نشریه پرستاری ایران

مقدمه
پرستاری جزء مهم‌ترین گروه‌های شغلی و از ارکان مهم سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی و درمانی به شمار می‌آید. ازآنجاکه عملکرد مؤثر شاغلین در این گروه، در بهبود پیامدهای عملکردی مراکز بهداشتی و درمانی اثر می‌گذارد و موفقیت سازمان ارائه‌دهنده خدمات را تضمین می‌کند. بنابراین بایست نسبت به این کارکنان و عوامل مؤثری که بر عملکرد آنان تأثیر می‌گذارد، توجه عمیق‌تری شود [1]. یکی ازعوامل مهم در عملکرد پرستاران خودکارآمدی است [2]. 
خودکارآمدی مفهومی شناخته‌شده و به‌عنوان باور فرد به توانایی خود برای انجام وظایف به‌طور موفقیت‌آمیز تعریف شده است [3]. خودکارآمدی پرستاران، بر اعمال و رفتار آن‌ها در حین مراقبت از بیماران تأثیر می‌گذارد [4] و به‌عنوان یک متغیر قدرتمند تأثیرگذار بر انگیزه، فرآیندهای تفکر، تصمیم‌گیری و اولویت‌بندی مداخلات شناخته شده است [5، 6]. خودکارآمدی، به پرستار کمک می‌کند هنگام برخورد با دشواری‌ها و موقعیت‌های گوناگون پایداری ‌کند و منعطف باشد [7]. نکته مهم این است که خودکارآمدی به مهارت‌ها و توانائی‌های فرد مربوط نمی‌شود، بلکه به باور فرد در مورد توانایی خود در شرایط خاص مرتبط می‌شود. بنابراین ممکن است رفتار فرد با توانایی واقعی وی در تناقض باشد یا افرادی که ازنظر دانش و مهارت یکسان هستند، به‌گونه‌ای متفاوت رفتار کنند [8]. پژوهش کارنیاوان و همکاران در این زمینه، نشان داد خودکارآمدی پیش‌بینی‌کننده رضایت شغلی و عملکرد پرستاران، به‌ویژه پرستاران تازه کار می‌باشد [7]. همچنین چانگ و همکاران در مطالعه خود نشان دادند پرستاران با خودکارآمدی کمتر، فرسودگی شغلی بیشتری را تجربه می‌کنند [9]. سطوح بالاتر خودکارآمدی با سطوح بالاتر مراقبت و تعامل پرستار-بیمار همراه است [10].
بااین‌حال، نتایج پژوهش‌ها در این زمینه نشان داده است پرستاران از خودکارآمدی کافی برخوردار نیستند [11-14]. نتایج مطالعات بر روی پرستاران ایتالیا [14] و تایوان [11] نیز مبین خودکارآمدی پایین و ناکافی پرستاران می‌باشد. البته در پژوهش‌های انجام‌شده، از جنسیت به‌عنوان یک عامل مهم در خودکارآمدی نام برده شده است، به‌طوری‌که خودکارآمدی در زنان، کمتر از مردان گزارش شده است [15]. درواقع، جنسیت یک ساختار اجتماعی است و به سیستمی اشاره دارد که بر رفتار تأثیر می‌گذارد [16]. از زمان‌های گذشته، زنان به‌عنوان افرادی که شایستگی کمتری نسبت به مردان دارند، در نظر گرفته می‌شوند و دیدگاه‌های آن‌ها در تصمیم‌گیری اغلب نادیده گرفته می‌شود. این موارد می‌تواند دلیلی برای خودکارآمدی پایین‌تر آن‌ها نسبت به مردان باشد. بسیاری بر این عقیده‌اند که این نگرش، امروزه هم وجود دارد، هرچند ممکن است صریح‌ و آشکار نباشد [17, 18].
معمولاً در فرهنگ‌های کاری تحت تسلط مردان، زنان فرصت‌های کمتری برای دستیابی به موفقیت‌های عملکردی دارند یا در مورد دستاوردهای خود آن‌قدر متقاعد نمی‌شوند که منجر به تقویت باورهای خودکارآمدی آنان شود. به‌عبارت‌دیگر برخلاف مردان، زنان تمایل دارند انجام موفقیت‌آمیز کار را به شانس و انجام ناموفق کار را به ناتوانی نسبت دهند [6]. 
یکی از عوامل مرتبط با خودکارآمدی، ذهن‌آگاهی می‌باشد، به‌طوری‌که با افزایش ذهن‌آگاهی، خودکارآمدی افزایش می‌یابد [19]. ذهن‌آگاهی به معنای توجه کردن به شیوه‌ای خاص و هدف‌مند در زمان حال است [2] که از سنت‌های معنوی شرق سرچشمه گرفته است [20]. پرستاران ذهن‌آگاه، واقعیات درونی و بیرونی را آزادانه و بدون تحریف درک می‌کنند و توانایی زیادی در رویارویی با دامنه گسترده‌ای از تفکرات، هیجانات و تجربه‌ها اعم از خوشایند و ناخوشایند دارند [21]. تمرین ذهن‌آگاهی، یک ظرفیت ذاتی و قابل تغییر ذهن انسان است [22] که با ترکیب مراقبه و جهت‌گیری‌های ذهنی خاص نسبت به یک تجربه، درگیری در افکار و احساسات را به حداقل می‌رساند [2]. هرچند هدف اصلی ذهن‌آگاهی آرام‌سازی نیست، اما مشاهده رویدادهای منفی بدون هیچ‌گونه قضاوتی در مورد آن‌ها یا بدون برانگیختگی فیزیولوژیک سبب بروز آرامش می‌شود [23]. 
در دهه اخیر استفاده از مداخلات مبتنی بر ذهن‌آگاهی که مهارت‌های حضور ذهن را برای ارتقای سلامت و بهزیستی روان‌شناختی آموزش می‌دهد، افزایش یافته و روزبه‌روز در حال گسترش است. درواقع از تمرینات ذهن‌آگاهی برای کاستن و یا از بین بردن مشکلات زندگی و ناراحتی‌ها و پریشانی‌های روان‌شناختی ازجمله استرس استفاده می‌شود [20]. حرفه پرستاری ازجمله مشاغلی است که به‌علت مسئولیت تأمین راحتی-آسایش و مداوای بیماران و نجات جان آنان، تحت تأثیر عوامل مختلف تنش‌زا قرار دارد و پرستاران استرس زیادی را متحمل می‌شوند [24]. علاوه‌براین نتایج پژوهش‌ها حاکی از سطوح بالاتر استرس در پرستاران زن نسبت به مردان می‌باشد [25]. نتایج مطالعات حاکی از آن است که تمرینات ذهن‌آگاهی منجر به کاهش استرس، افسردگی، پرخاشگری و فرسودگی شغلی [26، 27] و افزایش خودکارآمدی [28] می‌باشد. باتوجه‌به مطالب بیان‌شده، این پژوهش با هدف بررسی تأثیر اجرای تمرینات ذهن‌آگاهی بر خودکارآمدی پرستاران زن انجام شد.

