جلد 36، شماره 141 - ( اردیبهشت 1402 )
جلد 36 شماره 141 صفحات 65-52 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Baradari M, Shoghi M. Correlation Between Mother-infant Attachment and Fear of COVID-19 in Mothers of Neonates Admitted to the Neonatal Intensive Care Units in Tehran, Iran During the COVID-19 Pandemic. IJN 2023; 36 (141) :52-65
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3613-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3613-fa.html
برادری مریم، شوقی مهناز. ارتباط بین ترس از ابتلا به کووید-19 و رفتارهای دلبستگی مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان در همه‌گیری کووید-19. نشریه پرستاری ایران. 1402; 36 (141) :52-65
مریم برادری1 
، مهناز شوقی 2
، مهناز شوقی 2
1- گروه کودکان و مراقبت ویژه نوزادان، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی ، پژوهشکده مدیریت سلامت، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،shoghi.m@iums.ac.ir
2- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی ، پژوهشکده مدیریت سلامت، دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران. ،
متن کامل [PDF 6422 kb]
(133 دریافت)
| چکیده (HTML) (1386 مشاهده)
References
1.Ouladsahebmadarek E, Hasanpour S, Hosseini MB, Mirghafourvand M, Heidarabadi S, Asghari Jafarabadi M. Effect of developmental care on preterm neonates’ neurodevelopmental outcomes at 12 months of age. Iran J Neonatol. 2020; 11(3):7-14. [DOI: 10. 22038/ijn. 2020. 43769. 172]
2.Galeshi M, Mirghafourvand M, Alizadeh-Sharajabad F, Sanaati F. [Predictors of Mother-Child Bonding (Persian)]. J Hayat. 2016; 22(1):13-26. [Link]
3.Pennestri MH, Gaudreau H, Bouvette-Turcot AA, Moss E, Lecompte V, Atkinson L. Attachment disorganization among children in Neonatal Intensive Care Unit: Preliminary results. Early Hum Dev. 2015; 91(10):601-6. [DOI: 10. 1016/j. earlhumdev. 2015. 07. 005] [PMID]
4.Farnoosh. G, Alishiri. G, Hosseini Zijoud SR, Dorostkar R, JalaliFarahani A. [Understanding the severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (sars-cov-2) and coronavirus disease (covid-19) based on available evidence - A narrative review. J Mil Med (Persian)]. 2020; 22(1):1-11. [DOI: 10. 35707/dostresmil/22222]
5.Rasmussen SA, Smulian JC, Lednicky JA, Wen TS, Jamieson DJ. Coronavirus disease 2019 (COVID-19) and pregnancy: What obstetricians need to know. Am J Obstet Gynecol. 2020; 222(5):415-26. [DOI: 10. 1016/j. ajog. 2020. 02. 017] [PMID]
6.Mullins E, Evans D, Viner RM, O'Brien P, Morris E. Coronavirus in pregnancy and delivery: Rapid review. Ultrasound Obstet Gynecol. 2020; 55(5):586-92. [DOI: 10. 1002/uog. 22014] [PMID]
7.Zanardo V, Manghina V, Giliberti L, Vettore M, Severino L, Straface G. Psychological impact of COVID-19 quarantine measures in northeastern Italy on mothers in the immediate postpartum period. Int J Gynaecol Obstet. 2020; 150(2):184-8. [DOI: 10. 1002/ijgo. 13249] [PMID]
8.Esterwood E, Saeed SA. Past epidemics, natural disasters, COVID-19, and mental health: Learning from history as we deal with the present and prepare for the future. Psychiatr Q. 2020; 91(4):1121-33. [DOI: 10. 1007/s11126-020-09808-4] [PMID]
9.Viaux S, Maurice P, Cohen D, Jouannic JM. Giving birth under lockdown during the COVID-19 epidemic. J Gynecol Obstet Hum Reprod. 2020; 49(6):101785. [DOI: 10. 1016/j. jogoh. 2020. 101785] [PMID]
10.Hermann A, Deligiannidis KM, Bergink V, Monk C, Fitelson EM, Robakis TK, et al. Response to SARS-Covid-19-related visitor restrictions on labor and delivery wards in New York City. Arch Womens Ment Health. 2020; 23(6):793-4. [DOI: 10. 1007/s00737-020-01030-2] [PMID]
11.Avant KC. Anxiety as a potential factor affecting maternal attachment. JOGN Nurs. 1981; 10(6):416-9. [DOI: 10. 1111/j. 1552-6909. 1981. tb00984. x] [PMID]
12.Vakilian K, Khatami Doost F, Khorsandi M. [Effect of Kangaroo mother care on maternal attachment behavior before hospital discharge. J Hormozgan Univ Med Sci (Persian)]. 2007; 11(1):57-63. [Link]
13.Ahorsu DK, Lin CY, Imani V, Saffari M, Griffiths MD, Pakpour AH. The fear of COVID-19 scale: Development and initial validation. Int J Ment Health Addict. 2020; 2020:1-9. [DOI: 10. 1037/t78404-000]
14.Nguyen HT, Do BN, Pham KM, Kim GB, Dam HTB, Nguyen TT, et al. Fear of COVID-19 scale-associations of its scores with health literacy and health-related behaviors among medical students. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(11):4164. [DOI: 10. 3390/ijerph17114164] [PMID]
15.Ostacoli L, Cosma S, Bevilacqua F, Berchialla P, Bovetti M, Carosso AR, et al. Psychosocial factors associated with postpartum psychological distress during the COVID-19 pandemic: A cross-sectional study. BMC Pregnancy Childbirth. 2020; 20(1):703. [DOI: 10. 1186/s12884-020-03399-5] [PMID]
16.Polloni L, Cavallin F, Lolli E, Schiavo R, Bua M, Volpe B, et al. Psychological wellbeing of parents with infants admitted to the neonatal intensive care unit during SARS-CoV-2 pandemic. Children (Basel). 2021; 8(9):755. [DOI: 10. 3390/children8090755] [PMID]
17.Amanda Leäo da Silveira R, Erika da Silva D. The repercussions in daily routine of mothers of babies admitted in Neonatal Intensive Care Unit in social isolation caused by COVID-19 1. Cadernos de Terapia Ocupacional da UFSCar. 2021; 29:1-16. [DOI: 10. 1590/2526-8910. ctoAO2158]
18.Mayopoulos GA, Ein-Dor T, Dishy GA, Nandru R, Chan SJ, Hanley LE, et al. COVID-19 is associated with traumatic childbirth and subsequent mother-infant bonding problems. J Affect Disord. 2021; 282:122-5. [DOI: 10. 1016/j. jad. 2020. 12. 101] [PMID]
19.Corbett GA, Milne SJ, Hehir MP, Lindow SW, O'connell MP. Health anxiety and behavioural changes of pregnant women during the COVID-19 pandemic. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2020; 249:96-7. [DOI: 10. 1016/j. ejogrb. 2020. 04. 022] [PMID]
20.Odusanya OO, Odugbemi BA, Odugbemi TO, Ajisegiri WS. COVID-19: A review of the effectiveness of non-pharmacological interventions. Niger Postgrad Med J. 2020; 27(4):261-7. [DOI: 10. 4103/npmj. npmj_208_20] [PMID]
21.Zorro C, MacRae E, Teresa-Palacio M, Williams EE, Aldecoa-Bilbao V, Bhat R, et al. Assessing the impact of the COVID-19 pandemic on parental satisfaction in two European Neonatal Intensive Care Units. BMJ Paediatr Open. 2022; 6(1):e001396. [DOI: 10. 1136/bmjpo-2021-001396] [PMID]
22.Ahmad M, Vismara L. The psychological impact of COVID-19 pandemic on women's mental health during pregnancy: A rapid evidence review. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(13):7112. [DOI: 10. 3390/ijerph18137112] [PMID]
23.Ravaldi C, Wilson A, Ricca V, Homer C, Vannacci A. Pregnant women voice their concerns and birth expectations during the COVID-19 pandemic in Italy. Women Birth. 2021; 34(4):335-43. [DOI: 10. 1016/j. wombi. 2020. 07. 002] [PMID]
24.Mappa I, Distefano FA, Rizzo G. Effects of coronavirus 19 pandemic on maternal anxiety during pregnancy: A prospectic observational study. J Perinat Med. 2020; 48(6):545-50. [DOI: 10. 1515/jpm-2020-0182] [PMID]
25.Trombetta T, Giordano M, Santoniccolo F, Vismara L, Della Vedova AM, Rollè L. Pre-natal attachment and parent-to-infant attachment: A systematic review. Front Psychol. 2021; 12:620942. [DOI: 10. 3389/fpsyg. 2021. 620942] [PMID]
26.Lebel S, Ozakinci G, Humphris G, Mutsaers B, Thewes B, Prins J, et al. From normal response to clinical problem: Definition and clinical features of fear of cancer recurrence. Support Care Cancer. 2016; 24(8):3265-8. [DOI: 10. 1007/s00520-016-3272-5] [PMID]
27.Durankuş F, Aksu E. Effects of the COVID-19 pandemic on anxiety and depressive symptoms in pregnant women: A preliminary study. J Matern Fetal Neonatal Med. 2022; 35(2):205-11. [DOI: 10. 1080/14767058. 2020. 1763946] [PMID]
28.Li Y, Duan W, Chen Z. Latent profiles of the comorbidity of the symptoms for posttraumatic stress disorder and generalized anxiety disorder among children and adolescents who are susceptible to COVID-19. Child Youth Serv Rev. 2020; 116:105235. [DOI: 10. 1016/j. childyouth. 2020. 105235] [PMID]
29.Oskovi-Kaplan ZA, Buyuk GN, Ozgu-Erdinc AS, Keskin HL, Ozbas A, Moraloglu Tekin O. The effect of COVID-19 pandemic and social restrictions on depression rates and maternal attachment in immediate postpartum women: A preliminary study. Psychiatr Q. 2021; 92(2):675-82. [DOI: 10. 1007/s11126-020-09843-1] [PMID]
30.Liu CH, Hyun S, Mittal L, Erdei C. Psychological risks to mother-infant bonding during the COVID-19 pandemic. Pediatr Res. 2022; 91(4):853-61. [DOI:10.1038/s41390-021-01751-9] [PMID]
31.Mesa-Mesa S, Gómez-García A, Naranjo-Pérez L, Tobón-Montoya L, Ocampo-Saldarriaga M, Velásquez-Tirado J. Constaín-González G, et al. Psychological stress in mothers of neonates admitted to an intensive care unit. Salud Mental. 2021; 44(5):241-8. [DOI: 10. 17711/SM. 0185-3325. 2021. 031]
32.Yao H, Wang P, Tang YL, Liu Y, Liu T, Liu H, et al. Burnout and job satisfaction of psychiatrists in China: A nationwide survey. BMC Psychiatry. 2021; 21(1): 593. [DOI: 10. 1186/s12888-021-03568-6] [PMID]
33.Murray PD, Swanson JR. Visitation restrictions: Is it right and how do we support families in the NICU during COVID-19؟ J Perinatol. 2020; 40(10): 1576-81. [DOI: 10. 1038/s41372-020-00781-1] [PMID]
34.Muniraman H, Ali M, Cawley P, Hillyer J, Heathcote A, Ponnusamy V, et al. Parental perceptions of the impact of neonatal unit visitation policies during COVID-19 pandemic. BMJ Paediatr Open. 2020; 4(1): e000899. [DOI: 10. 1136/bmjpo-2020-000899] [PMID]
35.Axelin A, Feeley N, Campbell-Yeo M, Silnes Tandberg B, Szczapa T, Wielenga J, et al. Symptoms of depression in parents after discharge from NICU associated with family-centred care. J Adv Nurs. 2022; 78(6): 1676-87. [DOI: 10. 1111/jan. 15128] [PMID]
36.Bernardo J, Rent S, Arias-Shah A, Hoge MK, Shaw RJ. Parental stress and mental health symptoms in the NICU: Recognition and interventions. Neoreviews. 2021; 22(8): e496-505. [DOI: 10. 1542/neo. 22-8-e496] [PMID]
37.Guttmann K, Patterson C, Haines T, Hoffman C, Masten M, Lorch S, et al. Parent stress in relation to use of bedside telehealth, an initiative to improve family-centeredness of care in the Neonatal Intensive Care Unit. J Patient Exp. 2020; 7(6): 1378-83. [DOI: 10. 1177/2374373520950927] [PMID]
38.Bin-Nun A, Palmor-Haspal S, Mimouni FB, Kasirer Y, Hammerman C, Tuval-Moshiach R. Infant delivery and maternal stress during the COVID-19 pandemic: A comparison of the well-baby versus neonatal intensive care environments. J Perinatol. 2021; 41(11): 2614-20. [DOI: 10. 1038/s41372-021-01016-7] [PMID]
39.Giesbrecht GF, Rojas L, Patel S, Kuret V, MacKinnon AL, Tomfohr-Madsen L, et al. Fear of COVID-19, mental health, and pregnancy outcomes in the pregnancy during the COVID-19 pandemic study: Fear of COVID-19 and pregnancy outcomes. J Affect Disord. 2022; 299: 483-91. [DOI: 10. 1016/j. jad. 2021. 12. 057] [PMID]
متن کامل: (174 مشاهده)
مقدمه
کیفیت تعامل اولیه مادر و کودک یکی از عواملی است که اثرات سوء زایمان زودرس را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر توانایی‌ها و رشد بیشتر کودکان تأثیر مثبت می‌گذارد. بستری نوزادان در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان سبب از بین رفتن یا تأخیر در روند دلبستگی مادر و نوزاد می‌شود [1]. رفتارهای دلبستگی مادر با نوزاد خود مبتنی بر ارتباط زیبایی است که مادران از طریق لبخند زدن، صدا کردن نوزاد، پاسخ و توجه به حرکات، لمس کردن، در آغوش گرفتن، تماس مستقیم چشم در چشم و بوسیدن با نوزاد ارتباط برقرار می‌کنند. به‌علاوه، کودک نیز با برخی واکنش‌های تعریف‌‌شده به این رفتارها پاسخ می‌دهد. این رابطه هم در رشد کودک و هم در کاهش استرس مادر نقش مهمی دارد. معمولاً مادر یک نوزاد تازه متولدشده، آمادگی جدایی از نوزاد را ندارد. این جدایی زودرس باعث ترس از ایمنی و سلامتی نوزاد می‌شود و خطر مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی را در مادران افزایش می‌دهد که می‌تواند بر تعامل و دلبستگی مادر و نوزاد تأثیر منفی بگذارد [2, 3].
