مقدمه
با گسترش جهانی ویروس کرونا از سال 2019، ترس و وحشت زیادی در مردم جهان القا شد [
1]. این بیماری علاوه بر اثرگذاری بر سلامت جسمی، دارای اثرات روانشناختی مانند اضطراب است که ناشی از رویکرد طبیعی بدن در پاسخ به موقعیتهای فاجعهبار، ناشناخته بودن این بیماری و بالا بودن شانس ابتلا به آن است [
2-
4]. اضطراب میتواند تعادل فیزیولوژیکی بدن را از بین ببرد و باعث تضعیف سیستم ایمنی شود [
5]. بنابراین درک تغییرات روانشناختی ناشی از شیوع پاندمی کرونا ضروری است [
1]. براساس پژوهشهای انجامشده، انتشار بیماری کرونا باعث افزایش استرس و اضطراب در بین تمام مردم جهان ازجمله ایران شده است [
6].
بهطورکلی در این پاندمی کاهش سلامت روان افراد بهخصوص کارکنان درگیر با فرایند درمان این بیماری مشاهده شده است [
7]. مطالعات نشان میدهند پرستاران متناسب با شغل خود در ارتباط با عوامل افزاینده استرس و اضطراب ازجمله مرگ، سختی کار، کمبود وسایل محافظتی، عدم حمایت، قرار گرفتن در معرض انواع مواد شیمیایی، عموماً اثرات روانشناختی بیشتری را در این پاندمی متحمل میشوند [
8, 9, 10]. بنابراین رویکردهای روانشناختی که به حفظ و ارتقای سلامت روان در این شرایط کمک میکنند، اهمیت بسزایی دارند [
11]. انعطافپذیری شناختی یکی از رویکردهایی است که سبب سازگاری فرد با محیط و شرایط حاضر میشود [
12].
درواقع، افراد انعطافپذیر در برخورد با چالشها و موقعیتهای جدید، با پذیرش و بازسازی چهارچوب فکری خود در تلاش برای رسیدن به سازگاری با آن موقعیت هستند که سبب ارتقای عملکرد اجرایی و انطباقی در فرد میشود [
13،
14]. براساس مطالعه داوسن و همکاران، انعطافپذیری روانشناختی سبب مقابله بهتر و احساس تندرستی بیشتر در مواجهه با پاندمی کرونا میشود و حفظ و ارتقای سلامت روان را بهدنبال دارد [
15]. کروسکا و همکاران نیز به این نتیجه رسیدند که انعطافپذیری عامل محافظتی از سلامت روان در برابر پاندمی و عواقب آن ازجمله بیکاری و تعطیلی است [
16]. در مطالعه طالبی مشخص شد افزایش انعطافپذیری شناختی میتواند سبب کاهش اضطراب ناشی از کرونا شود [
6]. علیرغم پژوهشهای انجامشده در این زمینه، اثرگذاری متغیرهای زمینهای مانند تحصیلات، فعالیت بدنی، سابقه کار، وضعیت شغلی، بخش محل خدمت، ابتلا به بیماری مزمن، سابقه ابتلا به ویروس کرونا و سابقه کار در مرکز کرونا، بر انعطافپذیری شناختی و اضطراب ناشی از کرونا ناشناخته است. در پژوهش حاضر از نمونهگیری طبقهای با تخصیص متناسب هر بخش استفاده شد که برخلاف مطالعات گذشته شانس تصادفی انتخاب شدن و واقعیتپذیری بیشتر را رقم میزند. بنابراین با در نظر گرفتن نوآوریهای ذکرشده در این پژوهش، به بررسی ارتباط انعطافپذیری شناختی با اضطراب ناشی از کرونا در پرستاران پرداخته شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر، یک مطالعه تحلیلی ـ توصیفی از نوع مقطعی است که بر روی 120 نفر از پرستاران زن و مرد شاغل در یکی از بیمارستانهای وابسته به دانشگاه علومپزشکی اراک انجام شد. نمونهگیری از تاریخ 1400/05/20 لغایت 1400/08/10 به روش طبقهای و با تخصیص متناسب از پرستاران هر بخش بیمارستان صورت گرفت. پژوهشگر پس از کسب کد اخلاق و مجوزهای لازم از دانشگاه و هماهنگی با مسئولین، جهت یافتن مشارکتکنندگان در پژوهش لیست تمامی پرستاران زن و مرد شاغل را از بیمارستان اخذ کرده و با انتخاب تصادفی و تخصیص طبقهای بخشها، تعدادی از پرستاران زن و مرد را مشخص کرد. سپس با کسب رضایت آگاهانه جهت مشارکت در تحقیق از آنها و توضیح اهداف و روش پژوهش، پرسشنامههای مربوطه را در اختیار آنان قرار داد. معیار ورود به این مطالعه شامل شاغل بودن در بیمارستان، حداقل 6 ماه سابقه کاری و داشتن رضایت آگاهانه بود و ازآنجاکه مطالعه مقطعی است، معیار خروجی در نظر گرفته نشد. جهت تعیین حجم نمونه براساس مقالات مشابه [
17] و بر حسب شرایط مطالعه، خطای نوع اول 0/05=α و 0/10=β و 0/30-=r در نظر گرفته شد و حداقل حجم نمونه 113 نفر محاسبه شد که با احتساب 5 درصد ریزش، حجم نمونه 120 نفر تعیین شد.
