جلد 35، شماره 140 - ( اسفند 1401 )
جلد 35 شماره 140 صفحات 571-560 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Nakhei A, Asadolahi Z, Hasani H, Abazari A, Abazari L, Rahimi N. Relationship Between COVID-19 Related Anxiety and Quality of Work Life in Nurses Working in Hospitals Affiliated to Rafsanjan University of Medical Sciences. IJN 2023; 35 (140) :560-571
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3591-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3591-fa.html
نخعی علی، اسدللهی زهرا، حسنی حانیه، اباذری آیدا، اباذری لیدا، رحیمی ندا. ارتباط اضطراب ناشی از بیماری کرونا با کیفیت زندگی کاری در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال 1400. نشریه پرستاری ایران. 1401; 35 (140) :560-571
علی نخعی1 
، زهرا اسدللهی2 ، حانیه حسنی1 ، آیدا اباذری1 ، لیدا اباذری1 ، ندا رحیمی 3
، زهرا اسدللهی2 ، حانیه حسنی1 ، آیدا اباذری1 ، لیدا اباذری1 ، ندا رحیمی 3
1- مرکز تحقیقات مراقبت سالمندی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران.
2- گروه پرستاری داخلی و جراحی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
3- مرکز تحقیقات مراقبت سالمندی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران. ،neda.rahimi90@yahoo.com
2- گروه پرستاری داخلی و جراحی، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران
3- مرکز تحقیقات مراقبت سالمندی، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران. ،
متن کامل [PDF 4605 kb]
(365 دریافت)
| چکیده (HTML) (1933 مشاهده)
References
1.Chen N, Zhou M, Dong X, Qu J, Gong F, Han Y, et al. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: A descriptive study. Lancet. 2020; 395(10223):507-13. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30211-7] [PMID]
2.Sahin T, Aslaner H, Olguner Eker O, Beyza Gokcek M, Dogan M. Effect of COVID-19 pandemic on anxiety and burnout levels in emergency healthcare workers: A questionnaire study. 2020. [Unpublished]. [DOI:10.21203/rs.3.rs-32073/v1]
3.Kisa S. Burnout among physicians and nurses during COVID-19 Pandemic. Eur J Environ Public Health. 2020; 4(2):em0055. [DOI:10.29333/ejeph/8447]
4.Wan Z, Lian M, Ma H, Cai Z, Xianyu Y. Factors associated with burnout among Chinese nurses during COVID-19 epidemic: A cross-sectional study. 2020. [Unpublished] [DOI:10.21203/rs.3.rs-31486/v1]
5.Çelmeçe N, Menekay M. The effect of stress, anxiety and burnout levels of healthcare professionals caring for COVID-19 patients on their quality of life. Front Psychol. 2020; 11:597624. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.597624] [PMID] [PMCID]
6.Zakeri MA, Hossini Rafsanjanipoor SM, Zakeri M, Dehghan M. The relationship between frontline nurses’ psychosocial status, satisfaction with life and resilience during the prevalence of COVID-19 disease. Nurs Open. 2021; 8(4):1829-39. [DOI:10.1002/nop2.832] [PMID] [PMCID]
7.Jalili M, Niroomand M, Hadavand F, Zeinali K, Fotouhi A. Burnout among healthcare professionals during COVID-19 pandemic: A cross-sectional study.Int Arch Occup Environ Health. 2021; 94(6):1345-52. [DOI:10.1007/s00420-021-01695-x] [PMID] [PMCID]
8.Zakeri MA, Dehghan M, Ghaedi-Heidari F, Pakdaman H, Mehdizadeh M, Ganjeh H, et al. Mental health outcomes among health-care workers during the COVID-19 outbreak in Iran. Mental Health Rev J. 2021; 26(2):152-60. [DOI:10.1108/MHRJ-10-2020-0075]
9.Pang Y, Fang H, Li L, Chen M, Chen Y, Chen M. Predictive factors of anxiety and depression among nurses fighting coronavirus disease 2019 in China. Int J Ment Health Nurs. 2021; 30(2):524-32. [DOI:10.1111/inm.12817] [PMID] [PMCID]
10.Erin R, Bayoğlu Tekin Y. Psychosocial outcomes of COVID-19 pandemic on healthcare workers in maternity services. J Psychosom Obstet Gynaecol. 2022; 43(3):327-33. [PMID]
11.Hu D, Kong Y, Li W, Han Q, Zhang X, Zhu LX, et al. Frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A large-scale cross-sectional study. EClinicalMedicine. 2020; 24:100424. [DOI:10.1016/j.eclinm.2020.100424] [PMID] [PMCID]
12.Guixia L, Hui Z. A study on burnout of nurses in the period of COVID-19. Psychol Behav Sci. 2020; 9(3):31-6. [DOI:10.11648/j.pbs.20200903.12]
13.karimi M, Bozorgzad P, Najafi Ghezeljeh T, Haghani H, Fallah B. [The productivity and quality of work life in emergency nurses (Persian)]. Iran J Nurs. 2021; 34(130):73-90. [DOI:10.52547/ijn.34.130.73]
14.ZiaeeBigdeli M. [Survey on jop quality at industrial organization of Tabriz Towns (Persian)]. J Appl Soci 2010; 21(1):105-22. [Link]
15.Mohammadi M, Mozaffari N, Dadkhah B, Etebari Asl F, Etebari Asl M. [Study of work-related quality of life of nurses in Ardabil Province Hospitals (Persian)]. J Health Care. 2017; 19(3):108-16. [Link]
16.Navidian A, Saber S, Rezvani Amin M, Kianian T. [Correlation of quality of work life and job satisfaction in nurses of Kerman University of Medical Sciences (Persian)]. J Health Promot Manage. 2014; 3(2):7-15. [Link]
17.Hesam M, Asayesh H, Roohi G, Shariati A, Nasiry H. [Assessing the relationship between nurses’ quality of work life and their intention to leave the nursing profession (Persian)]. Q J NursManage. 2012; 1(3):28-36. [Link]
18.Bakhshi E, Moradi A, Naderi M, Kalantari R. Associations of the quality of work life and depression, anxiety, and stress in the employees of healthcare systems. Patient Saf Qual Improv J. 2018; 6(1):662-7. [Link]
19.Hasanpour Dehkordi A, Gholamzad S, Myrfendereski S, Hasanpour Dehkordi A. The effect of COVID-19 on anxiety, quality of work life and fatigue of health care providers in health care centers. 2020. [Unpublished]. [DOI:10.21203/rs.3.rs-76711/v1]
20.Ahmadi B, Mosadeghrad AM, Karami B. [Effectiveness of resilience education on quality of working life among nursing personnel: A randomized controlled study (Persian)]. Payesh (Health Monitor). 2019; 18(3):279-89. [Link]
21.Alipour A, Ghadami A, Alipour Z, Abdollahzadeh H. [Preliminary validation of the Corona Disease Anxiety Scale (CDAS) in the Iranian sample (Persian)]. Q J Health Psychol. 2020; 8(32):163-75. [Link]
22.Sarmad Z, Bazargan A, Hejazi E. [Research methods in behavioral sciences (Persian)]. Tehran: Agah; 2011. [Link]
23.Kazemi A, Ahi Q. [The mediating role of mindfulness in the relationship between anxiety of COVID-19 and quality of professional life in nurses (Persian)]. J Nurs Educ. 2022; 11(3):18-29. [Link]
24.Zheng R, Zhou Y, Fu Y, Xiang Q, Cheng F, Chen H, et al. Prevalence and associated factors of depression and anxiety among nurses during the outbreak of COVID-19 in China: A cross-sectional study. Int J Nurs Stud. 2021; 114:103809. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2020.103809] [PMID] [PMCID]
25.Doo EY, Kim M, Lee S, Lee SY, Lee KY. Influence of anxiety and resilience on depression among hospital nurses: A comparison of nurses working with confirmed and suspected patients in the COVID-19 and non-COVID-19 units. J Clin Nurs. 2021; 30(13-14):1990-2000. [DOI:10.1111/jocn.15752] [PMID] [PMCID]
26.Tiete J, Guatteri M, Lachaux A, Matossian A, Hougardy JM, Loas G, et al. Mental health outcomes in healthcare workers in COVID-19 and non-COVID-19 care units: A cross-sectional survey in Belgium. Front Psychol. 2021; 11:612241. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.612241] [PMID] [PMCID]
27.Vilagut G, Forero CG, Barbaglia G, Alonso J. Screening for depression in the general population with the center for epidemiologic studies depression (CES-D): A systematic review with meta-analysis. PLoS One. 2016; 11(5):e0155431. [DOI:10.1371/journal.pone.0155431] [PMID] [PMCID]
28.Borhani F, Arbabisarjou A, Kianian T, Saber S. Assessment of predictable productivity of nurses working in kerman university of medical sciences’ teaching hospitals via the dimensions of quality of work life. Glob J Health Sci. 2016; 8(10):55666. [DOI:10.5539/gjhs.v8n10p65] [PMID]
29.Sharhraky Vahed A, Mardani Hamuleh M, Asadi Bidmeshki E, Heidari M, Hamedi Shahraky S. [Assessment of the items of SCL90 test with quality of work life among Amiralmomenin Hospital personnel of Zabol City (Persian)]. Avicenna J Clin Med. 2011; 18(2):50-5. [Link]
30.Asadi N, Salmani F, Pourkhajooyi S, Mahdavifar M, Royani Z, Salmani M. [Investigating the relationship between corona anxiety and nursing care behaviors working in corona’s referral hospitals (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychol. 2020; 26(3):306-19. [DOI:10.32598/ijpcp.26.3476.1]
31.Talebi M. [The role of psychological resilience and spiritual health in predicting COVID 19 anxiety in nurses (Persian)]. Iran J RehabilRes Nurs. 2022; 8(2):12-20. [Link]
32.Reyasi H. Work life quality of nurses working in educational hospitals affiliated to Birjand University of Medical Sciences 2012. Mod Care J. 2013; 10(1).