در اواخر دسامبر سال 2019 یک سری موارد غیرقابل توضیح در مورد پنومونی در ووهان چین گزارش شد [4] و در 19 ژانویه سال 2020 سازمان بهداشت جهانی، این ویروس را بهعنوان کروناویروس نام‌گذاری کرد. سرعت انتشار ویروس به حدی بود که سازمان بهداشت جهانی آن را یک بیماری واگیر همه‌گیر معرفی کرد [5]. کرونا ویروس‌ها خانواده‌ای از ویروس‌ها هستند که می‌توانند طیف وسیعی از بیماری از سرماخوردگی تا نشانگان حاد تنفسی ایجاد کنند و به‌علت پنومونی و مشکلات تنفسی موجب مرگ افراد شوند [6].
قرنطینه و محدودیت‌های فاصله‌گذاری اجتماعی در طی همه‌گیری با عواقب روانشناختی مانند افزایش علائم استرس پس از سانحه، سردرگمی و عصبانیت همراه است که با مسائلی نظیر ترس از ابتلا به عفونت در مادر و نوزاد، بی‌حوصلگی، دسترسی ناکافی به منابع، اطلاعات ناکافی و مدت قرنطینه و جدایی مادر از نوزاد سبب وخامت وضعیت روانشناختی مادران تازه زایمان‌کرده می‌شود [7, 8]. باتوجه‌به محدودیت‌هایی چون اجازه ندادن ارتباط مستقیم و تماس پوست با پوست بین مادر با نوزاد در هنگام زایمان یا ممنوعیت مراجعه به بیمارستان پس از زایمان، کنار آمدن مادران آسیب‌پذیر با این مسئله در دوره پس از زایمان دشوارتر می‌شود [9, 10]. جداسازی مادر و نوزاد اثرات بالقوه مضری شامل چرخه معیوب استرس ناشی از جدایی، کاهش تولید شیر مادر، فقدان موفقیت در تغذیه با شیر مادر و از دست دادن مزایای مراقبت از پوست به پوست، خطر بی‌ثباتی نوزاد و افزایش نیاز احتمالی به مراقبتهای ویژه مراقبت از نوزاد را درپی دارد.
ترس از ابتلای خود به بیماری کرونا در طول اقامت در بیمارستان به‌دلیل تماس با کادر درمان، سایر بیماران و مادران نوزادان بستری در بخش، موضوعی است که می‌تواند تصمیم‌گیری آن‌ها را برای ادامه درمان نوزادشان در بیمارستان تحت تأثیر قرار دهد و موجب پیچیده‌تر شدن شرایط اقامت نوزاد در بخش شود. شواهد موجود در مورد ارتباط بین رفتارهای دلبستگی و ترس از کووید-19 در مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان ناکافی است و انجام این مطالعه می‌تواند شناخت تیم ارائه‌دهنده مراقبت سلامتی و به‌ویژه پرستاران شاغل در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان را از میزان سطح ترس مادران این نوزادان در همه‌گیری کووید-19 افزایش دهد.
این مطالعه می‌تواند دانش بنیادی ارزشمندی را برای همه‌گیری‌ها و بحران‌های آینده ارائه دهد. از سوی دیگر به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا دلبستگی مادر و نوزاد با ترس از ابتلا به کووید-19 در این گروه از مادران ارتباط دارد یا خیر؟ بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین رفتارهای دلبستگی و ترس از کووید-19 در مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران در دوران همه‌گیری کووید-19 در سال 1400 انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع همبستگی بود. معیارهای ورود شامل سن بین 20 تا 35 سال مادر، بارداری اول، بارداری برنامه‌ریزی‌شده، حاملگی تک قلو، داشتن توانایی خواندن و نوشتن، گذشت حداقل 24 ساعت از زمان بستری نوزاد در بخش، فقدان استفاده از داروهای آرام‌بخش، وارد نشدن صدمات روحی و استرس‌های بزرگ در طول دوره بارداری و زایمان، نداشتن سابقه ناباروری و درمان‌های کمک باروری، نداشتن سابقه سقط و مرده‌زائی و فقدان ابتلای نوزاد به ناهنجاری مادرزادی، نداشتن سابقه حاملگی‌های پرخطر در مادران (زایمان زودرس، محدودیت رشد داخل رحمی، ناهنجاری‌های جنین، حاملگی‌های دوقلویی و چند قلویی)، مبتلا نبودن مادران به بیماری‌های مزمن (خود ایمنی، عصبی، قلبی، بیماری‌های کلیوی) و بیماری‌های روانی و همچنین نداشتن سابقه ابتلا به کووید-19 در مادران یا نزدیکان درجه یک آن‌ها بود.
روش نمونه‌گیری دردسترس در بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان سه بیمارستان آموزشی کودکان شهر تهران در سال 1400 مورد استفاده قرار گرفت. این محقق از مادران نوزادان بستری خواست تا در این مطالعه شرکت کنند. سپس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و اختصاص زمان کافی، پرسش‌نامه‌ها توزیع و تکمیل شدند. حجم نمونه مورد نیاز در این مطالعه 195 نفر به دست آمد که باتوجه‌به متفاوت بودن تعداد تخت‌های فعال بخش مراقبتهای ویژه نوزادان و تعداد نوزادان بستری در این بیمارستان‌ها 91 نمونه از بیمارستان شهید اکبرآبادی، 72 نمونه از بیمارستان حضرت علی اصغر و 32 نمونه از بیمارستان رسول اکرم جمع‌آوری شد. از تیر ماه تا شهریور ماه سال 1400، نمونه‌گیری به‌صورت مستمر انجام شد. پس از ارائه مجوز از معاونت پژوهشی کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و دریافت کد اخلاق در پژوهش، با در نظر گرفتن معیارهای ورود از مادران برای حضور در مطالعه دعوت شد و شرکت‌کنندگان بعد از دریافت رضایت آگاهانه کتبی وارد مطالعه شدند.
محقق برای جلوگیری از تکمیل ناقص پرسش‌نامه‌ها و همچنین پاسخ‌گویی به ابهامات شرکت‌کنندگان در هنگام تکمیل پرسش‌نامه در بخش حضور داشت. محقق ابتدا از شرکت‌کنندگان خواست پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه ترس از کووید-19 را تکمیل کنند. سپس با گذشت حداقل 2 ساعت از تکمیل پرسش‌نامه اولیه، طی انجام یک دوره مراقبت از نوزاد که به منظور انجام مراقبتهای اولیه مانند تغذیه، تعویض پوشک یا نظیر آن انجام می‌شد، به‌طوری‌که مادر متوجه او نباشد، رفتارهای دلبستگی مادر به نوزاد را مشاهده و در پرسش‌نامه رفتارهای دلبستگی مادر آونت ثبت کرد. پژوهشگر برای تنظیم زمان و رعایت 15 ثانیه وقت برای مشاهده و 15 ثانیه ثبت، از قرار دادن ساعت مچی بر روی میز استفاده کرد. در هر بار یک مادر مورد مشاهده قرار گرفت و اطلاعات مربوط به وی ثبت شد. سپس در همان زمان پس از پایان 15 دقیقه براساس کد داده‌شده به پرسش‌نامه‌ها، به برگه‌های پر شده قبلی متصل شد. در طول مطالعه تمام پروتکل‌های جاری در بخش برای پیشگیری از انتقال کووید-19 شامل داشتن ماسک ( هم مادر و هم محقق)، پوشیدن گان، رعایت فاصله، شستن دست‌ها پس از تکمیل هر پرسش‌نامه و استفاده از الکل برای ضدعفونی نمودن دست‌ها ( هم مادر و هم محقق) و ضدعفونی نمودن خودکار مورد استفاده مادران جهت تکمیل پرسش‌نامه با الکل به دقت اجرا شد.
ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش‌نامه‌ای شامل سه بخش بود.
بخش اول
شامل مشخصات جمعیت‌شناختی مادر و نوزاد که بخش مربوط به اطلاعات مادر (سن مادر، تحصیلات مادر، شغل مادر، درآمد خانواده، مدت‌زمان ازدواج، نوع زایمان، علاقه به جنسیت نوزاد) و نوزاد (جنسیت نوزاد، سن تقویمی نوزاد، علت بستری، مدت زمان بستری نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان) بود.
بخش دوم
برای سنجش رفتارهای دلبستگی مادر با نوزاد از پرسش‌نامه آونت استفاده شد. پرسش‌نامه رفتارهای دلبستگی مادر با نوزاد شامل 5 رفتار احساسی ( نگاه کردن، نوازش کردن، بوسیدن، صحبت کردن، لبخند زدن) طیف 0-75، 3 رفتار مجاورتی (بغل کردن، تماس بدن نوزاد با مادر، حلقه زدن بازوها دور نوزاد) طیف 0-45، 4 رفتارمراقبتی ( تعویض پوشک و مرتب کردن لباس نوزاد، زدن ضربه‌های آرام به پشت نوزاد جهت آروغ زدن، تمیز کردن ناحیه تناسلی حین تعویض پوشک نوزاد، ماساژ بدن نوزاد) طیف 0-60 می‌باشد که درمجموع 12رفتار است. پژوهشگر طی 60 دقیقه پرسش‌نامه را با مشاهده مادر و نوزاد تکمیل می‌کند. روش کار به این صورت است:
هر 1 دقیقه شامل 2 سی ثانیه می‌باشد. پژوهشگر در هر دقیقه 30 ثانیه اول مشاهده و در 30 ثانیه دوم مشاهدات خود را ثبت می‌کند. این روند تا ثانیه 60ام ادامه داشت. در پایان هر رفتار در پرسش‌نامه مربوطه 15 بار می‌تواند ثبت شود.