روش بررسی
این مطالعه تجربی در سال 1398 انجام شد. جامعه پژوهش متشکل از پرستاران زن شاغل در بیمارستان افشار یزد بود. محیط پژوهش بیمارستان افشار یزد بود که یک بیمارستان بزرگ فوق تخصصی قلب و عروق می‌باشد که خدمات تخصصی و فوق تخصصی درزمینه جراحی قلب، داخلی قلب، آنژیوگرافی، آنژیو پلاستی و غیره ارائه می‌دهد. با در نظر گرفتن سطح معناداری 5 درصد و توان آزمون 80 درصد و باتوجه‌به مقدار انحراف‌معیار 8/5 [22]، تعداد 30 نفر در هر گروه در نظر گرفته شد. نمونه‌گیری به‌روش دردسترس براساس معیار ورود و خروج انجام و سپس نمونه‌ها به‌شیوه تصادفی ساده به دو گروه کنترل و آزمون تخصیص داده شدند. بدین صورت که با مراجعه به دفتر پرستاری بیمارستان، از میان پرستاران واجد شرایط، از 60 نفر ثبت نام به عمل آمد و سپس شرکت‌کنندگان با استفاده از جدول اعداد تصادفی و نرم‌افزار نرم افزار تولید توالی تصادفی  با نسبت یک به یک، به گروه کنترل و آزمون تخصیص داده شدند (تصویر شماره 1).