33.Khaghanizadeh M, Ebadi A, Ciratinair M, Rahmani M. [The study of relationship between job stress and quality of work life of nurses in military hospitals (Persian)]. J Mil Med. 2008; 10(3):175-84. [Link]
متن کامل: (300 مشاهده)
مقدمه
کووید-19 اولین بار در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین ظاهر شد و به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت [1]. در 11 مارس 2020، سازمان بهداشت جهانی شیوع کووید-19 را یک بیماری همهگیر اعلام کرد [2].
پرستاران نیروی کار اصلی مراقبتهای بهداشتی در یک همهگیر هستند و بیشترین تماس را با بیماران دارند [3]. پرستاران خط مقدم در طول همه‌گیری کووید-19 با چالش‌های بهداشتی زیادی روبرو هستند، هنگام درمان و مراقبت از بیماران کووید-19 مستقیماً در معرض خطر هستند. بنابراین استرس و مشکلات شدید در محل کار را تجربه می‌کنند که منجر به اختلالات جسمی و روحی ازجمله اضطراب می‌شود [4].
اضطراب در حین یا پس از یک بحران می‌تواند استدلال ذهنی و مهارت‌های تفکر انتزاعی را مختل کند و همچنین باعث فقدان توجه و هماهنگی در متخصصان مراقبتهای بهداشتی (پرستاران، پزشکان و غیره) شود. اضطراب می‌تواند اثربخشی تلاش‌های متخصصان مراقبتهای بهداشتی برای محافظت از سلامت افراد را کاهش دهد و تماس مستقیم با بیماران کووید-19 می‌تواند باعث نگرانی‌های جدی مانند ترس از مرگ و انتقال ویروس به اعضای خانواده و همچنین احساس تنهایی و خشم شود که همه این‌ها می‌توانند منجر به اضطراب شود [5].
زمانی که فرد دائماً در معرض اضطراب و استرس قرار می‌گیرد، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و افسرده می‌شود که باعث افزایش استرس ناشی از کار و کاهش عملکرد می‌شود. آن‌ها به‌تدریج توانایی‌های ذهنی و جسمی خود را از دست می‌دهند و درنهایت دچار اختلالات روانی و عصبی ناپایدار می‌شوند [6].
ماهیت کشنده و غیرقابل کنترل کووید-19، همراه با نرخ نسبتاً بالای عفونت و مرگ‌ومیر در میان متخصصان مراقبتهای بهداشتی، می‌تواند باعث ایجاد احساس اضطراب و استرس در کارکنان پزشکی شود. مسائلی مانند انگ اجتماعی، کمبود تجهیزات حفاظت فردی و حجم کاری سنگین کارکنان در طول همه‌گیری کووید-19 می‌تواند این وضعیت را تشدید کند [7].
به گفته ذاکری و همکاران اضطراب، استرس و افسردگی در میان کارگران خط مقدم مراقبت از بیماران کووید-19 بسیار رایج بود [8]. یک مطالعه در چین هم حاکی از اضطراب بالای پرستاران در دوران همه‌گیری کووید-19 بود [9]. ازاین‌رو همکاران نیز گزارش کردند که سطح اضطراب ویژگی و حالت در پرستاران زایمان در طول همه‌گیری بالاتر از قبل از همه‌گیری است [10]. همچنین، شواهد دیگر نشان می‌دهد همه‌گیری فشار روانی زیادی بر پرستاران وارد می‌کند که باعث افزایش میزان اضطراب، خودکشی، ترس و افسردگی می‌شود [11, 12].
کیفیت زندگی کاری یک مفهوم چند بعدی و پیچیده است که بیانگر نگرش‌ها و احساسات کارکنان نسبت به شغلشان است. کنترل فشارهای محیط کار با کیفیت زندگی کاری مرتبط است که خود می‌تواند کیفیت زندگی شخصی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به‌علاوه کیفیت زندگی کاری بر کیفیت کار و خدمت ارائه‌شده توسط کارکنان نیز اثرگذار است [13].
کیفیت زندگی کاری عبارت از عکس‌العمل کارکنان نسبت به کار به‌ویژه پیامدهای فردی آن در ارضای شغلی، سلامت روحی در شرایط، پرداخت کافی و مناسب، شرایط کاری امن و سالم، فرصت برای به‌کارگیری و توسعه بی‌واسطه استعدادهای انسانی، فرصت برای امنیت و رشد مداوم در آینده و انسجام اجتماعی و حقوق فردی در سازمان [14].
افزایش کیفیت زندگی کاری کارکنان به‌ویژه در مورد مشاغلی مانند پرستاری که با انسان‌ها در تماس هستند، مهم است و بر ابعاد مختلف کار تأثیر می‌گذارد. بررسی عوامل مرتبط با کیفیت زندگی کاری پرستاران بیانگر توانمندی‌های بالقوه آنان در ارائه خدمت به افراد جامعه است و می‌تواند بر تمام سطوح برکیفیت مراقبت پرستاری تأثیر بگذارد [15]. همچنین افزایش کیفیت زندگی کار منجر به افزایش رضایت شغلی و کاهش تمایل به ترک شغل می‌شود [16, 17].
بهبود کیفیت زندگی کاری، افسردگی، اضطراب و استرس را در ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی کاهش می‌دهد [18]. حسن‌پور و همکاران گزارش کردند که بین سطح اضطراب ناشی از کووید-19 با کیفیت زندگی کاری و خستگی پرستاران رابطه معنادار آماری وجود دارد [19].
درکل می‌توان گفت پرستاران به‌دلیل حساس بودن مسئولیت شغلی و تعامل با بیماران، همواره در معرض خطرات بیماری‌های جسمی و روانی قرار می‌گیرند که این امر خطر اشتباهات و بروز حوادث شغلی را بالا می‌برد و درنهایت عواقب آن متوجه بیمار و پرستار می‌شود. تداوم این چرخه می‌تواند به مرور باعث فرسایش توانایی‌های روانی جسمانی آنان شود و پس از مدتی به اختلالات عصبی پایدار و افت قابل توجه در عملکرد آنان بینجامد. درنتیجه مسلم است که توان و علاقه کافی برای فعالیت در سازمان را نخواهند داشت [20].
نظر به اینکه کیفیت زندگی کاری برای جذب و ابقای کارکنان ضروری است و امروزه یک موضوع اجتماعی مهم در سراسر دنیا محسوب می‌شود، ارتقای آن نه تنها بر رضایت شغلی تأثیر می‌گذارد، بلکه اثر مهمی بر واکنش‌های رفتاری کارکنان مانند هویت سازمانی، مشارکت کاری، تلاش شغلی، عملکرد شغلی، قصد ترک خدمت، تغییر و تبدیل سازمانی دارد و کلید اصلی مدیریت موفق در هر سازمان به شمار می‌رود.
بیماری همهگیر کووید-19 یک چالش کاری جدید برای کارکنان بهداشت است و متأسفانه تأثیرات زیادی بر زیر ساخت‌های سیستم بهداشتی برجا گذاشته است. از طرفی به‌علت نو ظهور بودن این بیماری تأثیرات آن به‌خوبی شناخته نیست، به‌ویژه ارتباط آن بر وضعیت کاری پرستاران و مطالعات در این زمینه نیز محدود می‌باشد.
