جلد 35، شماره 138 - ( آبان 1401 )
جلد 35 شماره 138 صفحات 421-406 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Amini M, Gharacheh M, Hasanpoor-Azghady S B, Haghani S. Quality of Life in Adolescent Pregnant Women Referred to Healthcare Centers in Arak. IJN 2022; 35 (138) :406-421
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3579-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3579-fa.html
امینی مریم، قراچه مریم، حسن پور ازغدی سیده بتول، حقانی شیما. کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مراجعه‌کننده به مراکز خدمات جامع سلامت اراک. نشریه پرستاری ایران. 1401; 35 (138) :406-421
1- گروه مامایی و بهداشت باروری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران. ،gharacheh.m@gmail.com
3- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
2- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران. ،
3- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 6399 kb]
(438 دریافت)
| چکیده (HTML) (999 مشاهده)
متن کامل: (401 مشاهده)
مقدمه
یکی از مهم‌ترین تجارب در زندگی یک زن، وقوع بارداری است. بررسی‌ها نشان داده است که بهترین سنین برای وقوع بارداری بین 20 تا 30 سال است و بروز حاملگی خارج از این سنین با عوارض جدی همراه است [1]. بارداری و زایمان به‌عنوان یک رویداد طبیعی در چرخه زندگی زنان مطرح است. بااینحال گرچه بارداری یک عملکرد طبیعی برای زنان به حساب می‌آید، اما در عین حال تجربه‌ای پراسترس تلقی می‌شود که می‌تواند در مادر ایجاد بیماری کند، یا او را مستعد ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات مختلف کند. این تجربه ممکن است با تغییرات گسترده روانی و جسمی در مادران باردار همراه باشد [2]. حاملگی می‌تواند در سنین مختلفی اتفاق بیفتد، یعنی می‌تواند قبل از موعد فیزیولوژیک و نرمال یا اینکه در زمان مناسب باشد. بارداری خارج از محدوده نرمال زمانی و فیزیولوژیک ممکن است عوارض بیشتری به همراه داشته باشد [3]. یکی از موارد خارج از محدوده نرمال فیزیولوژیک، بارداری در نوجوانان است [4].
به‌طور متوسط حاملگی در نوجوانان 11 درصد از کل بارداری‌ها را در جهان شامل می‌شود و 95 درصد از این موارد در کشورهای با درآمد متوسط و پایین روی می‌دهند. بارداری در نوجوانان یک نگرانی جدی سلامت عمومی است که سلامت مادر، کودک و جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد [5]. از طرفی نوجوانی مرحله‌ای متمایز و منحصربه‌فرد ازنظر رشد و نمو در زندگی یک زن است. درنتیجه تشخیص و اداره حاملگی در این زمان، مستلزم شناخت خطرات ذاتی و ارائه مراقبتهای مورد نیاز برای پیامدهای موفقیت‌آمیز مادر و نوزاد است [6]. بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی حاکی از آن است که جمعیت جهانی نوجوانان در حال رشد است [7]. بر اساس آمار به‌دست‌آمده در کشورهای توسعه‌یافته، از هر 3800 دختر نوجوان 1 نفر بر اثر حاملگی می‌میرد، درحالی‌که در کشورهای در حال توسعه این میزان 24 برابر است و از هر 150 دختر نوجوان 1 نفر به خاطر بارداری در سن پایین جان خود را از دست می‌دهد [8].
سالانه تقریباً 3/9 میلیون نوجوان 15 تا 19 ساله، تحت سقط جنین ناایمن قرار می‌گیرند. این مسئله خطر مرگ‌ومیر مادر و مشکلات سلامتی را افزایش می‌دهد [7]. خطر مرگ‌ومیر در اثر بارداری در نوجوانان 15تا 19 ساله 2 برابر گروه سنی بالای 20 سال و در گروه 10 تا 14 ساله نیز 5 برابر بیشتر از گروه بالغین است [9]. در ایران نرخ تولدها در نوجوانان پایین‌تر از سطح جهانی و در حدود 7 درصد است، اما ممکن است در سال‌های بعد به‌دلیل تغییرات اخیر در سیاست‌های کنترل جمعیت در کشور و به منظور سیاست‌های ارتقای جمعیت در راستای تشویق زنان برای داشتن 3 فرزند تا 30 سالگی، این نرخ در ایران نیز افزایش یابد [10].
کیفیت زندگی زنان ممکن است به‌طور منفی تحت تأثیر تغییرات دوران بارداری قرار گیرد. علائم جسمی مرتبط با بارداری نظیر خستگی، تهوع، استفراغ و تنگی نفس ممکن است به‌طور بالقوه بر زندگی زنان طی بارداری اثر منفی داشته باشند. بروز این مشکلات، توانایی زن باردار را در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی تحت تأثیر قرار می‌دهد و درنهایت بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی و درمجموع بر کیفیت زندگی وی در مراحل مختلف بارداری اثر می‌گذارد. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که سطح کیفیت زندگی زنان باردار پایین‌تر از زنان غیرباردار هم‌سن باشد [11]. از طرف دیگر، زنان باردار نوجوان علاوه‌بر چالش‌های سایر زنان باردار، با مشکلات بیشتری مواجه هستند. نیازهای روانی و اجتماعی نوجوانان باردار نسبت به نیازهای نوجوانان غیرباردار در همان سن افزایش می‌یابد [12]. بنابراین ممکن است کیفیت زندگی در نوجوانان باردار با بالغین متفاوت باشد. یک مرور نظام‌مند نشان داد نوجوانان بیشتر در معرض خطر عواقب بارداری و زایمان هستند [13].
بارداری زودهنگام برای نوجوانی که هنوز ازنظر جسمی و جنسی تکامل نیافته، بـه‌شدت می‌تواند عوامل تهدید‌کننده سلامتی همراه داشته باشد، بنابراین زنان نوجوان با خطرات جسمی، تکاملی و مسائل جدی روانی، اجتماعی روبه‌رو می‌شوند [14]. از طرفی، مادری به‌دلیل بار مسئولیت‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی، یک روند تکاملی را بر نوجوان تحمیل می‌کند که برای آن هنوز آماده نشده است و ممکن است مستقیماً کیفیت زندگی وی را متأثر سازد [15, 16].
نتایج مطالعات درباره پرخطر بودن بارداری در نوجوان متناقض و گاهی در جهت تأیید بارداری در این سنین بوده است و در صورت وجود مراقبتهای پره‌ناتال مناسب، بارداری در این گروه سنی را بی‌خطر می‌دانند [17]. مطالعات کیفی پاسخ‌های مثبت و منفی نسبت به حاملگی را گزارش می‌کنند. بعضی از نوجوانان کاهش اعتمادبه‌نفس و تصور منفی از خود طی بارداری را تجربه کردند. برخی دیگر بارداری را به‌صورت یک واقعه مثبت می‌دیدند که باعث انتقال آن‌ها به دوران بزرگسالی و فراهم کردن فرصتی برای رشد می‌شود [18]. در تحقیق آجولات و همکاران، بسیاری از نوجوانان از مادر شدن خود خوشحال بودند و احساس غرور می‌کردند. حتی بعضی از نوجوانان اصرار داشتند که آن‌ها مانند بزرگسالان در نظر گرفته می‌شوند و به‌عنوان یک بزرگسال تصدیق می‌شوند [14]. مطالعات دیگر فقدان دانش لازم جهت مراقبـت از کودک را در مادران نوجوان بیان می‌کنند [18]. ازآنجاکه در ارتقای سلامت نوجوانان باید عوامل مؤثر بر عملکرد و بهزیستی آن‌ها را مدنظر قرار داد، ارزیابی کیفیت زندگی در همه نوجوانان با هرگونه تفاوت فردی، اجتماعی و فرهنگی الزامی است [19]. نظر به اینکه نوجوانان نقش مهمی در سلامت جامعه به عهده دارند و سرمایه‌گذاری بر روی این گروه سنی و ارتقای سطح سلامت و کیفیت زندگی آن‌ها یکی از مهم‌ترین راهکارها برای تحقق اهداف سازمان‌های بهداشتی به شمار می‌آید، بنابراین با انجام تحقیقات در حیطه‌هایی که کیفیت زندگی زنان را طی بارداری تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توان به طراحی راهبردهای مناسب برای ارتقای سلامت مادران به‌ویژه مادران باردار نوجوان کمک کرد.
بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف تعیین کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهر اراک انجام شد تا راهکاری برای ارتقای ارائه خدمات و سلامت مادران باردار نوجوان باشد.
روش بررسی
پژوهش حاضر به‌روش مقطعی با هدف تعیین کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهری اراک در سال 1399 انجام شد. جامعه پژوهش را زنان باردار مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهری اراک و نمونه پژوهش را زنان باردار 13 تا 19 ساله با بارداری تک‌قلو و فاقد عوامل خطر بارداری و اختلالات شدید روان‌شناختی تشکیل دادند. پژوهشگر بعد از تصویب پروپوزال و تأیید کمیته اخلاق دانشگاه و کسب مجوز اجرای پژوهش از دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و ارائه آن به مراکز منتخب وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک و رضایت مسئولین مراکز جامع سلامت، مطالعه را شروع کرد. نمونه‌گیری به‌روش چندمرحله‌ای از مراکز جامع سلامت صورت گرفت. به این ترتیب که شهر اراک به 5 منطقه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم‌بندی شد. سپس از هر منطقه 3 مرکز بهداشتی درمانی به‌صورت تصادفی ساده انتخاب شد که درمجموع 15 مرکز شدند. سپس با استفاده از اطلاعات سامانه یکپارچه بهداشتی سیب لیست زنان باردار نوجوان استخراج شد که از هر مرکز تقریباً 15 زن باردار نوجوان واجد معیارهای ورود به مطالعه انتخاب شدند و درمجموع 217 نوجوان باردار پس از ارائه توضیحات در مورد اهداف، اهمیت، ضرورت و نحوه انجام پژوهش و اطمینان یافتن از محرمانه بودن اطلاعات، دعوت به همکاری شدند.