از معیارهای ورود به مطالعه، تمایل به شرکت در پژوهش، سابقه کاری حداقل 2 سال، توانایی حضور در تمامی جلسات آموزشی بدون غیبت و خارج از نوبت کاری و عدم دریافت هرگونه برنامه آموزشی دیگر قبل و در حین انجام مداخله تمرینات ذهن‌آگاهی بود. پرستارانی که در مرخصی بودند یا تحت درمان با داروهای ضداضطراب یا افسردگی بودند و سابقه شرکت در برنامه‌های مشابه داشته باشند، از مطالعه خارج می‌شدند. مجوز تخصیص امتیاز آموزشی از قسمت آموزش بیمارستان گرفته شد و برای کنترل تبادل اطلاعات بین گروه‌های آزمون و کنترل، از گروه آزمون خواسته شد تا پایان پژوهش از اشاعه‌ اطلاعات خودداری کنند و به گروه کنترل نیز در مورد ارائه سی‌دی جلسات پس از پایان مداخله اطمینان داده شد و به این طریق سعی شد تبادل اطلاعات تا حد امکان کنترل شود.
دو گروه در ابتدا فرم مشخصات جمعیت‌شناختی و مقیاس خودکارآمدی را تکمیل کردند. سپس برای گروه آزمون تمرینات ذهن‌آگاهی آموزش داده شد و بلافاصله بعد از پایان مطالعه مجدداً پرسش‌نامه‌ها توسط هر دو گروه تکمیل شد.
تمرینات ذهن‌آگاهی، مطابق با الگوی کابات-زین [2]، به‌مدت 8 جلسه آموزشی 2 ساعته، توسط پژوهشگر دوم، و البته زیر نظر روان‌شناس متبحر این زمینه انجام شد (جدول شماره 1).


جلسات به‌صورت هفتگی در سالن آموزش بیمارستان و جلسه آخر کلاس در محوطه بیمارستان افشار یزد برگزار شد. جلسات آموزشی به‌مدت 2 ماه، از ابتدای آذر ماه سال 1398 شروع و تا آخر دی ماه سال 1398 ادامه یافت. پس از خاتمه جلسات به منظور رعایت اخلاق در پژوهش فیلم جلسات به‌صورت سی‌دی، در اختیار گروه کنترل قرار داده شد. ابزار گردآوری داده‌ها شامل دو بخش بود:

پرسش‌نامه مشخصات جمعیت‌شناختی
این پرسش‌نامه شامل متغیرهایی مانند سن، سطح تحصیلات و سابقه کار بود.

پرسش‌نامه مقیاس خودکارآمدی شرر
برای سنجش خودکارآمدی از مقیاس خودکارآمدی شرر استفاده شد [29] که دارای17 گویه است و به‌شیوه لیکرت 5 درجه‌ای (از کاملاً مخالف تا کاملاً موافق) از 1 تا 5 نمره‌گذاری می‌شود. البته گویه‌های شماره 1، 3، 8، 9، 13، 15 به‌صورت معکوس نمره‌دهی می‌شود. بالاترین نمره خودکارآمدی در این مقیاس 85 و پایین‌ترین نمره 17 می‌باشد. نمرات بالاتر بیانگر خودکارآمدی قوی‌تر است. در ایران در پژوهشی که به منظور بررسی روایی و پایایی این مقیاس انجام شد، با استفاده از روش تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی، روایی سازه آن تأیید شد. پایایی مقیاس با استفاده از آلفای کرونباخ بررسی و 0/83 گزارش شده است [30]. ضریب آلفای کرونباخ در مطالعه حاضر 0/87 بود.
تجزیه‌وتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 19 انجام شد. داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی (میانگین و فراوانی) و آمار استنباطی (آزمون کای دو، تی مستقل و تی زوجی) تجزیه‌وتحلیل شدند. سطح معناداری 0/05 در نظر گرفته شد. نتایج آزمون کولموگروف اسمیرونوف، نشان‌دهنده تبعیت داده‌ها از توزیع نرمال بود (0/05<P).
یافته‌ها
60 پرستار (30 نفر در هر گروه) در مطالعه مشارکت کردند و ریزش نمونه وجود نداشت. نتایج نشان داد بین 2 گروه از نظر متغیر سن، سابقه کار و سطح تحصیلات تفاوت آماری معناداری وجود ندارد (جدول شماره 2).


جدول شماره 3 نشان می‌دهد میانگین خودکارآمدی، قبل از مداخله، در گروه کنترل (5/65±47/23) بیشتر از گروه آزمون (3/89±46/36) می‌باشد.