این مطالعه با هدف تعیین ارتباط اضطراب ناشی از بیماری کرونا با کیفیت زندگی کاری در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال1400 انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی‌مقطعی از نوع همبستگی بود. جامعه مورد مطالعه، 300 پرستار شاغل در بخش‌های کرونای بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان شامل بیمارستان علی‌ابن‌ابی‌طالب و بیمارستان مرادی در زمان شیوع بیماری کرونا در سال1400 بودند که به‌صورت سرشماری وارد مطالعه شدند.
از این 300 نفر تنها 256 نفر در مطالعه شرکت کردند. معیارهای ورود به این مطالعه شامل رضایت جهت شرکت در مطالعه، نداشتن بیماری روانی شناخته‌شده براساس گزارش خود فرد، مدرک تحصیلی پرستاری و نیز پرستاران شاغل در بخش‌های کرونا و یا داشتن سابقه کار در بخش کرونا بود. معیار خروج از این مطالعه شامل تکمیل ناقص پرسش‌نامه بود. شرکت‌کنندگان پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق و همچنین دریافت رضایت‌نامه آگاهانه و اختیاری و دادن توضیحات لازم درخصوص اهداف پژوهش و محرمانگی وارد مطالعه شدند. به‌علت شرایط کرونا پرسش‌نامه‌ها به‌صورت الکترونیک و از طریق گوگل فرم و از طریق گروه‌های واتساپی مربوط به پرسنل هر بخش تکمیل شد. جهت جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی، اضطراب بیماری کرونا و کیفیت زندگی کاری ریچارد والتون استفاده شد.
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
پرسش‌نامه مشخصات فردی شامل سن، جنس وضعیت تأهل، درآمد، تعداد فرزند، سطح تحصیلات و سابقه کاری بود.
پرسش‌نامه اضطراب بیماری کرونا
از این پرسش‌نامه جهت سنجش اضطراب ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور ایران تهیه و اعتبار‌یابی شده است. جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه علی‌پور و همکاران استفاده شده است. این پرسش‌نامه شامل 18 سؤال است. سؤالات (1-9) اضطراب روانی و سؤالات (10-18) اضطراب جسمانی را می‌سنجد. این پرسش‌نامه در طیف 4 درجه‌ای لیکرت (هرگز =صفر، گاهی اوقات=1، بیشتر اوقات=2 و همیشه=3) نمره‌گذاری می‌شود؛ بنابراین بیشترین و کمترین نمره‌ای که افراد پاسخ‌دهنده در این پرسش‌نامه کسب می‌کنند بین صفر تا 54 است. نمرات بالا در این پرسش‌نامه نشان‌دهنده سطح بالاتری از اضطراب در افراد است. نمره کل شدت اضطراب به 3 دامنه فقدان اضطراب یا خفیف (0-16)، متوسط (17-29) و شدید (30-54) تقسیم‌بندی شده است. مقدار روایی (0/919) و پایایی (0/84) این ابزار نیز در مطالعه علی‌پور و همکاران بررسی و تأیید شده است و در مطالعه حاضر از همان نسخه استفاده شده است. [21].
پرسش‌نامه کیفیت زندگی کاری والتون
والتون در سال 1973 این پرسش‌نامه را ساخته است و هدف آن ارزیابی کیفیت زندگی کاری است. این پرسش‌نامه دارای 24 سؤال است. جواب هر سؤال به‌صورت طیف لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً مخالفم=1، مخالفم=2، بی‌نظرم=3، موافقم=4 و کاملاً موافقم=5 می‌باشد. به منظور محاسبه امتیاز کلی پرسش‌نامه، امتیاز به‌دست‌آمده از تک تک سؤالات محاسبه و با هم جمع می‌شود. این امتیاز بیانگر میزان کیفیت زندگی کاری فرد پاسخ‌دهنده است و هرچه بالاتر باشد، نشان‌دهنده کیفیت زندگی کاری بالاتر فرد خواهد بود و برعکس. این نمره دامنه‌ای از 24 تا 120 خواهد داشت. در پایان‌نامه حسنی (1390) آلفای کرونباخ برای پرسش‌نامه کیفیت زندگی کاری برابر با 0/81 بود [22].
داده‌ها پس از جمع‌آوری توسط نسخه 18 نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شدند. داده‌های کمی با میانگین±انحراف‌معیار و داده‌های کیفی به‌صورت تعداد (درصد) گزارش شدند. ابتدا توزیع داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف بررسی و سپس از آزمون تی تست مستقل دو نمونه‌ای و تحلیل واریانس یک‌طرفه جهت بررسی ارتباط متغیرهای کمی و کیفی و آزمون ضریب همبستگی پیرسون جهت بررسی ارتباط متغیرهای کمی با هم استفاده شدند.
یافته‌ها
نتایج مطالعه نشان داد از تعداد 300 نفر پرستار با روش سرشماری و با در نظر گرفتن معیارهای ورود و خروج و حذف پرسش‌نامه‌های ناقص تنها 256 نفر در تحلیل نهایی شرکت کردند که 184 نفر (71/9 درصد) از شرکت‌کنندگان زن، 216 نفر (84/4 درصد) متأهل، 231 نفر (90/2 درصد) در مقطع کارشناسی، ازنظر سابقه کاری 128 نفر (50 درصد) در محدوده 1 تا 5 سال و 177 نفر (69/1 درصد) دارای فرزند بودند و به‌طورکلی میانگین سن پرستاران شرکت‌کننده 6/45±29/66 بود (جدول شماره 1).
نتایج جدول شماره 1 نشان می‌دهد میانگین نمرات اضطراب پرستاران زن، متأهل، دارای مقطع کارشناسی، دارای سابقه کاری بین 5-10 سال و بدون فرزند بیشتر است. هرچند این اختلافات ازنظر آماری معنادار نمی‌باشد (0/05 میانگین و انحراف‌معیار نمره اضطراب کل در پرستاران شرکت‌کننده در مطالعه 23/97±9/84 گزارش شده است که در سطح متوسط بوده است. همچنین 127 نفر (49/6 درصد) از پرستاران دارای سطح اضطراب متوسط بودند. علاوه‌براین مقیاس میانگین و انحراف‌معیار بعد اضطراب در بعد جسمانی 10/02±5/92 که از سطح متوسط بالاتر بود و 127 نفر (49/6 درصد) براساس این بعد دارای اضطراب شدید بودند. بیشتر پرستاران (73/8 درصد) براساس بعد روانی دارای اضطراب متوسط بودند. همچنین میانگین و انحراف‌معیار نمره کیفیت کاری 6/38±79/06 گزارش شده است که از حد متوسط بالاتر بوده است (جدول شماره 2).
ضریب همبستگی پیرسون درخصوص ارتباط بین اضطراب کل و بعدهای آن با کیفیت زندگی کاری نشان داد بین نمره اضطراب جسمانی (0/128-=r و 0/041=P) با کیفیت زندگی کاری ازنظر آماری ارتباط معکوس و معناداری وجود داشته است. به‌عبارتی بین این دو متغیر همبستگی جزئی منفی وجود دارد، اما همین همبستگی منفی جزئی ازنظر آماری معنادار می‌باشد. این ضریب همبستگی نشان می‌دهد با افزایش نمره اضطراب جسمانی پرستاران، کیفیت زندگی کاری کاهش می‌یابد و برعکس. بین دو متغیر اضطراب و ابعاد آن با سن همبستگی معناداری وجود ندارد (0/05<P) (جدول شمار ه 3).
بحث
نتایج نشان داد نمرات اضطراب کرونا پرستاران در سطح متوسط به بالا قرار دارد که با نتایج مطالعات در چین و مطالعات در ایران همسو می‌باشد [11، 23]. می‌توان گفت بیماری کووید-19 برای پرستارانی که مسئول مراقبت مستقیم از بیماران مبتلا به این ویروس هستند، می‌تواند پیامدهای روانی زیادی ازجمله اضطراب داشته باشد؛ اما به‌دلیل آن که پرسش‌نامه‌ها در زمانی جمع‌آوری شده است که از موج اول کرونا زمانی گذشته بود و در موج سوم و پرستاران حداقل یک دُز واکسن تزریق کرده بودند، برای همین سطح اضطراب در حد خیلی بالا گزارش نشده است.