طیف امتیاز برای هر رفتار 0-15 می‌باشد. در انتها امتیاز نهایی ثبت‌شده در 15 دقیقه جمع می‌شود. هر رفتاری که مشاهده شود امتیاز 1 را دریافت می‌کرد، در غیر این صورت امتیاز صفر در نظر گرفته می‌شود. امتیاز بالاتر نشان‌دهنده دلبستگی قوی‌تر مادر به نوزاد است. این پرسش‌نامه نخستین بار آونت آن را به کار برد و روایی و پایایی آن سنجیده شده است [11]. وکیلیان و همکاران نیز در مطالعه خود این ابزار را ترجمه کردند و با استفاده از نظرات اعضای هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران روایی ابزار را تأیید کرده‌اند. این محققان همچنین با استفاده از توافق بین دو مشاهده‌گر هم‌زمان پایایی ابزار را 98 درصد تعیین کردند [12]. در مطالعه حاضر پایایی این پرسش‌نامه روش سنجش توافق بین دو مشاهده‌گر در مشاهده هم‌زمان 10 مادر بررسی و این توافق 96 درصد برآورد شد.
بخش سوم
در این بخش پرسش‌نامه ترس از کووید-19 ، شامل 7 عبارت بود که شرکت‌کنندگان سطح توافق خود را با استفاده از مقیاس 5 امتیازی لیکرت (کاملاً مخالفم: امتیاز 1، مخالفم: امتیاز 2، نظری ندارم: امتیاز 3، موافقم: امتیاز 4 و کاملاً موافقم: امتیاز 5) نشان دادند. حداقل نمره ممکن برای هر سؤال 1 و حداکثر 5 در نظر گرفته شد. بازه نمرات از 7 تا 35 بود. نمرات بیشتر نشان‌دهنده ترس بیشتر از ابتلابه ویروس کووید-19 بود. در سال 2020 پرسش‌نامه ترس از کووید-19 را آبروسو و همکاران ساختند [13]. این پرسش‌نامه خودگزارش‌دهی مطابق گزارشات از همبستگی درونی بالایی برخوردار است (آلفای کرونباخ 0/90) [14]، (آلفای کرونباخ 0/82) [13]. در این مطالعه پایایی این ابزار از طریق سنجش همبستگی درونی پس از تکمیل توسط 10 مادر سنجیده شد. ضریب آلفای کرونباخ 0/83 برآورد شد.
از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 16 جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده شد. در این تحقیق جهت بیان مشخصات نمونه پژوهش، از آمار توصیفی شامل جداول توزیع فراوانی، میانگین و انحراف‌معیار و جهت تعیین ارتباط آزمون تی مستقل، کروسکال والیس، من ویتنی و آنووای یک طرفه استفاده شد. سطح معناداری در این پژوهش کمتر از 0/05 لحاظ شده است. در این بخش ابتدا به بررسی مشخصات فردی بیماران مورد پژوهش پرداخته و سپس در راستای رسیدن به اهداف پژوهش جداول مربوط و نتایج آزمون‌های آماری هرکدام گزارش‌شده است.
یافته ها
براساس یافته‌ها، بیشتر مادران (89/7 درصد) خانه‌دار و دارای مدرک تحصیلات دیپلم (72 درصد) بودند. 63/6 درصد از نوزادان بستری دختر و بیشترین علت بستری مربوط به زردی نوزاد (32/3 درصد) گزارش شد. اطلاعات جمعیت‌شناختی نوزاد و خانواده در جدول شماره 1 خلاصه شده است.
در بررسی بیانیه‌های ترس از کووید-19، بیشتر مادران گزارش کردند «من اغلب از کووید-19می‌ترسم و فکر کردن درباره کووید-19باعث ناراحتی من می‌شود» (جدول شماره 2).
میانگین و انحراف‌معیار رفتارهای دلبستگی مادر در جدول شماره 3 ارائه شده است.
ترس از کووید-19 با ابعاد رفتارهای دلبستگی عاطفی مادر و نوزاد شامل رفتارهای احساسی، رفتارهای مجاورتی و رفتارهای مراقبتی، همبستگی معناداری از لحاظ آماری نداشت (جدول شماره 4).
بررسی اختلاف بین میانگین نمره ترس از کووید-19 مادر براساس متغیرهای شغل مادر، سطح تحصیلات مادر، محل زندگی، جنسیت نوزاد، علاقه به جنسیت نوزاد، نوع زایمان و علت بستری نوزاد در جدول شماره 1 نشان داده شده است. علاقه به جنسیت نوزاد با میانگین ترس از کووید-19 اختلاف معناداری داشت (0/05 مطابق نتایج ارتباط معناداری بین نمره رفتارهای دلبستگی با سن مادر، میزان درآمد ماهانه، مدت زمان ازدواج، سن نوزاد و تعداد روزهای بستری وجود نداشت (جدول شماره 1). بااین‌حال بین سن مادر و نمره رفتارهای دلبستگی او ارتباط مثبت معناداری وجود داشت؛ بدین معنی که با افزایش سن مادر نمره دلبستگی بیشتر می‌شد (جدول شماره 1).
بحث
نتایج نشان داد رفتارهای دلبستگی مادر به نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان از حد میانگین نمره پرسش‌نامه پایین‌تر بود. همسو با این یافته شواهد موجود نشان می‌دهد دلبستگی عاطفی مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان با چالش‌های زیادی همراه است. عوامل بسیاری در پایین بودن دلبستگی عاطفی میان مادر و نوزاد تأثیر گذاشته است که از آن‌ها می‌توان به استرسورهای محیطی، جسمانی و روانی مانند ظاهر و جثه کوچک نوزاد، محیط خاص و بسته بخش، رفتارهای اعضای حرفه‌ای تیم مراقبت سلامتی و تولد بدون برنامه‌ریزی نوزاد اشاره کرد [15]. در بررسی ابعاد دلبستگی نتایج نشان داد رفتارهای «مراقبت از نوزاد» در مقایسه با دیگر ابعاد دلبستگی میانگین نمره کمتری داشت. در رفتارهای دلبستگی مثل بوسیدن نوزاد، در آغوش کشیدن نوزاد و ماساژ او کمتر از سایر رفتارها توسط محقق مشاهده شد. نتایج فوق همسو با مطالعات دیگر است، زیرا کوچکی جثه و ظاهر شکننده نوزاد و اتصال برخی وسایل به بدن او جهت مانیتورینگ، مایع درمانی و غیره مادر را دچار استرس و تنش کرده و تصور می‌کند نزدیکی بیش از حد به نوزاد ممکن است با خطراتی همراه شود و او کفایت لازم در مراقبت از نوزاد با شرایط خاص را ندارد.
در یک مطالعه کیفی انجام‌شده در دوره همه‌گیری کووید-19 بیشتر مادران بیان کردند در نزدیک شدن به نوزاد احساس دوگانگی داشته‌اند. از سویی می‌ترسیدند او را آلوده کنند و از سوی دیگر دوست داشتند از کودکشان مراقبت کنند [16، 17]. البته باید اذعان داشت برقراری برخی پروتکل‌های پیشگیرانه بیمارستانی در طول دوره کووید- 19، با هدف حفاظت از سلامت مادر و نوزاد هم ممکن است موجب تقویت محدودیت‌های تماسی بین مادر و نوزاد شده باشد. پولونی معتقد است سلامت عاطفی والدین و دلبستگی عاطفی میان نوزاد آن‌ها در طول این همه‌گیری به‌طور مستقیم با تحمیل استرس اضافی حاصل از همه‌گیری کووید-19 به نگرانی‌های شناخته‌شده والدین و به‌طور غیرمستقیم از طریق تأثیر محدودیت‌ها بر تجربه والدین شدن آن‌ها با مخاطره مواجه شده است. او استرس ایجاد‌شده به دنبال اقدامات پیشگیرانه و زمان کمتر ملاقات با نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه را سبب کاهش تماس فیزیکی و رفتارهای دلبستگی بین مادر و نوزاد می‌داند [16]. عواملی مانند ترس مادر از آلوده کردن نوزاد به ویروس، احساس کاهش حمایت در حین و بعد از زایمان، محدودیت‌های ملاقات مادر با نوزاد و اختلاف بین انتظارات مادر از تجربه زایمان در طول بارداری با آنچه در اثر همه‌گیی رخ داد را توجیهی برای سطح پایین دلبستگی عاطفی-احساسی و تمایل پایین مادران به مشارکت در مراقبت از نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان در طول همه‌گیری کووید-19 می‌داند [18].
ترس از ابتلا به کووید-19 در مادران شرکت‌کننده در حد نزدیک به متوسط نسبت به میانگین ابزار قرار داشت. همسو با نتایج در دیگر پژوهش‌های انجام‌شده در دوران همه‌گیری کووید-19 نیز تماشای اخبار و داستان‌های مربوط به کووید-19در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بیشترین عاملی بود که در جمعیت عمومی و مادران داری کودک بستری ترس از کووید-19 ایجاد می‌کرد. در مطالعه‌ای کیفی تمامی مادران اظهار داشتند این همه‌گیری در کسب کفایت در مراقبت از نوزادشان تأثیر منفی داشته است [17]. در دیگر مطالعات نیز ترس این گروه مادران از کووید-19 بالا گزارش شده است و بیشتر مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان از ابتلای خود یا نوزادشان به کووید-19 دچار ترس بودند [17، 19، 20].
برخی از مادران معتقد بودند همه‌گیری کووید-19 به پذیرش نقش مادری آسیب می‌زند و برخی از آن‌ها ابراز کردند که به‌دلیل ناتوانی در تکمیل ماه‌های بارداری و یا به‌دلیل ناتوانی در جلوگیری از ابتلا نوزادان به ویروس کووید-19 دچار احساس ترس همراه با گناه بوده‌اند. این تفاوت می‌تواند حاصل از تفاوت‌های فرهنگی، انتظارات و حمایت‌های خانواده و بهکارگیری راهکارهای قرنطینه در بیمارستان‌های کشورهای مختلف بوده است [21].
شواهد نشان‌دهنده اثرات روانی ازجمله ترس از ابتلا در همه‌گیری‌های بیماری‌های مسری بر افراد جوامع مختلف به‌ویژه در جمعیت‌های پر خطر می‌باشد [22-24]. زنان باردار و نوزادان همیشه در شرایط همه‌گیری و بحران، جزء جمعیت پرخطر محسوب می‌شوند. مسلما تأکید رسانه‌ها و مؤسسات سلامتی بر اجرای اقدامات پیشگیرانه و محافظتی بیشتر برای جوامع پر خطر در ایجاد ترس بالا از ابتلا به کووید-19 نقش داشته است و مسلماً مادر ترس از ابتلا به بیماری در دوران بارداری و پیش‌از زایمان را به همراه داشته است که تولد نوزاد نارس که خود پدیده‌ای تنش‌زا می‌باشد، به این ترس اولیه افزوده است؛ این شرایط می‌تواند مادران دارای نوزاد نارس را در معرض خطرات بیشتری از نظر سلامت روان و برقراری ارتباط با نوزاد قرار دهد. طی همه‌گیری کووید-19 ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر وضعیت روانشناختی زنان باردار و دارای نوزاد نارس باید مورد توجه و حمایت ارائه‌دهندگان مراقبت سلامتی قرار گیرد [24, 25].
با وجود پایین بودن رفتارهای دلبستگی مادر و متوسط بودن ترس از کووید-19 در مادران نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان، ارتباط معنادار آماری بین آن‌ها وجود نداشت. نتایج دیگر مطالعات غیرهمسو با مطالعه فوق بیانگر وجود ارتباط بین استرس ابتلا به کووید-19 و رفتارهای دلبستگی بین مادر و نوزاد بوده‌اند [26، 27]. استاکلی و همکاران، در مطالعه خود در کشور کانادا میزان بالای سبک دلبستگی ناایمن را بین مادران و نوزادان در دوران همه‌گیری کووید-19 گزارش کردند [15]. سبک دلبستگی والدین یکی از عوامل مهم ارتباط بین والدین و فرزندان آن‌هاست. در مواقع استرس مانند مواجهه با فشار کووید-19، سبک دلبستگی ممکن است بهعنوان یکی از عوامل کلیدی در تنظیم هیجان والدین و فرزندان دیده شود [28]. این تفاوت در یافته‌ها می‌تواند حاصل از تفاوت در جمعیت‌های مورد مطالعه باشد، زیرا در مطالعه استاکلی و همکاران مادران نوزادان سالم مورد بررسی قرار گرفتند و شاید در شرایط عدم بستری ترس از مواجهه مادر یا نوزاد با افراد بیمار بیشتر بوده و شرایط شلوغ بیمارستان‌ها برای انجام زایمان بر خستگی و استرس مادران افزوده باشد.
