جلد 36، شماره 146 - ( اسفند 1402 )
جلد 36 شماره 146 صفحات 645-632 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Shahvali Koohshoor R, Zanjani S, Zendehbad A S. Sleep Quality of Older Adults With Metabolic Syndrome in Baghmalek, Iran, and the Related Factors. IJN 2024; 36 (146) :632-645
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3696-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3696-fa.html
شاه ولی کوه شور راضیه، زنجانی سمانه، زنده باد آزاده سادات. وضعیت کیفیت خواب و عوامل مرتبط با آن در سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک در شهر باغملک ایران. نشریه پرستاری ایران. 1402; 36 (146) :632-645
1- گروه سلامت سالمندی، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2- گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ،mohammadiuswr@gmail.com
2- گروه آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، دانشکده علوم و فناوری‌های پزشکی، واحد علوم وتحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ،
متن کامل [PDF 4538 kb]
(43 دریافت)
| چکیده (HTML) (295 مشاهده)
متن کامل: (11 مشاهده)
مقدمه
سالمند شدن جوامع یک پدیده شایع در عصر حاضر می‌باشد [1]. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، پیش بینی می‌شود تعداد افراد سالمند در سال 2050 به 1/5 میلیارد نفر برسد [2, 3]. به همین صورت جمعیت افراد 60 ساله و بالاتر در ایران نیز به 24 درصد در سال 1429 خواهد رسید [3 ,4].
اجزای سندرم متابولیک شامل چاقی شکمی، پرفشاری خون بالا، افزایش دمای بدن (هایپر ترمی )، گلیسیریدمی، کاهش HDL و مقاومت به انسولین می‌باشند. همه این عوامل در گروه‌های سنی بالا به‌شدت رو به افزایش است. بنابراین افزایش سن جوامع بیشترین نقش را در افزایش شیوع سندرم متابولیک دارد [5]. براساس مطالعات انجام‌شده در داخل کشور، میزان شیوع سندرم متابولیک در جمعیت سالمندان، به‌طور میانگین حدود 52 درصد گزارش شده است و به نظر می‌رسد این آمار در سال‌های آتی با افزایش بیشتری نیز همراه باشد [5]. سندرم متابولیک با عوارض و پیامدهای متعددی برای مبتلایان همراه است که بار اقتصادی زیادی را بر نظام بهداشتی درمانی تحمیل می‌کند [6, 7, 8]. نیاز به پایش مستمر وضعیت قندخون [9]، فشارخون [10]، کنترل رژیم غذایی [11]، اتخاذ رفتارهای بهداشتی، مدیریت استرس، مدیریت روابط بین فردی، داشتن فعالیت فیزیکی کافی [12]، کنترل و یا حتی کاهش وزن [10] از مهم‌ترین چالش‌های سالمندان مبتلا به سندم متابولیک می‌باشند [13]. این در حالی است که علاوه‌بر بیماری، شرایط دیگری نظیر از دست دادن شبکه اجتماعی و انزوای اجتماعی، بازنشستگی، از دست دادن همسر و سطح پایین اقتصادی، ممکن است نگرانی‌های مبتلایان به سندرم متابولیک را مضاعف کند [14].
اختلالات خواب یکی از مسائلی است که موجب آزردگی روانی سالمندان می‌شود و حتی در صورت درمان نشدن، می‌تواند وضعیت سلامت آنان را با خطر مواجه کند. برخی شواهد نشان می‌دهد خواب ناکافی احتمالاً با افزایش خطر سندرم متابولیک همراه است [15-17]. براساس این شواهد به نظر می‌رسد کیفیت مطلوب خواب به‌عنوان یک عامل بیولوژیک مهم، در کنترل فشارخون، دیابت، چاقی و چربی خون نقش دارد [16].
البته در این میان عواملی مداخله‌گر نیز وجود دارند که تأثیرات منفی و یا مثبتی بر سندرم متابولیک می‌گذارند که می‌توان به عادت‌های بهداشتی مناسب یا نامناسب، میزان جست‌وجوی اطلاعات مربوط به سلامتی، مراجعات مستمر به پزشک، ایمن‌سازی در برابر بیماری‌ها، ورزش کردن، رژیم غذایی، وضعیت مصرف مواد و الکل و میزان حساسیت افراد نسبت به وضعیت سلامتی اشاره کرد [18]. نتایج مطالعه چو و همکاران نشان داد افرادی که خواب کمتر از 7 ساعت در روز داشتند بیشتر دچار سندرم متابولیک شدند.
ازسوی‌دیگر گفته می‌شود ﻫــﺮ ﺑﯿﻤــﺎری ﺟﺴــمی ناشی از اختلالات متابولیک کــﻪ درد یــﺎ ﻧــﺎراﺣتی ﻗﺎﺑــﻞﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ کند، می‌تواند کیفیت و کمیت ﺧﻮاب را تحت تأثیر قرار دهد [16]. اگرچه میزان شیوع و یا ارتباط بین سندرم متابولیک و کیفیت خواب در جامعه بزرگسالان تا حدودی بررسی و یا تأیید شده است اما هنوز این مسئله به‌طور خاص در جامعه سالمندان مطالعه نشده است.
همان‌طورکه به‌طور اجمالی بیان شد مطالعات بسیار محدودی درمورد اختلالات خواب در سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک در کشور انجام شده است، به‌طوری‌که درمورد شیوع آن در جامعه سالمند کشور، شواهد اندکی موجود می‌باشد. باتوجه‌به اینکه کشور با شتاب قابل‌توجهی با افزایش جمعیت سالمند و متعاقب آن افزایش احتمالی شیوع سندرم متابولیک مواجه است، به نظر می‌رسد بررسی وضعیت خواب این گروه از افراد و عوامل مرتبط با آن می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار تصمیم‌گیرندگان و سیاستگذاران بخش سلامت قرار دهد. بدیهی است با شناخت عوامل مرتبط با مسئله، بهتر می‌توان برنامه‌ریزی و مداخلات لازم را اتخاذ کرد. پژوهش حاضر باهدف تعیین اختلالات خواب در سالمندان مبتلا به سندرم متابولیک شهر باغملک طراحی و اجرا شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر از نوع مقطعی است که در سال 1401 طی ماه‌های تیر تا مهر در شهر باغملک استان خوزستان ایران انجام شد و مدت‌زمان نمونه‌گیری آن 4 ماه بود. جامعه آماری در پژوهش حاضر شامل تمام افراد 60 سال و بالاتر بودند که تحت پوشش مراکز سلامت شهر باغملک بودند. معیارهای ورود به پژوهش شامل داشتن سن حداقل60 سال، ابتلا به سندرم متابولیک، برخورداری از قدرت شناختی و ارتباطی قابل‌قبول، عدم بروز سوگ عزیزان در 6 ماه اخیر، نداشتن سابقه بستری در 1 ماه اخیر، برخورداری از پرونده سلامت الکترونیک در مراکز سلامت تابعه و کسب رضایت آگاهانه کتبی بود. باتوجه‌به نوع مطالعه، از فرمول تعیین حجم نمونه مطالعات مقطعی استفاده شد. متغیر اصلی در پژوهش حاضر «کیفیت خواب» است و فرمول براساس این متغیر محاسبه شد. در فرمول، مقدار اطمینان 95% در نظر گرفته شد (1/96=Z)، بنابر مطالعات پیشین حدود نیمی از سالمندان دارای کیفیت خواب نامطلوب هستند و مقدار P نیز برابر با 0/5 لحاظ شد [15]. مقدار خطای موردقبول نیز 6 درصد در نظر گرفته شد. این مقدار خطا باتوجه‌به منابع و زمان موجود در نظر گرفته شد. باتوجه‌به توضیحات حجم نمونه و 30 نمونه به‌عنوان مقدار ریزش احتمالی به منظور اعتبار بیشتر، 298 شرکت‌کننده وارد مطالعه شدند.