شرکت‌کنندگان در پژوهش پس از تکمیل فرم رضایت‌نامه آگاهانه، اقدام به تکمیل فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه کیفیت زندگی در دوران بارداری کردند. مدت‌زمان نمونه‌گیری از آبان سال 1399 تا تیرماه سال 1400 بود. نمونه‌گیری در دوران همه‌گیری کووید-19 انجام شد. به‌دلیل مراجعات کمتر مادران در این دوران، همچنین انجام نمونه‌گیری در 15 مرکز برای کوتاه کردن مدت نمونه‌گیری در بعضی از مراکز، از کارکنان بهداشتی همان مرکز به‌عنوان پرسشگر کمک گرفته شد.
ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه بود که باتوجه‌بـه اهداف در 2 بخش عمده تـدوین شد؛
بخش اول
بخش اول مربوط به مشخـصات جمعیت‌شناختی بود که شامل سن زن، سن همسر، تحصیلات زن و همسر، شغل زن، شغل همسر، طول مدت ازدواج و وضعیت اقتصادی بود. اطلاعات باروری نیز شامل سن بارداری، تعداد بارداری، سقط، وضعیت بارداری (با برنامه‌ریزی و بدون برنامه‌ریزی) و جنسیت فرزند بود. در این پژوهش جهت تعیین اعتبار علمی پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی و باروری، از روایی محتوا استفاده شد. به این ترتیب که پژوهشگر باتوجه‌به اهداف پژوهش و مطالعه کتب و پایان‌نامه‌های مرتبط، مقالات معتبر، مجلات و سایت‌های اینترنتی معتبر و پژوهش‌های انجام‌شده درباره موضوع پژوهش، پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی را تهیه کرد. سپس برای تعیین روایی، پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی در اختیار 3 نفر از اعضای محترم هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی ایران قرار گرفت و بعد از به‌کارگیری نظرات و پیشنهادات، اصلاحات نهایی انجام شد. پرسش‌نامه کیفیت زندگی نیز توسط 3 نفر از اعضای هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خمات درمانی ایران روایی محتوا شد و نظرات اصلاحی آن‌ها اعمال شد.
بخش دوم
بخش دوم ابزار، پرسش‌نامه کیفیت زندگی در بارداری بود. این پرسش‌نامه که برگرفته از پرسش‌نامه کوتاه‌شده کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی است توسط واجکووا و همکاران در سال 2013 برای بررسی کیفیت زندگی در بارداری طراحی شده است. این پرسش‌نامه شامل 9 سؤال است که 3 حیطه عملکرد فیزیکی (3 سؤال شامل سؤالات 1، 3، 6)، روانی (4 سؤال شامل سؤالات 2، 4، 5، 9) و اجتماعی (2 سؤال شامل سؤالات 7 و 8) را بررسی می‌کند. نحوه نمره‌دهی به هر گویه براساس طیف لیکرت 5 گزینه‌ای از به هیچ وجه (نمره 1) تا کاملاً (نمره 5) است. در این پرسش‌نامه 3 گویه آخر به‌صورت معکوس نمره‌دهی می‌شوند. محدوده نمره این پرسش‌نامه 9 تا 45 است. هرچه نمره کمتر باشد، کیفیت زندگی بهتر خواهد بود [20]. روان‌سنجی نسخه فارسی ابزار کیفیت زندگی توسط میرغفوروند و همکاران انجام شده است که ضریب آلفای کرونباخ ابزار 0/79 و ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای آن 0/86 به دست آمد [21]. برای تعیین پایایی ابزار در مطالعه حاضر از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و میزان آن 0/86 به دست آمد.
پس از جمع‌آوری اطلاعات، داده‌ها با استفاده از نسخه 22 نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف‌معیار و جداول توزیع فراوانی و برای بررسی ارتباط متغیرهای اصلی با متغیرهای جمعیت‌شناختی از آزمون‌های تی مستقل، تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. سطح معنا‌داری در تمام آزمون‌ها کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد میانگین سنی زنان باردار نوجوان مورد پژوهش 1/42±17/86 سال بود و 60/8 درصد از آن‌ها با تحصیلات دبیرستانی و 25/8 درصد با تحصیلات ابتدایی ازدواج کردند و باردار شده‌اند. بیشتر زنان مورد پژوهش یعنی 94 درصد خانه‌دار بودند و وضعیت اقتصادی 79/8 درصد در سطح متوسط بود و 71 درصد منزل استیجاری داشتند. محل سکونت 80/6 درصد آن‌ها در شهر بوده است. 85/3 درصد از واحدهای مورد پژوهش نیز کمتر از 2 سال از ازدواجشان می‌گذشت. میانگین سنی همسر زنان باردار نوجوان مورد پژوهش 2/22±24/02 سال بود و 64/1 درصد تحصیلات دبیرستانی داشتند و 87/6 درصد شغل آزاد داشتند (جدول شماره 1).
براساس جدول شماره 2، سن بارداری 35/5 درصد از زنان مورد پژوهش بین 13 تا 26 هفته بود. حدود 94 درصد از آن‌ها سابقه سقط نداشتند و 91/7 درصد بارداری اولشان بود.
حدود 96/3 درصد از زنان مورد پژوهش سابقه زایمان نداشتند. بیشتر شرکت‌کنندگان یعنی 97/2 درصد فرزند زنده نداشتند و بارداری 82 درصد ازنظر خود افراد مورد پژوهش و 78/3 درصد از نظر همسرشان به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده بود. نتایج نشان‌دهنده این بود که جنسیت 45/6 درصد از نوزادان دختر بود و ترجیح جنسیت نوزاد در 52/5 درصد از مادران دختر و در 55/8 درصد از همسران آن‌ها پسر بوده است. 35 درصد از زنان مورد پژوهش تعداد دفعات مراقبتهای دوران بارداری را 3 تا 4 مرتبه گزارش کرده بودند.
میانگین نمره کل امتیاز کیفیت زندگی 1/83 بود که کمتر از میانه (3) ابزار بر مبنای لیکرت 1تا 5 بود. در میان حیطه‌ها، حیطه عملکرد روانی کیفیت زندگی، بالاترین میانگین نمره (2/00) و حیطه عملکرد اجتماعی، کمترین میانگین نمره (1/50) را کسب کردند که هر 2 کمتر از میانه حیطه مربوطه بودند (جدول شماره 3).
در بین مشخصات جمعیت‌شناختی، کیفیت زندگی با تحصیلات ارتباط معنا‌دار آماری داشت (0/001>p). مقایسه دوبه‌دوی توکی نشان‌دهنده آن بود که میانگین نمره کسب‌شده در زنان با تحصیلات ابتدایی به‌طور معنا‌داری بالاتر از راهنمایی (0/005=p) و دبیرستان (0/001>p) بوده که به معنای کیفیت زندگی بدتر است و در سایر سطوح این اختلاف معنا‌دار نبود (0/05p)؛ به‌طوری‌که میانگین نمره کسب‌شده در زنانی که همسر آن‌ها تحصیلات ابتدایی داشت، به‌طور معنا‌داری بالاتر از دبیرستان (0/005=p) و دانشگاهی (0/001>p) بود که به معنای کیفیت زندگی بدتر است. شغل همسر نیز با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت (0/001>p) و مقایسه دوبه‌دوی توکی نشان‌دهنده آن بود که میانگین نمره کسب‌شده در زنانی که همسرشان بیکار بود، به‌طور معنا‌داری بالاتر از شغل آزاد (0/001>p) و دولتی (0/002=p) بوده که به معنای کیفیت زندگی بدتر است و در سایر سطوح این اختلاف معنا‌دار نبود (0/05 وضعیت اقتصادی، متغیر دیگری بود که با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت (0/001>p)، به‌طوری‌که میانگین نمره کسب‌شده در زنان با وضعیت اقتصادی در سطح ضعیف به‌طور معنا‌داری بالاتر از متوسط (0/001>p) و خوب (0/012=p) بود که به معنای کیفیت زندگی بدتر است و در سایر سطوح این اختلاف معنا‌دار نبود (0/05 وضعیت محل سکونت نیز با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت (0/028=p) و میانگین نمره کسب‌شده در زنانی که در منزل اقوام سکونت داشتند، به‌طور معنا‌داری بالاتر از منزل استیجاری (0/021=p) بود که به معنای کیفیت زندگی بدتر است. سن زن و همسر نیز با کیفیت زندگی همبستگی معنا‌دار آماری منفی داشت، یعنی با افزایش سن زن (0/001>p) و همسر وی (0/03=p) میانگین نمره کیفیت زندگی کاهش می‌یابد که به معنای بهبود کیفیت زندگی است.
وضعیت بارداری ازنظر مادر (0/001>p) و همسر (0/001>p) در بین مشخصات باروری با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت، به‌طوری‌که میانگین نمره کسب‌شده در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی به‌طور معنا‌داری بالاتر بود که به معنای کیفیت زندگی بدتر است (جدول شماره 2).