در چند مطالعه وجود ارتباط بین ترس از ابتلا به کووید-19 و افزایش سطح اضطراب، استرس و افسردگی در این گروه از مادران نشان داده شده است [27، 29]. در این مطالعات تأکید شده است که ملاحظات پیشگیرانه ضروری اعمال‌شده در دوران همه‌گیری کووید-19 سلامت روانی این مادران و برقراری ارتباط با نوزاد را با چالش‌هایی مواجه کرده است. همچنین براساس شواهد موجود مادران دچار افسردگی، اضطراب، استرس، رفتارهای دلبستگی به نوزاد پایین‌تری دارند. باتوجه‌به نتایج مطالعه حاضر، شاید بتوان گفت ترس از کووید-19 ممکن است با ایجاد شرایط روانی نامطلوب (مانند افسردگی، اضطراب و استرس) برای مادران، رفتارهای دلبستگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است در این مسیر نقشی میانجی داشته یا به‌طور غیر مستقیم رفتارهای دلبستگی مادران را متأثر کرده باشد [16]. البته استفاده از ابزارهای سنجش متفاوت و انجام مطالعات در جوامع متفاوت و همچنین پروتکل‌های اجرایی در هر بیمارستان برای مراقبت از مادران و نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت ویژه کودکان در دوران همه‌گیری کووید-19 نیز می‌تواند در ناهمسویی نتایج تأثیر گذاشته باشد.
علت بستری نوزاد و علاقه به جنسیت نوزاد تنها متغیرهای مرتبط با رفتارهای دلبستگی مادر به نوزاد بودند. لیو و همکاران در مطالعه خود وجود ارتباط معنادار بین سن بالای مادران و همچنین علاقه به جنسیت نوزاد با دلبستگی مادر به نوزاد در شرایط همه‌گیری کووید-19 گزارش کرده‌اند [30]. مطالعه مایوپلوس و همکاران و مسا و همکاران نشان‌دهنده فقدان وجود هرگونه ارتباط معنادار بین دلبستگی مادر به نوزاد در شرایط همه‌گیری کووید-19 با متغیرهای جمعیت‌شناختی مادر بود [31، 18]. نتایج مطالعه حاضر نیز نشان داد مادران علاقمند به جنسیت نوزاد به‌طور معناداری رفتارهای دلبستگی بیشتری نسبت به سایر مادران داشتند. همچنین بین سن مادر و نمره رفتارهای دلبستگی او ارتباط مثبت معناداری وجود داشت و با افزایش سن مادر نمره دلبستگی بیشتر می‌شد، اما این ارتباط ازنظر آماری معنادار نبود.
نتایج مطالعه یاو و همکاران نیز نشان‌دهنده ارتباط بین سن بالای مادران و همچنین علاقه به جنسیت نوزاد با دلبستگی مادر به نوزاد می‌باشد. هرچند که در مطالعه وی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی دیگر نیز با رفتارهای دلبستگی مادر وجود داشت [32]. این اختلاف در یافته‌ها می‌تواند حاصل از اجرای پروتکل‌های پیشگیری از کووید-19 در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان در کشورهای متفاوت و اختلافات فرهنگی و تفاوت در ابزار جمع‌آوری داده‌ها باشد [33، 34].
مادران نوزادان دچار زردی بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان رفتارهای دلبستگی بیشتری نسبت به سایر گروه‌ها داشتند. در بیشتر موارد وضعیت نوزادان مبتلا به زردی نسبت به سایر نوزادان ازجمله نوزادان بستری به‌دلیل مشکلات تنفسی، عفونت خونی پایدارتر بوده و خطر کمتری آن‌ها را تهدید می‌کند. بدین جهت مادران تمایل بیشتری برای تعامل با آنان دارند و بیشتر مشتاق به انجام رفتارهای دلبستگی به‌خصوص در ابعاد مجاورتی و مراقبتی هستند، درحالی‌که در بین عوامل پیش‌بینی‌کننده بر رفتارهای دلبستگی این گروه از مادران، مادران نوزادان مبتلا به عفونت‌های خونی رفتارهای دلبستگی کمتری نسبت به سایر موارد داشتند. از سوی دیگر شرایط کووید-19 نیز می‌تواند در کاهش رفتارهای دلبستگی و مشارکتی آن‌ها مؤثر باشد.
مطابق یافته‌ها بین سطح تحصیلات مادران و علاقه به جنسیت نوزاد و ترس از ابتلا به کووید-19 در این مادران ارتباط معناداری وجود داشت. مادران دارای مدرک کارشناسی و بالاتر نسبت به مادران با مدرک تحصیلی پایین‌تر ترس کمتری را گزارش کردند که در توجیه چنین یافته‌ای می‌توان گفت مادران دارای سطح تحصیلات بالاتر با احتمال بیشتری درزمینه کووید-19 به دنبال دریافت اطلاعات علمی هستند و با افزایش سطح دانش و آگاهی درزمینه کووید-19 و بهکارگیری توصیه‌ها و پیشنهاداتی که در این مقالات علمی وجود دارد، سعی در بهکارگیری آن‌ها در جهت کاهش احتمال ابتلا خود و یا نوزاد به کووید-19 دارند. مادران با سطح تحصیلات پایین‌تر ممکن است به منابع اطلاعاتی در مورد کووید-19 دسترسی داشته باشند، اما دانش آن‌ها در مورد این بیماری کمتر زمینه علمی داشته باشد و کسب اطلاعات فراوان و نادرست و گاه ضد و نقیض ممکن است در افزایش ترس آن‌ها تأثیرگذار باشد. هرچند به انجام مطالعات بیشتر در این زمینه نیاز است. دریافت حمایت از سوی خانواده و پرستار به کاهش تنش و استرس مادران کمک می‌کند. آکسی‌لین و همکاران در یک مطالعه کوهورت آینده‌نگر انجام‌شده در 13 مرکز در اروپا، 1 مرکز در استرالیا و 2 مرکز در کانادا گزارش کردند که مشارکت کارکنان و والدین و برقراری حمایت عاطفی، بهعنوان عناصر مراقبت خانواده محور، در کاهش افسردگی والدین نوزادان نارس مؤثر است. راهبردهای پیشگیرانه سبب ارتقای وضعیت سلامت روان والدین می‌شود و شرایط مراقبت از نوزاد را بهبود می‌بخشد [35].
پرستاران نقش مهمی در حمایت از والدین برای مشارکت در مراقبت و پذیرش نوزاد دارند. فراهم‌سازی فرصت‌هایی برای مشاهده و صحبت با نوزاد در کاهش استرس والدین مؤثر است و پرستاران باید آن‌ها را به حضور حداکثری در کنار نوزاد ترغیب کنند. پرستاران باید با درک اهمیت شکل‌گیری دلبستگی عاطفی میان نوزاد و والدین به‌ویژه مادر از زمان پذیرش نوزاد در بخش مراقبت ویژه مادران را به مشارکت حداکثری تشویق کنند، او را مورد حمایت قرار دهند و فرصت‌های مناسبی را با این هدف در بخش فراهم آورند [36].
پرستاران منبع مهم اطلاعات و حمایت برای والدین هستند. حمایت‌های عاطفی و روانی یکی از وظایف تیم مراقبتی درمانی است. به‌علاوه آگاهی تیم مراقبتی از عوامل تسکین‌دهنده ترس و اضطراب والدین در بخش مراقبت ویژه نوزادان است و به آنان کمک خواهد کرد تا با شناخت این عوامل مداخلات پرستاری مناسب جهت کاهش ترس و بهبود رفتارهای دلبستگی را اجرا کنند.
یافته دیگر وجود ارتباط معنادار بین علاقه‌مندی به جنسیت نوزاد و ترس بیشتر مادران از ابتلا به کووید-19 بود. در بررسی نتایج مادران علاقمند به جنسیت نوزاد در مقایسه با مادران دیگر رفتارهای دلبستگی بیشتری نسبت به نوزاد داشتند. علاقمندی به جنسیت نوزاد یک عامل شناخته‌شده در تسهیل دلبستگی میان مادر و نوزاد بوده و شواهد کافی در این زمینه موجود است و این احتمال وجود دارد که مادران با دلبستگی بیشتر به نوزاد، ترس بیشتری از ابتلای خود به بیماری و سرایت آن به نوزاد داشته باشند، زیرا باندهای عاطفی قوی‌تری با او دارند و حفظ نوزاد برای آن‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. همسو با مطالعه فوق، مطالعه دیگری نشان‌دهنده فقدان هرگونه ارتباط معنادار بین سطح ترس و اضطراب والدین نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه با متغیرهای فردی-اجتماعی در آنان می‌باشد [37].
بین-نون و همکاران در مطالعه خود در کشور فلسطین وجود ارتباط بین سن مادر، وزن نوزاد و مدت زمان بستری نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه با ترس و اضطراب ناشی از کووید-19 در بین مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبتهای ویژه گزارش کرده‌اند [38]. نتایج مطالعه گیسبرچت و همکاران در کشور کانادا نیز نشان‌دهنده فقدان ارتباط معنادار بین مشخصات جمعیت‌شناختی مادران نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه با ترس از کووید-19 در بین آنان بود [39]. با تکیه بر نتایج، پرستاران و دیگر اعضای تیم مراقبت سلامتی باید بر شرایط روانی مادران در طول همه‌گیری‌ها مانند همه‌گیری کووید-19 توجه ویژه داشته باشند. انجام مداخلات مؤثر در جهت ارتقای دلبستگی مادر و نوزاد ضروری است.
باتوجه‌به آن که تمامی نوزادان در این مطالعه ترم بودند، پیشنهاد می‌شود مطالعه‌ای با هدف تعیین دلبستگی عاطفی و عوامل مرتبط با آن در جمعیت نوزادان نارس و مبتلا به ناهنجاری نیز انجام شود.
از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر، باتوجه‌به نوظهور بودن بیماری کووید-19 می‌توان به محدود بودن تعداد مطالعات انجام‌شده در این زمینه، فقدان تمایل مادران برای پاسخ به پرسش‌نامه به‌دلیل نداشتن حوصله و نگرانی از شرایط جسمی فرزند خود اشاره کرد. همچنین وجود شرایط کووید-19 و رعایت دقیق و سخت‌گیرانه پروتکل‌های بهداشتی برای برقراری ارتباط با مادران نیز مانعی برای تمایل مادران جهت شرکت در مطالعه بود که با تلاش و حضور مداوم محقق تا حدودی برطرف شد.
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر دلبستگی مادر به نوزاد پایین بود و ترس آن‌ها از کووید-19 در حد متوسط ارزیابی شد. بین ترس از کووید-19 و رفتارهای دلبستگی مادر و نوزاد همبستگی معناداری وجود نداشت. توجه به عوامل مؤثر در ارتقای دلبستگی عاطفی مادران و نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اهداف مطالعه برای شرکت‌کنندگان توضیح داده شد و ضمن اطمینان‌بخشی در مورد محرمانه بودن مشخصات آن‌ها، از کلیه شرکت‌کنندگان در مطالعه رضایت‌نامه کتبی دریافت شد. طرح فوق توسط کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران با کد IR.IUMS.REC.1400.227 تأیید شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد مریم برادری، رشته پرستاری مراقبت ویژه نوزادان، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران است. حمایت مالی این طرح توسط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران صورت گرفته است
مشارکت نویسندگان
نمونه‌گیری، تحلیل و نگارش نسخه اولیه: مریم برادری؛ عنوان طرح، نظارت و اصلاح نسخه اولیه و انجام ویرایش‌های پایانی: مهناز شوقی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان شهید اکبرآبادی، حضرت علی اصغر (ع) و رسول اکرم (ص) تهران، تقدیر و تشکر می‌کنند. همچنین از تمام کارکنان بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان بیمارستان‌های مذکور و همچنین مادرانی که در پیشبرد این طرح ما را یاری کردند، تشکر می‌شود.