روش نمونه‌گیری در پژوهش حاضر به‌صورت چند مرحله‌ای بود؛ به این صورت که مراکز سلامت شهری باغملک به‌عنوان خوشه در نظر گرفته شدند (6 خوشه) و به هر خوشه (مرکز سلامت) متناسب با جمعیت سالمندان تحت پوشش، حجم نمونه مشخصی تخصیص داده شد. سپس در هر خوشه، با کمک سامانه سیب، لیست سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک استخراج شد و با روش تصادفی منظم، نمونه‌های موردنظر مشخص شدند ( با تقسیم کل جمعیت بر تعداد نمونه موردنیاز از خوشه انتخابی‌شده عدد K به دست می‌آمد و با K فاصله از شماره 1 در لیست موجود، شماره‌های بعدی انتخاب می‌شدند). سپس افراد انتخاب‌شده طی تماس تلفنی به مرکز دعوت شدند تا جهت رضایت آگاهانه و کتبی و پرسشگری حضور یابند. چنانچه به هر دلیل امکان مراجعه توسط سالمندان امکان‌پذیر نبود، تیم پژوهش به منزل مراجعه می‌کرد و نسبت به ثبت اطلاعات اقدام شد. ازآنجاکه تعداد سالمندان بی‌سواد یا کم‌سواد زیاد بود، در اغلب موارد دریافت اطلاعات مبتنی بر مصاحبه بود.
ابزارهای پژوهش
پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی
به منظور بررسی برخی اطلاعات مهم و زمینه‌ای، مجموعه‌ای از گویه‌های جمعیت‌شناختی توسط تیم پژوهش طراحی شد. این آیتم‌ها شامل متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت همراهان زندگی، شغل و میزان تحصیلات می‌باشد.
پرسش‌نامه کیفیت خواب پیترزبرگ (PSQI)
این پرسش‌نامه دارای 7 جزء برای توصیف کیفیت ذهنی خواب، تأخیر در به خواب رفتن، مدت‌زمان کل خواب بودن، کارایی و کفایت خواب (براساس نسبت طول مدت خواب واقعی بر کل زمان سپری‌شده در رختخواب)، اختلالات خواب (بیدار شدن شبانه فرد)، میزان داروهای خواب‌آور مصرفی و عملکرد نامناسب در طول روز (مشکلات تجربه‌شده فرد در طول روز ناشی از بی‌خوابی) بوده و در قالب 18 سؤال می‌باشد که نگرش فرد را درباره کیفیت خواب خود طی 1 ماه اخیر بررسی می‌کند. امتیاز هر سؤال از صفر (هرگز)، 1 (گهگاهی)، 2 (اغلب اوقات ) و 3 (همیشه) متغیر است. جمع نمرات اجزای 7 گانه، نمره کلی کیفیت خواب فرد را نشان می‌دهد که دامنه (0) تا (21) دارد. نمره بالاتر از 5 نمایانگر نامطلوب‌تر بودن کیفیت خواب است و هرچه نمره بالاتر باشد،کیفیت خواب پایین‌تر است. حداقل و حداکثر نمره هر خرده‌مقیاس (0) تا (3) است و مجموع نمرات همه خرده‌مقیاس‌ها بیانگر نمره کل کیفیت خواب است. چند مطالعه روایی و پایایی ابزار PSQI در سالمندان را بررسی کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال به منظور تعیین پایایی از روش بررسی ثبات درونی استفاده شد که یافته‌ها نشان داد پایایی آزمون طبق آلفای کرونباخ 0/81 بوده است. همچنین سازگاری داخلی PSQI، 0/81 و نمره همبستگی مقیاس‌ها از 0/48 تا 0/71 بود. نتایج نشان داد نسخه فارسی شاخص کیفیت خواب پیتزبورگ از روایی و پایایی لازم برای جمعیت سالخورده ایران برخوردار بوده و می‌تواند توسط سایر مطالعات به‌عنوان ابزاری مفید استفاده شود [4، 18-20]. در این مطالعه نیز جهت بررسی پایایی پرسش‌نامه، آلفای کرونباخ گویه‌ها محاسبه گردید که ضریب همبستگی بین گویه‌ها 0/81 به دست آمد.
پرسش‌نامه مربوط به سؤالات سندرم متابولیک
در این بخش در مورد ابتلا به هریک از آیتم‌های سندرم متابولیک از شرکت‌کنندگان سؤال پرسیده شد. پرسش‌نامه ابتلا به سندرم متابولیک به‌طور محقق‌ساخته براساس معیارهای جهانی رایج [8] بود که با پرسش از سالمندان، ابتلا یا عدم ابتلای آنان به اختلالات مربوطه مشخص می‌شد.
در پژوهش حاضر توصیف اطلاعات با کمک تعداد، درصد، میانگین و انحراف‌معیار گزارش شد. بررسی توزیع نرمال داده‌ها از طریق آزمون کولموگروف-اسمیرنوف انجام شد. ازسوی‌دیگر به منظور مقایسه میانگین نمرات کیفیت خواب در دو گروه و یا بیش از دو گروه مستقل به‌ترتیب از آزمون‌های تی تست مستقل و آنالیز واریانس استفاده شد. به منظور بررسی ارتباط متغیرهای کیفی از آزمون کای‌اسکوئر استفاده شد. در تمام آزمون‌های آماری، مقدار P کمتر از 0/05 به منظور تعبیر معنی‌داری آزمون‌ها لحاظ شد. به منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد.
یافته‌ها
به‌طورکلی 298 نفر در این مطالعه شرکت کردند که میانگین سنی آن‌ها 68/65 سال بود. بیشتر شرکت‌کنندگان زن (54/4)، خانه‌دار (54/4)، بی‌سواد (51/3)، متأهل (91/9)، و دارای نمایه توده بدنی 30 و بالاتر بودند (46/3). توصیف واحدهای مورد مطالعه برحسب متغیرهای جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 ارائه شده است.
درادامه نوع اختلال مرتبط با سندرم متابولیک و شیوع آن در مبتلایان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر نیز بررسی شد که نتایج آن در جدول شماره 2 قابل مشاهده است.
طبق آنچه جدول شماره 3 نشان می‌دهد، 55 درصد از کل شرکت‌کنندگان دارای کیفیت خواب نامطلوب بودند.
در زنان و مردان، نسبت کیفیت خواب نامطلوب به‌ترتیب 59 و 51 درصد بود.
پس از بررسی ارتباط بین متغیرها مشخص شد بین سن، جنسیت، وضعیت تأهل، ترکیب زندگی و شاخص توده بدنی با کیفیت خواب ارتباط معنی‌داری وجود دارد و نتایج مربوط به آن در جدول شماره 4 ارائه شده است.
بحث
نتایج مطالعه حاضر حاکی از شیوع بالای اختلالات خواب در سالمندان شهر باغملک بود، به‌طوری‌که بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان دارای کیفیت نامطلوب خواب بودند.
یافته فوق با مطالعه اکوبو و همکاران [21] که نشان دادند شیوع اختلالات خواب در سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک در کشور ژاپن بسیار پایین است، همسو نیست. علت آن را می‌توان به عدم به‌کارگیری ابزار مشابه با مطالعه حاضر دانست. درعین‌حال بسیاری از مطالعات نیز با پژوهش حاضر همخوانی داشته‌اند. به‌عنوان‌مثال در مطالعه چوی و همکاران [16] که کیفیت خواب سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک در کشور کویت را در حد متوسط گزارش کردند بنابراین تقریباً با نتایج مطالعه حاضر مطابقت دارد.
برجی و همکاران در مطالعه‌ای به بررسی وضعیت کیفیت خواب سالمندان شهر ایلام پرداختند. یافته‌های این مطالعه حاکی از این بود که بیش از نیمی از سالمندان تحت مطالعه از کیفیت نامطلوب خواب برخوردار بودند [15]. در مطالعه برجی و همکاران نیز ابزار به‌کارگرفته‌شده مشابه پژوهش حاضر بود و نتایج نیز با مطالعه حاضر همخوانی دارد و به نظر می‌رسد کیفیت نامطلوب خواب در سالمندان یک موضوع جدی است و به‌طور خاص سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک مستلزم توجه ویژه هستند.
نصیری و همکاران در پژوهش خود که از ابزار کیفیت خواب پیترزبرگ بهره بردند نشان دادند حدود80 درصد از سالمندان بستری در بیمارستان امام خمینی(ره) شهر تهران دارای اختلال خواب هستند که میزان آن بیشتر از مطالعه حاضر است [20]، در توجیه این تفاوت می‌توان گفت که احتمالاً سالمندان بستری در بیمارستان به دلایل متعددی نظیر بیماری‌های مزمن و شرایط بستری در بیمارستان دچار اختلالات خواب شده‌اند، درحالی‌که شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر همگی از سالمندان شهر باغملک و غیربستری بودند.