بحث
هدف از این مطالعه، تعیین کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهری اراک بود. نتایج نشان داد کیفیت زندگی در حیطه عملکرد جسمی (با نمره 1/82) در حد بالاتر از متوسط است. به نظر می‌رسد سن، نقش مهمی در رابطه با کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مورد مطالعه داشته باشد. نوجوانان به‌دلیل سن پایین‌تر، احتمالاً از سلامت جسمی بالاتری نسبت به بزرگسالان برخوردارند. نتایج مطالعه حاضر با نتیجه مطالعه کرمی و مردانی که رابطه بین سلامت روانی با کیفیت زندگی در زنان باردار غیرنوجوان در شاهین‌شهر اصفهان را بررسی کردند، همسو نیست.
برخلاف نتایج مطالعه حاضر، کرمی و مردانی نشان دادند بارداری اثر منفی بر عملکرد جسمی و عملکرد اجتماعی زنان باردار غیرنوجوان داشته است. همچنین نتایج مطالعه فوق نشان داد حیطه عملکرد اجتماعی از کیفیت زندگی با حیطه عملکرد اجتماعی سلامت روان و حیطه سلامت روانی کیفیت زندگی با علائم شبه‌جسمی سلامت روان همبستگی معکوس دارد. ازآنجایی‌که زنان باردار اختلال عملکرد جسمی را تجربه کرده‌اند، این امر بر احساس سلامت جسمی و کیفیت زندگی آنان سایه افکنده است و موجب اثر متقابل بر سلامت روان آنان شده است.
در مطالعه فوق، سن زنان باردار شرکت‌کننده در مطالعه 18 سال و بالاتر بود. در بررسی تأثیر متغیر سن، بیشترین تفاوت در میانگین امتیازها در ابعاد عملکرد جسمانی مشاهده شد و زنان باردار سنین بالاتر از 25 سال از امتیاز کمتری برخوردار بودند. همچنان که مطالعات، تأثیر سن بر عملکرد جسمانی در زمان غیربارداری را نشان داده‌اند، در زنان باردار نیز با افزایش سن، کیفیت زندگی در بعد عملکرد جسمانی کاهش می‌یابد [22]. در مطالعه دیگری که واجکووا و همکاران در کشور چک و با استفاده از پرسش‌نامه کیفیت زندگی در بارداری انجام دادند، نتایج نشان داد فعالیت جسمی در 3 ماه دوم و سوم نسبت به 3 ماهه اول شیب کاهشی ملایمی داشته است. همچنین نتایج مطالعه نشان داد در دوران بارداری، ارزیابی از کیفیت زندگی و رضایت از وضعیت سلامتی تغییری نمی‌کند. بیشتر زنان باردار، بارداری را به‌عنوان یک وضعیت طبیعی می‌بینند. کیفیت زندگی در دوران بارداری در بیشتر زنان (55/6 درصد) در سطح عالی و خوب گزارش شد و نیز میانگین نمره کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان نسبت به سایر گروه‌های سنی بهتر بود [20] که همسو با نتایج مطالعه حاضر است که نمره کیفیت زندگی زنان باردار نوجوان را در سطح متوسط و خوب گزارش کرد. به نظر می‌رسد در گروه نوجوانان به‌دلیل اینکه از قدرت عضلانی بالاتری برخوردارند و از طرف دیگر مشکلات ناشی از افزایش سن نظیر دفورمیتی‌های اسکلتی و عضلانی کمتر دیده می‌شود، سطح کیفیت زندگی در حیطه درد بدنی بهتر از بالغین باردار باشد.
در حیطه عملکرد روانی، میانگین نمره کیفیت زندگی 2 بود که پایین‌تر از میانه حیطه مربوطه ابزار است. بنابراین شاید بتوان گفت که کیفیت زندگی در این حیطه بالاتر از متوسط است. در جامعه مورد مطالعه به نظر می‌رسد نقش حمایتی خانواده به‌ویژه مادر و همسر زنان باردار نوجوان در ارتقای حیطه سلامت روانی کیفیت زندگی بسیار تأثیرگذار است. ازآنجایی‌که نوجوانان از نشاط اجتماعی بالاتری نسبت به زنان باردار بالغ برخوردارند، درصورتی که در دوران بارداری از حمایت اطرافیان و جامعه برخوردار باشند، احساس بهتری نسبت به بارداری خود دارند و درنتیجه از کیفیت زندگی بالاتری در حیطه روانی برخوردار خواهند بود. به نظر می‌رسد نوجوانان، ازدواج و بارداری را به‌عنوان وسیله‌ای برای ورود به دنیای بزرگسالی و قبول مسئولیت می‌دانند. گرچه بعد از زایمان درصد زیادی از نوجوانان به‌دلیل فشار روانی ناشی از مسئولیت‌های مادری و فقدان توانایی در مراقبت از نوزاد ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شوند، در دوران بارداری به‌دلیل اینکه تصور می‌کنند به وسیله باردار شدن در دنیای بزرگسالان پذیرفته می‌شوند، احساس خوبی نسبت به بارداری خود دارند [14].
در مورد حیطه عملکرد اجتماعی کیفیت زندگی، نتایج مطالعه حاضر نشان داد میانگین نمره کیفیت زندگی در حیطه عملکرد اجتماعی 1/50 بود که در حد متوسط است. در مطالعه عباس‌زاده و همکاران که بر روی 112 مادر باردار با علائم افسردگی و 353 مادر باردار بدون علائم افسردگی در کاشان انجام شد، بین ابعاد کیفیت زندگی و رضایت‌مندی از زندگی، در ابعاد عملکرد اجتماعی و سلامت روانی، ارتباط معنا‌داری مشاهده شد، به‌طوری‌که در افراد با سطح پایین رضایت از زندگی، شانس کیفیت زندگی پایین تقریباً 2 برابر بیشتر بود. همچنین نتایج نشان داد حیطه عملکرد اجتماعی سلامت روان و حیطه سلامت روانی کیفیت زندگی با علائم شبه‌جسمی سلامت روان همبستگی معکوس دارد. درواقع نتایج مطالعه نشان‌دهنده این مسئله است که عملکرد اجتماعی و سرزنده بودن در زنان باردار طبیعی کمتر از بقیه افراد جامعه است.
نتایج مطالعه وانگ و همکاران در مورد بررسی تجربیات نوجوانان باردار و فرزندپروری در اوایل دوران نوجوانی در جامعه نیمه‌روستایی کیپ‌تاون نشان داد زنان باردار ممکن است احساس کنند کنترل آن‌ها برای حل مشکلات کاهش یافته است و درنتیجه احساس انزوا و کاهش فعالیت‌های اجتماعی همراه با کاهش تماس‌های روزانه، ممکن است توان اجتماعی آن‌ها را به‌طورکلی کاهش دهد و زمینه مشکلات روانی در حیطه عملکرد اجتماعی در دوران بارداری را فراهم کند [23]. در مطالعه رضایی نیارکی و همکاران بر روی زنان باردار شهر قزوین، ارتباط مستقیم و معنا‌داری بین حیطه‌های اجتماعی، جسمی و سلامت روان کیفیت زندگی مشاهده شد [24]. درواقع عملکرد اجتماعی انعکاسی از تعامل فرد با دیگران، رضایت از نقش‌های خود و نحوه عملکرد در نقش‌هاست که به احتمال زیاد تحت تأثیر شخصیت قبلی، فرهنگ و انتظارات خانواده قرار دارد. نتایج همچنین نشان داد زنان تغییرات جسمانی و روانی را طی بارداری تحمل می‌کنند، اما حمایت اجتماعی می‌تواند اثر مثبتی بر کیفیت زندگی زنان باردار داشته باشد [25].
نتایج مطالعه حاضر نشان داد کیفیت زندگی با تحصیلات ارتباط معنا‌دار آماری داشت و سطح کیفیت زندگی در زنان با تحصیلات پایین‌تر بدتر بود. به نظر می‌رسد پایین بودن میزان تحصیلات مادر، دریافت خدمات و مراقبتهای دوران بارداری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. میزان مشارکت کمتر مادر جهت دریافت مراقبت‌ها و تعامل کمتر با ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی می‌تواند موجب کاهش کیفیت زندگی در دوران بارداری شود. تأثیر تحصیلات بر کیفیت زندگی، در زمـان غیربارداری، بـه اثبـات رسیده است و حتی بسیاری از تحقیقات، این تأثیر را بیشتر از سن نشان داده‌اند.
همسو با نتایج مطالعه حاضر، مطالعه عباس‌زاده و همکاران بر روی زنان باردار با علائم افسردگی و بدون علائم افسردگی در کاشان نشان داد زنان با سطوح تحصیلی دیپلم و بالاتر نسبت به سطوح تحصیلی پایین‌تر از کیفیت زندگی بهتری برخوردار بودند [26]. تکمیل نکردن تحصیلات دبیرستان می‌تواند نوجوان باردار را ازنظر مالی وارد چرخه جدیدی از فقر کند. همسر نوجوان باردار نیز عموماً سطح تحصیلات پایین‌تر و موقعیت اجتماعی‌ـ‌اقتصادی پایین‌تری دارد. بیکاری، تاریخچه سوء‌مصرف مواد مخدر، شرکای جنسی هم‌زمان، تفاوت سنی بالاتر با نوجوان باردار و رفتارهای خشن در میان همسران مادران باردار نوجوان بیشتر دیده می‌شود [27]. بالاتر بودن سطح تحصیلات در میان همسران می‌تواند موجب افزایش میزان مطالعه و درنتیجه آگاهی بیشتر نسبت به تغییرات دوران بارداری شود. از طرف دیگر با افزایش میزان تحصیلات، احتمال دست‌یابی به مشاغل با درآمد بیشتر و ارتقای موقعیت اجتماعی و اقتصادی نیز بیشتر می‌شود. این 2 عامل می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی در دوران بارداری منجر شود. برخلاف نتایج مطالعه حاضر، در مطالعه زاهدی و همکاران در فرخ‌شهر بین کیفیت زندگی و تحصیلات مادر باردار و تحصیلات همسر ارتباط معنا‌داری دیده نشد [28]. تفاوت در ابزار مورد استفاده، تفاوت‌های فرهنگی، موقعیت جغرافیایی و سن افراد مورد پژوهش ممکن است دلایل تفاوت میان نتایج دو مطالعه باشند.