کیفیت تعامل اولیه مادر و کودک یکی از عواملی است که اثرات سوء زایمان زودرس را تحت تأثیر قرار می‌دهد و بر توانایی‌ها و رشد بیشتر کودکان تأثیر مثبت می‌گذارد. بستری نوزادان در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان سبب از بین رفتن یا تأخیر در روند دلبستگی مادر و نوزاد می‌شود [1]. رفتارهای دلبستگی مادر با نوزاد خود مبتنی بر ارتباط زیبایی است که مادران از طریق لبخند زدن، صدا کردن نوزاد، پاسخ و توجه به حرکات، لمس کردن، در آغوش گرفتن، تماس مستقیم چشم در چشم و بوسیدن با نوزاد ارتباط برقرار می‌کنند. به‌علاوه، کودک نیز با برخی واکنش‌های تعریف‌‌شده به این رفتارها پاسخ می‌دهد. این رابطه هم در رشد کودک و هم در کاهش استرس مادر نقش مهمی دارد. معمولاً مادر یک نوزاد تازه متولدشده، آمادگی جدایی از نوزاد را ندارد. این جدایی زودرس باعث ترس از ایمنی و سلامتی نوزاد می‌شود و خطر مشکلات روانی مانند اضطراب و افسردگی را در مادران افزایش می‌دهد که می‌تواند بر تعامل و دلبستگی مادر و نوزاد تأثیر منفی بگذارد [2, 3].
در اواخر دسامبر سال 2019 یک سری موارد غیرقابل توضیح در مورد پنومونی در ووهان چین گزارش شد [4] و در 19 ژانویه سال 2020 سازمان بهداشت جهانی، این ویروس را بهعنوان کروناویروس نام‌گذاری کرد. سرعت انتشار ویروس به حدی بود که سازمان بهداشت جهانی آن را یک بیماری واگیر همه‌گیر معرفی کرد [5]. کرونا ویروس‌ها خانواده‌ای از ویروس‌ها هستند که می‌توانند طیف وسیعی از بیماری از سرماخوردگی تا نشانگان حاد تنفسی ایجاد کنند و به‌علت پنومونی و مشکلات تنفسی موجب مرگ افراد شوند [6].
قرنطینه و محدودیت‌های فاصله‌گذاری اجتماعی در طی همه‌گیری با عواقب روانشناختی مانند افزایش علائم استرس پس از سانحه، سردرگمی و عصبانیت همراه است که با مسائلی نظیر ترس از ابتلا به عفونت در مادر و نوزاد، بی‌حوصلگی، دسترسی ناکافی به منابع، اطلاعات ناکافی و مدت قرنطینه و جدایی مادر از نوزاد سبب وخامت وضعیت روانشناختی مادران تازه زایمان‌کرده می‌شود [7, 8]. باتوجه‌به محدودیت‌هایی چون اجازه ندادن ارتباط مستقیم و تماس پوست با پوست بین مادر با نوزاد در هنگام زایمان یا ممنوعیت مراجعه به بیمارستان پس از زایمان، کنار آمدن مادران آسیب‌پذیر با این مسئله در دوره پس از زایمان دشوارتر می‌شود [9, 10]. جداسازی مادر و نوزاد اثرات بالقوه مضری شامل چرخه معیوب استرس ناشی از جدایی، کاهش تولید شیر مادر، فقدان موفقیت در تغذیه با شیر مادر و از دست دادن مزایای مراقبت از پوست به پوست، خطر بی‌ثباتی نوزاد و افزایش نیاز احتمالی به مراقبتهای ویژه مراقبت از نوزاد را درپی دارد.
ترس از ابتلای خود به بیماری کرونا در طول اقامت در بیمارستان به‌دلیل تماس با کادر درمان، سایر بیماران و مادران نوزادان بستری در بخش، موضوعی است که می‌تواند تصمیم‌گیری آن‌ها را برای ادامه درمان نوزادشان در بیمارستان تحت تأثیر قرار دهد و موجب پیچیده‌تر شدن شرایط اقامت نوزاد در بخش شود. شواهد موجود در مورد ارتباط بین رفتارهای دلبستگی و ترس از کووید-19 در مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان ناکافی است و انجام این مطالعه می‌تواند شناخت تیم ارائه‌دهنده مراقبت سلامتی و به‌ویژه پرستاران شاغل در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان را از میزان سطح ترس مادران این نوزادان در همه‌گیری کووید-19 افزایش دهد.
این مطالعه می‌تواند دانش بنیادی ارزشمندی را برای همه‌گیری‌ها و بحران‌های آینده ارائه دهد. از سوی دیگر به این سؤال پاسخ می‌دهد که آیا دلبستگی مادر و نوزاد با ترس از ابتلا به کووید-19 در این گروه از مادران ارتباط دارد یا خیر؟ بنابراین مطالعه حاضر با هدف تعیین ارتباط بین رفتارهای دلبستگی و ترس از کووید-19 در مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان در بیمارستان‌های تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران در دوران همه‌گیری کووید-19 در سال 1400 انجام شد.
روش بررسی
این مطالعه از نوع همبستگی بود. معیارهای ورود شامل سن بین 20 تا 35 سال مادر، بارداری اول، بارداری برنامه‌ریزی‌شده، حاملگی تک قلو، داشتن توانایی خواندن و نوشتن، گذشت حداقل 24 ساعت از زمان بستری نوزاد در بخش، فقدان استفاده از داروهای آرام‌بخش، وارد نشدن صدمات روحی و استرس‌های بزرگ در طول دوره بارداری و زایمان، نداشتن سابقه ناباروری و درمان‌های کمک باروری، نداشتن سابقه سقط و مرده‌زائی و فقدان ابتلای نوزاد به ناهنجاری مادرزادی، نداشتن سابقه حاملگی‌های پرخطر در مادران (زایمان زودرس، محدودیت رشد داخل رحمی، ناهنجاری‌های جنین، حاملگی‌های دوقلویی و چند قلویی)، مبتلا نبودن مادران به بیماری‌های مزمن (خود ایمنی، عصبی، قلبی، بیماری‌های کلیوی) و بیماری‌های روانی و همچنین نداشتن سابقه ابتلا به کووید-19 در مادران یا نزدیکان درجه یک آن‌ها بود.
روش نمونه‌گیری دردسترس در بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان سه بیمارستان آموزشی کودکان شهر تهران در سال 1400 مورد استفاده قرار گرفت. این محقق از مادران نوزادان بستری خواست تا در این مطالعه شرکت کنند. سپس با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و اختصاص زمان کافی، پرسش‌نامه‌ها توزیع و تکمیل شدند. حجم نمونه مورد نیاز در این مطالعه 195 نفر به دست آمد که باتوجه‌به متفاوت بودن تعداد تخت‌های فعال بخش مراقبتهای ویژه نوزادان و تعداد نوزادان بستری در این بیمارستان‌ها 91 نمونه از بیمارستان شهید اکبرآبادی، 72 نمونه از بیمارستان حضرت علی اصغر و 32 نمونه از بیمارستان رسول اکرم جمع‌آوری شد. از تیر ماه تا شهریور ماه سال 1400، نمونه‌گیری به‌صورت مستمر انجام شد. پس از ارائه مجوز از معاونت پژوهشی کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و دریافت کد اخلاق در پژوهش، با در نظر گرفتن معیارهای ورود از مادران برای حضور در مطالعه دعوت شد و شرکت‌کنندگان بعد از دریافت رضایت آگاهانه کتبی وارد مطالعه شدند.
محقق برای جلوگیری از تکمیل ناقص پرسش‌نامه‌ها و همچنین پاسخ‌گویی به ابهامات شرکت‌کنندگان در هنگام تکمیل پرسش‌نامه در بخش حضور داشت. محقق ابتدا از شرکت‌کنندگان خواست پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه ترس از کووید-19 را تکمیل کنند. سپس با گذشت حداقل 2 ساعت از تکمیل پرسش‌نامه اولیه، طی انجام یک دوره مراقبت از نوزاد که به منظور انجام مراقبتهای اولیه مانند تغذیه، تعویض پوشک یا نظیر آن انجام می‌شد، به‌طوری‌که مادر متوجه او نباشد، رفتارهای دلبستگی مادر به نوزاد را مشاهده و در پرسش‌نامه رفتارهای دلبستگی مادر آونت ثبت کرد. پژوهشگر برای تنظیم زمان و رعایت 15 ثانیه وقت برای مشاهده و 15 ثانیه ثبت، از قرار دادن ساعت مچی بر روی میز استفاده کرد. در هر بار یک مادر مورد مشاهده قرار گرفت و اطلاعات مربوط به وی ثبت شد. سپس در همان زمان پس از پایان 15 دقیقه براساس کد داده‌شده به پرسش‌نامه‌ها، به برگه‌های پر شده قبلی متصل شد. در طول مطالعه تمام پروتکل‌های جاری در بخش برای پیشگیری از انتقال کووید-19 شامل داشتن ماسک ( هم مادر و هم محقق)، پوشیدن گان، رعایت فاصله، شستن دست‌ها پس از تکمیل هر پرسش‌نامه و استفاده از الکل برای ضدعفونی نمودن دست‌ها ( هم مادر و هم محقق) و ضدعفونی نمودن خودکار مورد استفاده مادران جهت تکمیل پرسش‌نامه با الکل به دقت اجرا شد.
ابزار گردآوری اطلاعات، پرسش‌نامه‌ای شامل سه بخش بود.
بخش اول
شامل مشخصات جمعیت‌شناختی مادر و نوزاد که بخش مربوط به اطلاعات مادر (سن مادر، تحصیلات مادر، شغل مادر، درآمد خانواده، مدت‌زمان ازدواج، نوع زایمان، علاقه به جنسیت نوزاد) و نوزاد (جنسیت نوزاد، سن تقویمی نوزاد، علت بستری، مدت زمان بستری نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان) بود.
بخش دوم
برای سنجش رفتارهای دلبستگی مادر با نوزاد از پرسش‌نامه آونت استفاده شد. پرسش‌نامه رفتارهای دلبستگی مادر با نوزاد شامل 5 رفتار احساسی ( نگاه کردن، نوازش کردن، بوسیدن، صحبت کردن، لبخند زدن) طیف 0-75، 3 رفتار مجاورتی (بغل کردن، تماس بدن نوزاد با مادر، حلقه زدن بازوها دور نوزاد) طیف 0-45، 4 رفتارمراقبتی ( تعویض پوشک و مرتب کردن لباس نوزاد، زدن ضربه‌های آرام به پشت نوزاد جهت آروغ زدن، تمیز کردن ناحیه تناسلی حین تعویض پوشک نوزاد، ماساژ بدن نوزاد) طیف 0-60 می‌باشد که درمجموع 12رفتار است. پژوهشگر طی 60 دقیقه پرسش‌نامه را با مشاهده مادر و نوزاد تکمیل می‌کند. روش کار به این صورت است:
هر 1 دقیقه شامل 2 سی ثانیه می‌باشد. پژوهشگر در هر دقیقه 30 ثانیه اول مشاهده و در 30 ثانیه دوم مشاهدات خود را ثبت می‌کند. این روند تا ثانیه 60ام ادامه داشت. در پایان هر رفتار در پرسش‌نامه مربوطه 15 بار می‌تواند ثبت شود.
طیف امتیاز برای هر رفتار 0-15 می‌باشد. در انتها امتیاز نهایی ثبت‌شده در 15 دقیقه جمع می‌شود. هر رفتاری که مشاهده شود امتیاز 1 را دریافت می‌کرد، در غیر این صورت امتیاز صفر در نظر گرفته می‌شود. امتیاز بالاتر نشان‌دهنده دلبستگی قوی‌تر مادر به نوزاد است. این پرسش‌نامه نخستین بار آونت آن را به کار برد و روایی و پایایی آن سنجیده شده است [11]. وکیلیان و همکاران نیز در مطالعه خود این ابزار را ترجمه کردند و با استفاده از نظرات اعضای هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران روایی ابزار را تأیید کرده‌اند. این محققان همچنین با استفاده از توافق بین دو مشاهده‌گر هم‌زمان پایایی ابزار را 98 درصد تعیین کردند [12]. در مطالعه حاضر پایایی این پرسش‌نامه روش سنجش توافق بین دو مشاهده‌گر در مشاهده هم‌زمان 10 مادر بررسی و این توافق 96 درصد برآورد شد.
