سردبیر گرامی
همه نظامهای سلامت در دنیا با کمبود منابع مالی برای رفع نیازهای سلامت شهروندان خود مواجه هستند و سیاستگذاران سلامت برای حل این مشکل از علوم اقتصادی و سیاستگذاری بهره میگیرند تا راهکارهای مناسب برای اولویتبندی و اختصاص منابع محدود برای رفع نیازهای نامحدود سلامت را اجرا کنند [
1]. در این مسیر، انجام مطالعات ارزشیابی اقتصادی سلامت برای ارائه شواهد به تصمیمگیران بسیار حائز اهمیت است. این نوع مطالعات که «بررسی مقایسهای هزینهها و پیامدهای تکنولوژیها و راهبردهای متفاوت سلامت» هستند [
2]، به سیاستگذاران کمک میکنند تا مقرون به صرفهترین اقدامات برای ایجاد بیشترین پیامد سلامت را انتخاب کنند. با قرار گرفتن موضوع پوشش همگانی سلامت در اولویتهای کشورها برای رسیدن به اهداف توسعه پایدار، موضوع دسترسی همه مردم به خدمات مورد نیاز با قیمت مناسب اهمیت بالایی یافته است. همهگیری کووید-19 نشان داد که فقط نظامهای سلامت قوی با بودجه کافی نمیتوانند تأمین سلامت مردم را در بلندمدت تضمین کنند، بلکه نیازمند پیدا کردن روشهای هزینه اثربخش در ارائه خدمات سلامت هستیم [
3].
مراقبتهای پرستاری بهدلیل گستردگی آن در تمام سطوح نظام سلامت و تأثیرگذاری آن در ارتقا، حفظ و بازگشت سلامت همواره مورد توجه سیاستگذاران بوده است. پرستاران بهعنوان بزرگترین گروه ارائهکنندگان سلامت میتوانند نقش مهمی در رسیدن به هدف پوشش همگانی سلامت داشته باشند [
4]. تخصصی شدن و توسعه مراقبتهای پرستاری میتواند اقدامی مهم برای کاهش هزینههای نظام سلامت و مردم باشد. پرستاران نیازمند تولید شواهد در مورد هزینه اثربخشی مراقبتهای پرستاری هستند تا بتوانند سیاستگذاران را قانع کنند. خدمات آنها اثربخش و کمهزینه است و این کار با انجام مطالعاتی به منظور بررسی اثرات خالص اقتصادی ناشی از مدلهای ارائه مراقبتهای پرستاری امکانپذیر است [
5]. در دنیا مطالعات زیادی از گذشته تا امروز در مورد ارزشیابی اقتصادی مراقبتهای پرستاری انجام شده است [
6, 7].
یکی از موضوعات مورد علاقه محققان درزمینه مطالعات اقتصادی، هزینه اثربخشی واگذاری انجام برخی خدمات از پزشکان به پرستاران بوده است [
8]. اخیراً نیز فناوریهای دیجیتال پرستاری موضوع مطالعات ارزیابی اقتصادی قرار گرفتهاند [
9].
در ایران نیز ارزیابیهای اقتصادی از اولویتهای نظام سلامت و پژوهشهای مرتبط با آن است [
10]. انتشار مقالات ارزشیابی اقتصادی در ایران از دهه 1990 شروع شده و در چند سال گذشته با توسعه رشتههای اقتصاد سلامت در دانشگاهها رو به افزایش گذاشته است [
11]. پرستاران در ایران با جمعیتی حدود 200 هزار نفر، خدمات گستردهای را با تأثیر زیاد در نظام سلامت ارائه میدهند و لازم است تا با اصول اقتصاد سلامت و ارزیابی اقتصادی آشنایی داشته باشند. طبق یک مطالعه در ایران میزان آگاهی و عملکرد پرستاران بالین در موضوع اقتصاد سلامت کم و ناکافی گزارش شده است [
12].
حرفه پرستاری در ایران با سابقه بیش از 100 سال فعالیت آکادمیک و داشتن 193 دانشکده و حدود 200 عضو هیئت علمی که سالیانه بالغ بر 10 هزار دانشجو را در سطوح کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تربیت میکنند و 38 مجله معتبر فارسی و انگلیسی در این زمینه و کسب مقام دومین تولیدکننده مقالات علمی ISI بین کشورهای منطقه [
13]، ظرفیت زیادی برای انجام تحقیقات مرتبط با اقتصاد سلامت دارد که باید مورد توجه متخصصین و محققین این حرفه قرار گیرد.
بررسی هزینه اثربخشی مراقبتهای پرستاری در اولویتهای پژوهشی شبکه ملی تحقیقات پرستاری ایران گنجانده شده است [
14]، اما در بررسیای که نویسنده در پایگاههای استنادی داخلی و خارجی انجام داد، مقالهای درزمینه انجام مطالعات ارزشیابی اقتصادی در پرستاری که مربوط به ایران باشد، یافت نشد. همچنین در لیست پروژههای اداره ارزیابی فناوریهای سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از 96 مطالعه ثبتشده از سال 1392 تا 1399 فقط یک مورد مربوط به هزینه اثربخشی مراقبت و بازتوانی بیماران دچار سکته مغزی در منزل بوده است [
15].
به نظر میرسد محققان و سیاستگذاران حوزه سلامت و پرستاری در ایران هنوز به اهمیت اقتصادی مراقبتهای پرستاری توجه جدی نداشتهاند و لازم است با تشویق انجام تحقیقات بینحرفهای در موضوع ارزشیابی اقتصادی اقدامات پرستاری، شواهدی را برای استفاده بهینه از منابع نظام سلامت فراهم آورند.