شغل همسر نیز با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت و کیفیت زندگی در زنانی که همسرشان بیکار بود، بدتر بود. به نظر می‌رسد احساس امنیت و رفاه اقتصادی در همسران دارای مشاغل دولتی یا آزاد می‌تواند تأثیر مثبتی بر روابط زوجین داشته باشد و باعث بهبود کیفیت زندگی در دوران بارداری شود. بااینحال مطالعه هوستون و همکاران نشان داد عوامل اجتماعی نظیر میزان درآمد، حمایت‌های همسر و همچنین نوع شغل تأثیر اندکی بر کیفیت زندگی دارند [29]. همچنین نتایج مطالعه حاضر با نتایج مطالعه زاهدی و همکاران همسو نیست که نشان داد بین شغل همسر و کیفیت زندگی ارتباط معنا‌داری وجود ندارد [28].
وضعیت اقتصادی متغیر دیگری بود که با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت، به‌طوری‌که کیفیت زندگی زنان با وضعیت اقتصادی ضعیف بدتر بود. براساس مطالعات، مادرانی که در سن نوجوانی اقدام به بارداری می‌کنند، طیف وسیعی از پیامدهای نامطلوب اقتصادی و اجتماعی را در طول این دوران و بعد از آن در زندگی خود خواهند داشت. نوجوانان باردار اغلب از ادامه تحصیل محروم می‌شوند و امکان داشتن یک شغل مناسب در اجتماع را کمتر پیدا می‌کنند یا اصلاً به آن دست نمی‌یابند [3]. همسر نوجوان باردار نیز عموماً سطح تحصیلات پایین‌تر و موقعیت اجتماعی‌ـ‌اقتصادی پایین‌تری دارد [30]. مطالعه تاسدمیر و همکاران در ترکیه نیز نشان داد مشکلات اقتصادی در میان نوجوانان شدت بیشتری دارد. موقعیت اقتصادی پایین ممکن است به ازدواج‌های زودهنگام در میان خانواده‌های با سطوح اقتصادی‌ـ‌اجتماعی پایین منجر شود که این مسئله خود به بارداری‌های زودهنگام منجر می‌شود [8].
برخلاف مطالعه اخیر، در مطالعه عباس‌زاده و همکاران سن زنان باردار، سن بارداری و تعداد بارداری‌های زنان ارتباط معکوسی با کیفیت زندگی آن‌ها نشان داد؛ به این معنی که با افزایش سن مادر باردار و سن بارداری کیفیت زندگی نیز کاهش می‌یابد [26]. تفاوت در یافته‌ها می‌تواند به‌دلیل بالاتر بودن سن زنان باردار مورد مطالعه باشد که در گروه سنی بالاتر از 20 سال قرار داشتند. ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ زاهدی و همکاران، مهم‌ترین مؤلفهﻫﺎی مؤثر ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎن ﺑﺎردار، ﺳﻦ ﻣﺎدر، ﺳﻦ ﺑارداری، برنامه‌ریزی‌شده یا بدون برنامه ﺑﻮدن ﺑﺎرداری، ﺷﻐﻞ ﻣﺎدر ﺑﺎردار و ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرداری بودند [28]. در مطالعه مکوندی و کرمانی که بر روی 300 زن باردار در ایذه انجام شده بود، بین میانگین امتیاز کیفیت زندگی، سن زنان و سن بارداری، تعداد بارداری، میزان تحصیلات و محل سکونت رابطه معنا‌داری یافت نشد [31] که با مطالعه حاضر همسو نیست. علت همسو نبودن نتایج با مطالعه حاضر می‌تواند تفاوت در ابزار مورد استفاده و سن زنان باردار مورد مطالعه باشد.
در مطالعه حاضر تعدادی از زنان مورد مطالعه، سن کمتر از 16 سال داشتند. برخی از محققان معتقدند سن مادر به تنهایی نمی‌تواند تأثیر نامطلوبی بر پیامد بارداری داشته باشد، بلکه رفتارهای بهداشتی مادران از قبیل چگونگی دریافت مراقبت پره‌ناتال می‌تواند در بروز عوارض مؤثر باشد
نتایج مطالعه حاضر نشان داد در بین مشخصات باروری، وضعیت برنامه‌ریزی‌شده بودن بارداری ازنظر مادر و همسر با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشته است، به‌طوری‌که کیفیت زندگی در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌نشده بدتر بود. نتایج مطالعه تاسدمیر و همکاران نیز نشان داد نمرات کیفیت زندگی در بارداری‌های برنامه‌ریزی‌شده در هر 2 گروه جوانان و نوجوانان به‌طور معنا‌داری بالاتر از بارداری‌های برنامه‌ریزی‌نشده است که همسو با نتایج پژوهش حاضر است [8]. مطالعات نشان داده‌اند مادران با بارداری برنامه‌ریزی‌نشده کیفیت زندگی پایین‌تری را نسبت به دیگر مادران باردار تجربه می‌کنند. بارداری برنامه‌ریزی‌نشده نه‌تنها باعث افزایش بعد خانوار و کاهش فاصله‌گذاری بین تولدها می‌شود بلکه زمینه‌ساز خطر مرگ‌ومیر مادران و کودکان نیز است؛ زیرا حاملگی ناخواسته در صورت ادامه بارداری باعث افزایش فشار روانی بر مادر می‌شود. این امر به دریافت مراقبت ناکافی در دوران بارداری منجر می‌شود و کودک پس از زایمان به‌دلیل ناخواسته بودن کمتر مورد توجه و مراقبت قرار می‌گیرد. بنابراین بارداری ناخواسته علاوه‌بر تأثیر منفی بر کیفیت زندگی زنان باردار، بر 2 شاخص مهم بهداشتی مرگ‌ومیر مادران و کودکان نیز مؤثر است [27]. بااینحال نتایج مطالعه ساری و همکاران بر کیفیت زندگی زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌نشده در ترکیه نشان داد به نظر نمی‌رسد بارداری برنامه‌ریزی‌نشده اثر قابل ملاحظه‌ای بر کیفیت زندگی زنان باردار داشته باشد [32].
درخصوص کیفیت زندگی در 3 ماهه‌های مختلف بارداری، میانگین نمرات کیفیت زندگی در هر 3 ماهه بارداری اختلاف معنا‌داری نداشت. به نظر می‌رسد در گروه سنی مورد مطالعه به دلایل گفته شده ازجمله عملکرد جسمانی بهتر، رضایت زناشویی بیشتر، سرزندگی و شادابی بالاتر و حمایت اجتماعی بیشتر نسبت به سایر گروه‌های سنی و درنهایت احساس رضایت از موقعیت اخیر، کیفیت زندگی در هر 3 سه‌ماهه بارداری، خوب ارزیابی می‌شود. همسو با نتایج مطالعه اخیر، در مطالعه مکوندی و کرمانی نیز میانگین نمرات کیفیت زندگی در 3 ماهه‌های مختلف بارداری اختلاف معنا‌داری نداشت [31]. در مطالعه عباس‌زاده و همکاران با افزایش سن حاملگی، کیفیت زندگی در زنان باردار مورد مطالعه کاهش یافته است، به‌طوری‌که بالاترین میانگین کیفیت زندگی در 3 ماهه اول و پایین‌ترین میانگین در 3 ماهه سوم مشاهده شد [26]. همسو نبودن نتایج مطالعه عباس‌زاده با مطالعه حاضر می‌تواند به‌دلیل تفاوت در ابزار مورد استفاده و تفاوت در گروه سنی مورد مطالعه باشد
نظر به اینکه این تحقیق براساس پرسش‌نامه کیفیت زندگی در زنان باردار انجام شد، همچون همه مطالعات پرسش‌نامه‌ای، احتمال سوگیری در یافته‌ها وجود دارد که از محدودیت‌های مطالعه حاضر است. برای مثال ممکن است زنان باردار نوجوان سطح نارضایتی از کیفیت زندگی خود را واقعی گزارش نکرده باشند.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد میانگین نمره کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان، بالاتر از حد متوسط است. در میان حیطه‌های کیفیت زندگی، حیطه عملکرد روانی کیفیت زندگی، بالاترین میانگین نمره و حیطه عملکرد اجتماعی، پایین‌ترین میانگین نمره را کسب کردند که نشان می‌دهد سطح کیفیت زندگی نوجوانان باردار در حیطه عملکرد اجتماعی نسبت به سایر حیطه‌ها بالاتر بوده است. همچنین نوجوانان بارداری که خود و همسرشان تحصیلات بالاتری داشتند، از وضعیت اقتصادی مطلوب‌تری برخوردار بودند و بارداری ازنظر خود و همسرشان خواسته بود، دارای کیفیت زندگی بهتری بودند.
به نظر می‌رسد در سالیان اخیر برگزاری کلاس‌های آمادگی برای زایمان و تأکید مراکز بهداشتی درمانی بر شرکت مادران باردار در این کلاس‌ها و آموزش تکنیک‌های تن‌آرامی نقش مؤثری در کاهش مشکلات مادران به‌ویژه مادران باردار نوجوان و درنتیجه افزایش سطح کیفیت زندگی آنان داشته است. همچنین حمایت‌های اجتماعی خانواده و آموزش همسران در این کلاس‌ها جهت حمایت مادران باردار، نقش بسزایی در کاهش میزان استرس و افسردگی مادران باردار و در بهبود کیفیت زندگی در حیطه عملکرد اجتماعی ایفا کرده است.