بخش سوم
در این بخش پرسش‌نامه ترس از کووید-19 ، شامل 7 عبارت بود که شرکت‌کنندگان سطح توافق خود را با استفاده از مقیاس 5 امتیازی لیکرت (کاملاً مخالفم: امتیاز 1، مخالفم: امتیاز 2، نظری ندارم: امتیاز 3، موافقم: امتیاز 4 و کاملاً موافقم: امتیاز 5) نشان دادند. حداقل نمره ممکن برای هر سؤال 1 و حداکثر 5 در نظر گرفته شد. بازه نمرات از 7 تا 35 بود. نمرات بیشتر نشان‌دهنده ترس بیشتر از ابتلابه ویروس کووید-19 بود. در سال 2020 پرسش‌نامه ترس از کووید-19 را آبروسو و همکاران ساختند [13]. این پرسش‌نامه خودگزارش‌دهی مطابق گزارشات از همبستگی درونی بالایی برخوردار است (آلفای کرونباخ 0/90) [14]، (آلفای کرونباخ 0/82) [13]. در این مطالعه پایایی این ابزار از طریق سنجش همبستگی درونی پس از تکمیل توسط 10 مادر سنجیده شد. ضریب آلفای کرونباخ 0/83 برآورد شد.
از نرم‌افزار آماری SPSS نسخه 16 جهت تجزیه‌وتحلیل داده‌ها استفاده شد. در این تحقیق جهت بیان مشخصات نمونه پژوهش، از آمار توصیفی شامل جداول توزیع فراوانی، میانگین و انحراف‌معیار و جهت تعیین ارتباط آزمون تی مستقل، کروسکال والیس، من ویتنی و آنووای یک طرفه استفاده شد. سطح معناداری در این پژوهش کمتر از 0/05 لحاظ شده است. در این بخش ابتدا به بررسی مشخصات فردی بیماران مورد پژوهش پرداخته و سپس در راستای رسیدن به اهداف پژوهش جداول مربوط و نتایج آزمون‌های آماری هرکدام گزارش‌شده است.
یافته ها
براساس یافته‌ها، بیشتر مادران (89/7 درصد) خانه‌دار و دارای مدرک تحصیلات دیپلم (72 درصد) بودند. 63/6 درصد از نوزادان بستری دختر و بیشترین علت بستری مربوط به زردی نوزاد (32/3 درصد) گزارش شد. اطلاعات جمعیت‌شناختی نوزاد و خانواده در جدول شماره 1 خلاصه شده است.
در بررسی بیانیه‌های ترس از کووید-19، بیشتر مادران گزارش کردند «من اغلب از کووید-19می‌ترسم و فکر کردن درباره کووید-19باعث ناراحتی من می‌شود» (جدول شماره 2).
میانگین و انحراف‌معیار رفتارهای دلبستگی مادر در جدول شماره 3 ارائه شده است.
ترس از کووید-19 با ابعاد رفتارهای دلبستگی عاطفی مادر و نوزاد شامل رفتارهای احساسی، رفتارهای مجاورتی و رفتارهای مراقبتی، همبستگی معناداری از لحاظ آماری نداشت (
بررسی اختلاف بین میانگین نمره ترس از کووید-19 مادر براساس متغیرهای شغل مادر، سطح تحصیلات مادر، محل زندگی، جنسیت نوزاد، علاقه به جنسیت نوزاد، نوع زایمان و علت بستری نوزاد در جدول شماره 1 نشان داده شده است. علاقه به جنسیت نوزاد با میانگین ترس از کووید-19 اختلاف معناداری داشت (0/05
بحث
نتایج نشان داد رفتارهای دلبستگی مادر به نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان از حد میانگین نمره پرسش‌نامه پایین‌تر بود. همسو با این یافته شواهد موجود نشان می‌دهد دلبستگی عاطفی مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان با چالش‌های زیادی همراه است. عوامل بسیاری در پایین بودن دلبستگی عاطفی میان مادر و نوزاد تأثیر گذاشته است که از آن‌ها می‌توان به استرسورهای محیطی، جسمانی و روانی مانند ظاهر و جثه کوچک نوزاد، محیط خاص و بسته بخش، رفتارهای اعضای حرفه‌ای تیم مراقبت سلامتی و تولد بدون برنامه‌ریزی نوزاد اشاره کرد [15]. در بررسی ابعاد دلبستگی نتایج نشان داد رفتارهای «مراقبت از نوزاد» در مقایسه با دیگر ابعاد دلبستگی میانگین نمره کمتری داشت. در رفتارهای دلبستگی مثل بوسیدن نوزاد، در آغوش کشیدن نوزاد و ماساژ او کمتر از سایر رفتارها توسط محقق مشاهده شد. نتایج فوق همسو با مطالعات دیگر است، زیرا کوچکی جثه و ظاهر شکننده نوزاد و اتصال برخی وسایل به بدن او جهت مانیتورینگ، مایع درمانی و غیره مادر را دچار استرس و تنش کرده و تصور می‌کند نزدیکی بیش از حد به نوزاد ممکن است با خطراتی همراه شود و او کفایت لازم در مراقبت از نوزاد با شرایط خاص را ندارد.
در یک مطالعه کیفی انجام‌شده در دوره همه‌گیری کووید-19 بیشتر مادران بیان کردند در نزدیک شدن به نوزاد احساس دوگانگی داشته‌اند. از سویی می‌ترسیدند او را آلوده کنند و از سوی دیگر دوست داشتند از کودکشان مراقبت کنند [16، 17]. البته باید اذعان داشت برقراری برخی پروتکل‌های پیشگیرانه بیمارستانی در طول دوره کووید- 19، با هدف حفاظت از سلامت مادر و نوزاد هم ممکن است موجب تقویت محدودیت‌های تماسی بین مادر و نوزاد شده باشد. پولونی معتقد است سلامت عاطفی والدین و دلبستگی عاطفی میان نوزاد آن‌ها در طول این همه‌گیری به‌طور مستقیم با تحمیل استرس اضافی حاصل از همه‌گیری کووید-19 به نگرانی‌های شناخته‌شده والدین و به‌طور غیرمستقیم از طریق تأثیر محدودیت‌ها بر تجربه والدین شدن آن‌ها با مخاطره مواجه شده است. او استرس ایجاد‌شده به دنبال اقدامات پیشگیرانه و زمان کمتر ملاقات با نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه را سبب کاهش تماس فیزیکی و رفتارهای دلبستگی بین مادر و نوزاد می‌داند [16]. عواملی مانند ترس مادر از آلوده کردن نوزاد به ویروس، احساس کاهش حمایت در حین و بعد از زایمان، محدودیت‌های ملاقات مادر با نوزاد و اختلاف بین انتظارات مادر از تجربه زایمان در طول بارداری با آنچه در اثر همه‌گیی رخ داد را توجیهی برای سطح پایین دلبستگی عاطفی-احساسی و تمایل پایین مادران به مشارکت در مراقبت از نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان در طول همه‌گیری کووید-19 می‌داند [18].
ترس از ابتلا به کووید-19 در مادران شرکت‌کننده در حد نزدیک به متوسط نسبت به میانگین ابزار قرار داشت. همسو با نتایج در دیگر پژوهش‌های انجام‌شده در دوران همه‌گیری کووید-19 نیز تماشای اخبار و داستان‌های مربوط به کووید-19در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌ها بیشترین عاملی بود که در جمعیت عمومی و مادران داری کودک بستری ترس از کووید-19 ایجاد می‌کرد. در مطالعه‌ای کیفی تمامی مادران اظهار داشتند این همه‌گیری در کسب کفایت در مراقبت از نوزادشان تأثیر منفی داشته است [17]. در دیگر مطالعات نیز ترس این گروه مادران از کووید-19 بالا گزارش شده است و بیشتر مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان از ابتلای خود یا نوزادشان به کووید-19 دچار ترس بودند [17، 19، 20].
برخی از مادران معتقد بودند همه‌گیری کووید-19 به پذیرش نقش مادری آسیب می‌زند و برخی از آن‌ها ابراز کردند که به‌دلیل ناتوانی در تکمیل ماه‌های بارداری و یا به‌دلیل ناتوانی در جلوگیری از ابتلا نوزادان به ویروس کووید-19 دچار احساس ترس همراه با گناه بوده‌اند. این تفاوت می‌تواند حاصل از تفاوت‌های فرهنگی، انتظارات و حمایت‌های خانواده و بهکارگیری راهکارهای قرنطینه در بیمارستان‌های کشورهای مختلف بوده است [21].
شواهد نشان‌دهنده اثرات روانی ازجمله ترس از ابتلا در همه‌گیری‌های بیماری‌های مسری بر افراد جوامع مختلف به‌ویژه در جمعیت‌های پر خطر می‌باشد [22-24]. زنان باردار و نوزادان همیشه در شرایط همه‌گیری و بحران، جزء جمعیت پرخطر محسوب می‌شوند. مسلما تأکید رسانه‌ها و مؤسسات سلامتی بر اجرای اقدامات پیشگیرانه و محافظتی بیشتر برای جوامع پر خطر در ایجاد ترس بالا از ابتلا به کووید-19 نقش داشته است و مسلماً مادر ترس از ابتلا به بیماری در دوران بارداری و پیش‌از زایمان را به همراه داشته است که تولد نوزاد نارس که خود پدیده‌ای تنش‌زا می‌باشد، به این ترس اولیه افزوده است؛ این شرایط می‌تواند مادران دارای نوزاد نارس را در معرض خطرات بیشتری از نظر سلامت روان و برقراری ارتباط با نوزاد قرار دهد. طی همه‌گیری کووید-19 ارزیابی عوامل تأثیرگذار بر وضعیت روانشناختی زنان باردار و دارای نوزاد نارس باید مورد توجه و حمایت ارائه‌دهندگان مراقبت سلامتی قرار گیرد [24, 25].
با وجود پایین بودن رفتارهای دلبستگی مادر و متوسط بودن ترس از کووید-19 در مادران نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان، ارتباط معنادار آماری بین آن‌ها وجود نداشت. نتایج دیگر مطالعات غیرهمسو با مطالعه فوق بیانگر وجود ارتباط بین استرس ابتلا به کووید-19 و رفتارهای دلبستگی بین مادر و نوزاد بوده‌اند [26، 27]. استاکلی و همکاران، در مطالعه خود در کشور کانادا میزان بالای سبک دلبستگی ناایمن را بین مادران و نوزادان در دوران همه‌گیری کووید-19 گزارش کردند [15]. سبک دلبستگی والدین یکی از عوامل مهم ارتباط بین والدین و فرزندان آن‌هاست. در مواقع استرس مانند مواجهه با فشار کووید-19، سبک دلبستگی ممکن است بهعنوان یکی از عوامل کلیدی در تنظیم هیجان والدین و فرزندان دیده شود [28]. این تفاوت در یافته‌ها می‌تواند حاصل از تفاوت در جمعیت‌های مورد مطالعه باشد، زیرا در مطالعه استاکلی و همکاران مادران نوزادان سالم مورد بررسی قرار گرفتند و شاید در شرایط عدم بستری ترس از مواجهه مادر یا نوزاد با افراد بیمار بیشتر بوده و شرایط شلوغ بیمارستان‌ها برای انجام زایمان بر خستگی و استرس مادران افزوده باشد.