آزمون آماری تی‌مستقل بین دو گروه تفاوت آماری معناداری را نشان نداد (0/49=P). بعد از مداخله، میانگین نمره خودکارآمدی در گروه آزمون، به 5/33±50/40 و در گروه کنترل به 4/91±47/86 رسید. بااین‌حال، آزمون آماری تی مستقل، بین دو گروه، تفاوت آماری معناداری را نشان نداد (0/06=P). بر اساس نتایج ارائه‌شده در جدول شماره 3، آزمون آماری تی زوجی، در گروه آزمون، تفاوت آماری معناداری را قبل و بعد از آموزش نشان داد (0/002=P)، اما در گروه کنترل، این تفاوت معنادار نبود (0/21=P).

بحث
پژوهش حاضر به ‌منظور تعیین تأثیر اجرای تمرینات ذهن‌آگاهی بر خودکارآمدی پرستاران زن صورت گرفت. نتایج نشان داد تفاوت آماری معناداری بین دو گروه وجود ندارد و اجرای تمرینات ذهن‌آگاهی برخودکارآمدی پرستاران زن تأثیری نداشته است. به‌طورکلی مطالعات انجام‌شده تأثیر اجرای تمرینات ذهن‌آگاهی را بر خودکارآمدی پرستاران مرد و زن بررسی کرده‌اند و مطالعه‌ای که این مداخله را اختصاصاً بر روی پرستاران زن، انجام داده باشد، یافت نشد. برای مثال، در مطالعه‌ای که ژینیودین و همکاران بر روی 600 پزشک و پرستار شاغل در بخش‌های کووید-19 در بیمارستان‌های مسکو انجام دادند، به این نتیجه دست یافتند که درمان ذهن‌آگاهی مبتنی بر کاهش استرس موجب افزایش خودکارآمدی با اندازه اثر 0/84 می‌شود [22]. نتایج مطالعه یئوم و چوای نیز بر روی دانشجویان پرستاری در کره‌جنوبی حاکی از آن بود که برنامه مدیتیشن ذهن‌آگاهی به‌عنوان یک مداخله رفتاری موجب کاهش استرس، افسردگی و افزایش خودکارآمدی دانشجویان می‌شود [31]. ارتباط مثبت بین ذهن‌آگاهی و خودکارآمدی در پژوهش تانگ و همکاران [32] و حیدری و همکاران [33] گزارش شده است. احسانی و همکاران در مطالعه خود نشان دادند آموزش مدیریت استرس مبتنی بر ذهن‌آگاهی در بهبود خودکارآمدی و خوش‌بینی تأثیر معناداری دارد [34]. 
در مطالعات، از جنسیت، به‌عنوان یک عامل تعدیل‌کننده کلیدی در خودکارآمدی نام برده شده است و آن را به 3 پدیده انتساب، مقایسه و انتظار تحقق خود نسبت داده‌اند [6]. زنان تمایل دارند انجام موفقیت‌آمیز کار را به شانس و انجام ناموفق آن را به ناتوانی خود نسبت دهند. از طرفی، زنان ممکن است در مقایسه با مردان، قضاوت سختگیرانه‌تری نسبت به خود داشته باشند [6]. براساس نظریه موقعیت‌های انتظار، افراد درباره یکدیگر براساس ویژگی‌های موقعیتی (جنسیت) قضاوت می‌کنند و دانش و درک زن و مرد از یکدیگر از طریق باورهای جنسیتی شکل می‌گیرد که این موارد به‌عنوان انتظارات تحقق خود عمل می‌کنند [35]. این در حالی است که تمرینات ذهن‌آگاهـی مورد استفاده در پژوهش حاضر، از طریق آرام‌سازی ذهن سعی دارد توجه فرد را از عوامل بیرون به درون خود معطوف سازد و به‌علت توجه و تمرکز به درون، فرد فرصت خواهد کرد با امیال واقعی خود مواجه شود و تحت تأثیر عوامل بیرونی قرار نگیرد [36] که باتوجه‌به تحت تأثیر قرار گرفتن خودکارآمدی از جنسیت، توجه صرف به ذهن‌آگاهی کافی نمی‌باشد. البته فقدان تأثیر این تمرینات بر روی خودکارآمدی می‌تواند به‌مدت زمان محدود تمرینات ذهن آگاهی در این پژوهش نیز مرتبط باشد. 
از نتایج مطالعه کنونی می‌توان اینگونه استدلال کرد که تمرینات ذهن‌آگاهی به تنهایی برای ارتقاء خودکارآمدی کافی نمی‌باشد، اما آنچه مسلم است تمرینات ذهن‌آگاهی موجب می‌شود پرستاران به وقایع ناخوشایند زندگی خود بی‌قضاوت و فقط به‌عنوان تجربه بنگرند و آگاهی فراشناختی بر اثر تمرین‌های ذهن‌آگاهی حاصل شود. شناخت افکار منفی و به چالش کشیدن آن‌ها، به شکل‌گیری بینشی منجر می‌شود که با احساس ناکارآمدی و بی‌کفایتی مقابله می‌کند. 
از محدودیت‌های مطالعه حاضر می‌توان به انجام مطالعه فقط بر روی پرستاران زن نام برد که براساس دستور کمیته اخلاق و به‌دلیل انجام حرکات آرام‌سازی در حین آموزش بود و بنابراین نمی‌توان نتایج طرح را به پرستاران مرد تعمیم داد. همچنین این مطالعه تنها در یک بیمارستان انجام شد که باید جوانب احتیاط را در تعمیم نتایج رعایت کرد. 
عدم بررسی اثربخشی بلندمدت آموزش ذهن‌آگاهی  از دیگر محدودیت‌های طرح است. از طرفی امکان کنترل تمام متغیرهای مداخله‌گر نظیر انگیزه شغلی و علاقه به حرفه پرستاری وجود نداشت که باید این مسئله را در تفسیر نتایج مدنظر داشت. کنترل کامل تبادل اطلاعات بین گروه­‌های آزمون و کنترل برای کاهش انتشار اطلاعات نیز ازجمله محدودیت‌ها بود. البته از گروه آزمون خواسته شد تا پایان پژوهش از اشاعه‌ اطلاعات خودداری کنند و به گروه کنترل نیز در مورد ارائه سی‌دی جلسات پس از پایان مداخله، اطمینان داده شد و به این طریق سعی شد تبادل اطلاعات تا حد امکان کنترل شود، اما ممکن است به‌صورت جزئی صورت گرفته باشد که از کنترل پژوهشگران خارج بود.