مطالعه حاضر بیانگر این بود که زنان نسبت به مردان از کیفیت نامطلوب‌تر خواب برخوردار هستند، به‌طوری‌که شیوع خواب نامطوب در نیمی از زنان و نیمی از مردان وجود داشت و همچنین میانگین نمره پرسش‌نامه کیفیت خواب در زنان شرکت‌کننده اندکی نامطلوب‌تر از مردان بود که معنی‌دار بودن این اختلاف ازنظر بالینی باید بیشتر بررسی شود. مطالعه لی و همکاران [22] در کشور ژاپن نشان داد در سنین بالای50 سال، زنان شکایات بیشتری از کیفیت خواب دارند که با مطالعه حاضر همخوانی دارد. پنگ و همکاران گزارش کردند میزان شیوع اختلالات خواب در زنان و مردان در کمتر از 50 درصد شرکت‌کنندگان مشاهده شد که نشان از اختلاف چشمگیر کیفیت خواب در این پژوهش با مطالعه حاضر است. اگرچه ابزار مورداستفاده در پژوهش آنان مقیاس بی‌خوابی بود و با ابزار مطالعه حاضر قابل مقایسه نیست اما از این نظر که بیانگر شیوع بیشتر اختلالات خواب در زنان است، با مطالعه حاضر همسو است. به نظر می‌رسد بخشی از این منتسب به تغییرات فیزیولوژیک پس از یائسگی است که بر چرخه خواب زنان اثرات منفی و تأثیرگذاری برجای می‌گذارد (از جمله گرگرفتگی و تعریق شبانه )، چنانکه زنان پس از سنین یائسگی با تغییراتی همچون افزایش دفع مکرر ادرار و تأخیر به خواب رفتن مواجه می‌شوند [23].
از دیگر یافته‌های پژوهش حاضر این بود که افزایش سن یک عامل مرتبط با کیفیت نامطلوب خواب است. اگرچه مطالعه نصیری و همکاران [20] ارتباط معنی‌داری را بین میانگین نمرات پرسش‌نامه پیترزبرگ و سن گزارش نکردند اما شواهد متعدد دیگری نظیر مطالعه الراشد و همکاران [16]، گائو و همکاران [24] و پاپاس و همکاران [25] حاکی از وجود ارتباط بین افزایش سن و افت کیفیت خواب است. نتایج یک مرور نظام‌مند که در سال 2021 سلا و همکاران [26] انجام دادند نشان داده است که افزایش سن به‌عنوان یک عامل خطر مرتبط با افت کیفیت خواب است.
سایر نتایج نشان داد وضعیت همراهان زندگی ارتباط معنی‌داری با کیفیت خواب سالمندان دارد، به‌طوری‌که سالمندانی که تنها زندگی می کردند به‌طور معنی‌دار و چشمگیری کیفیت خواب پایین‌تری نسبت به سالمندانی که با همسر و یا فرزندان زندگی می‌کردند داشتند. این یافته با مطالعه نصیری و همکاران [20] همخوانی دارد. به نظر می‌رسد تنهایی یک عامل خطر برای بسیاری از بیماری‌هاست و به اختلالات خواب نیز منجر می‌شود. مطالعه کومادا و همکاران [27] در راستا با مطالعه حاضر بیانگر این بود که تنهایی به‌عنوان یک عامل خطر برای سلامت خواب در سالمندان مطرح است.
از دیگر یافته‌های مطالعه حاضر، ارتباط بین نمایه توده بدنی و کیفیت خواب بود، مطالعه حاضر نشان داد سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک که دارای چاقی (نمایه توده بدنی 30 و بالاتر) هستند، به‌طور چشمگیر و معناداری کیفیت خواب نامطلوب‌تری نسبت به سالمندان با نمایه توده بدنی نرمال و حتی سالمندان با اضافه وزن دارند. مطالعه چوی [16] و داوودی بروجردی [28] با این یافته همسو است. در مطالعه دیگری که توسط ابراهیمی ترکمانی انجام شد، یافته‌ها حاکی از وجود همبستگی بین چاقی و کیفیت پایین خواب بود [29]. وجود این ارتباط احتمالاً به دلایل مستقیم و غیرمستقیم برمی‌گردد. چاقی به‌طور مستقیم با متابولیسم سالمندان در ارتباط بوده و می‌تواند چرخه خواب را دچار تغییر کند و همین مسئله بر روی خواب سالمندان اثرگذار باشد [30]. ازطرف‌دیگر چاقی با پیامدهایی همچون آپنه خواب ارتباط دارد و این عامل خود می‌تواند با کاهش کیفیت خواب در سالمندان ارتباط تنگاتنگی داشته باشد [31]. از سوی دیگر چاقی به‌طور غیرمستقیم می‌تواند با کاهش کیفیت خواب در سالمندان مرتبط باشد. یکی از موارد مهمی که چاقی به‌طور غیرمستقیم بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد، این است که سالمندان با وزن بیشتر معمولاً تحرک کمتری داشته و همین عامل با کیفیت خواب در ارتباط است. مطالعات نشان می‌دهد فعالیت فیزیکی یکی از عوامل مؤثر در ارتقای کیفیت خواب سالمندان است [32].
نتیجه‌گیری
به‌طورکلی می‌توان گفت کیفیت خواب نامطلوب در بیش از نیمی از سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک شهر باغملک در ایران وجود دارد. در این رابطه می‌بایست در برنامه‌ریزی‌ها و مداخلات سیاستگذاران جامعه سالمندان، گروه‌های سنی بالاتر، زنان، افرادی که همسر آن‌ها فوت کرده و تنها زندگی می‌کنند و نیز افراد چاق در اولویت بیشتری قرار گیرند. همچنین باتوجه‌به مشخص شدن بیشترین مصادیق سندرم متابولیک یعنی دیابت، فشارخون بالا و چربی اضافی دور کمر، کادر بهداشت و متخصصین بالینی می‌توانند برنامه‌هایی همچون پیشگیری، مدیریت و درمان آن‌ها را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به منابع و زمان محدود اشاره کرد که امکان نمونه‌گیری با حجم بیشتری مقدور نبود که باعث شد تعداد برخی طبقات سالمندان نظیر سالمندان با توده بدنی کمتر از 5/18 و سالمندان مجرد/مطلقه بسیار کم بوده و امکان تحلیل و مقایسه دقیق برای این گروه‌ها فراهم نباشد.
دشواری در جلب رضایت برخی سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک برای شرکت در پژوهش و پاسخگویی به سؤالات پرسش‌نامه‌ها نیز یکی دیگر از محدودیت‌های پژوهش بود. برخی از آنان انجام چنین پژوهش‌هایی را عاری از هرگونه منفعت و مزیت برای خود می‌دانستند. بدین منظور آموزش‌هایی درمورد افزایش کیفیت خواب به شرکت‌کنندگان داده می‌شد. مورد سؤال بودن و علاقه داشتن به موضوع پژوهش از سوی مسئولین و سالمندان را می‌توان از نقاط قوت مطالعه برشمرد.
باتوجه‌به شناخت اختلالات خواب در مبتلایان به سندرم متابولیک، می‌توان اقدامات توانبخشی، مراقبتی و درمانی مربوط به این عوارض شایع را از طریق پرستاران به جامعه آموزش داد.
در پایان، طراحی و اجرای پژوهش‌هایی مشابه با مطالعه حاضر در سایر شهرهای کشور جهت مقایسه یافته‌ها و تعمیم‌پذیری بیشتر نتایج پیشنهاد می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش پس از دریافت کد اخلاق ( با مجوز و یا شناسه اخلاق IR.IAU.SRB.REC.1401.132) از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات اجرا شد. به شرکت‌کنندگان توضیحات لازم داده شده و موافقت آن‌ها به منظور شرکت آگاهانه، همچنین حق انصراف از مشارکت در پژوهش کسب شد. پژوهشگران در تمامی مراحل تحقیق خود را متعهد به عهدنامه هلسینکی دانسته و از اطلاعات شرکت‌کنندگان بدون فاش شدن هویت آنان استفاده شد.
حامی مالی
پژوهش برگرفته از پایان‌نامه مقطع ارشد سلامت سالمندی می‌باشد که هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است..