در چند مطالعه وجود ارتباط بین ترس از ابتلا به کووید-19 و افزایش سطح اضطراب، استرس و افسردگی در این گروه از مادران نشان داده شده است [27، 29]. در این مطالعات تأکید شده است که ملاحظات پیشگیرانه ضروری اعمال‌شده در دوران همه‌گیری کووید-19 سلامت روانی این مادران و برقراری ارتباط با نوزاد را با چالش‌هایی مواجه کرده است. همچنین براساس شواهد موجود مادران دچار افسردگی، اضطراب، استرس، رفتارهای دلبستگی به نوزاد پایین‌تری دارند. باتوجه‌به نتایج مطالعه حاضر، شاید بتوان گفت ترس از کووید-19 ممکن است با ایجاد شرایط روانی نامطلوب (مانند افسردگی، اضطراب و استرس) برای مادران، رفتارهای دلبستگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد و ممکن است در این مسیر نقشی میانجی داشته یا به‌طور غیر مستقیم رفتارهای دلبستگی مادران را متأثر کرده باشد [16]. البته استفاده از ابزارهای سنجش متفاوت و انجام مطالعات در جوامع متفاوت و همچنین پروتکل‌های اجرایی در هر بیمارستان برای مراقبت از مادران و نوزادان نارس بستری در بخش مراقبت ویژه کودکان در دوران همه‌گیری کووید-19 نیز می‌تواند در ناهمسویی نتایج تأثیر گذاشته باشد.
علت بستری نوزاد و علاقه به جنسیت نوزاد تنها متغیرهای مرتبط با رفتارهای دلبستگی مادر به نوزاد بودند. لیو و همکاران در مطالعه خود وجود ارتباط معنادار بین سن بالای مادران و همچنین علاقه به جنسیت نوزاد با دلبستگی مادر به نوزاد در شرایط همه‌گیری کووید-19 گزارش کرده‌اند [30]. مطالعه مایوپلوس و همکاران و مسا و همکاران نشان‌دهنده فقدان وجود هرگونه ارتباط معنادار بین دلبستگی مادر به نوزاد در شرایط همه‌گیری کووید-19 با متغیرهای جمعیت‌شناختی مادر بود [31، 18]. نتایج مطالعه حاضر نیز نشان داد مادران علاقمند به جنسیت نوزاد به‌طور معناداری رفتارهای دلبستگی بیشتری نسبت به سایر مادران داشتند. همچنین بین سن مادر و نمره رفتارهای دلبستگی او ارتباط مثبت معناداری وجود داشت و با افزایش سن مادر نمره دلبستگی بیشتر می‌شد، اما این ارتباط ازنظر آماری معنادار نبود.
نتایج مطالعه یاو و همکاران نیز نشان‌دهنده ارتباط بین سن بالای مادران و همچنین علاقه به جنسیت نوزاد با دلبستگی مادر به نوزاد می‌باشد. هرچند که در مطالعه وی ارتباط بین متغیرهای جمعیت‌شناختی دیگر نیز با رفتارهای دلبستگی مادر وجود داشت [32]. این اختلاف در یافته‌ها می‌تواند حاصل از اجرای پروتکل‌های پیشگیری از کووید-19 در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان در کشورهای متفاوت و اختلافات فرهنگی و تفاوت در ابزار جمع‌آوری داده‌ها باشد [33، 34].
مادران نوزادان دچار زردی بستری در بخش مراقبت ویژه نوزادان رفتارهای دلبستگی بیشتری نسبت به سایر گروه‌ها داشتند. در بیشتر موارد وضعیت نوزادان مبتلا به زردی نسبت به سایر نوزادان ازجمله نوزادان بستری به‌دلیل مشکلات تنفسی، عفونت خونی پایدارتر بوده و خطر کمتری آن‌ها را تهدید می‌کند. بدین جهت مادران تمایل بیشتری برای تعامل با آنان دارند و بیشتر مشتاق به انجام رفتارهای دلبستگی به‌خصوص در ابعاد مجاورتی و مراقبتی هستند، درحالی‌که در بین عوامل پیش‌بینی‌کننده بر رفتارهای دلبستگی این گروه از مادران، مادران نوزادان مبتلا به عفونت‌های خونی رفتارهای دلبستگی کمتری نسبت به سایر موارد داشتند. از سوی دیگر شرایط کووید-19 نیز می‌تواند در کاهش رفتارهای دلبستگی و مشارکتی آن‌ها مؤثر باشد.
مطابق یافته‌ها بین سطح تحصیلات مادران و علاقه به جنسیت نوزاد و ترس از ابتلا به کووید-19 در این مادران ارتباط معناداری وجود داشت. مادران دارای مدرک کارشناسی و بالاتر نسبت به مادران با مدرک تحصیلی پایین‌تر ترس کمتری را گزارش کردند که در توجیه چنین یافته‌ای می‌توان گفت مادران دارای سطح تحصیلات بالاتر با احتمال بیشتری درزمینه کووید-19 به دنبال دریافت اطلاعات علمی هستند و با افزایش سطح دانش و آگاهی درزمینه کووید-19 و بهکارگیری توصیه‌ها و پیشنهاداتی که در این مقالات علمی وجود دارد، سعی در بهکارگیری آن‌ها در جهت کاهش احتمال ابتلا خود و یا نوزاد به کووید-19 دارند. مادران با سطح تحصیلات پایین‌تر ممکن است به منابع اطلاعاتی در مورد کووید-19 دسترسی داشته باشند، اما دانش آن‌ها در مورد این بیماری کمتر زمینه علمی داشته باشد و کسب اطلاعات فراوان و نادرست و گاه ضد و نقیض ممکن است در افزایش ترس آن‌ها تأثیرگذار باشد. هرچند به انجام مطالعات بیشتر در این زمینه نیاز است. دریافت حمایت از سوی خانواده و پرستار به کاهش تنش و استرس مادران کمک می‌کند. آکسی‌لین و همکاران در یک مطالعه کوهورت آینده‌نگر انجام‌شده در 13 مرکز در اروپا، 1 مرکز در استرالیا و 2 مرکز در کانادا گزارش کردند که مشارکت کارکنان و والدین و برقراری حمایت عاطفی، بهعنوان عناصر مراقبت خانواده محور، در کاهش افسردگی والدین نوزادان نارس مؤثر است. راهبردهای پیشگیرانه سبب ارتقای وضعیت سلامت روان والدین می‌شود و شرایط مراقبت از نوزاد را بهبود می‌بخشد [35].
پرستاران نقش مهمی در حمایت از والدین برای مشارکت در مراقبت و پذیرش نوزاد دارند. فراهم‌سازی فرصت‌هایی برای مشاهده و صحبت با نوزاد در کاهش استرس والدین مؤثر است و پرستاران باید آن‌ها را به حضور حداکثری در کنار نوزاد ترغیب کنند. پرستاران باید با درک اهمیت شکل‌گیری دلبستگی عاطفی میان نوزاد و والدین به‌ویژه مادر از زمان پذیرش نوزاد در بخش مراقبت ویژه مادران را به مشارکت حداکثری تشویق کنند، او را مورد حمایت قرار دهند و فرصت‌های مناسبی را با این هدف در بخش فراهم آورند [36].
پرستاران منبع مهم اطلاعات و حمایت برای والدین هستند. حمایت‌های عاطفی و روانی یکی از وظایف تیم مراقبتی درمانی است. به‌علاوه آگاهی تیم مراقبتی از عوامل تسکین‌دهنده ترس و اضطراب والدین در بخش مراقبت ویژه نوزادان است و به آنان کمک خواهد کرد تا با شناخت این عوامل مداخلات پرستاری مناسب جهت کاهش ترس و بهبود رفتارهای دلبستگی را اجرا کنند.
یافته دیگر وجود ارتباط معنادار بین علاقه‌مندی به جنسیت نوزاد و ترس بیشتر مادران از ابتلا به کووید-19 بود. در بررسی نتایج مادران علاقمند به جنسیت نوزاد در مقایسه با مادران دیگر رفتارهای دلبستگی بیشتری نسبت به نوزاد داشتند. علاقمندی به جنسیت نوزاد یک عامل شناخته‌شده در تسهیل دلبستگی میان مادر و نوزاد بوده و شواهد کافی در این زمینه موجود است و این احتمال وجود دارد که مادران با دلبستگی بیشتر به نوزاد، ترس بیشتری از ابتلای خود به بیماری و سرایت آن به نوزاد داشته باشند، زیرا باندهای عاطفی قوی‌تری با او دارند و حفظ نوزاد برای آن‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار است. همسو با مطالعه فوق، مطالعه دیگری نشان‌دهنده فقدان هرگونه ارتباط معنادار بین سطح ترس و اضطراب والدین نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه با متغیرهای فردی-اجتماعی در آنان می‌باشد [37].
بین-نون و همکاران در مطالعه خود در کشور فلسطین وجود ارتباط بین سن مادر، وزن نوزاد و مدت زمان بستری نوزاد در بخش مراقبتهای ویژه با ترس و اضطراب ناشی از کووید-19 در بین مادران دارای نوزاد بستری در بخش مراقبتهای ویژه گزارش کرده‌اند [38]. نتایج مطالعه گیسبرچت و همکاران در کشور کانادا نیز نشان‌دهنده فقدان ارتباط معنادار بین مشخصات جمعیت‌شناختی مادران نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه با ترس از کووید-19 در بین آنان بود [39]. با تکیه بر نتایج، پرستاران و دیگر اعضای تیم مراقبت سلامتی باید بر شرایط روانی مادران در طول همه‌گیری‌ها مانند همه‌گیری کووید-19 توجه ویژه داشته باشند. انجام مداخلات مؤثر در جهت ارتقای دلبستگی مادر و نوزاد ضروری است.
باتوجه‌به آن که تمامی نوزادان در این مطالعه ترم بودند، پیشنهاد می‌شود مطالعه‌ای با هدف تعیین دلبستگی عاطفی و عوامل مرتبط با آن در جمعیت نوزادان نارس و مبتلا به ناهنجاری نیز انجام شود.
از جمله محدودیت‌های پژوهش حاضر، باتوجه‌به نوظهور بودن بیماری کووید-19 می‌توان به محدود بودن تعداد مطالعات انجام‌شده در این زمینه، فقدان تمایل مادران برای پاسخ به پرسش‌نامه به‌دلیل نداشتن حوصله و نگرانی از شرایط جسمی فرزند خود اشاره کرد. همچنین وجود شرایط کووید-19 و رعایت دقیق و سخت‌گیرانه پروتکل‌های بهداشتی برای برقراری ارتباط با مادران نیز مانعی برای تمایل مادران جهت شرکت در مطالعه بود که با تلاش و حضور مداوم محقق تا حدودی برطرف شد.
نتیجه‌گیری
در مطالعه حاضر دلبستگی مادر به نوزاد پایین بود و ترس آن‌ها از کووید-19 در حد متوسط ارزیابی شد. بین ترس از کووید-19 و رفتارهای دلبستگی مادر و نوزاد همبستگی معناداری وجود نداشت. توجه به عوامل مؤثر در ارتقای دلبستگی عاطفی مادران و نوزادان بستری در بخش مراقبتهای ویژه ضروری است.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
اهداف مطالعه برای شرکت‌کنندگان توضیح داده شد و ضمن اطمینان‌بخشی در مورد محرمانه بودن مشخصات آن‌ها، از کلیه شرکت‌کنندگان در مطالعه رضایت‌نامه کتبی دریافت شد. طرح فوق توسط کمیته اخلاق در پژوهش دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران با کد IR.IUMS.REC.1400.227 تأیید شده است.
حامی مالی
این مقاله برگرفته از پایان‌نامه کارشناسی ارشد مریم برادری، رشته پرستاری مراقبت ویژه نوزادان، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران است. حمایت مالی این طرح توسط دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران صورت گرفته است
مشارکت نویسندگان
نمونه‌گیری، تحلیل و نگارش نسخه اولیه: مریم برادری؛ عنوان طرح، نظارت و اصلاح نسخه اولیه و انجام ویرایش‌های پایانی: مهناز شوقی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، واحد توسعه تحقیقات بالینی بیمارستان شهید اکبرآبادی، حضرت علی اصغر (ع) و رسول اکرم (ص) تهران، تقدیر و تشکر می‌کنند. همچنین از تمام کارکنان بخش‌های مراقبت ویژه نوزادان بیمارستان‌های مذکور و همچنین مادرانی که در پیشبرد این طرح ما را یاری کردند، تشکر می‌شود.