ازآنجاکه نتایج این مطالعه نشان داد سطح کیفیت زندگی در حیطه عملکرد روانی نسبت به دیگر حیطه‌ها پایین‌تر است، بنابراین استفاده از نتایج این پژوهش می‌تواند به برنامه‌ریزی در جهت آموزش خانواده‌ها به‌ویژه همسران در راستای حمایت عاطفی‌ـ‌روانی بیشتر طی دوران بارداری به منظور ارتقای کیفیت زندگی مادران باردار به‌خصوص مادران باردار نوجوان منجر شود. نتایج حاصل از این مطالعه می‌تواند زمینه‌ساز انجام پژوهش‌های آتی درخصوص شناسایی عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی نوجوانان باردار و همچنین طراحی مطالعات مداخله‌ای در حیطه‌هایی از ابعاد کیفیت زندگی باشد که کیفیت زندگی نوجوانان باردار نیاز به بهبود دارد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه پس از دریافت تأییدیه کمیته اخلاق با کد IR.IUMS.REC.1399.521 از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی ایران و دریافت رضایت‌نامه کتبی از مشارکت‌کنندگان انجام شد.
حامی مالی
این مقاله حاصل پایان‌نامه کارشناسی ارشد مریم امینی، گروه بهداشت باروری و مامایی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران است. این پژوهش با حمایت پروژه تحقیقاتی (شماره 18330) تأمین مالی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران انجام شد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌پردازی، روش‌شناسی و نظارت: مریم قرhچه، مریم امینی؛ گردآوری اطلاعات: مریم امینی؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: شیما حقانی و بتول حسن‌پور ازغدی؛ تأمین مالی و منابع: مریم قرhچه. بررسی، نگارش-پیش‌نویس اصلی، بررسی و ویرایش: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و دانشکده پرستاری و مامایی و تمامی مشارکت‌کنندگان در این پژوهش تشکر و قدردانی می‌شود.
یکی از مهم‌ترین تجارب در زندگی یک زن، وقوع بارداری است. بررسی‌ها نشان داده است که بهترین سنین برای وقوع بارداری بین 20 تا 30 سال است و بروز حاملگی خارج از این سنین با عوارض جدی همراه است [1]. بارداری و زایمان به‌عنوان یک رویداد طبیعی در چرخه زندگی زنان مطرح است. بااینحال گرچه بارداری یک عملکرد طبیعی برای زنان به حساب می‌آید، اما در عین حال تجربه‌ای پراسترس تلقی می‌شود که می‌تواند در مادر ایجاد بیماری کند، یا او را مستعد ابتلا به بیماری‌ها و اختلالات مختلف کند. این تجربه ممکن است با تغییرات گسترده روانی و جسمی در مادران باردار همراه باشد [2]. حاملگی می‌تواند در سنین مختلفی اتفاق بیفتد، یعنی می‌تواند قبل از موعد فیزیولوژیک و نرمال یا اینکه در زمان مناسب باشد. بارداری خارج از محدوده نرمال زمانی و فیزیولوژیک ممکن است عوارض بیشتری به همراه داشته باشد [3]. یکی از موارد خارج از محدوده نرمال فیزیولوژیک، بارداری در نوجوانان است [4].
به‌طور متوسط حاملگی در نوجوانان 11 درصد از کل بارداری‌ها را در جهان شامل می‌شود و 95 درصد از این موارد در کشورهای با درآمد متوسط و پایین روی می‌دهند. بارداری در نوجوانان یک نگرانی جدی سلامت عمومی است که سلامت مادر، کودک و جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد [5]. از طرفی نوجوانی مرحله‌ای متمایز و منحصربه‌فرد ازنظر رشد و نمو در زندگی یک زن است. درنتیجه تشخیص و اداره حاملگی در این زمان، مستلزم شناخت خطرات ذاتی و ارائه مراقبتهای مورد نیاز برای پیامدهای موفقیت‌آمیز مادر و نوزاد است [6]. بررسی‌های سازمان بهداشت جهانی حاکی از آن است که جمعیت جهانی نوجوانان در حال رشد است [7]. بر اساس آمار به‌دست‌آمده در کشورهای توسعه‌یافته، از هر 3800 دختر نوجوان 1 نفر بر اثر حاملگی می‌میرد، درحالی‌که در کشورهای در حال توسعه این میزان 24 برابر است و از هر 150 دختر نوجوان 1 نفر به خاطر بارداری در سن پایین جان خود را از دست می‌دهد [8].
سالانه تقریباً 3/9 میلیون نوجوان 15 تا 19 ساله، تحت سقط جنین ناایمن قرار می‌گیرند. این مسئله خطر مرگ‌ومیر مادر و مشکلات سلامتی را افزایش می‌دهد [7]. خطر مرگ‌ومیر در اثر بارداری در نوجوانان 15تا 19 ساله 2 برابر گروه سنی بالای 20 سال و در گروه 10 تا 14 ساله نیز 5 برابر بیشتر از گروه بالغین است [9]. در ایران نرخ تولدها در نوجوانان پایین‌تر از سطح جهانی و در حدود 7 درصد است، اما ممکن است در سال‌های بعد به‌دلیل تغییرات اخیر در سیاست‌های کنترل جمعیت در کشور و به منظور سیاست‌های ارتقای جمعیت در راستای تشویق زنان برای داشتن 3 فرزند تا 30 سالگی، این نرخ در ایران نیز افزایش یابد [10].
کیفیت زندگی زنان ممکن است به‌طور منفی تحت تأثیر تغییرات دوران بارداری قرار گیرد. علائم جسمی مرتبط با بارداری نظیر خستگی، تهوع، استفراغ و تنگی نفس ممکن است به‌طور بالقوه بر زندگی زنان طی بارداری اثر منفی داشته باشند. بروز این مشکلات، توانایی زن باردار را در انجام فعالیت‌های روزمره زندگی تحت تأثیر قرار می‌دهد و درنهایت بر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی و درمجموع بر کیفیت زندگی وی در مراحل مختلف بارداری اثر می‌گذارد. به همین دلیل پیش‌بینی می‌شود که سطح کیفیت زندگی زنان باردار پایین‌تر از زنان غیرباردار هم‌سن باشد [11]. از طرف دیگر، زنان باردار نوجوان علاوه‌بر چالش‌های سایر زنان باردار، با مشکلات بیشتری مواجه هستند. نیازهای روانی و اجتماعی نوجوانان باردار نسبت به نیازهای نوجوانان غیرباردار در همان سن افزایش می‌یابد [12]. بنابراین ممکن است کیفیت زندگی در نوجوانان باردار با بالغین متفاوت باشد. یک مرور نظام‌مند نشان داد نوجوانان بیشتر در معرض خطر عواقب بارداری و زایمان هستند [13].
بارداری زودهنگام برای نوجوانی که هنوز ازنظر جسمی و جنسی تکامل نیافته، بـه‌شدت می‌تواند عوامل تهدید‌کننده سلامتی همراه داشته باشد، بنابراین زنان نوجوان با خطرات جسمی، تکاملی و مسائل جدی روانی، اجتماعی روبه‌رو می‌شوند [14]. از طرفی، مادری به‌دلیل بار مسئولیت‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی، یک روند تکاملی را بر نوجوان تحمیل می‌کند که برای آن هنوز آماده نشده است و ممکن است مستقیماً کیفیت زندگی وی را متأثر سازد [15, 16].
نتایج مطالعات درباره پرخطر بودن بارداری در نوجوان متناقض و گاهی در جهت تأیید بارداری در این سنین بوده است و در صورت وجود مراقبتهای پره‌ناتال مناسب، بارداری در این گروه سنی را بی‌خطر می‌دانند [17]. مطالعات کیفی پاسخ‌های مثبت و منفی نسبت به حاملگی را گزارش می‌کنند. بعضی از نوجوانان کاهش اعتمادبه‌نفس و تصور منفی از خود طی بارداری را تجربه کردند. برخی دیگر بارداری را به‌صورت یک واقعه مثبت می‌دیدند که باعث انتقال آن‌ها به دوران بزرگسالی و فراهم کردن فرصتی برای رشد می‌شود [18]. در تحقیق آجولات و همکاران، بسیاری از نوجوانان از مادر شدن خود خوشحال بودند و احساس غرور می‌کردند. حتی بعضی از نوجوانان اصرار داشتند که آن‌ها مانند بزرگسالان در نظر گرفته می‌شوند و به‌عنوان یک بزرگسال تصدیق می‌شوند [14]. مطالعات دیگر فقدان دانش لازم جهت مراقبـت از کودک را در مادران نوجوان بیان می‌کنند [18]. ازآنجاکه در ارتقای سلامت نوجوانان باید عوامل مؤثر بر عملکرد و بهزیستی آن‌ها را مدنظر قرار داد، ارزیابی کیفیت زندگی در همه نوجوانان با هرگونه تفاوت فردی، اجتماعی و فرهنگی الزامی است [19]. نظر به اینکه نوجوانان نقش مهمی در سلامت جامعه به عهده دارند و سرمایه‌گذاری بر روی این گروه سنی و ارتقای سطح سلامت و کیفیت زندگی آن‌ها یکی از مهم‌ترین راهکارها برای تحقق اهداف سازمان‌های بهداشتی به شمار می‌آید، بنابراین با انجام تحقیقات در حیطه‌هایی که کیفیت زندگی زنان را طی بارداری تحت تأثیر قرار می‌دهند، می‌توان به طراحی راهبردهای مناسب برای ارتقای سلامت مادران به‌ویژه مادران باردار نوجوان کمک کرد.