ذاکری و همکاران در رفسنجان و زنگ و همکاران در چین شیوع بالای افسردگی و اضطراب را در میان پرستاران در طول همه‌گیری کووید-19 نشان داد [8، 24]. دو و همکاران در کره‌جنوبی دریافتند که پرستاران شاغل در بخش‌های کووید-19 نسبت به پرستاران شاغل در بخش‌های دیگر اضطراب و افسردگی بیشتری داشتند [25]. تایت و همکاران در بلژیک بیان کردند که کارکنان مراقبتهای بهداشتی (پرستاران و پزشکان) شاغل در بخش‌های کووید-19 نسبت به کارکنان مراقبتهای بهداشتی که در بخش‌های دیگر (بخش‌های غیرکووید-19) کار می‌کنند، سطوح بالاتری از اضطراب، استرس و افسردگی داشتند [26]. این مطالعات با مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد، زیرا همه‌گیری کووید-19 بر سلامت روان پرستاران تأثیر می‌گذارد و باعث افزایش اضطراب آن‌ها می‌شود.
در تبیین این یافته‌ها می‌توان گفت بیشتر افراد وقتی در رویارویی با یک فاجعه تهدیدآمیز مثل یک بیماری همهگیر قرار می‌گیرند دچار استرس و اضطراب شدیدی می‌شوند. ویروس کرونا به دلایل متعددی ازجمله ابتلا به یک اختلال ناشناخته عفونی، اطمینان در مورد اثربخشی درمان، گزارشات منفی رسانه‌ها، الزام به قرنطینه و انزوا، نگرانی از انتقال ویروس به اطرافیان و عزیزان و افزایش دائمی نرخ مرگ‌ومیر می‌تواند موجب افزایش اضطراب در افراد شود [18]. متأسفانه بیشتر اخبار پخش‌شده در مورد کووید-19 عمدتاً ناامیدکننده و نگران‌کننده هستند و گاهی اوقات چنین آماری با شایعات همراه است، به همین دلیل است که وقتی شخص دائماً در معرض اخبار کووید-19 قرار می‌گیرد، سطح اضطراب بالاتر می‌رود و پرستاران نیز از این قاعده مستثنی نیستند [4]. اضطراب باعث می‌شود که فرد از توانایی‌ها و استعدادهای خود به‌درستی استفاده نکند [27].
سلامت جسمی و روانی پرستاران برای ارائه مراقبتهای بهداشتی در طول همه‌گیری کووید-19 مهم است. تشخیص، کنترل و درمان این اختلالات در اسرع وقت ضروری است. باتوجه‌به شیوع بالای اضطراب در کارکنان مراقبتهای بهداشتی که از بیماران کووید-19 مراقبت می‌کنند [8]، مدیران باید توجه بیشتری به علائم این اختلالات داشته باشند و در جهت کاهش آن‌ها گام بردارند. کارکنان مراقبتهای بهداشتی می‌توانند با انجام اقداماتی مانند کمک گرفتن از متخصصان سلامت روان، استراحت کافی، خوب غذا خوردن، ورزش منظم و استراحت در هنگام خستگی از اضطراب محافظت شوند [12].
همچنین سطح کیفیت زندگی کاری پرستاران نیز متوسط رو به بالا گزارش شد. در مطالعه توصیفی که توسط حسام و همکاران درگرگان صورت گرفت، بیش از 60 درصد پرستاران نمره کیفیت زندگی کاری آن‌ها بالاتر از میانگین بود که با مطالعه ما همسو است [17]. در مطالعه صابر و همکاران در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کیفیت زندگی کاری پرستاران در سطح متوسط بود [28]. در مطالعه شهرکی و همکاران در زابل نیز کیفیت زندگی کاری 65/5 درصد کارکنان در حد نسبتاً مطلوب بود [29].
از جمله دلایل تفاوت در یافته‌ها می‌توان به تفاوت محیط‌های پژوهش، شرایط بیمارستان‌ها (تعداد بیماران بستری)، شرایط کاری پرستاران در بخش‌ها (تعدد نوبت‌های کاری) و میزان حمایت مدیران بیمارستان‌ها از پرستاران در ابعاد مختلف اشاره کرد.
نتایج حاکی از همبستگی معنادار و معکوس میان اضطراب و کیفیت زندگی کاری بود که با مطالعه کاظمی همسو می‌باشد [23]. باتوجه‌به اینکه کووید-19 فشار بی‌سابقه‌ای بر نظام بهداشت و درمان وارد کرده و چالش‌های مختلفی (ازجمله افزایش تعداد نوبت‌های کاری، افزایش تعداد بیماران نیازمند به مراقبتهای ویژه و افزایش حجم کار) برای کادر درمان خصوصا پرستاران ایجاد کرده است، بیشتر قریــب بــه اتفــاق پرســتاران از وجــود استرس‌های شغلی و شفاف نبودن دورنمای شغلی خـویش ناراضی هستند که طبیعتاً بـر کیفیـت زنـدگی کـاری آنان بی‌تأثیر نیست؛ اما افزایش حجم کـار در زمان دوران شیوع کووید-19 و اضطراب ناشی از ابتلا به بیماری هم می‌تواند مشکلات مربوط به حرفه پرستاری را مضاعف کند.
بین گروه‌های مختلف جنسیت، وضعیت تأهل از نظر اضطراب کرونا تفاوتی وجود نداشت که با مطالعه اسدی و همکاران مطابقت دارد. در مطالعه آن‌ها نیز رابطه معناداری بین متغیرهای جمعیت‌شناختی (سن، جنس، تحصیلات و بخش محل خدمت) با اضطراب یافت نشد [30]. شاید بتوان گفت که اضطراب ایجادشده مربوط به ماهیت خود بیماری کرونا و اضطراب ابتلا به آن باشد که عوامل دیگر مانند عوامل (سن، جنس و غیره.) تأثیر زیادی نداشته باشد.
اما در مطالعه طالبی در بیـن متغیرهـای جمعیــت‌شــناختی جنســیت و ســن بــا اضطــراب کرونــا رابطــه داشــتند. اضطــراب کرونــا در پرســتاران زن بیشــتر از پرسـتاران مـرد بـود. افزایـش سـن نیز بـا افزایـش اضطـراب کرونـا در پرســتاران همــراه بــود [31]. شاید بتوان گفت مسئولیت‌های افراد متأهل مانند اداره امور خانه و مسئولیت تربیت و نگهداری از فرزند در افزایش سطح اضطراب پرستاران بی‌تأثیر نباشد.
همچنین بین گروه های مختلف جنسیت، وضعیت تأهل ازنظر کیفیت زندگی کاری تفاوتی وجود نداشت، اما در مطالعه مقرب و همکاران سن با کیفیت زندگی کار ارتباط داشت [32]. در مطالعه نیازی و همکاران متغیرهای جنس، تأهل و سابقه کار ارتباط معناداری کیفیت زندگی کاری نداشتند، درحالی‌که در مطالعه خاقانی‌زاده و همکاران کیفیت زندگی کاری با وضعیت تأهل و رابطه معنادار داشت [33] که شاید این مغایرت‌ها به‌دلیل تفاوت در محیط پژوهش و شرایط بحرانی زمان کرونا باشد.
ازآنجایی‌که کیفیت زندگی کاری تأثیر مهمی بر جذب و ابقاء کارکنان دارد، توجه بیشتر به کیفیت زندگی کاری پرستاران حائز اهمیت است. در این زمینه انجام تحقیقات بیشتری به منظور شناسایی دلایل این تفاوت‌ها و ارتباط آن با نوع و شرایط کاری پرستاران مورد نیاز است.
این پژوهش نیز مانند همه پژوهش‌ها از محدودیت‌هایی برخوردار بود. ازجمله اینکه این پژوهش در پرستاران دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام شد، بنابراین تعمیم نتایج آن به سایر گروه‌های شغلی و شهرها باید با احتیاط انجام شود. از دیگر محدودیت‌ها می‌توان به وجود متغیرهای تأثیرگذار مانند شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شرکت‌کنندگان که خارج از کنترل محقق بودند، به‌عنوان محدودیت اشاره کرد. پیشنهاد می‌شود مطالعات آینده به منظور روشن شدن ارتباط بین این متغیرها در سایر جوامع آماری انجام شود.