References
1.Ouladsahebmadarek E, Hasanpour S, Hosseini MB, Mirghafourvand M, Heidarabadi S, Asghari Jafarabadi M. Effect of developmental care on preterm neonates’ neurodevelopmental outcomes at 12 months of age. Iran J Neonatol. 2020; 11(3):7-14. [DOI: 10. 22038/ijn. 2020. 43769. 172]
2.Galeshi M, Mirghafourvand M, Alizadeh-Sharajabad F, Sanaati F. [Predictors of Mother-Child Bonding (Persian)]. J Hayat. 2016; 22(1):13-26. [Link]
3.Pennestri MH, Gaudreau H, Bouvette-Turcot AA, Moss E, Lecompte V, Atkinson L. Attachment disorganization among children in Neonatal Intensive Care Unit: Preliminary results. Early Hum Dev. 2015; 91(10):601-6. [DOI: 10. 1016/j. earlhumdev. 2015. 07. 005] [PMID]
4.Farnoosh. G, Alishiri. G, Hosseini Zijoud SR, Dorostkar R, JalaliFarahani A. [Understanding the severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (sars-cov-2) and coronavirus disease (covid-19) based on available evidence - A narrative review. J Mil Med (Persian)]. 2020; 22(1):1-11. [DOI: 10. 35707/dostresmil/22222]
5.Rasmussen SA, Smulian JC, Lednicky JA, Wen TS, Jamieson DJ. Coronavirus disease 2019 (COVID-19) and pregnancy: What obstetricians need to know. Am J Obstet Gynecol. 2020; 222(5):415-26. [DOI: 10. 1016/j. ajog. 2020. 02. 017] [PMID]
6.Mullins E, Evans D, Viner RM, O'Brien P, Morris E. Coronavirus in pregnancy and delivery: Rapid review. Ultrasound Obstet Gynecol. 2020; 55(5):586-92. [DOI: 10. 1002/uog. 22014] [PMID]
7.Zanardo V, Manghina V, Giliberti L, Vettore M, Severino L, Straface G. Psychological impact of COVID-19 quarantine measures in northeastern Italy on mothers in the immediate postpartum period. Int J Gynaecol Obstet. 2020; 150(2):184-8. [DOI: 10. 1002/ijgo. 13249] [PMID]
8.Esterwood E, Saeed SA. Past epidemics, natural disasters, COVID-19, and mental health: Learning from history as we deal with the present and prepare for the future. Psychiatr Q. 2020; 91(4):1121-33. [DOI: 10. 1007/s11126-020-09808-4] [PMID]
9.Viaux S, Maurice P, Cohen D, Jouannic JM. Giving birth under lockdown during the COVID-19 epidemic. J Gynecol Obstet Hum Reprod. 2020; 49(6):101785. [DOI: 10. 1016/j. jogoh. 2020. 101785] [PMID]
10.Hermann A, Deligiannidis KM, Bergink V, Monk C, Fitelson EM, Robakis TK, et al. Response to SARS-Covid-19-related visitor restrictions on labor and delivery wards in New York City. Arch Womens Ment Health. 2020; 23(6):793-4. [DOI: 10. 1007/s00737-020-01030-2] [PMID]
11.Avant KC. Anxiety as a potential factor affecting maternal attachment. JOGN Nurs. 1981; 10(6):416-9. [DOI: 10. 1111/j. 1552-6909. 1981. tb00984. x] [PMID]
12.Vakilian K, Khatami Doost F, Khorsandi M. [Effect of Kangaroo mother care on maternal attachment behavior before hospital discharge. J Hormozgan Univ Med Sci (Persian)]. 2007; 11(1):57-63. [Link]
13.Ahorsu DK, Lin CY, Imani V, Saffari M, Griffiths MD, Pakpour AH. The fear of COVID-19 scale: Development and initial validation. Int J Ment Health Addict. 2020; 2020:1-9. [DOI: 10. 1037/t78404-000]
14.Nguyen HT, Do BN, Pham KM, Kim GB, Dam HTB, Nguyen TT, et al. Fear of COVID-19 scale-associations of its scores with health literacy and health-related behaviors among medical students. Int J Environ Res Public Health. 2020; 17(11):4164. [DOI: 10. 3390/ijerph17114164] [PMID]
15.Ostacoli L, Cosma S, Bevilacqua F, Berchialla P, Bovetti M, Carosso AR, et al. Psychosocial factors associated with postpartum psychological distress during the COVID-19 pandemic: A cross-sectional study. BMC Pregnancy Childbirth. 2020; 20(1):703. [DOI: 10. 1186/s12884-020-03399-5] [PMID]
16.Polloni L, Cavallin F, Lolli E, Schiavo R, Bua M, Volpe B, et al. Psychological wellbeing of parents with infants admitted to the neonatal intensive care unit during SARS-CoV-2 pandemic. Children (Basel). 2021; 8(9):755. [DOI: 10. 3390/children8090755] [PMID]
17.Amanda Leäo da Silveira R, Erika da Silva D. The repercussions in daily routine of mothers of babies admitted in Neonatal Intensive Care Unit in social isolation caused by COVID-19 1. Cadernos de Terapia Ocupacional da UFSCar. 2021; 29:1-16. [DOI: 10. 1590/2526-8910. ctoAO2158]
18.Mayopoulos GA, Ein-Dor T, Dishy GA, Nandru R, Chan SJ, Hanley LE, et al. COVID-19 is associated with traumatic childbirth and subsequent mother-infant bonding problems. J Affect Disord. 2021; 282:122-5. [DOI: 10. 1016/j. jad. 2020. 12. 101] [PMID]
19.Corbett GA, Milne SJ, Hehir MP, Lindow SW, O'connell MP. Health anxiety and behavioural changes of pregnant women during the COVID-19 pandemic. Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol. 2020; 249:96-7. [DOI: 10. 1016/j. ejogrb. 2020. 04. 022] [PMID]
20.Odusanya OO, Odugbemi BA, Odugbemi TO, Ajisegiri WS. COVID-19: A review of the effectiveness of non-pharmacological interventions. Niger Postgrad Med J. 2020; 27(4):261-7. [DOI: 10. 4103/npmj. npmj_208_20] [PMID]
21.Zorro C, MacRae E, Teresa-Palacio M, Williams EE, Aldecoa-Bilbao V, Bhat R, et al. Assessing the impact of the COVID-19 pandemic on parental satisfaction in two European Neonatal Intensive Care Units. BMJ Paediatr Open. 2022; 6(1):e001396. [DOI: 10. 1136/bmjpo-2021-001396] [PMID]
22.Ahmad M, Vismara L. The psychological impact of COVID-19 pandemic on women's mental health during pregnancy: A rapid evidence review. Int J Environ Res Public Health. 2021; 18(13):7112. [DOI: 10. 3390/ijerph18137112] [PMID]
23.Ravaldi C, Wilson A, Ricca V, Homer C, Vannacci A. Pregnant women voice their concerns and birth expectations during the COVID-19 pandemic in Italy. Women Birth. 2021; 34(4):335-43. [DOI: 10. 1016/j. wombi. 2020. 07. 002] [PMID]
24.Mappa I, Distefano FA, Rizzo G. Effects of coronavirus 19 pandemic on maternal anxiety during pregnancy: A prospectic observational study. J Perinat Med. 2020; 48(6):545-50. [DOI: 10. 1515/jpm-2020-0182] [PMID]
25.Trombetta T, Giordano M, Santoniccolo F, Vismara L, Della Vedova AM, Rollè L. Pre-natal attachment and parent-to-infant attachment: A systematic review. Front Psychol. 2021; 12:620942. [DOI: 10. 3389/fpsyg. 2021. 620942] [PMID]
26.Lebel S, Ozakinci G, Humphris G, Mutsaers B, Thewes B, Prins J, et al. From normal response to clinical problem: Definition and clinical features of fear of cancer recurrence. Support Care Cancer. 2016; 24(8):3265-8. [DOI: 10. 1007/s00520-016-3272-5] [PMID]
27.Durankuş F, Aksu E. Effects of the COVID-19 pandemic on anxiety and depressive symptoms in pregnant women: A preliminary study. J Matern Fetal Neonatal Med. 2022; 35(2):205-11. [DOI: 10. 1080/14767058. 2020. 1763946] [PMID]
28.Li Y, Duan W, Chen Z. Latent profiles of the comorbidity of the symptoms for posttraumatic stress disorder and generalized anxiety disorder among children and adolescents who are susceptible to COVID-19. Child Youth Serv Rev. 2020; 116:105235. [DOI: 10. 1016/j. childyouth. 2020. 105235] [PMID]
29.Oskovi-Kaplan ZA, Buyuk GN, Ozgu-Erdinc AS, Keskin HL, Ozbas A, Moraloglu Tekin O. The effect of COVID-19 pandemic and social restrictions on depression rates and maternal attachment in immediate postpartum women: A preliminary study. Psychiatr Q. 2021; 92(2):675-82. [DOI: 10. 1007/s11126-020-09843-1] [PMID]
30.Liu CH, Hyun S, Mittal L, Erdei C. Psychological risks to mother-infant bonding during the COVID-19 pandemic. Pediatr Res. 2022; 91(4):853-61. [DOI:10.1038/s41390-021-01751-9] [PMID]
31.Mesa-Mesa S, Gómez-García A, Naranjo-Pérez L, Tobón-Montoya L, Ocampo-Saldarriaga M, Velásquez-Tirado J. Constaín-González G, et al. Psychological stress in mothers of neonates admitted to an intensive care unit. Salud Mental. 2021; 44(5):241-8. [DOI: 10. 17711/SM. 0185-3325. 2021. 031]
32.Yao H, Wang P, Tang YL, Liu Y, Liu T, Liu H, et al. Burnout and job satisfaction of psychiatrists in China: A nationwide survey. BMC Psychiatry. 2021; 21(1): 593. [DOI: 10. 1186/s12888-021-03568-6] [PMID]
33.Murray PD, Swanson JR. Visitation restrictions: Is it right and how do we support families in the NICU during COVID-19؟ J Perinatol. 2020; 40(10): 1576-81. [DOI: 10. 1038/s41372-020-00781-1] [PMID]
34.Muniraman H, Ali M, Cawley P, Hillyer J, Heathcote A, Ponnusamy V, et al. Parental perceptions of the impact of neonatal unit visitation policies during COVID-19 pandemic. BMJ Paediatr Open. 2020; 4(1): e000899. [DOI: 10. 1136/bmjpo-2020-000899] [PMID]
35.Axelin A, Feeley N, Campbell-Yeo M, Silnes Tandberg B, Szczapa T, Wielenga J, et al. Symptoms of depression in parents after discharge from NICU associated with family-centred care. J Adv Nurs. 2022; 78(6): 1676-87. [DOI: 10. 1111/jan. 15128] [PMID]
36.Bernardo J, Rent S, Arias-Shah A, Hoge MK, Shaw RJ. Parental stress and mental health symptoms in the NICU: Recognition and interventions. Neoreviews. 2021; 22(8): e496-505. [DOI: 10. 1542/neo. 22-8-e496] [PMID]
37.Guttmann K, Patterson C, Haines T, Hoffman C, Masten M, Lorch S, et al. Parent stress in relation to use of bedside telehealth, an initiative to improve family-centeredness of care in the Neonatal Intensive Care Unit. J Patient Exp. 2020; 7(6): 1378-83. [DOI: 10. 1177/2374373520950927] [PMID]
38.Bin-Nun A, Palmor-Haspal S, Mimouni FB, Kasirer Y, Hammerman C, Tuval-Moshiach R. Infant delivery and maternal stress during the COVID-19 pandemic: A comparison of the well-baby versus neonatal intensive care environments. J Perinatol. 2021; 41(11): 2614-20. [DOI: 10. 1038/s41372-021-01016-7] [PMID]
39.Giesbrecht GF, Rojas L, Patel S, Kuret V, MacKinnon AL, Tomfohr-Madsen L, et al. Fear of COVID-19, mental health, and pregnancy outcomes in the pregnancy during the COVID-19 pandemic study: Fear of COVID-19 and pregnancy outcomes. J Affect Disord. 2022; 299: 483-91. [DOI: 10. 1016/j. jad. 2021. 12. 057] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