بر این اساس، مطالعه حاضر با هدف تعیین کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهر اراک انجام شد تا راهکاری برای ارتقای ارائه خدمات و سلامت مادران باردار نوجوان باشد.
روش بررسی
پژوهش حاضر به‌روش مقطعی با هدف تعیین کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهری اراک در سال 1399 انجام شد. جامعه پژوهش را زنان باردار مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهری اراک و نمونه پژوهش را زنان باردار 13 تا 19 ساله با بارداری تک‌قلو و فاقد عوامل خطر بارداری و اختلالات شدید روان‌شناختی تشکیل دادند. پژوهشگر بعد از تصویب پروپوزال و تأیید کمیته اخلاق دانشگاه و کسب مجوز اجرای پژوهش از دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و ارائه آن به مراکز منتخب وابسته به دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی اراک و رضایت مسئولین مراکز جامع سلامت، مطالعه را شروع کرد. نمونه‌گیری به‌روش چندمرحله‌ای از مراکز جامع سلامت صورت گرفت. به این ترتیب که شهر اراک به 5 منطقه شمال، جنوب، شرق، غرب و مرکز تقسیم‌بندی شد. سپس از هر منطقه 3 مرکز بهداشتی درمانی به‌صورت تصادفی ساده انتخاب شد که درمجموع 15 مرکز شدند. سپس با استفاده از اطلاعات سامانه یکپارچه بهداشتی سیب لیست زنان باردار نوجوان استخراج شد که از هر مرکز تقریباً 15 زن باردار نوجوان واجد معیارهای ورود به مطالعه انتخاب شدند و درمجموع 217 نوجوان باردار پس از ارائه توضیحات در مورد اهداف، اهمیت، ضرورت و نحوه انجام پژوهش و اطمینان یافتن از محرمانه بودن اطلاعات، دعوت به همکاری شدند.
شرکت‌کنندگان در پژوهش پس از تکمیل فرم رضایت‌نامه آگاهانه، اقدام به تکمیل فرم اطلاعات جمعیت‌شناختی و پرسش‌نامه کیفیت زندگی در دوران بارداری کردند. مدت‌زمان نمونه‌گیری از آبان سال 1399 تا تیرماه سال 1400 بود. نمونه‌گیری در دوران همه‌گیری کووید-19 انجام شد. به‌دلیل مراجعات کمتر مادران در این دوران، همچنین انجام نمونه‌گیری در 15 مرکز برای کوتاه کردن مدت نمونه‌گیری در بعضی از مراکز، از کارکنان بهداشتی همان مرکز به‌عنوان پرسشگر کمک گرفته شد.
ابزار گردآوری داده‌ها، پرسش‌نامه بود که باتوجه‌بـه اهداف در 2 بخش عمده تـدوین شد؛
بخش اول
بخش اول مربوط به مشخـصات جمعیت‌شناختی بود که شامل سن زن، سن همسر، تحصیلات زن و همسر، شغل زن، شغل همسر، طول مدت ازدواج و وضعیت اقتصادی بود. اطلاعات باروری نیز شامل سن بارداری، تعداد بارداری، سقط، وضعیت بارداری (با برنامه‌ریزی و بدون برنامه‌ریزی) و جنسیت فرزند بود. در این پژوهش جهت تعیین اعتبار علمی پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی و باروری، از روایی محتوا استفاده شد. به این ترتیب که پژوهشگر باتوجه‌به اهداف پژوهش و مطالعه کتب و پایان‌نامه‌های مرتبط، مقالات معتبر، مجلات و سایت‌های اینترنتی معتبر و پژوهش‌های انجام‌شده درباره موضوع پژوهش، پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی را تهیه کرد. سپس برای تعیین روایی، پرسش‌نامه جمعیت‌شناختی در اختیار 3 نفر از اعضای محترم هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی ایران قرار گرفت و بعد از به‌کارگیری نظرات و پیشنهادات، اصلاحات نهایی انجام شد. پرسش‌نامه کیفیت زندگی نیز توسط 3 نفر از اعضای هیئت علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خمات درمانی ایران روایی محتوا شد و نظرات اصلاحی آن‌ها اعمال شد.
بخش دوم
بخش دوم ابزار، پرسش‌نامه کیفیت زندگی در بارداری بود. این پرسش‌نامه که برگرفته از پرسش‌نامه کوتاه‌شده کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی است توسط واجکووا و همکاران در سال 2013 برای بررسی کیفیت زندگی در بارداری طراحی شده است. این پرسش‌نامه شامل 9 سؤال است که 3 حیطه عملکرد فیزیکی (3 سؤال شامل سؤالات 1، 3، 6)، روانی (4 سؤال شامل سؤالات 2، 4، 5، 9) و اجتماعی (2 سؤال شامل سؤالات 7 و 8) را بررسی می‌کند. نحوه نمره‌دهی به هر گویه براساس طیف لیکرت 5 گزینه‌ای از به هیچ وجه (نمره 1) تا کاملاً (نمره 5) است. در این پرسش‌نامه 3 گویه آخر به‌صورت معکوس نمره‌دهی می‌شوند. محدوده نمره این پرسش‌نامه 9 تا 45 است. هرچه نمره کمتر باشد، کیفیت زندگی بهتر خواهد بود [20]. روان‌سنجی نسخه فارسی ابزار کیفیت زندگی توسط میرغفوروند و همکاران انجام شده است که ضریب آلفای کرونباخ ابزار 0/79 و ضریب همبستگی درون‌طبقه‌ای آن 0/86 به دست آمد [21]. برای تعیین پایایی ابزار در مطالعه حاضر از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و میزان آن 0/86 به دست آمد.
پس از جمع‌آوری اطلاعات، داده‌ها با استفاده از نسخه 22 نرم‌افزار SPSS تجزیه‌وتحلیل شدند. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی شامل میانگین و انحراف‌معیار و جداول توزیع فراوانی و برای بررسی ارتباط متغیرهای اصلی با متغیرهای جمعیت‌شناختی از آزمون‌های تی مستقل، تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد. سطح معنا‌داری در تمام آزمون‌ها کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
یافته‌ها نشان داد میانگین سنی زنان باردار نوجوان مورد پژوهش 1/42±17/86 سال بود و 60/8 درصد از آن‌ها با تحصیلات دبیرستانی و 25/8 درصد با تحصیلات ابتدایی ازدواج کردند و باردار شده‌اند. بیشتر زنان مورد پژوهش یعنی 94 درصد خانه‌دار بودند و وضعیت اقتصادی 79/8 درصد در سطح متوسط بود و 71 درصد منزل استیجاری داشتند. محل سکونت 80/6 درصد آن‌ها در شهر بوده است. 85/3 درصد از واحدهای مورد پژوهش نیز کمتر از 2 سال از ازدواجشان می‌گذشت. میانگین سنی همسر زنان باردار نوجوان مورد پژوهش 2/22±24/02 سال بود و 64/1 درصد تحصیلات دبیرستانی داشتند و 87/6 درصد شغل آزاد داشتند (جدول شماره 1).
براساس جدول شماره 2، سن بارداری 35/5 درصد از زنان مورد پژوهش بین 13 تا 26 هفته بود. حدود 94 درصد از آن‌ها سابقه سقط نداشتند و 91/7 درصد بارداری اولشان بود.
حدود 96/3 درصد از زنان مورد پژوهش سابقه زایمان نداشتند. بیشتر شرکت‌کنندگان یعنی 97/2 درصد فرزند زنده نداشتند و بارداری 82 درصد ازنظر خود افراد مورد پژوهش و 78/3 درصد از نظر همسرشان به‌صورت برنامه‌ریزی‌شده بود. نتایج نشان‌دهنده این بود که جنسیت 45/6 درصد از نوزادان دختر بود و ترجیح جنسیت نوزاد در 52/5 درصد از مادران دختر و در 55/8 درصد از همسران آن‌ها پسر بوده است. 35 درصد از زنان مورد پژوهش تعداد دفعات مراقبتهای دوران بارداری را 3 تا 4 مرتبه گزارش کرده بودند.
میانگین نمره کل امتیاز کیفیت زندگی 1/83 بود که کمتر از میانه (3) ابزار بر مبنای لیکرت 1تا 5 بود. در میان حیطه‌ها، حیطه عملکرد روانی کیفیت زندگی، بالاترین میانگین نمره (2/00) و حیطه عملکرد اجتماعی، کمترین میانگین نمره (1/50) را کسب کردند که هر 2 کمتر از میانه حیطه مربوطه بودند (جدول شماره 3).
در بین مشخصات جمعیت‌شناختی، کیفیت زندگی با تحصیلات ارتباط معنا‌دار آماری داشت (0/001>p). مقایسه دوبه‌دوی توکی نشان‌دهنده آن بود که میانگین نمره کسب‌شده در زنان با تحصیلات ابتدایی به‌طور معنا‌داری بالاتر از راهنمایی (0/005=p) و دبیرستان (0/001>p) بوده که به معنای کیفیت زندگی بدتر است و در سایر سطوح این اختلاف معنا‌دار نبود (0/05
وضعیت بارداری ازنظر مادر (0/001>p) و همسر (0/001>p) در بین مشخصات باروری با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت، به‌طوری‌که میانگین نمره کسب‌شده در زنان با بارداری بدون برنامه‌ریزی به‌طور معنا‌داری بالاتر بود که به معنای کیفیت زندگی بدتر است (جدول شماره 2).