نتیجه‌گیری
نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل یافته‌های پژوهش نشان داد تمرینات ذهن‌آگاهی بر خودکارآمدی پرستاران تأثیری ندارد. پیشنهاد می‌شود مطالعات بیشتری در این زمینه با کنترل عوامل مداخله‌گر تا حد امکان و با تداوم بیشتر این تمرینات در زمان طولانی‌تر و اجرای دوره پیگیری صورت گیرد. 

ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
کد اخلاق از کمیته اخلاق دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان (خوراسگان) (IR.IAU.KHUISF.REC.1398.236) دریافت شد. کسب مجوزهای لازم جهت انجام پژوهش و رضایت آگاهانه کتبی از تمام افراد مورد مطالعه، توضیح در مورد روش اجرا و هدف از انجام تحقیق و پاسخ به سؤالات مشارکت‌کنندگان از ملاحظات اخلاقی بود که در این پژوهش رعایت شد. محرمانه بودن اطلاعات و داوطلبانه بودن شرکت در پژوهش مورد تأکید قرار گرفت.

حامی مالی
این پژوهش هیچ‌گونه کمک مالی از سازمانی‌های دولتی، خصوصی و غیرانتفاعی دریافت نکرده است.

مشارکت نویسندگان
نظارت، تحلیل و تفسیر داده‌ها: معصومه برخورداری شریف آباد، تهیه پیش‌نویس اولیه، مدیریت پروژه، ویرایش و بررسی: مهدیه فلاح.

تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.

تشکر و قدردانی
پژوهشگران از پرستاران مشارکت‌کننده، همچنین از روانشناس محترم خانم فرهمند که در امر آموزش به پرستاران همکاری کردند، تقدیر و تشکر می‌شود. 
 