نتیجه گیری
نتایج پژوهش نشان داد بین اضطراب کرونا با کیفیت زندگی کاری رابطه معکوس و معنادار وجود دارد. پیشنهاد می‌شود مدیران بیمارستان‌ها و سیاست‌گذاران این حوزه در دوران همه‌گیری کرونا، توجه ویژه‌ای به سلامت روانی و کیفیت زندگی کاری پرستاران داشته باشند و با اطلاع‌رسانی، آموزش، برگزاری کارگاه و دوره‌های آموزشی و با ارائه راهکارهای مناسب در بهبود سلامت روان پرستاران گام بردارند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مجوز اخلاقی برای این مطالعه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان با کد IR.RUMS.REC.1400.060 دریافت شده است
حامی مالی
این مطالعه برگرفته از طرح تحقیقاتی تصویب‌شده کمیته تحیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان است که با حمایت این دانشگاه انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
نگارش پورپوزال: علی نخعی، حانیه حسنی، لیدا اباذری و آیدا اباذری؛ تحلیل آماری: زهرا اسدللهی؛ نگارش مقاله: ندارحیمی و زهرا اسدللهی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از پرستاران دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان که صمیمانه و بـا دقـت‌نظر کـافی در ایـن مطالعـه مشـارکت کردند، تقـدیر و تشـکر مـی‌شـود. همچنین از معاونت پژوهشی(کمیته تحقیقات دانشجویی) دانشگاه علوم پزشـکی رفسـنجان برای حمایت‌های مالی تشکر و قدردانی می‌شود.
کووید-19 اولین بار در دسامبر 2019 در شهر ووهان چین ظاهر شد و به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت [1]. در 11 مارس 2020، سازمان بهداشت جهانی شیوع کووید-19 را یک بیماری همهگیر اعلام کرد [2].
پرستاران نیروی کار اصلی مراقبتهای بهداشتی در یک همهگیر هستند و بیشترین تماس را با بیماران دارند [3]. پرستاران خط مقدم در طول همه‌گیری کووید-19 با چالش‌های بهداشتی زیادی روبرو هستند، هنگام درمان و مراقبت از بیماران کووید-19 مستقیماً در معرض خطر هستند. بنابراین استرس و مشکلات شدید در محل کار را تجربه می‌کنند که منجر به اختلالات جسمی و روحی ازجمله اضطراب می‌شود [4].
اضطراب در حین یا پس از یک بحران می‌تواند استدلال ذهنی و مهارت‌های تفکر انتزاعی را مختل کند و همچنین باعث فقدان توجه و هماهنگی در متخصصان مراقبتهای بهداشتی (پرستاران، پزشکان و غیره) شود. اضطراب می‌تواند اثربخشی تلاش‌های متخصصان مراقبتهای بهداشتی برای محافظت از سلامت افراد را کاهش دهد و تماس مستقیم با بیماران کووید-19 می‌تواند باعث نگرانی‌های جدی مانند ترس از مرگ و انتقال ویروس به اعضای خانواده و همچنین احساس تنهایی و خشم شود که همه این‌ها می‌توانند منجر به اضطراب شود [5].
زمانی که فرد دائماً در معرض اضطراب و استرس قرار می‌گیرد، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهد و افسرده می‌شود که باعث افزایش استرس ناشی از کار و کاهش عملکرد می‌شود. آن‌ها به‌تدریج توانایی‌های ذهنی و جسمی خود را از دست می‌دهند و درنهایت دچار اختلالات روانی و عصبی ناپایدار می‌شوند [6].
ماهیت کشنده و غیرقابل کنترل کووید-19، همراه با نرخ نسبتاً بالای عفونت و مرگ‌ومیر در میان متخصصان مراقبتهای بهداشتی، می‌تواند باعث ایجاد احساس اضطراب و استرس در کارکنان پزشکی شود. مسائلی مانند انگ اجتماعی، کمبود تجهیزات حفاظت فردی و حجم کاری سنگین کارکنان در طول همه‌گیری کووید-19 می‌تواند این وضعیت را تشدید کند [7].
به گفته ذاکری و همکاران اضطراب، استرس و افسردگی در میان کارگران خط مقدم مراقبت از بیماران کووید-19 بسیار رایج بود [8]. یک مطالعه در چین هم حاکی از اضطراب بالای پرستاران در دوران همه‌گیری کووید-19 بود [9]. ازاین‌رو همکاران نیز گزارش کردند که سطح اضطراب ویژگی و حالت در پرستاران زایمان در طول همه‌گیری بالاتر از قبل از همه‌گیری است [10]. همچنین، شواهد دیگر نشان می‌دهد همه‌گیری فشار روانی زیادی بر پرستاران وارد می‌کند که باعث افزایش میزان اضطراب، خودکشی، ترس و افسردگی می‌شود [11, 12].
کیفیت زندگی کاری یک مفهوم چند بعدی و پیچیده است که بیانگر نگرش‌ها و احساسات کارکنان نسبت به شغلشان است. کنترل فشارهای محیط کار با کیفیت زندگی کاری مرتبط است که خود می‌تواند کیفیت زندگی شخصی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. به‌علاوه کیفیت زندگی کاری بر کیفیت کار و خدمت ارائه‌شده توسط کارکنان نیز اثرگذار است [13].
کیفیت زندگی کاری عبارت از عکس‌العمل کارکنان نسبت به کار به‌ویژه پیامدهای فردی آن در ارضای شغلی، سلامت روحی در شرایط، پرداخت کافی و مناسب، شرایط کاری امن و سالم، فرصت برای به‌کارگیری و توسعه بی‌واسطه استعدادهای انسانی، فرصت برای امنیت و رشد مداوم در آینده و انسجام اجتماعی و حقوق فردی در سازمان [14].
افزایش کیفیت زندگی کاری کارکنان به‌ویژه در مورد مشاغلی مانند پرستاری که با انسان‌ها در تماس هستند، مهم است و بر ابعاد مختلف کار تأثیر می‌گذارد. بررسی عوامل مرتبط با کیفیت زندگی کاری پرستاران بیانگر توانمندی‌های بالقوه آنان در ارائه خدمت به افراد جامعه است و می‌تواند بر تمام سطوح برکیفیت مراقبت پرستاری تأثیر بگذارد [15]. همچنین افزایش کیفیت زندگی کار منجر به افزایش رضایت شغلی و کاهش تمایل به ترک شغل می‌شود [16, 17].
بهبود کیفیت زندگی کاری، افسردگی، اضطراب و استرس را در ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی کاهش می‌دهد [18]. حسن‌پور و همکاران گزارش کردند که بین سطح اضطراب ناشی از کووید-19 با کیفیت زندگی کاری و خستگی پرستاران رابطه معنادار آماری وجود دارد [19].
درکل می‌توان گفت پرستاران به‌دلیل حساس بودن مسئولیت شغلی و تعامل با بیماران، همواره در معرض خطرات بیماری‌های جسمی و روانی قرار می‌گیرند که این امر خطر اشتباهات و بروز حوادث شغلی را بالا می‌برد و درنهایت عواقب آن متوجه بیمار و پرستار می‌شود. تداوم این چرخه می‌تواند به مرور باعث فرسایش توانایی‌های روانی جسمانی آنان شود و پس از مدتی به اختلالات عصبی پایدار و افت قابل توجه در عملکرد آنان بینجامد. درنتیجه مسلم است که توان و علاقه کافی برای فعالیت در سازمان را نخواهند داشت [20].
نظر به اینکه کیفیت زندگی کاری برای جذب و ابقای کارکنان ضروری است و امروزه یک موضوع اجتماعی مهم در سراسر دنیا محسوب می‌شود، ارتقای آن نه تنها بر رضایت شغلی تأثیر می‌گذارد، بلکه اثر مهمی بر واکنش‌های رفتاری کارکنان مانند هویت سازمانی، مشارکت کاری، تلاش شغلی، عملکرد شغلی، قصد ترک خدمت، تغییر و تبدیل سازمانی دارد و کلید اصلی مدیریت موفق در هر سازمان به شمار می‌رود.
بیماری همهگیر کووید-19 یک چالش کاری جدید برای کارکنان بهداشت است و متأسفانه تأثیرات زیادی بر زیر ساخت‌های سیستم بهداشتی برجا گذاشته است. از طرفی به‌علت نو ظهور بودن این بیماری تأثیرات آن به‌خوبی شناخته نیست، به‌ویژه ارتباط آن بر وضعیت کاری پرستاران و مطالعات در این زمینه نیز محدود می‌باشد.
این مطالعه با هدف تعیین ارتباط اضطراب ناشی از بیماری کرونا با کیفیت زندگی کاری در پرستاران شاغل در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان در سال1400 انجام شد.
روش بررسی
مطالعه حاضر یک مطالعه توصیفی‌مقطعی از نوع همبستگی بود. جامعه مورد مطالعه، 300 پرستار شاغل در بخش‌های کرونای بیمارستان‌های آموزشی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان شامل بیمارستان علی‌ابن‌ابی‌طالب و بیمارستان مرادی در زمان شیوع بیماری کرونا در سال1400 بودند که به‌صورت سرشماری وارد مطالعه شدند.