بحث
هدف از این مطالعه، تعیین کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مراجعه‌کننده به مراکز جامع سلامت شهری اراک بود. نتایج نشان داد کیفیت زندگی در حیطه عملکرد جسمی (با نمره 1/82) در حد بالاتر از متوسط است. به نظر می‌رسد سن، نقش مهمی در رابطه با کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان مورد مطالعه داشته باشد. نوجوانان به‌دلیل سن پایین‌تر، احتمالاً از سلامت جسمی بالاتری نسبت به بزرگسالان برخوردارند. نتایج مطالعه حاضر با نتیجه مطالعه کرمی و مردانی که رابطه بین سلامت روانی با کیفیت زندگی در زنان باردار غیرنوجوان در شاهین‌شهر اصفهان را بررسی کردند، همسو نیست.
برخلاف نتایج مطالعه حاضر، کرمی و مردانی نشان دادند بارداری اثر منفی بر عملکرد جسمی و عملکرد اجتماعی زنان باردار غیرنوجوان داشته است. همچنین نتایج مطالعه فوق نشان داد حیطه عملکرد اجتماعی از کیفیت زندگی با حیطه عملکرد اجتماعی سلامت روان و حیطه سلامت روانی کیفیت زندگی با علائم شبه‌جسمی سلامت روان همبستگی معکوس دارد. ازآنجایی‌که زنان باردار اختلال عملکرد جسمی را تجربه کرده‌اند، این امر بر احساس سلامت جسمی و کیفیت زندگی آنان سایه افکنده است و موجب اثر متقابل بر سلامت روان آنان شده است.
در مطالعه فوق، سن زنان باردار شرکت‌کننده در مطالعه 18 سال و بالاتر بود. در بررسی تأثیر متغیر سن، بیشترین تفاوت در میانگین امتیازها در ابعاد عملکرد جسمانی مشاهده شد و زنان باردار سنین بالاتر از 25 سال از امتیاز کمتری برخوردار بودند. همچنان که مطالعات، تأثیر سن بر عملکرد جسمانی در زمان غیربارداری را نشان داده‌اند، در زنان باردار نیز با افزایش سن، کیفیت زندگی در بعد عملکرد جسمانی کاهش می‌یابد [22]. در مطالعه دیگری که واجکووا و همکاران در کشور چک و با استفاده از پرسش‌نامه کیفیت زندگی در بارداری انجام دادند، نتایج نشان داد فعالیت جسمی در 3 ماه دوم و سوم نسبت به 3 ماهه اول شیب کاهشی ملایمی داشته است. همچنین نتایج مطالعه نشان داد در دوران بارداری، ارزیابی از کیفیت زندگی و رضایت از وضعیت سلامتی تغییری نمی‌کند. بیشتر زنان باردار، بارداری را به‌عنوان یک وضعیت طبیعی می‌بینند. کیفیت زندگی در دوران بارداری در بیشتر زنان (55/6 درصد) در سطح عالی و خوب گزارش شد و نیز میانگین نمره کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان نسبت به سایر گروه‌های سنی بهتر بود [20] که همسو با نتایج مطالعه حاضر است که نمره کیفیت زندگی زنان باردار نوجوان را در سطح متوسط و خوب گزارش کرد. به نظر می‌رسد در گروه نوجوانان به‌دلیل اینکه از قدرت عضلانی بالاتری برخوردارند و از طرف دیگر مشکلات ناشی از افزایش سن نظیر دفورمیتی‌های اسکلتی و عضلانی کمتر دیده می‌شود، سطح کیفیت زندگی در حیطه درد بدنی بهتر از بالغین باردار باشد.
در حیطه عملکرد روانی، میانگین نمره کیفیت زندگی 2 بود که پایین‌تر از میانه حیطه مربوطه ابزار است. بنابراین شاید بتوان گفت که کیفیت زندگی در این حیطه بالاتر از متوسط است. در جامعه مورد مطالعه به نظر می‌رسد نقش حمایتی خانواده به‌ویژه مادر و همسر زنان باردار نوجوان در ارتقای حیطه سلامت روانی کیفیت زندگی بسیار تأثیرگذار است. ازآنجایی‌که نوجوانان از نشاط اجتماعی بالاتری نسبت به زنان باردار بالغ برخوردارند، درصورتی که در دوران بارداری از حمایت اطرافیان و جامعه برخوردار باشند، احساس بهتری نسبت به بارداری خود دارند و درنتیجه از کیفیت زندگی بالاتری در حیطه روانی برخوردار خواهند بود. به نظر می‌رسد نوجوانان، ازدواج و بارداری را به‌عنوان وسیله‌ای برای ورود به دنیای بزرگسالی و قبول مسئولیت می‌دانند. گرچه بعد از زایمان درصد زیادی از نوجوانان به‌دلیل فشار روانی ناشی از مسئولیت‌های مادری و فقدان توانایی در مراقبت از نوزاد ممکن است دچار افسردگی پس از زایمان شوند، در دوران بارداری به‌دلیل اینکه تصور می‌کنند به وسیله باردار شدن در دنیای بزرگسالان پذیرفته می‌شوند، احساس خوبی نسبت به بارداری خود دارند [14].
در مورد حیطه عملکرد اجتماعی کیفیت زندگی، نتایج مطالعه حاضر نشان داد میانگین نمره کیفیت زندگی در حیطه عملکرد اجتماعی 1/50 بود که در حد متوسط است. در مطالعه عباس‌زاده و همکاران که بر روی 112 مادر باردار با علائم افسردگی و 353 مادر باردار بدون علائم افسردگی در کاشان انجام شد، بین ابعاد کیفیت زندگی و رضایت‌مندی از زندگی، در ابعاد عملکرد اجتماعی و سلامت روانی، ارتباط معنا‌داری مشاهده شد، به‌طوری‌که در افراد با سطح پایین رضایت از زندگی، شانس کیفیت زندگی پایین تقریباً 2 برابر بیشتر بود. همچنین نتایج نشان داد حیطه عملکرد اجتماعی سلامت روان و حیطه سلامت روانی کیفیت زندگی با علائم شبه‌جسمی سلامت روان همبستگی معکوس دارد. درواقع نتایج مطالعه نشان‌دهنده این مسئله است که عملکرد اجتماعی و سرزنده بودن در زنان باردار طبیعی کمتر از بقیه افراد جامعه است.
نتایج مطالعه وانگ و همکاران در مورد بررسی تجربیات نوجوانان باردار و فرزندپروری در اوایل دوران نوجوانی در جامعه نیمه‌روستایی کیپ‌تاون نشان داد زنان باردار ممکن است احساس کنند کنترل آن‌ها برای حل مشکلات کاهش یافته است و درنتیجه احساس انزوا و کاهش فعالیت‌های اجتماعی همراه با کاهش تماس‌های روزانه، ممکن است توان اجتماعی آن‌ها را به‌طورکلی کاهش دهد و زمینه مشکلات روانی در حیطه عملکرد اجتماعی در دوران بارداری را فراهم کند [23]. در مطالعه رضایی نیارکی و همکاران بر روی زنان باردار شهر قزوین، ارتباط مستقیم و معنا‌داری بین حیطه‌های اجتماعی، جسمی و سلامت روان کیفیت زندگی مشاهده شد [24]. درواقع عملکرد اجتماعی انعکاسی از تعامل فرد با دیگران، رضایت از نقش‌های خود و نحوه عملکرد در نقش‌هاست که به احتمال زیاد تحت تأثیر شخصیت قبلی، فرهنگ و انتظارات خانواده قرار دارد. نتایج همچنین نشان داد زنان تغییرات جسمانی و روانی را طی بارداری تحمل می‌کنند، اما حمایت اجتماعی می‌تواند اثر مثبتی بر کیفیت زندگی زنان باردار داشته باشد [25].
نتایج مطالعه حاضر نشان داد کیفیت زندگی با تحصیلات ارتباط معنا‌دار آماری داشت و سطح کیفیت زندگی در زنان با تحصیلات پایین‌تر بدتر بود. به نظر می‌رسد پایین بودن میزان تحصیلات مادر، دریافت خدمات و مراقبتهای دوران بارداری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. میزان مشارکت کمتر مادر جهت دریافت مراقبت‌ها و تعامل کمتر با ارائه‌دهندگان مراقبتهای بهداشتی می‌تواند موجب کاهش کیفیت زندگی در دوران بارداری شود. تأثیر تحصیلات بر کیفیت زندگی، در زمـان غیربارداری، بـه اثبـات رسیده است و حتی بسیاری از تحقیقات، این تأثیر را بیشتر از سن نشان داده‌اند.
همسو با نتایج مطالعه حاضر، مطالعه عباس‌زاده و همکاران بر روی زنان باردار با علائم افسردگی و بدون علائم افسردگی در کاشان نشان داد زنان با سطوح تحصیلی دیپلم و بالاتر نسبت به سطوح تحصیلی پایین‌تر از کیفیت زندگی بهتری برخوردار بودند [26]. تکمیل نکردن تحصیلات دبیرستان می‌تواند نوجوان باردار را ازنظر مالی وارد چرخه جدیدی از فقر کند. همسر نوجوان باردار نیز عموماً سطح تحصیلات پایین‌تر و موقعیت اجتماعی‌ـ‌اقتصادی پایین‌تری دارد. بیکاری، تاریخچه سوء‌مصرف مواد مخدر، شرکای جنسی هم‌زمان، تفاوت سنی بالاتر با نوجوان باردار و رفتارهای خشن در میان همسران مادران باردار نوجوان بیشتر دیده می‌شود [27]. بالاتر بودن سطح تحصیلات در میان همسران می‌تواند موجب افزایش میزان مطالعه و درنتیجه آگاهی بیشتر نسبت به تغییرات دوران بارداری شود. از طرف دیگر با افزایش میزان تحصیلات، احتمال دست‌یابی به مشاغل با درآمد بیشتر و ارتقای موقعیت اجتماعی و اقتصادی نیز بیشتر می‌شود. این 2 عامل می‌تواند به افزایش کیفیت زندگی در دوران بارداری منجر شود. برخلاف نتایج مطالعه حاضر، در مطالعه زاهدی و همکاران در فرخ‌شهر بین کیفیت زندگی و تحصیلات مادر باردار و تحصیلات همسر ارتباط معنا‌داری دیده نشد [28]. تفاوت در ابزار مورد استفاده، تفاوت‌های فرهنگی، موقعیت جغرافیایی و سن افراد مورد پژوهش ممکن است دلایل تفاوت میان نتایج دو مطالعه باشند.