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان سالمندان عزیزی که در پژوهش شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
سالمند شدن جوامع یک پدیده شایع در عصر حاضر می‌باشد [1]. براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی، پیش بینی می‌شود تعداد افراد سالمند در سال 2050 به 1/5 میلیارد نفر برسد [2, 3]. به همین صورت جمعیت افراد 60 ساله و بالاتر در ایران نیز به 24 درصد در سال 1429 خواهد رسید [3 ,4].
اجزای سندرم متابولیک شامل چاقی شکمی، پرفشاری خون بالا، افزایش دمای بدن (هایپر ترمی )، گلیسیریدمی، کاهش HDL و مقاومت به انسولین می‌باشند. همه این عوامل در گروه‌های سنی بالا به‌شدت رو به افزایش است. بنابراین افزایش سن جوامع بیشترین نقش را در افزایش شیوع سندرم متابولیک دارد [5]. براساس مطالعات انجام‌شده در داخل کشور، میزان شیوع سندرم متابولیک در جمعیت سالمندان، به‌طور میانگین حدود 52 درصد گزارش شده است و به نظر می‌رسد این آمار در سال‌های آتی با افزایش بیشتری نیز همراه باشد [5]. سندرم متابولیک با عوارض و پیامدهای متعددی برای مبتلایان همراه است که بار اقتصادی زیادی را بر نظام بهداشتی درمانی تحمیل می‌کند [6, 7, 8]. نیاز به پایش مستمر وضعیت قندخون [9]، فشارخون [10]، کنترل رژیم غذایی [11]، اتخاذ رفتارهای بهداشتی، مدیریت استرس، مدیریت روابط بین فردی، داشتن فعالیت فیزیکی کافی [12]، کنترل و یا حتی کاهش وزن [10] از مهم‌ترین چالش‌های سالمندان مبتلا به سندم متابولیک می‌باشند [13]. این در حالی است که علاوه‌بر بیماری، شرایط دیگری نظیر از دست دادن شبکه اجتماعی و انزوای اجتماعی، بازنشستگی، از دست دادن همسر و سطح پایین اقتصادی، ممکن است نگرانی‌های مبتلایان به سندرم متابولیک را مضاعف کند [14].
اختلالات خواب یکی از مسائلی است که موجب آزردگی روانی سالمندان می‌شود و حتی در صورت درمان نشدن، می‌تواند وضعیت سلامت آنان را با خطر مواجه کند. برخی شواهد نشان می‌دهد خواب ناکافی احتمالاً با افزایش خطر سندرم متابولیک همراه است [15-17]. براساس این شواهد به نظر می‌رسد کیفیت مطلوب خواب به‌عنوان یک عامل بیولوژیک مهم، در کنترل فشارخون، دیابت، چاقی و چربی خون نقش دارد [16].
البته در این میان عواملی مداخله‌گر نیز وجود دارند که تأثیرات منفی و یا مثبتی بر سندرم متابولیک می‌گذارند که می‌توان به عادت‌های بهداشتی مناسب یا نامناسب، میزان جست‌وجوی اطلاعات مربوط به سلامتی، مراجعات مستمر به پزشک، ایمن‌سازی در برابر بیماری‌ها، ورزش کردن، رژیم غذایی، وضعیت مصرف مواد و الکل و میزان حساسیت افراد نسبت به وضعیت سلامتی اشاره کرد [18]. نتایج مطالعه چو و همکاران نشان داد افرادی که خواب کمتر از 7 ساعت در روز داشتند بیشتر دچار سندرم متابولیک شدند.
ازسوی‌دیگر گفته می‌شود ﻫــﺮ ﺑﯿﻤــﺎری ﺟﺴــمی ناشی از اختلالات متابولیک کــﻪ درد یــﺎ ﻧــﺎراﺣتی ﻗﺎﺑــﻞﻣﻼﺣﻈﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪ کند، می‌تواند کیفیت و کمیت ﺧﻮاب را تحت تأثیر قرار دهد [16]. اگرچه میزان شیوع و یا ارتباط بین سندرم متابولیک و کیفیت خواب در جامعه بزرگسالان تا حدودی بررسی و یا تأیید شده است اما هنوز این مسئله به‌طور خاص در جامعه سالمندان مطالعه نشده است.
همان‌طورکه به‌طور اجمالی بیان شد مطالعات بسیار محدودی درمورد اختلالات خواب در سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک در کشور انجام شده است، به‌طوری‌که درمورد شیوع آن در جامعه سالمند کشور، شواهد اندکی موجود می‌باشد. باتوجه‌به اینکه کشور با شتاب قابل‌توجهی با افزایش جمعیت سالمند و متعاقب آن افزایش احتمالی شیوع سندرم متابولیک مواجه است، به نظر می‌رسد بررسی وضعیت خواب این گروه از افراد و عوامل مرتبط با آن می‌تواند اطلاعات ارزشمندی در اختیار تصمیم‌گیرندگان و سیاستگذاران بخش سلامت قرار دهد. بدیهی است با شناخت عوامل مرتبط با مسئله، بهتر می‌توان برنامه‌ریزی و مداخلات لازم را اتخاذ کرد. پژوهش حاضر باهدف تعیین اختلالات خواب در سالمندان مبتلا به سندرم متابولیک شهر باغملک طراحی و اجرا شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر از نوع مقطعی است که در سال 1401 طی ماه‌های تیر تا مهر در شهر باغملک استان خوزستان ایران انجام شد و مدت‌زمان نمونه‌گیری آن 4 ماه بود. جامعه آماری در پژوهش حاضر شامل تمام افراد 60 سال و بالاتر بودند که تحت پوشش مراکز سلامت شهر باغملک بودند. معیارهای ورود به پژوهش شامل داشتن سن حداقل60 سال، ابتلا به سندرم متابولیک، برخورداری از قدرت شناختی و ارتباطی قابل‌قبول، عدم بروز سوگ عزیزان در 6 ماه اخیر، نداشتن سابقه بستری در 1 ماه اخیر، برخورداری از پرونده سلامت الکترونیک در مراکز سلامت تابعه و کسب رضایت آگاهانه کتبی بود. باتوجه‌به نوع مطالعه، از فرمول تعیین حجم نمونه مطالعات مقطعی استفاده شد. متغیر اصلی در پژوهش حاضر «کیفیت خواب» است و فرمول براساس این متغیر محاسبه شد. در فرمول، مقدار اطمینان 95% در نظر گرفته شد (1/96=Z)، بنابر مطالعات پیشین حدود نیمی از سالمندان دارای کیفیت خواب نامطلوب هستند و مقدار P نیز برابر با 0/5 لحاظ شد [15]. مقدار خطای موردقبول نیز 6 درصد در نظر گرفته شد. این مقدار خطا باتوجه‌به منابع و زمان موجود در نظر گرفته شد. باتوجه‌به توضیحات حجم نمونه و 30 نمونه به‌عنوان مقدار ریزش احتمالی به منظور اعتبار بیشتر، 298 شرکت‌کننده وارد مطالعه شدند.
روش نمونه‌گیری در پژوهش حاضر به‌صورت چند مرحله‌ای بود؛ به این صورت که مراکز سلامت شهری باغملک به‌عنوان خوشه در نظر گرفته شدند (6 خوشه) و به هر خوشه (مرکز سلامت) متناسب با جمعیت سالمندان تحت پوشش، حجم نمونه مشخصی تخصیص داده شد. سپس در هر خوشه، با کمک سامانه سیب، لیست سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک استخراج شد و با روش تصادفی منظم، نمونه‌های موردنظر مشخص شدند ( با تقسیم کل جمعیت بر تعداد نمونه موردنیاز از خوشه انتخابی‌شده عدد K به دست می‌آمد و با K فاصله از شماره 1 در لیست موجود، شماره‌های بعدی انتخاب می‌شدند). سپس افراد انتخاب‌شده طی تماس تلفنی به مرکز دعوت شدند تا جهت رضایت آگاهانه و کتبی و پرسشگری حضور یابند. چنانچه به هر دلیل امکان مراجعه توسط سالمندان امکان‌پذیر نبود، تیم پژوهش به منزل مراجعه می‌کرد و نسبت به ثبت اطلاعات اقدام شد. ازآنجاکه تعداد سالمندان بی‌سواد یا کم‌سواد زیاد بود، در اغلب موارد دریافت اطلاعات مبتنی بر مصاحبه بود.