فرم اطلاعات جمعیتشناختی
این فرم شامل متغیرهایی ازجمله جنس، سن، وضعیت تأهل، تعداد فرزند، تحصیلات، فعالیت بدنی، سابقه کار، وضعیت شغلی، بخش محل خدمت، سوابق بیماریهای مزمن، سابقه ابتلا به ویروس کرونا و سابقه کار در مرکز کرونا بود که در اختیار شرکتکنندگان قرار گرفت.
پرسشنامه انعطافپذیری شناختی
این پرسشنامه شامل 20 پرسش با مقیاس هفتدرجهای لیکرت در 3 زمینه جایگزینها (شامل سؤالات 3، 5، 6، 12، 13، 14، 16، 18، 19، 20)، کنترل (شامل سؤالات 1، 2، 4، 7، 9، 11، 15، 17) و جایگزینی رفتارهای انسانی (شامل 8 و 10) است که از کاملاً مخالف (با نمره 1) تا کاملاً موافق (با نمره 7) نمرهگذاری میشود. نمرهگذاری معکوس در سؤالات 2، 4، 7، 9، 11 و 17 دیده میشود. در پژوهش دنیس و واندروال، اعتبار همزمان این پرسشنامه با پرسشنامه افسردگی بک برابر 0/39 و روایی همگرایی آن با مقیاس انعطافپذیری شناختی مارتین و رابین 0/75 به دست آمد [
18]. در پژوهشی در ایران، ضریب بازآزمایی کل مقیاس 0/77 و ضریب پایایی با روش آلفای کرونباخ 0/90 گزارش شد. این پرسشنامه به این صورت تفسیر میشود که نمره بالاتر نشانه انعطافپذیری شناختی بیشتر تلقی شده و کل نمره عددی بین 20 تا 140 است که هرچه به 20 نزدیکتر باشد بهمعنای انعطافپذیری شناختی کمتر و هرچه به 140 نزدیک باشد بهمعنای انعطافپذیری شناختی بیشتر است [
19, 20].
پرسشنامه مقیاس اضطراب بیماری کرونا
این پرسشنامه، اولین مقیاس ایرانی است که علیپور و همکاران، آن را جهت سنجش اضطراب ﻧﺎﺷﯽ از ﺷﯿﻮع ویﺮوس ﮐﺮوﻧﺎ در ایﺮان طراحی و اعتبارسنجی کردهاند [
21]. این ابزار دارای 18 ﮔﻮیﻪ و 2 ﻣﺆﻟﻔﻪ ﻋﺎﻣﻞ روانی (ﮔﻮیﻪهای 1 تا 9) و ﻋﺎﻣﻞ جسمانی (ﮔﻮیﻪهای 10 تا 18) بوده و طیف پاسخگویی آن از نوع لیکرت چهاردرجهای (هرگز = صفر، گاهی اوقات = 1، بیشتر اوقات = 2، همیشه = 3) است. برای به دست آوردن امتیاز کلی پرسشنامه، مجموع امتیازات همه عبارات با هم جمع میشود. ﺑﻨﺎﺑﺮایﻦ ﺑﯿﺸﺘﺮیﻦ و ﮐﻤﺘﺮیﻦ نمرهای ﮐﻪ اﻓﺮاد پاسخدهنده در ایﻦ پرسشنامه ﮐﺴﺐ میکنند ﺑﯿﻦ صفر ﺗﺎ 54 اﺳﺖ. ﻧﻤﺮات ﺑﺎﻻ در ایﻦ پرسشنامه نشاندهنده ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻻﺗﺮی از اﺿﻄﺮاب در اﻓﺮاد اﺳﺖ. در مطالعهای، ﺿﺮیﺐ آﻟﻔﺎی ﮐﺮوﻧﺒﺎخ ﺑﺮای ﻋﻼﺋﻢ رواﻧﯽ 0/879، برای ﻋﻼﺋﻢ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ 0/861 و برای کل پرسشنامه 0/92 به دست آمده است [
22].