از این 300 نفر تنها 256 نفر در مطالعه شرکت کردند. معیارهای ورود به این مطالعه شامل رضایت جهت شرکت در مطالعه، نداشتن بیماری روانی شناخته‌شده براساس گزارش خود فرد، مدرک تحصیلی پرستاری و نیز پرستاران شاغل در بخش‌های کرونا و یا داشتن سابقه کار در بخش کرونا بود. معیار خروج از این مطالعه شامل تکمیل ناقص پرسش‌نامه بود. شرکت‌کنندگان پس از کسب مجوز از کمیته اخلاق و همچنین دریافت رضایت‌نامه آگاهانه و اختیاری و دادن توضیحات لازم درخصوص اهداف پژوهش و محرمانگی وارد مطالعه شدند. به‌علت شرایط کرونا پرسش‌نامه‌ها به‌صورت الکترونیک و از طریق گوگل فرم و از طریق گروه‌های واتساپی مربوط به پرسنل هر بخش تکمیل شد. جهت جمع‌آوری اطلاعات از پرسش‌نامه‌های اطلاعات جمعیت‌شناختی، اضطراب بیماری کرونا و کیفیت زندگی کاری ریچارد والتون استفاده شد.
پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی
پرسش‌نامه مشخصات فردی شامل سن، جنس وضعیت تأهل، درآمد، تعداد فرزند، سطح تحصیلات و سابقه کاری بود.
پرسش‌نامه اضطراب بیماری کرونا
از این پرسش‌نامه جهت سنجش اضطراب ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور ایران تهیه و اعتبار‌یابی شده است. جهت جمع‌آوری داده‌ها از پرسش‌نامه علی‌پور و همکاران استفاده شده است. این پرسش‌نامه شامل 18 سؤال است. سؤالات (1-9) اضطراب روانی و سؤالات (10-18) اضطراب جسمانی را می‌سنجد. این پرسش‌نامه در طیف 4 درجه‌ای لیکرت (هرگز =صفر، گاهی اوقات=1، بیشتر اوقات=2 و همیشه=3) نمره‌گذاری می‌شود؛ بنابراین بیشترین و کمترین نمره‌ای که افراد پاسخ‌دهنده در این پرسش‌نامه کسب می‌کنند بین صفر تا 54 است. نمرات بالا در این پرسش‌نامه نشان‌دهنده سطح بالاتری از اضطراب در افراد است. نمره کل شدت اضطراب به 3 دامنه فقدان اضطراب یا خفیف (0-16)، متوسط (17-29) و شدید (30-54) تقسیم‌بندی شده است. مقدار روایی (0/919) و پایایی (0/84) این ابزار نیز در مطالعه علی‌پور و همکاران بررسی و تأیید شده است و در مطالعه حاضر از همان نسخه استفاده شده است. [21].
پرسش‌نامه کیفیت زندگی کاری والتون
والتون در سال 1973 این پرسش‌نامه را ساخته است و هدف آن ارزیابی کیفیت زندگی کاری است. این پرسش‌نامه دارای 24 سؤال است. جواب هر سؤال به‌صورت طیف لیکرت 5 درجه‌ای از کاملاً مخالفم=1، مخالفم=2، بی‌نظرم=3، موافقم=4 و کاملاً موافقم=5 می‌باشد. به منظور محاسبه امتیاز کلی پرسش‌نامه، امتیاز به‌دست‌آمده از تک تک سؤالات محاسبه و با هم جمع می‌شود. این امتیاز بیانگر میزان کیفیت زندگی کاری فرد پاسخ‌دهنده است و هرچه بالاتر باشد، نشان‌دهنده کیفیت زندگی کاری بالاتر فرد خواهد بود و برعکس. این نمره دامنه‌ای از 24 تا 120 خواهد داشت. در پایان‌نامه حسنی (1390) آلفای کرونباخ برای پرسش‌نامه کیفیت زندگی کاری برابر با 0/81 بود [22].
داده‌ها پس از جمع‌آوری توسط نسخه 18 نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شدند. داده‌های کمی با میانگین±انحراف‌معیار و داده‌های کیفی به‌صورت تعداد (درصد) گزارش شدند. ابتدا توزیع داده‌ها با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف بررسی و سپس از آزمون تی تست مستقل دو نمونه‌ای و تحلیل واریانس یک‌طرفه جهت بررسی ارتباط متغیرهای کمی و کیفی و آزمون ضریب همبستگی پیرسون جهت بررسی ارتباط متغیرهای کمی با هم استفاده شدند.
یافته‌ها
نتایج مطالعه نشان داد از تعداد 300 نفر پرستار با روش سرشماری و با در نظر گرفتن معیارهای ورود و خروج و حذف پرسش‌نامه‌های ناقص تنها 256 نفر در تحلیل نهایی شرکت کردند که 184 نفر (71/9 درصد) از شرکت‌کنندگان زن، 216 نفر (84/4 درصد) متأهل، 231 نفر (90/2 درصد) در مقطع کارشناسی، ازنظر سابقه کاری 128 نفر (50 درصد) در محدوده 1 تا 5 سال و 177 نفر (69/1 درصد) دارای فرزند بودند و به‌طورکلی میانگین سن پرستاران شرکت‌کننده 6/45±29/66 بود (جدول شماره 1).
نتایج جدول شماره 1 نشان می‌دهد میانگین نمرات اضطراب پرستاران زن، متأهل، دارای مقطع کارشناسی، دارای سابقه کاری بین 5-10 سال و بدون فرزند بیشتر است. هرچند این اختلافات ازنظر آماری معنادار نمی‌باشد (0/05
ضریب همبستگی پیرسون درخصوص ارتباط بین اضطراب کل و بعدهای آن با کیفیت زندگی کاری نشان داد بین نمره اضطراب جسمانی (0/128-=r و 0/041=P) با کیفیت زندگی کاری ازنظر آماری ارتباط معکوس و معناداری وجود داشته است. به‌عبارتی بین این دو متغیر همبستگی جزئی منفی وجود دارد، اما همین همبستگی منفی جزئی ازنظر آماری معنادار می‌باشد. این ضریب همبستگی نشان می‌دهد با افزایش نمره اضطراب جسمانی پرستاران، کیفیت زندگی کاری کاهش می‌یابد و برعکس. بین دو متغیر اضطراب و ابعاد آن با سن همبستگی معناداری وجود ندارد (0/05<P) (
بحث
نتایج نشان داد نمرات اضطراب کرونا پرستاران در سطح متوسط به بالا قرار دارد که با نتایج مطالعات در چین و مطالعات در ایران همسو می‌باشد [11، 23]. می‌توان گفت بیماری کووید-19 برای پرستارانی که مسئول مراقبت مستقیم از بیماران مبتلا به این ویروس هستند، می‌تواند پیامدهای روانی زیادی ازجمله اضطراب داشته باشد؛ اما به‌دلیل آن که پرسش‌نامه‌ها در زمانی جمع‌آوری شده است که از موج اول کرونا زمانی گذشته بود و در موج سوم و پرستاران حداقل یک دُز واکسن تزریق کرده بودند، برای همین سطح اضطراب در حد خیلی بالا گزارش نشده است.
ذاکری و همکاران در رفسنجان و زنگ و همکاران در چین شیوع بالای افسردگی و اضطراب را در میان پرستاران در طول همه‌گیری کووید-19 نشان داد [8، 24]. دو و همکاران در کره‌جنوبی دریافتند که پرستاران شاغل در بخش‌های کووید-19 نسبت به پرستاران شاغل در بخش‌های دیگر اضطراب و افسردگی بیشتری داشتند [25]. تایت و همکاران در بلژیک بیان کردند که کارکنان مراقبتهای بهداشتی (پرستاران و پزشکان) شاغل در بخش‌های کووید-19 نسبت به کارکنان مراقبتهای بهداشتی که در بخش‌های دیگر (بخش‌های غیرکووید-19) کار می‌کنند، سطوح بالاتری از اضطراب، استرس و افسردگی داشتند [26]. این مطالعات با مطالعه حاضر هم‌خوانی دارد، زیرا همه‌گیری کووید-19 بر سلامت روان پرستاران تأثیر می‌گذارد و باعث افزایش اضطراب آن‌ها می‌شود.