References
1.Rafiei S, Kiaei MZ, Sadeghi P, Makhtoomi V, Asghari D. [Assessing the moderating role of job burnout on the relationship between quality of working life and job performance among nursing staff of teaching hospitals affiliated to Qazvin University of Medical Sciences (Persian)]. Hospital. 2019; 17(4):47-55.[Link]
2.Kabat-Zinn J. Mindfulness-based interventions in context: Past, present, and future. Clin Psychol Sci Pract. 2003; 10(2):144-56. [DOI:10.1093/clipsy.bpg016]
3.Shirey MR. Self-efficacy and the nurse leader. Nurse Lead. 2020; 18(4):339-43. [DOI:10.1016/j.mnl.2020.05.001]
4.Pronajaya G, Anindita R, Pamungkas RA. Self efficacy model and career development in increase employee engagement and nurse performance. Dinasti Int J Educ Manag Soc Sci. 2021; 2(4):663-75. [DOI:10.31933/dijemss.v2i4.830]
5.Henderson A, Rowe J, Watson K, Hitchen-Holmes D. Graduating nurses’ self-efficacy in palliative care practice: An exploratory study. Nurse Educ Today. 2016; 39:141-6. [DOI:10.1016/j.nedt.2016.01.005] [PMID]
6.Durand F, Bourgeault IL, Hebert RL, Fleury MJ. The role of gender, profession and informational role self-efficacy in physician-nurse knowledge sharing and decision-making. J Interprof Care. 2022; 36(1):34-43. [DOI:10.1080/13561820.2021.1890006] [PMID]
7.Kurniawan MH, Hariyati RTS, Afifah E. The relationship between caring preceptor, self-efficacy, job satisfaction, and new nurse performance. Enfermería Clínica. 2019; 29:464-70. [DOI:10.1016/j.enfcli.2019.04.069]
8.Klassen RM, Klassen JRL. Self-efficacy beliefs of medical students: A critical review. Perspect Med Educ. 2018; 7(2):76-82. [DOI:10.1007/S40037-018-0411-3] [PMID] [PMCID]
9.Chang HY, Friesner D, Chu TL, Huang TL, Liao YN, Teng CI. The impact of burnout on self-efficacy, outcome expectations, career interest and nurse turnover. J Adv Nurs. 2018; 74(11):2555-65. [DOI:10.1111/jan.13776] [PMID]
10.Eren H, Sonay Turkmen A. The relation between nursing students’ levels of self-efficacy and caring nurse-patient interaction: A descriptive study. Contemp Nurse. 2020; 56(2):185-98. [DOI:10.1080/10376178.2020.1782763] [PMID]
11.Hu SH, Yu YM, Chang WY, Lin YK. Social support and factors associated with self-efficacy among acute-care nurse practitioners. J Clin Nurs. 2018; 27(3-4):876-82. [DOI:10.1111/jocn.14129] [PMID]
12.Harsul W, Irwan AM, Sjattar EL. The relationship between nurse self-efficacy and the culture of patient safety incident reporting in a district general hospital, Indonesia. Clin Epidemiol Glob Health. 2020; 8(2):477-81. [DOI:10.1016/j.cegh.2019.10.013]
13.Zarezadeh S, Barkhordari-Sharifabad M, Salaree MM. [Association between ethical leadership with self-efficacy and general health of nurses (Persian)]. J Nurs Educ. 2021; 10(3):34-44.[Link]
14.Simonetti V, Durante A, Ambrosca R, Arcadi P, Graziano G, Pucciarelli G, et al. Anxiety, sleep disorders and self-efficacy among nurses during COVID-19 pandemic: A large cross-sectional study.  J Clin Nurs. 2021; 30(9-10):1360-71. [DOI:10.1111/jocn.15685] [PMID] [PMCID]
15.Scholz U, Doña BG, Sud S, Schwarzer R. Is general self-efficacy a universal construct? Psychometric findings from 25 countries. Eur J Psychol Assess. 2002; 18(3):242-51. [DOI:10.1027/1015-5759.18.3.242]
16.Goktan AB, Gupta VK. Sex, gender, and individual entrepreneurial orientation: Evidence from four countries. Int Entrep Manag J. 2015; 11:95-112. [Link]
17.Bell AV, Michalec B, Arenson C. The (stalled) progress of interprofessional collaboration: The role of gender. J Interprof Care. 2014; 28(2):98-102. [DOI:10.3109/13561820.2013.851073] [PMID]
18.MacMillan KM. The challenge of achieving interprofessional collaboration: Should we blame Nightingale? J Interprof Care. 2012; 26(5):410-5. [DOI:10.3109/13561820.2012.699480] [PMID]