پس از اخذ تعداد نمونه کافی، دادههای پرسشنامهها به نرمافزار spss نسخه 23 منتقل شده و مورد تجزیهوتحلیل قرار گرفتند. بهمنظور بررسی ارتباط بین متغیرها، در صورت برقراری فرض نرمالیتی، آزمونهای پارامتری مانند همبستگی پیرسون، آزمون آنالیز واریانس و آزمون تی مستقل و در غیر این صورت، آزمونهای غیرپارامتری مانند خیدو و دقیق فیشر به کار گرفته شدند.
یافتهها
در این پژوهش، 41 نفر (34/2 درصد) از مردان و 79 نفر (65/8 درصد) از زنان پرستار شرکت داشتند. میانگین سنی این شرکتکنندگان 4/52±30/50 سال و میانگین فعالیت بدنی در هفته برای آنها 3/74±3/20 ساعت بود. کمترین سابقه کاری در شرکتکنندگان یک سال و بیشترین سابقه کاری 19 سال و میانگین آن 4/71±6/83 سال بود. 82/5 درصد از افراد شرکتکننده دارای مدرک کارشناسی پرستاری و مابقی کارشناسیارشد بودند. همچنین 90 درصد از پرستاران سابقه ابتلا به کرونا را ذکر کردند و 93/3 درصد از آنها سابقه کار در مرکز کرونا داشتند. 82/5 درصد، از نظر وضعیت شغلی استخدام رسمی بودند و 5/8 درصد سابقه ابتلا به بیماری مزمن را ذکر کردند. بخشهای جراحی و داخلی بهترتیب بیشترین سهم از جامعه آماری را به خود اختصاص دادند و اکثر شرکتکنندگان از افراد متأهل (61/7 درصد) بودند. افراد مجرد (23/3 درصد)، بیوه (9/2 درصد) و مطلقه (5/8 درصد) نیز بهترتیب در جایگاههای بعدی قرار داشتند (
جدول شماره 1).

یافتهها نشان دادند میانگین کلی نمره اضطراب بیماری کرونا 3/96±21/09 با کمینه 12 و بیشینه 32 و میانگین کلی نمره انعطافپذیری شناختی 9/97±52/78 با کمینه 30 و بیشینه 81 است. بیشترین نمره اضطراب ناشی از بیماری کرونا به حیطه روانی (2/75±12/81) تعلق گرفت. بیشترین زمینه ایجادکننده انعطافپذیری شناختی مربوط به جایگزینها (6/74±27/99) و کمترین مربوط به جایگزینی رفتار انسانی (2/01±4/59) بود (
جدول شماره 2).

توزیع نرمال برای هر دو متغیر اضطراب و انعطافپذیری برقرار بود (05/p>0). همچنین نمره اضطراب پرستاران با نمره انعطافپذیری ارتباط معنیداری نداشت (05/p>0). نمره بُعد اضطراب جسمانی با نمره کل انعطافپذیری شناختی و نمره بُعد کنترل رابطه غیرمستقیم و معنیدار داشت (05/p>0). با افزایش اضطراب جسمانی، نمره کل انعطافپذیری شناختی و نمره کنترل کاهش یافت. نمره کل اضطراب بیماری کرونا با نمره بُعد جایگزینی رفتار انسانی رابطه غیرمستقیم و معنیدار داشت (05/p<0). با افزایش نمره کل اضطراب بیماری کرونا، نمره جایگزینی رفتار انسانی کاهش یافت (
جدول شماره 3).