ابزارهای پژوهش
پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی
به منظور بررسی برخی اطلاعات مهم و زمینه‌ای، مجموعه‌ای از گویه‌های جمعیت‌شناختی توسط تیم پژوهش طراحی شد. این آیتم‌ها شامل متغیرهای سن، جنسیت، وضعیت تأهل، وضعیت همراهان زندگی، شغل و میزان تحصیلات می‌باشد.
پرسش‌نامه کیفیت خواب پیترزبرگ (PSQI)
این پرسش‌نامه دارای 7 جزء برای توصیف کیفیت ذهنی خواب، تأخیر در به خواب رفتن، مدت‌زمان کل خواب بودن، کارایی و کفایت خواب (براساس نسبت طول مدت خواب واقعی بر کل زمان سپری‌شده در رختخواب)، اختلالات خواب (بیدار شدن شبانه فرد)، میزان داروهای خواب‌آور مصرفی و عملکرد نامناسب در طول روز (مشکلات تجربه‌شده فرد در طول روز ناشی از بی‌خوابی) بوده و در قالب 18 سؤال می‌باشد که نگرش فرد را درباره کیفیت خواب خود طی 1 ماه اخیر بررسی می‌کند. امتیاز هر سؤال از صفر (هرگز)، 1 (گهگاهی)، 2 (اغلب اوقات ) و 3 (همیشه) متغیر است. جمع نمرات اجزای 7 گانه، نمره کلی کیفیت خواب فرد را نشان می‌دهد که دامنه (0) تا (21) دارد. نمره بالاتر از 5 نمایانگر نامطلوب‌تر بودن کیفیت خواب است و هرچه نمره بالاتر باشد،کیفیت خواب پایین‌تر است. حداقل و حداکثر نمره هر خرده‌مقیاس (0) تا (3) است و مجموع نمرات همه خرده‌مقیاس‌ها بیانگر نمره کل کیفیت خواب است. چند مطالعه روایی و پایایی ابزار PSQI در سالمندان را بررسی کرده‌اند. به‌عنوان‌مثال به منظور تعیین پایایی از روش بررسی ثبات درونی استفاده شد که یافته‌ها نشان داد پایایی آزمون طبق آلفای کرونباخ 0/81 بوده است. همچنین سازگاری داخلی PSQI، 0/81 و نمره همبستگی مقیاس‌ها از 0/48 تا 0/71 بود. نتایج نشان داد نسخه فارسی شاخص کیفیت خواب پیتزبورگ از روایی و پایایی لازم برای جمعیت سالخورده ایران برخوردار بوده و می‌تواند توسط سایر مطالعات به‌عنوان ابزاری مفید استفاده شود [4، 18-20]. در این مطالعه نیز جهت بررسی پایایی پرسش‌نامه، آلفای کرونباخ گویه‌ها محاسبه گردید که ضریب همبستگی بین گویه‌ها 0/81 به دست آمد.
پرسش‌نامه مربوط به سؤالات سندرم متابولیک
در این بخش در مورد ابتلا به هریک از آیتم‌های سندرم متابولیک از شرکت‌کنندگان سؤال پرسیده شد. پرسش‌نامه ابتلا به سندرم متابولیک به‌طور محقق‌ساخته براساس معیارهای جهانی رایج [8] بود که با پرسش از سالمندان، ابتلا یا عدم ابتلای آنان به اختلالات مربوطه مشخص می‌شد.
در پژوهش حاضر توصیف اطلاعات با کمک تعداد، درصد، میانگین و انحراف‌معیار گزارش شد. بررسی توزیع نرمال داده‌ها از طریق آزمون کولموگروف-اسمیرنوف انجام شد. ازسوی‌دیگر به منظور مقایسه میانگین نمرات کیفیت خواب در دو گروه و یا بیش از دو گروه مستقل به‌ترتیب از آزمون‌های تی تست مستقل و آنالیز واریانس استفاده شد. به منظور بررسی ارتباط متغیرهای کیفی از آزمون کای‌اسکوئر استفاده شد. در تمام آزمون‌های آماری، مقدار P کمتر از 0/05 به منظور تعبیر معنی‌داری آزمون‌ها لحاظ شد. به منظور تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزار SPSS نسخه 22 استفاده شد.
یافته‌ها
به‌طورکلی 298 نفر در این مطالعه شرکت کردند که میانگین سنی آن‌ها 68/65 سال بود. بیشتر شرکت‌کنندگان زن (54/4)، خانه‌دار (54/4)، بی‌سواد (51/3)، متأهل (91/9)، و دارای نمایه توده بدنی 30 و بالاتر بودند (46/3). توصیف واحدهای مورد مطالعه برحسب متغیرهای جمعیت‌شناختی در جدول شماره 1 ارائه شده است.
درادامه نوع اختلال مرتبط با سندرم متابولیک و شیوع آن در مبتلایان شرکت‌کننده در مطالعه حاضر نیز بررسی شد که نتایج آن در جدول شماره 2 قابل مشاهده است.
طبق آنچه جدول شماره 3 نشان می‌دهد، 55 درصد از کل شرکت‌کنندگان دارای کیفیت خواب نامطلوب بودند.
در زنان و مردان، نسبت کیفیت خواب نامطلوب به‌ترتیب 59 و 51 درصد بود.
پس از بررسی ارتباط بین متغیرها مشخص شد بین سن، جنسیت، وضعیت تأهل، ترکیب زندگی و شاخص توده بدنی با کیفیت خواب ارتباط معنی‌داری وجود دارد و نتایج مربوط به آن در جدول شماره 4 ارائه شده است.
بحث
نتایج مطالعه حاضر حاکی از شیوع بالای اختلالات خواب در سالمندان شهر باغملک بود، به‌طوری‌که بیش از نیمی از شرکت‌کنندگان دارای کیفیت نامطلوب خواب بودند.
یافته فوق با مطالعه اکوبو و همکاران [21] که نشان دادند شیوع اختلالات خواب در سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک در کشور ژاپن بسیار پایین است، همسو نیست. علت آن را می‌توان به عدم به‌کارگیری ابزار مشابه با مطالعه حاضر دانست. درعین‌حال بسیاری از مطالعات نیز با پژوهش حاضر همخوانی داشته‌اند. به‌عنوان‌مثال در مطالعه چوی و همکاران [16] که کیفیت خواب سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک در کشور کویت را در حد متوسط گزارش کردند بنابراین تقریباً با نتایج مطالعه حاضر مطابقت دارد.
برجی و همکاران در مطالعه‌ای به بررسی وضعیت کیفیت خواب سالمندان شهر ایلام پرداختند. یافته‌های این مطالعه حاکی از این بود که بیش از نیمی از سالمندان تحت مطالعه از کیفیت نامطلوب خواب برخوردار بودند [15]. در مطالعه برجی و همکاران نیز ابزار به‌کارگرفته‌شده مشابه پژوهش حاضر بود و نتایج نیز با مطالعه حاضر همخوانی دارد و به نظر می‌رسد کیفیت نامطلوب خواب در سالمندان یک موضوع جدی است و به‌طور خاص سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک مستلزم توجه ویژه هستند.
نصیری و همکاران در پژوهش خود که از ابزار کیفیت خواب پیترزبرگ بهره بردند نشان دادند حدود80 درصد از سالمندان بستری در بیمارستان امام خمینی(ره) شهر تهران دارای اختلال خواب هستند که میزان آن بیشتر از مطالعه حاضر است [20]، در توجیه این تفاوت می‌توان گفت که احتمالاً سالمندان بستری در بیمارستان به دلایل متعددی نظیر بیماری‌های مزمن و شرایط بستری در بیمارستان دچار اختلالات خواب شده‌اند، درحالی‌که شرکت‌کنندگان در مطالعه حاضر همگی از سالمندان شهر باغملک و غیربستری بودند.