در تبیین این یافته‌ها می‌توان گفت بیشتر افراد وقتی در رویارویی با یک فاجعه تهدیدآمیز مثل یک بیماری همهگیر قرار می‌گیرند دچار استرس و اضطراب شدیدی می‌شوند. ویروس کرونا به دلایل متعددی ازجمله ابتلا به یک اختلال ناشناخته عفونی، اطمینان در مورد اثربخشی درمان، گزارشات منفی رسانه‌ها، الزام به قرنطینه و انزوا، نگرانی از انتقال ویروس به اطرافیان و عزیزان و افزایش دائمی نرخ مرگ‌ومیر می‌تواند موجب افزایش اضطراب در افراد شود [18]. متأسفانه بیشتر اخبار پخش‌شده در مورد کووید-19 عمدتاً ناامیدکننده و نگران‌کننده هستند و گاهی اوقات چنین آماری با شایعات همراه است، به همین دلیل است که وقتی شخص دائماً در معرض اخبار کووید-19 قرار می‌گیرد، سطح اضطراب بالاتر می‌رود و پرستاران نیز از این قاعده مستثنی نیستند [4]. اضطراب باعث می‌شود که فرد از توانایی‌ها و استعدادهای خود به‌درستی استفاده نکند [27].
سلامت جسمی و روانی پرستاران برای ارائه مراقبتهای بهداشتی در طول همه‌گیری کووید-19 مهم است. تشخیص، کنترل و درمان این اختلالات در اسرع وقت ضروری است. باتوجه‌به شیوع بالای اضطراب در کارکنان مراقبتهای بهداشتی که از بیماران کووید-19 مراقبت می‌کنند [8]، مدیران باید توجه بیشتری به علائم این اختلالات داشته باشند و در جهت کاهش آن‌ها گام بردارند. کارکنان مراقبتهای بهداشتی می‌توانند با انجام اقداماتی مانند کمک گرفتن از متخصصان سلامت روان، استراحت کافی، خوب غذا خوردن، ورزش منظم و استراحت در هنگام خستگی از اضطراب محافظت شوند [12].
همچنین سطح کیفیت زندگی کاری پرستاران نیز متوسط رو به بالا گزارش شد. در مطالعه توصیفی که توسط حسام و همکاران درگرگان صورت گرفت، بیش از 60 درصد پرستاران نمره کیفیت زندگی کاری آن‌ها بالاتر از میانگین بود که با مطالعه ما همسو است [17]. در مطالعه صابر و همکاران در بیمارستان‌های دانشگاه علوم پزشکی کرمان، کیفیت زندگی کاری پرستاران در سطح متوسط بود [28]. در مطالعه شهرکی و همکاران در زابل نیز کیفیت زندگی کاری 65/5 درصد کارکنان در حد نسبتاً مطلوب بود [29].
از جمله دلایل تفاوت در یافته‌ها می‌توان به تفاوت محیط‌های پژوهش، شرایط بیمارستان‌ها (تعداد بیماران بستری)، شرایط کاری پرستاران در بخش‌ها (تعدد نوبت‌های کاری) و میزان حمایت مدیران بیمارستان‌ها از پرستاران در ابعاد مختلف اشاره کرد.
نتایج حاکی از همبستگی معنادار و معکوس میان اضطراب و کیفیت زندگی کاری بود که با مطالعه کاظمی همسو می‌باشد [23]. باتوجه‌به اینکه کووید-19 فشار بی‌سابقه‌ای بر نظام بهداشت و درمان وارد کرده و چالش‌های مختلفی (ازجمله افزایش تعداد نوبت‌های کاری، افزایش تعداد بیماران نیازمند به مراقبتهای ویژه و افزایش حجم کار) برای کادر درمان خصوصا پرستاران ایجاد کرده است، بیشتر قریــب بــه اتفــاق پرســتاران از وجــود استرس‌های شغلی و شفاف نبودن دورنمای شغلی خـویش ناراضی هستند که طبیعتاً بـر کیفیـت زنـدگی کـاری آنان بی‌تأثیر نیست؛ اما افزایش حجم کـار در زمان دوران شیوع کووید-19 و اضطراب ناشی از ابتلا به بیماری هم می‌تواند مشکلات مربوط به حرفه پرستاری را مضاعف کند.
بین گروه‌های مختلف جنسیت، وضعیت تأهل از نظر اضطراب کرونا تفاوتی وجود نداشت که با مطالعه اسدی و همکاران مطابقت دارد. در مطالعه آن‌ها نیز رابطه معناداری بین متغیرهای جمعیت‌شناختی (سن، جنس، تحصیلات و بخش محل خدمت) با اضطراب یافت نشد [30]. شاید بتوان گفت که اضطراب ایجادشده مربوط به ماهیت خود بیماری کرونا و اضطراب ابتلا به آن باشد که عوامل دیگر مانند عوامل (سن، جنس و غیره.) تأثیر زیادی نداشته باشد.
اما در مطالعه طالبی در بیـن متغیرهـای جمعیــت‌شــناختی جنســیت و ســن بــا اضطــراب کرونــا رابطــه داشــتند. اضطــراب کرونــا در پرســتاران زن بیشــتر از پرسـتاران مـرد بـود. افزایـش سـن نیز بـا افزایـش اضطـراب کرونـا در پرســتاران همــراه بــود [31]. شاید بتوان گفت مسئولیت‌های افراد متأهل مانند اداره امور خانه و مسئولیت تربیت و نگهداری از فرزند در افزایش سطح اضطراب پرستاران بی‌تأثیر نباشد.
همچنین بین گروه های مختلف جنسیت، وضعیت تأهل ازنظر کیفیت زندگی کاری تفاوتی وجود نداشت، اما در مطالعه مقرب و همکاران سن با کیفیت زندگی کار ارتباط داشت [32]. در مطالعه نیازی و همکاران متغیرهای جنس، تأهل و سابقه کار ارتباط معناداری کیفیت زندگی کاری نداشتند، درحالی‌که در مطالعه خاقانی‌زاده و همکاران کیفیت زندگی کاری با وضعیت تأهل و رابطه معنادار داشت [33] که شاید این مغایرت‌ها به‌دلیل تفاوت در محیط پژوهش و شرایط بحرانی زمان کرونا باشد.
ازآنجایی‌که کیفیت زندگی کاری تأثیر مهمی بر جذب و ابقاء کارکنان دارد، توجه بیشتر به کیفیت زندگی کاری پرستاران حائز اهمیت است. در این زمینه انجام تحقیقات بیشتری به منظور شناسایی دلایل این تفاوت‌ها و ارتباط آن با نوع و شرایط کاری پرستاران مورد نیاز است.
این پژوهش نیز مانند همه پژوهش‌ها از محدودیت‌هایی برخوردار بود. ازجمله اینکه این پژوهش در پرستاران دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان انجام شد، بنابراین تعمیم نتایج آن به سایر گروه‌های شغلی و شهرها باید با احتیاط انجام شود. از دیگر محدودیت‌ها می‌توان به وجود متغیرهای تأثیرگذار مانند شرایط اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شرکت‌کنندگان که خارج از کنترل محقق بودند، به‌عنوان محدودیت اشاره کرد. پیشنهاد می‌شود مطالعات آینده به منظور روشن شدن ارتباط بین این متغیرها در سایر جوامع آماری انجام شود.