نمره انعطافپذیری و اضطراب درکشده ناشی کرونا با سن، تعداد فرزند، سابقه کاری و فعالیت بدنی ارتباط معنیداری نداشت. اما میانگین نمره انعطافپذیری بین پرستاران مرد (7/70±50/37) و زن (10/80±54/03) تفاوت معنیداری داشت (0/03=P) و در پرستاران مرد کمتر از پرستاران زن بود. علاوه بر آن، میانگین نمره اضطراب پرستاران از لحاظ وضعیت تأهل تفاوت معنیداری داشت (0/021=P) و در پرستاران متأهل و بیوه نسبت به پرستاران مطلقه بهصورت معنیداری کمتر بود (0/051=P). کمترین میانگین نمره اضطراب در پرستاران متأهل (4/01±20/48) و بیوه (3/35±20/27) و بیشترین میانگین نمره اضطراب در پرستاران مطلقه (3/10±24/57) بود. میانگین نمره انعطافپذیری پرستاران از لحاظ وضعیت تأهل تفاوت معنیداری نداشت (0/368=P) (
جدول شماره 1).
میانگین نمره اضطراب بین پرستاران دارای تحصیلات کارشناسی و کارشناسیارشد تفاوت معنیداری نداشت (0/10=P). میانگین نمره انعطافپذیری نیز از نظر سطح تحصیلات دارای تفاوت معنیدار نبود (0/95=P). میانگین نمره اضطراب بین پرستاران رسمی و غیررسمی نیز تفاوت معنیداری نداشت (0/27=P)، ولی میانگین نمره انعطافپذیری در پرستاران رسمی بیشتر از پرستاران غیررسمی بود (0/007=P).
همچنین بخش محل خدمت، سابقه ابتلا به کرونا، سابقه بیماری مزمن و خدمت در مرکز کرونا، تفاوتی در میانگین نمرات اضطراب و انعطافپذیری شناختی ایجاد نکرده بودند (05/p>0).
بحث
شیوع گسترده پاندمی کرونا و مرگومیر ناشی از آن سبب شده است کادر درمان بهخصوص پرستاران در معرض ابتلا به انواع اختلالات روانشناختی قرار بگیرند [
23]. انتظار میرود انعطافپذیری شناختی بهعنوان عامل تسهیلگر در پذیرش موقعیتهای تنشزا بتواند در کاهش این اختلالات ازجمله اضطراب مؤثر باشد [
6]. نتایج این مطالعه که با هدف بررسی ارتباط انعطافپذیری شناختی و اضطراب درکشده ناشی از پاندمی کرونا انجام شد، نشان میدهد اضطراب ناشی از کرونا با انعطافپذیری شناختی ارتباط معنیداری ندارد. درصورتی که یافتههای طالبی بیان میکند که افزایش انعطافپذیری شناختی با کاهش اضطراب ناشی از کرونا همراه است [
6]. کامدی و همکاران نیز در مطالعه خود در شهر ممفیس، رابطه منفی بین اضطراب و انعطافپذیری شناختی را مطرح کردند؛ به این معنا که افزایش انعطافپذیری میتواند باعث کاهش اضطراب در موقعیتهای مختلف ازجمله بیماران دیابتی شود [
24]. براساس مطالعه شمس در تهران، انعطافپذیری دارای نقش میانجیگری در کاهش اضطراب و تنش درکشده ناشی از کروناست [
25]. در مطالعه ویلگوس و همکاران که در هلند انجام شد، مشخص شد انعطافپذیری روانی و ذهنآگاهی میتوانند در دستیابی به سلامت روان و حفظ آن در دوران پاندمی کرونا مؤثر باشند [
26]. اما فلاح مدوری و همکاران مطالعهای مشابه با پژوهش حاضر در شهر یزد بر روی 100 نفر از پرستاران بدون تخصیص حجم نمونه انجام دادند که یافتههای آنها با پژوهش حاضر مبنی بر عدم ارتباط بین انعطافپذیری و اضطراب کرونا همسوست [
27]. دلیل این تضادها میتواند در عدم بررسی تأثیر متغیرهای فردی، شغلی و اجتماعی در مطالعات پیشین باشد. همچنین لزوم حضور پرسنل و پرستاران از بخشهای مختلف در بعضی از پژوهشهای مذکور نادیده گرفته شده است.