مطالعه حاضر بیانگر این بود که زنان نسبت به مردان از کیفیت نامطلوب‌تر خواب برخوردار هستند، به‌طوری‌که شیوع خواب نامطوب در نیمی از زنان و نیمی از مردان وجود داشت و همچنین میانگین نمره پرسش‌نامه کیفیت خواب در زنان شرکت‌کننده اندکی نامطلوب‌تر از مردان بود که معنی‌دار بودن این اختلاف ازنظر بالینی باید بیشتر بررسی شود. مطالعه لی و همکاران [22] در کشور ژاپن نشان داد در سنین بالای50 سال، زنان شکایات بیشتری از کیفیت خواب دارند که با مطالعه حاضر همخوانی دارد. پنگ و همکاران گزارش کردند میزان شیوع اختلالات خواب در زنان و مردان در کمتر از 50 درصد شرکت‌کنندگان مشاهده شد که نشان از اختلاف چشمگیر کیفیت خواب در این پژوهش با مطالعه حاضر است. اگرچه ابزار مورداستفاده در پژوهش آنان مقیاس بی‌خوابی بود و با ابزار مطالعه حاضر قابل مقایسه نیست اما از این نظر که بیانگر شیوع بیشتر اختلالات خواب در زنان است، با مطالعه حاضر همسو است. به نظر می‌رسد بخشی از این منتسب به تغییرات فیزیولوژیک پس از یائسگی است که بر چرخه خواب زنان اثرات منفی و تأثیرگذاری برجای می‌گذارد (از جمله گرگرفتگی و تعریق شبانه )، چنانکه زنان پس از سنین یائسگی با تغییراتی همچون افزایش دفع مکرر ادرار و تأخیر به خواب رفتن مواجه می‌شوند [23].
از دیگر یافته‌های پژوهش حاضر این بود که افزایش سن یک عامل مرتبط با کیفیت نامطلوب خواب است. اگرچه مطالعه نصیری و همکاران [20] ارتباط معنی‌داری را بین میانگین نمرات پرسش‌نامه پیترزبرگ و سن گزارش نکردند اما شواهد متعدد دیگری نظیر مطالعه الراشد و همکاران [16]، گائو و همکاران [24] و پاپاس و همکاران [25] حاکی از وجود ارتباط بین افزایش سن و افت کیفیت خواب است. نتایج یک مرور نظام‌مند که در سال 2021 سلا و همکاران [26] انجام دادند نشان داده است که افزایش سن به‌عنوان یک عامل خطر مرتبط با افت کیفیت خواب است.
سایر نتایج نشان داد وضعیت همراهان زندگی ارتباط معنی‌داری با کیفیت خواب سالمندان دارد، به‌طوری‌که سالمندانی که تنها زندگی می کردند به‌طور معنی‌دار و چشمگیری کیفیت خواب پایین‌تری نسبت به سالمندانی که با همسر و یا فرزندان زندگی می‌کردند داشتند. این یافته با مطالعه نصیری و همکاران [20] همخوانی دارد. به نظر می‌رسد تنهایی یک عامل خطر برای بسیاری از بیماری‌هاست و به اختلالات خواب نیز منجر می‌شود. مطالعه کومادا و همکاران [27] در راستا با مطالعه حاضر بیانگر این بود که تنهایی به‌عنوان یک عامل خطر برای سلامت خواب در سالمندان مطرح است.
از دیگر یافته‌های مطالعه حاضر، ارتباط بین نمایه توده بدنی و کیفیت خواب بود، مطالعه حاضر نشان داد سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک که دارای چاقی (نمایه توده بدنی 30 و بالاتر) هستند، به‌طور چشمگیر و معناداری کیفیت خواب نامطلوب‌تری نسبت به سالمندان با نمایه توده بدنی نرمال و حتی سالمندان با اضافه وزن دارند. مطالعه چوی [16] و داوودی بروجردی [28] با این یافته همسو است. در مطالعه دیگری که توسط ابراهیمی ترکمانی انجام شد، یافته‌ها حاکی از وجود همبستگی بین چاقی و کیفیت پایین خواب بود [29]. وجود این ارتباط احتمالاً به دلایل مستقیم و غیرمستقیم برمی‌گردد. چاقی به‌طور مستقیم با متابولیسم سالمندان در ارتباط بوده و می‌تواند چرخه خواب را دچار تغییر کند و همین مسئله بر روی خواب سالمندان اثرگذار باشد [30]. ازطرف‌دیگر چاقی با پیامدهایی همچون آپنه خواب ارتباط دارد و این عامل خود می‌تواند با کاهش کیفیت خواب در سالمندان ارتباط تنگاتنگی داشته باشد [31]. از سوی دیگر چاقی به‌طور غیرمستقیم می‌تواند با کاهش کیفیت خواب در سالمندان مرتبط باشد. یکی از موارد مهمی که چاقی به‌طور غیرمستقیم بر کیفیت خواب تأثیر می‌گذارد، این است که سالمندان با وزن بیشتر معمولاً تحرک کمتری داشته و همین عامل با کیفیت خواب در ارتباط است. مطالعات نشان می‌دهد فعالیت فیزیکی یکی از عوامل مؤثر در ارتقای کیفیت خواب سالمندان است [32].
نتیجه‌گیری
به‌طورکلی می‌توان گفت کیفیت خواب نامطلوب در بیش از نیمی از سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک شهر باغملک در ایران وجود دارد. در این رابطه می‌بایست در برنامه‌ریزی‌ها و مداخلات سیاستگذاران جامعه سالمندان، گروه‌های سنی بالاتر، زنان، افرادی که همسر آن‌ها فوت کرده و تنها زندگی می‌کنند و نیز افراد چاق در اولویت بیشتری قرار گیرند. همچنین باتوجه‌به مشخص شدن بیشترین مصادیق سندرم متابولیک یعنی دیابت، فشارخون بالا و چربی اضافی دور کمر، کادر بهداشت و متخصصین بالینی می‌توانند برنامه‌هایی همچون پیشگیری، مدیریت و درمان آن‌ها را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهند.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر می‌توان به منابع و زمان محدود اشاره کرد که امکان نمونه‌گیری با حجم بیشتری مقدور نبود که باعث شد تعداد برخی طبقات سالمندان نظیر سالمندان با توده بدنی کمتر از 5/18 و سالمندان مجرد/مطلقه بسیار کم بوده و امکان تحلیل و مقایسه دقیق برای این گروه‌ها فراهم نباشد.
دشواری در جلب رضایت برخی سالمندان مبتلابه سندرم متابولیک برای شرکت در پژوهش و پاسخگویی به سؤالات پرسش‌نامه‌ها نیز یکی دیگر از محدودیت‌های پژوهش بود. برخی از آنان انجام چنین پژوهش‌هایی را عاری از هرگونه منفعت و مزیت برای خود می‌دانستند. بدین منظور آموزش‌هایی درمورد افزایش کیفیت خواب به شرکت‌کنندگان داده می‌شد. مورد سؤال بودن و علاقه داشتن به موضوع پژوهش از سوی مسئولین و سالمندان را می‌توان از نقاط قوت مطالعه برشمرد.
باتوجه‌به شناخت اختلالات خواب در مبتلایان به سندرم متابولیک، می‌توان اقدامات توانبخشی، مراقبتی و درمانی مربوط به این عوارض شایع را از طریق پرستاران به جامعه آموزش داد.
در پایان، طراحی و اجرای پژوهش‌هایی مشابه با مطالعه حاضر در سایر شهرهای کشور جهت مقایسه یافته‌ها و تعمیم‌پذیری بیشتر نتایج پیشنهاد می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این پژوهش پس از دریافت کد اخلاق ( با مجوز و یا شناسه اخلاق IR.IAU.SRB.REC.1401.132) از دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات اجرا شد. به شرکت‌کنندگان توضیحات لازم داده شده و موافقت آن‌ها به منظور شرکت آگاهانه، همچنین حق انصراف از مشارکت در پژوهش کسب شد. پژوهشگران در تمامی مراحل تحقیق خود را متعهد به عهدنامه هلسینکی دانسته و از اطلاعات شرکت‌کنندگان بدون فاش شدن هویت آنان استفاده شد.
حامی مالی
پژوهش برگرفته از پایان‌نامه مقطع ارشد سلامت سالمندی می‌باشد که هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است..
مشارکت نویسندگان
تمام نویسندگان در آماده‌سازی این مقاله مشارکت داشتند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان سالمندان عزیزی که در پژوهش شرکت کردند، تشکر و قدردانی می‌کنند.