نتیجه گیری
نتایج پژوهش نشان داد بین اضطراب کرونا با کیفیت زندگی کاری رابطه معکوس و معنادار وجود دارد. پیشنهاد می‌شود مدیران بیمارستان‌ها و سیاست‌گذاران این حوزه در دوران همه‌گیری کرونا، توجه ویژه‌ای به سلامت روانی و کیفیت زندگی کاری پرستاران داشته باشند و با اطلاع‌رسانی، آموزش، برگزاری کارگاه و دوره‌های آموزشی و با ارائه راهکارهای مناسب در بهبود سلامت روان پرستاران گام بردارند.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مجوز اخلاقی برای این مطالعه از کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان با کد IR.RUMS.REC.1400.060 دریافت شده است
حامی مالی
این مطالعه برگرفته از طرح تحقیقاتی تصویب‌شده کمیته تحیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی رفسنجان است که با حمایت این دانشگاه انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
نگارش پورپوزال: علی نخعی، حانیه حسنی، لیدا اباذری و آیدا اباذری؛ تحلیل آماری: زهرا اسدللهی؛ نگارش مقاله: ندارحیمی و زهرا اسدللهی.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از پرستاران دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان که صمیمانه و بـا دقـت‌نظر کـافی در ایـن مطالعـه مشـارکت کردند، تقـدیر و تشـکر مـی‌شـود. همچنین از معاونت پژوهشی(کمیته تحقیقات دانشجویی) دانشگاه علوم پزشـکی رفسـنجان برای حمایت‌های مالی تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Chen N, Zhou M, Dong X, Qu J, Gong F, Han Y, et al. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: A descriptive study. Lancet. 2020; 395(10223):507-13. [DOI:10.1016/S0140-6736(20)30211-7] [PMID]
2.Sahin T, Aslaner H, Olguner Eker O, Beyza Gokcek M, Dogan M. Effect of COVID-19 pandemic on anxiety and burnout levels in emergency healthcare workers: A questionnaire study. 2020. [Unpublished]. [DOI:10.21203/rs.3.rs-32073/v1]
3.Kisa S. Burnout among physicians and nurses during COVID-19 Pandemic. Eur J Environ Public Health. 2020; 4(2):em0055. [DOI:10.29333/ejeph/8447]
4.Wan Z, Lian M, Ma H, Cai Z, Xianyu Y. Factors associated with burnout among Chinese nurses during COVID-19 epidemic: A cross-sectional study. 2020. [Unpublished] [DOI:10.21203/rs.3.rs-31486/v1]
5.Çelmeçe N, Menekay M. The effect of stress, anxiety and burnout levels of healthcare professionals caring for COVID-19 patients on their quality of life. Front Psychol. 2020; 11:597624. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.597624] [PMID] [PMCID]
6.Zakeri MA, Hossini Rafsanjanipoor SM, Zakeri M, Dehghan M. The relationship between frontline nurses’ psychosocial status, satisfaction with life and resilience during the prevalence of COVID-19 disease. Nurs Open. 2021; 8(4):1829-39. [DOI:10.1002/nop2.832] [PMID] [PMCID]
7.Jalili M, Niroomand M, Hadavand F, Zeinali K, Fotouhi A. Burnout among healthcare professionals during COVID-19 pandemic: A cross-sectional study.Int Arch Occup Environ Health. 2021; 94(6):1345-52. [DOI:10.1007/s00420-021-01695-x] [PMID] [PMCID]
8.Zakeri MA, Dehghan M, Ghaedi-Heidari F, Pakdaman H, Mehdizadeh M, Ganjeh H, et al. Mental health outcomes among health-care workers during the COVID-19 outbreak in Iran. Mental Health Rev J. 2021; 26(2):152-60. [DOI:10.1108/MHRJ-10-2020-0075]
9.Pang Y, Fang H, Li L, Chen M, Chen Y, Chen M. Predictive factors of anxiety and depression among nurses fighting coronavirus disease 2019 in China. Int J Ment Health Nurs. 2021; 30(2):524-32. [DOI:10.1111/inm.12817] [PMID] [PMCID]
10.Erin R, Bayoğlu Tekin Y. Psychosocial outcomes of COVID-19 pandemic on healthcare workers in maternity services. J Psychosom Obstet Gynaecol. 2022; 43(3):327-33. [PMID]
11.Hu D, Kong Y, Li W, Han Q, Zhang X, Zhu LX, et al. Frontline nurses’ burnout, anxiety, depression, and fear statuses and their associated factors during the COVID-19 outbreak in Wuhan, China: A large-scale cross-sectional study. EClinicalMedicine. 2020; 24:100424. [DOI:10.1016/j.eclinm.2020.100424] [PMID] [PMCID]
12.Guixia L, Hui Z. A study on burnout of nurses in the period of COVID-19. Psychol Behav Sci. 2020; 9(3):31-6. [DOI:10.11648/j.pbs.20200903.12]
13.karimi M, Bozorgzad P, Najafi Ghezeljeh T, Haghani H, Fallah B. [The productivity and quality of work life in emergency nurses (Persian)]. Iran J Nurs. 2021; 34(130):73-90. [DOI:10.52547/ijn.34.130.73]
14.ZiaeeBigdeli M. [Survey on jop quality at industrial organization of Tabriz Towns (Persian)]. J Appl Soci 2010; 21(1):105-22. [Link]
15.Mohammadi M, Mozaffari N, Dadkhah B, Etebari Asl F, Etebari Asl M. [Study of work-related quality of life of nurses in Ardabil Province Hospitals (Persian)]. J Health Care. 2017; 19(3):108-16. [Link]
16.Navidian A, Saber S, Rezvani Amin M, Kianian T. [Correlation of quality of work life and job satisfaction in nurses of Kerman University of Medical Sciences (Persian)]. J Health Promot Manage. 2014; 3(2):7-15. [Link]
17.Hesam M, Asayesh H, Roohi G, Shariati A, Nasiry H. [Assessing the relationship between nurses’ quality of work life and their intention to leave the nursing profession (Persian)]. Q J NursManage. 2012; 1(3):28-36. [Link]
18.Bakhshi E, Moradi A, Naderi M, Kalantari R. Associations of the quality of work life and depression, anxiety, and stress in the employees of healthcare systems. Patient Saf Qual Improv J. 2018; 6(1):662-7. [Link]
19.Hasanpour Dehkordi A, Gholamzad S, Myrfendereski S, Hasanpour Dehkordi A. The effect of COVID-19 on anxiety, quality of work life and fatigue of health care providers in health care centers. 2020. [Unpublished]. [DOI:10.21203/rs.3.rs-76711/v1]
20.Ahmadi B, Mosadeghrad AM, Karami B. [Effectiveness of resilience education on quality of working life among nursing personnel: A randomized controlled study (Persian)]. Payesh (Health Monitor). 2019; 18(3):279-89. [Link]
21.Alipour A, Ghadami A, Alipour Z, Abdollahzadeh H. [Preliminary validation of the Corona Disease Anxiety Scale (CDAS) in the Iranian sample (Persian)]. Q J Health Psychol. 2020; 8(32):163-75. [Link]
22.Sarmad Z, Bazargan A, Hejazi E. [Research methods in behavioral sciences (Persian)]. Tehran: Agah; 2011. [Link]
23.Kazemi A, Ahi Q. [The mediating role of mindfulness in the relationship between anxiety of COVID-19 and quality of professional life in nurses (Persian)]. J Nurs Educ. 2022; 11(3):18-29. [Link]
24.Zheng R, Zhou Y, Fu Y, Xiang Q, Cheng F, Chen H, et al. Prevalence and associated factors of depression and anxiety among nurses during the outbreak of COVID-19 in China: A cross-sectional study. Int J Nurs Stud. 2021; 114:103809. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2020.103809] [PMID] [PMCID]
25.Doo EY, Kim M, Lee S, Lee SY, Lee KY. Influence of anxiety and resilience on depression among hospital nurses: A comparison of nurses working with confirmed and suspected patients in the COVID-19 and non-COVID-19 units. J Clin Nurs. 2021; 30(13-14):1990-2000. [DOI:10.1111/jocn.15752] [PMID] [PMCID]
26.Tiete J, Guatteri M, Lachaux A, Matossian A, Hougardy JM, Loas G, et al. Mental health outcomes in healthcare workers in COVID-19 and non-COVID-19 care units: A cross-sectional survey in Belgium. Front Psychol. 2021; 11:612241. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.612241] [PMID] [PMCID]
27.Vilagut G, Forero CG, Barbaglia G, Alonso J. Screening for depression in the general population with the center for epidemiologic studies depression (CES-D): A systematic review with meta-analysis. PLoS One. 2016; 11(5):e0155431. [DOI:10.1371/journal.pone.0155431] [PMID] [PMCID]
28.Borhani F, Arbabisarjou A, Kianian T, Saber S. Assessment of predictable productivity of nurses working in kerman university of medical sciences’ teaching hospitals via the dimensions of quality of work life. Glob J Health Sci. 2016; 8(10):55666. [DOI:10.5539/gjhs.v8n10p65] [PMID]
29.Sharhraky Vahed A, Mardani Hamuleh M, Asadi Bidmeshki E, Heidari M, Hamedi Shahraky S. [Assessment of the items of SCL90 test with quality of work life among Amiralmomenin Hospital personnel of Zabol City (Persian)]. Avicenna J Clin Med. 2011; 18(2):50-5. [Link]
30.Asadi N, Salmani F, Pourkhajooyi S, Mahdavifar M, Royani Z, Salmani M. [Investigating the relationship between corona anxiety and nursing care behaviors working in corona’s referral hospitals (Persian)]. Iran J Psychiatry Clin Psychol. 2020; 26(3):306-19. [DOI:10.32598/ijpcp.26.3476.1]
31.Talebi M. [The role of psychological resilience and spiritual health in predicting COVID 19 anxiety in nurses (Persian)]. Iran J RehabilRes Nurs. 2022; 8(2):12-20. [Link]
32.Reyasi H. Work life quality of nurses working in educational hospitals affiliated to Birjand University of Medical Sciences 2012. Mod Care J. 2013; 10(1).
33.Khaghanizadeh M, Ebadi A, Ciratinair M, Rahmani M. [The study of relationship between job stress and quality of work life of nurses in military hospitals (Persian)]. J Mil Med. 2008; 10(3):175-84. [Link]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