در این مطالعه مشخص شد انعطافپذیری شناختی و اضطراب کرونا با سن، تعداد فرزند، سابقه کاری و فعالیت بدنی ارتباطی ندارد. همچنین میانگین نمره انعطافپذیری در پرستاران مرد کمتر از پرستاران زن است. با این وجود، شواهدی مبنی بر ارتباط اضطراب کرونا با جنس افراد مشاهده نشد. همچنین براساس پژوهشهای پیشین، بین متغیرهای جمعیتشناختی شامل سن، سابقه کاری و جنس با انعطافپذیری شناختی و اضطراب کرونا ارتباطی وجود نداشته است [
27]. در پژوهشی دیگر مشخص شد اضطراب کرونا در زنان بیشتر از مردان است و افزایش سن پرستاران نیز با افزایش اضطراب رابطه مستقیم دارد [
6].
براساس یافتههای این پژوهش، وضعیت تأهل افراد در اضطراب درکشده ناشی کرونا مؤثر است؛ به این صورت که در پرستاران متأهل و بیوه بهترتیب کمترین میزان اضطراب و در پرستاران مطلقه بیشترین میزان اضطراب وجود داشت، ولی وضعیت تأهل بر انعطافپذیری مؤثر نبود. در پژوهشی دیگر مشخص شد وضعیت تأهل در اضطراب کرونا مؤثر نیست [
6].
براساس نتایج این مطالعه مشخص شد وضعیت تحصیلات پرستاران تفاوتی در میزان انعطافپذیری شناختی و اضطراب درکشده آنها ندارد، اما وضعیت استخدام و رسمی بودن بهطور معنیداری سبب افزایش انعطافپذیری شناختی در پرستاران میشود ولی بر اضطراب درکشده آنها بیتأثیر است.
همچنین محل خدمت نیز تغییری در متغیرهای مورد سنجش ایجاد نکرد. این پژوهش نشان داد کار در مرکز کرونا، ابتلا به بیماری مزمن و حتی ابتلا به کرونا نمیتواند سبب تغییر در اضطراب درکشده شود و بر انعطافپذیری افراد نیز بیتأثیر است. در مطالعه رحمانیان و همکاران که با هدف بررسی استرس و اضطراب کرونا در کارکنان درمان انجام شد، مشخص شد تعداد اعضای خانواده، سن و جنس بر اضطراب افراد اثرگذار هستند [
28-
30].
نتیجهگیری
این مطالعه نشان داد ارتباطی بین انعطافپذیری شناختی و توانایی انطباق پرستاران با کاهش اضطراب درکشده ناشی از کرونا وجود ندارد. همچنین متغیرهای جمعیتشناختی نیز نمیتوانند اثربخشی خاصی بر افزایش انعطافپذیری شناختی در پاندمی کرونا یا کاهش اضطراب داشته باشند. این موضوع میتواند بهدلیل همهگیری وسیع و مرگومیر بالای پاندمی کرونا باشد که موقعیت فاجعهباری را برای جامعه بهخصوص پرستاران رقم زده و احتمالاً موجب عدم اثربخشی متغیرها و انعطافپذیری بر کاهش اضطراب شده است.
ازجمله محدودیتهای مطالعه حاضر این بود که نمونهگیری تنها از یکی از مراکز درمانی انجام شد. همچنین سایر متغیرهای اثرگذار نیز در نظر گرفته نشدند. بنابراین پیشنهاد میشود در مطالعات آینده فاکتورهایی نظیر حمایت اجتماعی ادراکشده، تیپ شخصیتی و روابط اجتماعی پرستاران نیز موردتوجه قرار گیرند. همچنین باتوجهبه تأثیر محیط بالینی، وسایل و تجهیزات هر بخش و بیمارستان به نظر میرسد بهتر است مطالعات مشابهی در سایر مناطق با امکانات متفاوت انجام شود. ازآنجاکه پرستاران بهعنوان عضو اصلی تیم بهداشتی و مهمترین منبع ارائهدهنده خدمات در نظام سلامت شناخته میشوند، بنابراین توجه به سلامت آنها ، نقش بسزایی در سلامت بیماران و آموزش آنها دارد و این امر باید در پژوهشهای بیشتری مد نظر قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کلیه اصول اخلاقی پژوهش در مطالعات انسانی نظیر رضایت آگاهانه و حفظ محرمانه اطلاعات پرستاران در این مطالعه رعایت شد. همچنین تأییدیه اخلاقی برای این مطالعه از کمیته اخلاق دانشگاه علومپزشکی اراک با کد IR.ARAKMU.REC.1400.068. کسب شده است
حامی مالی
این پژوهش با حمایت مالی کمیته تحقیقات دانشگاه علومپزشکی اراک انجام شده است (شماره 3807).