References
1.Statistical Centre of Iran. [Iran-Statistical-Yearbook.2019-2020 (Persian)] .Tehran: Statistical Centre of Iran; 2020. [Link]
2.Mirzaie M, Darabi S. [Population aging in Iran and rising health care costs (Persian)]. Iran J Ageing. 2017; 12(2):156-69. [DOI:10.21859/sija-1202156]
3.Netzer NC Chair, Ancoli-Israel S Co-Chair, Bliwise DL, Fulda S, Roffe C, Almeida F, et al. Principles of practice parameters for the treatment of sleep disordered breathing in the elderly and frail elderly: The consensus of the International Geriatric Sleep Medicine Task Force. Eur Respir J. 2016; 48(4):992-1018. [DOI:10.1183/13993003.01975-2015] [PMID]
4.Rezaei B, Shooshtarizadeh S. [Factors related to sleep quality among elderly residing at Isfahan nursing homes (Persian)]. J Geriatr Nurs. 2016; 2(2):37-49. [Link]
5.Kalan Farmanfarma K, Kaykhaei MA, Adineh HA, Mohammadi M, Dabiri S, Ansari-Moghaddam A. Prevalence of metabolic syndrome in Iran: A meta-analysis of 69 studies. Diabetes Metab Syndr. 2019; 13(1):792-9. [DOI:10.1016/j.dsx.2018.11.055] [PMID]
6.Mohammadi M M, Esmaeilivand M. [Attitudes toward caring of the elderly from the perspective of nursing and midwifery students in Kermanshah Province in 2015 (Persian)]. Iran J Ageing. 2017; 11(4):476-83. [DOI:10.21859/sija-1104476]
7.Baldoni NR, Aquino JA, Sanches-Giraud C, Di Lorenzo Oliveira C, de Figueiredo RC, Cardoso CS, et al. Effectiveness of individual strategies for the empowerment of patients with diabetes mellitus: A systematic review with meta-analysis. Prim Care Diabetes. 2017; 11(2):201-11. [DOI:10.1016/j.pcd.2016.09.006] [PMID]
8.Vares Z, Asayesh H, Aliakbarzade Arani Z, Sharififard F. [Related factors in the quality of life of diabetic elderlies (Persian)]. Iran J Diabetes Lipid Disord. 2017; 16(5):261-8. [Link]
9.Azimi-Nezhad M, Herbeth B, Siest G, Dadé S, Ndiaye NC, Esmaily H, et al. High prevalence of metabolic syndrome in Iran in comparison with France: What are the components that explain this? Metab Syndr Relat Disord. 2012; 10(3):181-8. [DOI:10.1089/met.2011.0097] [PMID]
10.Forsythe RO, Hinchliffe RJ. Assessment of foot perfusion in patients with a diabetic foot ulcer. Diabetes Metab Res Rev. 2016; 32(Suppl 1):232-8. [DOI:10.1002/dmrr.2756] [PMID]
11.Yeung S, Soliternik J, Mazzola N. Nutritional supplements for the prevention of diabetes mellitus and its complications. J Nutr Intermed Metab. 2018; 14:16-21. [DOI:10.1016/j.jnim.2018.07.003]
12.Vahedi H, Khosravi A, Sadeghi Z, Aliyari R, Shabankhamseh A, Mahdavian M, et al. Health-promoting lifestyle in patients with and without diabetes in Iran. Health Scope. 2017; 6(2):e39428. [DOI:10.5812/jhealthscope.39428]
13.American Diabetes Association. 4. Lifestyle Management: Standards of Medical Care in Diabetes-2018. Diabetes Care. 2018; 41(Suppl 1):S38-50. [DOI:10.2337/dc18-S004] [PMID]
14.Funnell MM, Anderson RM. Empowerment and self-management of diabetes. Clin Diabetes. 2004; 22(3):123-7. [DOI:10.2337/diaclin.22.3.123]
15.Borji M, Jahani S, Shiri P, Azami M. [Assessing the status of sleep quality in elderly city of Ilam in 2015 (Persian)]. J Geriatr Nurs. 2016; 2(3):44-53. [DOI:10.21859/jgn.2.3.44]
16.Choi JK, Kim MY, Kim JK, Park JK, Oh SS, Koh SB, et al. Association between short sleep duration and high incidence of metabolic syndrome in midlife women. Tohoku J Exp Med. 2011; 225(3):187-93. [DOI:10.1620/tjem.225.187] [PMID]
17.Xie J, Li Y, Zhang Y, Vgontzas AN, Basta M, Chen B, et al. Sleep duration and metabolic syndrome: An updated systematic review and meta-analysis. Sleep Med Rev. 2021; 59:101451. [DOI:10.1016/j.smrv.2021.101451] [PMID]
18.Khodaparast S, Abdi H, Bakhshalipour V, Babaee Bigham Lahiji M. [The effect of aerobic exercise on improving the mental quality of sleep and quality of life of the elderly (Persian)]. Res Behav Sci. 2022; 19(4):662-70. [DOI:10.52547/rbs.19.4.662]
19.Nóbrega PV, Maciel AC, de Almeida Holanda CM, Oliveira Guerra R, Araújo JF. Sleep and frailty syndrome in elderly residents of long-stay institutions: A cross-sectional study. Geriatr Gerontol Int. 2014; 14(3):605-12. [DOI:10.1111/ggi.12144] [PMID]
20.Nasiri K, Behnam Movahed M, Jafari M, Poorhamzeh S. [Evaluation of sleep quality and related factors in the elderly patients in Imam Khomeini Hospital of Khalkhal, 2016 (Persian)]. J Health. 2020; 10(4):480-8. [DOI:10.29252/j.health.10.4.480]
21.Okubo N, Matsuzaka M, Takahashi I, Sawada K, Sato S, Akimoto N, et al. Relationship between self-reported sleep quality and metabolic syndrome in general population. BMC Public Health. 2014; 14:562. [DOI:10.1186/1471-2458-14-562] [PMID]
22.Li L, Nakamura T, Hayano J, Yamamoto Y. Age and gender differences in objective sleep properties using large-scale body acceleration data in a Japanese population. Sci Rep. 2021; 11(1):9970. [DOI:10.1038/s41598-021-89341-x] [PMID]
23.Yi M, Wang S, Wu T, Zhang X, Jiang L, Fang X. Effects of exogenous melatonin on sleep quality and menopausal symptoms in menopausal women: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Menopause. 2021; 28(6):717-25. [DOI:10.1097/GME.0000000000001757] [PMID]
24.Gao X, Huang N, Guo X, Huang T. Role of sleep quality in the acceleration of biological aging and its potential for preventive interaction on air pollution insults: Findings from the UK Biobank cohort. Aging Cell. 2022; 21(5):e13610. [DOI:10.1111/acel.13610] [PMID]
25.Pappas JA, Miner B. Sleep deficiency in the elderly. Clin Chest Med. 2022; 43(2):273-86. [DOI:10.1016/j.ccm.2022.02.005] [PMID]
26.Sella E, Miola L, Toffalini E, Borella E. The relationship between sleep quality and quality of life in aging: A systematic review and meta-analysis. Health Psychol Rev. 2023; 17(1):169-91. [DOI:10.1080/17437199.2021.1974309] [PMID]
27.Komada Y. Effects of loneliness and social isolation on sleep health. Sleep Biol Rhythms. 2022; 20(2):149. [DOI:10.1007/s41105-022-00378-5] [PMID]
28.Davodi Boroujerdi Q, Ahmadi M, Moradi P, Jafari M. [Investigating factors affecting sleep quality in the elderly suffering from coronary artery diseasee (Persian)]. Res Med. 2020; 44(4):594-9. [Link]
29.Ebrahemi-Torkmani B, Siahkouhian M, Azizkhahe-Alanag S. [The assessment of correlation between sleep quality and lung function indices and body mass index in active and inactive male students of Mohaghegh Ardabili University in 2017 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2017; 16(8):743-56. [Link]
30.Chen S, Zhang X, Du W, Fan L, Zhang F. Association of insufficient sleep and skipping breakfast with overweight/obesity in children and adolescents: Findings from a cross-sectional provincial surveillance project in Jiangsu. Pediatr Obes. 2022; 17(11):e12950. [DOI:10.1111/ijpo.12950] [PMID]
31.Bachrach K, Danis DO 3rd, Cohen MB, Levi JR. The relationship between obstructive sleep apnea and pediatric obesity: A nationwide analysis. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2022; 131(5):520-6. [DOI:10.1177/00034894211028489] [PMID]
