadeh A, Onyeka TC, Nabighadim A. Beliefs, fear and awareness of women about breast cancer: Effects on mammography screening practices. Nurs Open. 2021; 8(2):890-9. [DOI:10.1002/nop2.696]
27.de Jonge ET, Vlasselaer J, Van de Putte G, Schobbens JC. The construct of breast cancer risk perception: Need for a better risk communication? Facts Views Vis Obgyn. 2009; 1(2):122-9. [PMID]
28.Solikhah S, Matahari R, Utami FP, Handayani L, Marwati TA. Breast cancer stigma among Indonesian women: A case study of breast cancer patients. BMC Womens Health. 2020; 20(1):116. [DOI:10.1186/s12905-020-00983-x]
29.The Lancet Oncology. Perceptions of cancer in society must change. Lancet Oncol. 2016; 17(3):257. [DOI:10.1016/S1470-2045(16)00091-7] [PMID]
30.Faryabi R, Daneshi S, Davarani ER, Yusefi AR, Arabpour M, Ezoji K, et al. The assessment of risk factors and risk perception status of breast cancer in Northern Iran. BMC Women's Health. 2023; 23(1):268. [DOI:10.1186/s12905-023-02422-z]
31.Alshareef B, Yaseen W, Jawa W, Barnawe Y, Alshehry W, Alqethami H, Bukari W, Alqumaili O. Breast cancer awareness among female school teachers in Saudi Arabia: A population based survey. Asia Pa J Cancer Prev. 2020; 21(2):337. [DOI:10.15761/GOS.1000199]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