مشارکت نویسندگان
مفهومسازی و مدیریت پروژه: مهسا حسینی و مهسا رضایی؛ تحقیق و بررسی: مهسا حسینی؛ تحلیل دادهها: اعظم مسلمی؛ تدوین و بازبینی: محبوبه سجادی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نظر نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
Refrences
1.
Haghbin M, Abbasi A, Rafei E, Kheradmand A, Javdani F, Hatami N, et al. Anxiety caused by new coronavirus (Covid-19) in breast cancer patients during the coronavirus pandemic. Iran J Obstet Gynecol Infertil. 2020; 23(8):8-17. [DOI:10.22038/ijogi.2020.17286]
2.
Choi EPH, Hui BPH, Wan EYF. Depression and anxiety in hong kong during COVID-19. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(10):3740. [DOI:10.3390/ijerph17103740] [PMID] [PMCID]
3.
Dong L, Bouey J. Public Mental Health Crisis during COVID-19 Pandemic, China. Emerg Infect Dis. 2020; 26(7):1616-8.[DOI:10.3201/eid2607.202407] [PMID] [PMCID]
4.
Al Turki YA. Can we increase public awareness without creating anxiety about corona viruses? Patient Educ Couns. 2014; 94(2):286-7. [DOI:10.1016/j.pec.2013.10.023] [PMID] [PMCID]
5.
Kiecolt-Glaser JK, McGuire L, Robles TF, Glaser R. Emotions, morbidity, and mortality: New perspectives from psychoneuroimmunology. Annu Rev Psychol. 2002; 53:83-107. [DOI:10.1146/annurev.psych.53.100901.135217] [PMID]
6.
Talebi M. [The role of psychological resilience and spiritual health in predicting covid 19 anxiety in nurses (Persian)]. Iran J Rehabil Res Nurs. 2022; 8(2):12-20. [DOI:10.22034/IJRN.8.2.2]
7.
Darbani S, Mirzaei A. Consequences of the COVID-19 pandemic on mental health: A review study. J Assess Res Appl Couns. 2022; 4(2):22-7. [DOI:10.52547/jarac.4.2.48]
8.
Kawano Y. Association of job-related stress factors with psychological and somatic symptoms among Japanese hospital nurses: Effect of departmental environment in acute care hospitals. J Occup Health. 2008; 50(1):79-85. [DOI:10.1539/joh.50.79] [PMID]
9.
Shrestha GS. COVID-19 pandemic: Shortage of personal protective equipment, use of improvised surrogates, and the safety of health care workers. J Nepal Health Res Counc. 2020; 18(1):150. [DOI:10.33314/jnhrc.v18i1.2593] [PMID]
10.
Nogee D, Tomassoni AJ. Covid-19 and the N95 respirator shortage: Closing the gap. Infect Control Hosp Epidemiol. 2020; 41(8):958. [DOI:10.1017/ice.2020.124] [PMID] [PMCID]
11.
Sher L. COVID-19, anxiety, sleep disturbances and suicide. Sleep Med. 2020; 70:124. [DOI:10.1016/j.sleep.2020.04.019] [PMID] [PMCID]
12.
Kashdan TB, Rottenberg J. Psychological flexibility as a fundamental aspect of health. Clin Psychol Rev. 2010; 30(7):865-78. [DOI:10.1016/j.cpr.2010.03.001] [PMID] [PMCID]
13.
Richardson CME, Jost SA. Psychological flexibility as a mediator of the association between early life trauma and psychological symptoms. Pers Individ Diff. 2019; 141:101-6. [DOI:10.1016/j.paid.2018.12.029]
14.
Darby KP, Castro L, Wasserman EA, Sloutsky VM. Cognitive flexibility and memory in pigeons, human children, and adults. Cognition. 2018; 177:30-40. [DOI:10.1016/j.cognition.2018.03.015] [PMID] [PMCID]
15.
Dawson DL, Golijani-Moghaddam N. COVID-19: Psychological flexibility, coping, mental health, and wellbeing in the UK during the pandemic. J Contextual Behav Sci. 2020; 17:126-34. [DOI:10.1016/j.jcbs.2020.07.010] [PMID] [PMCID]
16.
Kroska EB, Roche AI, Adamowicz JL, Stegall MS. Psychological flexibility in the context of COVID-19 adversity: Associations with distress. J Contextual Behav Sci. 2020; 18:28-33. [DOI:10.1016/j.jcbs.2020.07.011] [PMID] [PMCID]
17.