2.Mirzaie M, Darabi S. [Population aging in Iran and rising health care costs (Persian)]. Iran J Ageing. 2017; 12(2):156-69. [DOI:10.21859/sija-1202156]
3.Netzer NC Chair, Ancoli-Israel S Co-Chair, Bliwise DL, Fulda S, Roffe C, Almeida F, et al. Principles of practice parameters for the treatment of sleep disordered breathing in the elderly and frail elderly: The consensus of the International Geriatric Sleep Medicine Task Force. Eur Respir J. 2016; 48(4):992-1018. [DOI:10.1183/13993003.01975-2015] [PMID]
4.Rezaei B, Shooshtarizadeh S. [Factors related to sleep quality among elderly residing at Isfahan nursing homes (Persian)]. J Geriatr Nurs. 2016; 2(2):37-49. [Link]
5.Kalan Farmanfarma K, Kaykhaei MA, Adineh HA, Mohammadi M, Dabiri S, Ansari-Moghaddam A. Prevalence of metabolic syndrome in Iran: A meta-analysis of 69 studies. Diabetes Metab Syndr. 2019; 13(1):792-9. [DOI:10.1016/j.dsx.2018.11.055] [PMID]
6.Mohammadi M M, Esmaeilivand M. [Attitudes toward caring of the elderly from the perspective of nursing and midwifery students in Kermanshah Province in 2015 (Persian)]. Iran J Ageing. 2017; 11(4):476-83. [DOI:10.21859/sija-1104476]
7.Baldoni NR, Aquino JA, Sanches-Giraud C, Di Lorenzo Oliveira C, de Figueiredo RC, Cardoso CS, et al. Effectiveness of individual strategies for the empowerment of patients with diabetes mellitus: A systematic review with meta-analysis. Prim Care Diabetes. 2017; 11(2):201-11. [DOI:10.1016/j.pcd.2016.09.006] [PMID]
8.Vares Z, Asayesh H, Aliakbarzade Arani Z, Sharififard F. [Related factors in the quality of life of diabetic elderlies (Persian)]. Iran J Diabetes Lipid Disord. 2017; 16(5):261-8. [Link]
9.Azimi-Nezhad M, Herbeth B, Siest G, Dadé S, Ndiaye NC, Esmaily H, et al. High prevalence of metabolic syndrome in Iran in comparison with France: What are the components that explain this? Metab Syndr Relat Disord. 2012; 10(3):181-8. [DOI:10.1089/met.2011.0097] [PMID]
10.Forsythe RO, Hinchliffe RJ. Assessment of foot perfusion in patients with a diabetic foot ulcer. Diabetes Metab Res Rev. 2016; 32(Suppl 1):232-8. [DOI:10.1002/dmrr.2756] [PMID]
11.Yeung S, Soliternik J, Mazzola N. Nutritional supplements for the prevention of diabetes mellitus and its complications. J Nutr Intermed Metab. 2018; 14:16-21. [DOI:10.1016/j.jnim.2018.07.003]
12.Vahedi H, Khosravi A, Sadeghi Z, Aliyari R, Shabankhamseh A, Mahdavian M, et al. Health-promoting lifestyle in patients with and without diabetes in Iran. Health Scope. 2017; 6(2):e39428. [DOI:10.5812/jhealthscope.39428]
13.American Diabetes Association. 4. Lifestyle Management: Standards of Medical Care in Diabetes-2018. Diabetes Care. 2018; 41(Suppl 1):S38-50. [DOI:10.2337/dc18-S004] [PMID]
14.Funnell MM, Anderson RM. Empowerment and self-management of diabetes. Clin Diabetes. 2004; 22(3):123-7. [DOI:10.2337/diaclin.22.3.123]
15.Borji M, Jahani S, Shiri P, Azami M. [Assessing the status of sleep quality in elderly city of Ilam in 2015 (Persian)]. J Geriatr Nurs. 2016; 2(3):44-53. [DOI:10.21859/jgn.2.3.44]
16.Choi JK, Kim MY, Kim JK, Park JK, Oh SS, Koh SB, et al. Association between short sleep duration and high incidence of metabolic syndrome in midlife women. Tohoku J Exp Med. 2011; 225(3):187-93. [DOI:10.1620/tjem.225.187] [PMID]
17.Xie J, Li Y, Zhang Y, Vgontzas AN, Basta M, Chen B, et al. Sleep duration and metabolic syndrome: An updated systematic review and meta-analysis. Sleep Med Rev. 2021; 59:101451. [DOI:10.1016/j.smrv.2021.101451] [PMID]
18.Khodaparast S, Abdi H, Bakhshalipour V, Babaee Bigham Lahiji M. [The effect of aerobic exercise on improving the mental quality of sleep and quality of life of the elderly (Persian)]. Res Behav Sci. 2022; 19(4):662-70. [DOI:10.52547/rbs.19.4.662]
19.Nóbrega PV, Maciel AC, de Almeida Holanda CM, Oliveira Guerra R, Araújo JF. Sleep and frailty syndrome in elderly residents of long-stay institutions: A cross-sectional study. Geriatr Gerontol Int. 2014; 14(3):605-12. [DOI:10.1111/ggi.12144] [PMID]
20.Nasiri K, Behnam Movahed M, Jafari M, Poorhamzeh S. [Evaluation of sleep quality and related factors in the elderly patients in Imam Khomeini Hospital of Khalkhal, 2016 (Persian)]. J Health. 2020; 10(4):480-8. [DOI:10.29252/j.health.10.4.480]
21.Okubo N, Matsuzaka M, Takahashi I, Sawada K, Sato S, Akimoto N, et al. Relationship between self-reported sleep quality and metabolic syndrome in general population. BMC Public Health. 2014; 14:562. [DOI:10.1186/1471-2458-14-562] [PMID]
22.Li L, Nakamura T, Hayano J, Yamamoto Y. Age and gender differences in objective sleep properties using large-scale body acceleration data in a Japanese population. Sci Rep. 2021; 11(1):9970. [DOI:10.1038/s41598-021-89341-x] [PMID]
23.Yi M, Wang S, Wu T, Zhang X, Jiang L, Fang X. Effects of exogenous melatonin on sleep quality and menopausal symptoms in menopausal women: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Menopause. 2021; 28(6):717-25. [DOI:10.1097/GME.0000000000001757] [PMID]
24.Gao X, Huang N, Guo X, Huang T. Role of sleep quality in the acceleration of biological aging and its potential for preventive interaction on air pollution insults: Findings from the UK Biobank cohort. Aging Cell. 2022; 21(5):e13610. [DOI:10.1111/acel.13610] [PMID]
25.Pappas JA, Miner B. Sleep deficiency in the elderly. Clin Chest Med. 2022; 43(2):273-86. [DOI:10.1016/j.ccm.2022.02.005] [PMID]
26.Sella E, Miola L, Toffalini E, Borella E. The relationship between sleep quality and quality of life in aging: A systematic review and meta-analysis. Health Psychol Rev. 2023; 17(1):169-91. [DOI:10.1080/17437199.2021.1974309] [PMID]
27.Komada Y. Effects of loneliness and social isolation on sleep health. Sleep Biol Rhythms. 2022; 20(2):149. [DOI:10.1007/s41105-022-00378-5] [PMID]
28.Davodi Boroujerdi Q, Ahmadi M, Moradi P, Jafari M. [Investigating factors affecting sleep quality in the elderly suffering from coronary artery diseasee (Persian)]. Res Med. 2020; 44(4):594-9. [Link]
29.Ebrahemi-Torkmani B, Siahkouhian M, Azizkhahe-Alanag S. [The assessment of correlation between sleep quality and lung function indices and body mass index in active and inactive male students of Mohaghegh Ardabili University in 2017 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2017; 16(8):743-56. [Link]
30.Chen S, Zhang X, Du W, Fan L, Zhang F. Association of insufficient sleep and skipping breakfast with overweight/obesity in children and adolescents: Findings from a cross-sectional provincial surveillance project in Jiangsu. Pediatr Obes. 2022; 17(11):e12950. [DOI:10.1111/ijpo.12950] [PMID]
31.Bachrach K, Danis DO 3rd, Cohen MB, Levi JR. The relationship between obstructive sleep apnea and pediatric obesity: A nationwide analysis. Ann Otol Rhinol Laryngol. 2022; 131(5):520-6. [DOI:10.1177/00034894211028489] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