19.Sharma PK, Kumra R. Relationship between mindfulness, depression, anxiety and stress: Mediating role of self-efficacy. Personality and Individual Differences. 2022; 186:111363. [Link]
20.Baer RA. Mindfulness training as a clinical intervention: A conceptual and empirical review. Clin Psychol Sci Pract. 2003; 10(2):125-43. [DOI:10.1093/clipsy.bpg015]
21.Brown KW, Ryan RM, Creswell JD. Mindfulness: Theoretical foundations and evidence for its salutary effects. Psychol Inq. 2007; 18(4):211-37. [DOI:10.1080/10478400701598298]
22.Jaenudin J, Komariah A, Chupradit S, Chupradit PW, Kurniady DA, Singh K, et al. Study of the role of mindfulness intervention based on stress reduction in psychological distress and self-efficacy among the health industry staff during COVID-19 pandemic. Int J Work Organ Emot. 2022; 13(2):172-85. [DOI:10.1504/IJWOE.2022.123512]
23.Khoury B, Lecomte T, Fortin G, Masse M, Therien P, Bouchard V, et al. Mindfulness-based therapy: A comprehensive meta-analysis. Clin Psychol Rev. 2013; 33(6):763-71. [PMID]
24.Fatehi F, Mohammadi M, Karimian M, Azmoon M, Gharibi F, Shahabi H. [The relationship between job stress and self-efficacy and public health of nurses and midwives in the Besat hospital (Persian)]. Shenakht J Psychol Psychiatry. 2015; 2(3):100-11.[Link]
25.Rayan A. Mindfulness, self-efficacy, and stress among final-year nursing students. J Psychosoc Nurs Ment Health Serv.  2019; 57(4):49-55. [DOI:10.3928/02793695-20181031-01] [PMID]
26.Cheli S, De Bartolo P, Agostini A. Integrating mindfulness into nursing education: A pilot nonrandomized controlled trial. Int J Stress Manag. 2020; 27(1):93. [DOI:10.1037/str0000126]
27.Rastgoo N, Herfedost M, Kheyrjoo E. [The effectiveness of a group-based mindfulness training on teacher’s burnout, job satisfaction, and some psychopathological symptoms (Persian)]. J CognStrateg Learn. 2017; 4(7):179-98. [Link]
28.Chang VY, Palesh O, Caldwell R, Glasgow N, Abramson M, Luskin F, et al. The effects of a mindfulness-based stress reduction program on stress, mindfulness self-efficacy, and positive states of mind. Stress Health. 2004; 20(3):141-7. [DOI:10.1002/smi.1011]
29.Sherer M, Maddux JE, Mercandante B, Prentice-Dunn S, Jacobs B, Rogers RW. The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychol Rep. 1982; 51(2):663-71. [DOI:10.2466/pr0.1982.51.2.663]
30.Asgharnejad T, Ahmadi Dehghotboddini M, Farzad V, Khodapanahi MK. [Psychometric properties of sherer’s general self-efficacy scale (Persian)]. J Psychol. 2006; 10(3):262-74. [Link]
31.Yeom YR, Choi KB. The effect of mindfulness meditation programs on nursing college students’ perceived stress, depression, and self-efficacy. J East-West Nurs Res. 2013; 19(2):104-13. [DOI:10.14370/jewnr.2013.19.2.104]
32.Tang N, Han L, Yang P, Zhao Y, Zhang H. Are mindfulness and self-efficacy related to presenteeism among primary medical staff: A cross-sectional study. Int J Nurs Sci. 2019; 6(2):182-6. [DOI:10.1016/j.ijnss.2019.03.004] [PMID] [PMCID]
33.Heidari M, Morovati Z, Khanbabai R, Farshchi N. [The role of mindfulness, general self-efficacy and emotional intelligence in predicting perceived stress in female students (Persian)]. Women’s Stud Soc Psychol. 2017; 15(1):189-212. [Link]
34.Ehsani A, Sohrabi Esmrood F, Ghorban Jahromi R. [The effect of mindfulness-based stress management intervention on students’ self-efficacy and optimism (Persian)]. Razi J Med Sci. 2021; 28(8):90-8. [Link]
35.Ridgeway CL, Bourg C. Gender as status: An expectation states theory approach. In: Eagly A, Sternberg R, Beall AE, editors. The psychology of gender. New York: Guilford Press; 2005. [Link]
36.Guillaumie L, Boiral O, Champagne J. A mixed-methods systematic review of the effects of mindfulness on nurses. J Adv Nurs. 2017; 73(5):1017-34. [DOI:10.1111/jan.13176] [PMID]