Hoseini Zarvijani SA, Fatah Moghadam L, Parche Bafieh S. [Correlation of perceived stress and psychological flexibility in razi psychiatric nurses in Tehran (Persian)]. J Health Promot Manage. 2019; 8(6):11-7. [Link]
18.
Dennis JP, Vander Wal JS. The cognitive flexibility inventory: Instrument development and estimates of reliability and validity. Cogn Ther Res. 2010; 34:241-53. [DOI:10.1007/s10608-009-9276-4]
19.
Saadati N, Yousefi Z, Golparvar M. [Effectiveness of systematic training of effective parenting (STEP) on parenting stress, emotion regulation, and cognitive flexibility on mothers of male adolescents (Persian)]. Appl Psychol. 2020; 14(2):100-77. [DOI:10.52547/apsy.14.2.77]
20.
Fazeli M, Ehteshamzadeh P, Hashemi SE. [The effectiveness of cognitive behavior therapy on cognitive flexibility of depressed people (Persian)]. Thoughts Behav Clin Psychol. 2015; 9(34):27-36. [Link]
21.
Alipour A, Ghadami A, Farsham A, Dorri N. A new self-reported assessment measure for COVID-19 anxiety scale (CDAS) in Iran: A web-based study. Iran J Public Health. 2020; 49(7):1316-23. [DOI:10.18502/ijph.v49i7.3585] [PMID] [PMCID]
22.
Alipour A, Ghadami A, Alipour Z, Abdollahzadeh H. [Preliminary validation of the corona disease anxiety scale (CDAS) in the Iranian sample (Persian)]. Health Psychol. 2020; 8(32):163-75. [DOI:10.30473/hpj.2020.52023.4756]
23.
Brooks SK, Webster RK, Smith LE, Woodland L, Wessely S, Greenberg N, et al. The psychological impact of quarantine and how to reduce it: Rapid review of the evidence. Lancet. 2020; 395(10227):912-20. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30460-8] [PMID] [PMCID]
24.
Kamody RC, Berlin KS, Rybak TM, Klages KL, Banks GG, Ali JS, et al. Psychological flexibility among youth with type 1 diabetes: Relating patterns of acceptance, adherence, and stress to adaptation. Behav Med. 2018; 44(4):271-9. [DOI:10.1080/08964289.2017.1297290] [PMID]
25.
Shams S. [Predicting Covid Disease -19 anxiety based on perceived stress and anxiety sensitivity in nurses: The mediating role of cognitive flexibility (Persian)]. J Health Promot Manage. 2022; 11(3):1-14. [DOI:10.22034/JHPM.11.3.1]
26.
Wielgus B, Urban W, Patriak A, Cichocki Ł. Examining the associations between psychological flexibility, mindfulness, psychosomatic functioning, and anxiety during the COVID-19 pandemic: A path analysis. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(23):8764. [DOI:10.3390/ijerph17238764] [PMID] [PMCID]
27.
Fallah Madvari R, Zare Sakhvidi MJ, Sefidkar R, Jafari Nodoushan M. [Investigating corona disease anxiety in nurses and its relationship with cognitive flexibility: A case study (Persian)]. Arch Occup Health. 2022; 6(2):1243-9. [DOI:10.18502/aoh.v6i2.9488]
28.
Asadi N, Salmani F, Pourkhajooyi S, Mahdavifar M, Royani Z, Salmani M. [Investigating the relationship between corona anxiety and nursing care behaviors working in corona’s referral hospitals (Persian)]. Iran J Psychiatr Clin Psychol. 2020; 26(3):306-19. [DOI:10.32598/ijpcp.26.3476.1]
29.
Eyni S, Ebadi M, Hashemi Z. [Corona anxiety in nurses: The predictive role of perceived social support and sense of coherence (Persian)]. Iran J Psychiatr Clin Psychol. 2020; 26(3):320-31. [DOI:10.32598/ijpcp.26.3436.1]
30.
Rahmanian M, Mosalanezhad H, Rahmanian E, Kalani N, Hatami N, Rayat Dost E, et al. [Anxiety and stress of new coronavirus (COVID-19) in medical personnel (Persian)]. Horizon Med Educ Dev. 2021; 12(2):80-70. [DOI:10.22038/hmed.2020.51423.1076]