شغل همسر نیز با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت و کیفیت زندگی در زنانی که همسرشان بیکار بود، بدتر بود. به نظر می‌رسد احساس امنیت و رفاه اقتصادی در همسران دارای مشاغل دولتی یا آزاد می‌تواند تأثیر مثبتی بر روابط زوجین داشته باشد و باعث بهبود کیفیت زندگی در دوران بارداری شود. بااینحال مطالعه هوستون و همکاران نشان داد عوامل اجتماعی نظیر میزان درآمد، حمایت‌های همسر و همچنین نوع شغل تأثیر اندکی بر کیفیت زندگی دارند [29]. همچنین نتایج مطالعه حاضر با نتایج مطالعه زاهدی و همکاران همسو نیست که نشان داد بین شغل همسر و کیفیت زندگی ارتباط معنا‌داری وجود ندارد [28].
وضعیت اقتصادی متغیر دیگری بود که با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشت، به‌طوری‌که کیفیت زندگی زنان با وضعیت اقتصادی ضعیف بدتر بود. براساس مطالعات، مادرانی که در سن نوجوانی اقدام به بارداری می‌کنند، طیف وسیعی از پیامدهای نامطلوب اقتصادی و اجتماعی را در طول این دوران و بعد از آن در زندگی خود خواهند داشت. نوجوانان باردار اغلب از ادامه تحصیل محروم می‌شوند و امکان داشتن یک شغل مناسب در اجتماع را کمتر پیدا می‌کنند یا اصلاً به آن دست نمی‌یابند [3]. همسر نوجوان باردار نیز عموماً سطح تحصیلات پایین‌تر و موقعیت اجتماعی‌ـ‌اقتصادی پایین‌تری دارد [30]. مطالعه تاسدمیر و همکاران در ترکیه نیز نشان داد مشکلات اقتصادی در میان نوجوانان شدت بیشتری دارد. موقعیت اقتصادی پایین ممکن است به ازدواج‌های زودهنگام در میان خانواده‌های با سطوح اقتصادی‌ـ‌اجتماعی پایین منجر شود که این مسئله خود به بارداری‌های زودهنگام منجر می‌شود [8].
برخلاف مطالعه اخیر، در مطالعه عباس‌زاده و همکاران سن زنان باردار، سن بارداری و تعداد بارداری‌های زنان ارتباط معکوسی با کیفیت زندگی آن‌ها نشان داد؛ به این معنی که با افزایش سن مادر باردار و سن بارداری کیفیت زندگی نیز کاهش می‌یابد [26]. تفاوت در یافته‌ها می‌تواند به‌دلیل بالاتر بودن سن زنان باردار مورد مطالعه باشد که در گروه سنی بالاتر از 20 سال قرار داشتند. ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ زاهدی و همکاران، مهم‌ترین مؤلفهﻫﺎی مؤثر ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ زﻧﺪﮔﻲ زﻧﺎن ﺑﺎردار، ﺳﻦ ﻣﺎدر، ﺳﻦ ﺑارداری، برنامه‌ریزی‌شده یا بدون برنامه ﺑﻮدن ﺑﺎرداری، ﺷﻐﻞ ﻣﺎدر ﺑﺎردار و ﺗﻌﺪاد ﺑﺎرداری بودند [28]. در مطالعه مکوندی و کرمانی که بر روی 300 زن باردار در ایذه انجام شده بود، بین میانگین امتیاز کیفیت زندگی، سن زنان و سن بارداری، تعداد بارداری، میزان تحصیلات و محل سکونت رابطه معنا‌داری یافت نشد [31] که با مطالعه حاضر همسو نیست. علت همسو نبودن نتایج با مطالعه حاضر می‌تواند تفاوت در ابزار مورد استفاده و سن زنان باردار مورد مطالعه باشد.
در مطالعه حاضر تعدادی از زنان مورد مطالعه، سن کمتر از 16 سال داشتند. برخی از محققان معتقدند سن مادر به تنهایی نمی‌تواند تأثیر نامطلوبی بر پیامد بارداری داشته باشد، بلکه رفتارهای بهداشتی مادران از قبیل چگونگی دریافت مراقبت پره‌ناتال می‌تواند در بروز عوارض مؤثر باشد
نتایج مطالعه حاضر نشان داد در بین مشخصات باروری، وضعیت برنامه‌ریزی‌شده بودن بارداری ازنظر مادر و همسر با کیفیت زندگی ارتباط معنا‌دار آماری داشته است، به‌طوری‌که کیفیت زندگی در زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌نشده بدتر بود. نتایج مطالعه تاسدمیر و همکاران نیز نشان داد نمرات کیفیت زندگی در بارداری‌های برنامه‌ریزی‌شده در هر 2 گروه جوانان و نوجوانان به‌طور معنا‌داری بالاتر از بارداری‌های برنامه‌ریزی‌نشده است که همسو با نتایج پژوهش حاضر است [8]. مطالعات نشان داده‌اند مادران با بارداری برنامه‌ریزی‌نشده کیفیت زندگی پایین‌تری را نسبت به دیگر مادران باردار تجربه می‌کنند. بارداری برنامه‌ریزی‌نشده نه‌تنها باعث افزایش بعد خانوار و کاهش فاصله‌گذاری بین تولدها می‌شود بلکه زمینه‌ساز خطر مرگ‌ومیر مادران و کودکان نیز است؛ زیرا حاملگی ناخواسته در صورت ادامه بارداری باعث افزایش فشار روانی بر مادر می‌شود. این امر به دریافت مراقبت ناکافی در دوران بارداری منجر می‌شود و کودک پس از زایمان به‌دلیل ناخواسته بودن کمتر مورد توجه و مراقبت قرار می‌گیرد. بنابراین بارداری ناخواسته علاوه‌بر تأثیر منفی بر کیفیت زندگی زنان باردار، بر 2 شاخص مهم بهداشتی مرگ‌ومیر مادران و کودکان نیز مؤثر است [27]. بااینحال نتایج مطالعه ساری و همکاران بر کیفیت زندگی زنان با بارداری برنامه‌ریزی‌نشده در ترکیه نشان داد به نظر نمی‌رسد بارداری برنامه‌ریزی‌نشده اثر قابل ملاحظه‌ای بر کیفیت زندگی زنان باردار داشته باشد [32].
درخصوص کیفیت زندگی در 3 ماهه‌های مختلف بارداری، میانگین نمرات کیفیت زندگی در هر 3 ماهه بارداری اختلاف معنا‌داری نداشت. به نظر می‌رسد در گروه سنی مورد مطالعه به دلایل گفته شده ازجمله عملکرد جسمانی بهتر، رضایت زناشویی بیشتر، سرزندگی و شادابی بالاتر و حمایت اجتماعی بیشتر نسبت به سایر گروه‌های سنی و درنهایت احساس رضایت از موقعیت اخیر، کیفیت زندگی در هر 3 سه‌ماهه بارداری، خوب ارزیابی می‌شود. همسو با نتایج مطالعه اخیر، در مطالعه مکوندی و کرمانی نیز میانگین نمرات کیفیت زندگی در 3 ماهه‌های مختلف بارداری اختلاف معنا‌داری نداشت [31]. در مطالعه عباس‌زاده و همکاران با افزایش سن حاملگی، کیفیت زندگی در زنان باردار مورد مطالعه کاهش یافته است، به‌طوری‌که بالاترین میانگین کیفیت زندگی در 3 ماهه اول و پایین‌ترین میانگین در 3 ماهه سوم مشاهده شد [26]. همسو نبودن نتایج مطالعه عباس‌زاده با مطالعه حاضر می‌تواند به‌دلیل تفاوت در ابزار مورد استفاده و تفاوت در گروه سنی مورد مطالعه باشد
نظر به اینکه این تحقیق براساس پرسش‌نامه کیفیت زندگی در زنان باردار انجام شد، همچون همه مطالعات پرسش‌نامه‌ای، احتمال سوگیری در یافته‌ها وجود دارد که از محدودیت‌های مطالعه حاضر است. برای مثال ممکن است زنان باردار نوجوان سطح نارضایتی از کیفیت زندگی خود را واقعی گزارش نکرده باشند.
نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه نشان داد میانگین نمره کیفیت زندگی در زنان باردار نوجوان، بالاتر از حد متوسط است. در میان حیطه‌های کیفیت زندگی، حیطه عملکرد روانی کیفیت زندگی، بالاترین میانگین نمره و حیطه عملکرد اجتماعی، پایین‌ترین میانگین نمره را کسب کردند که نشان می‌دهد سطح کیفیت زندگی نوجوانان باردار در حیطه عملکرد اجتماعی نسبت به سایر حیطه‌ها بالاتر بوده است. همچنین نوجوانان بارداری که خود و همسرشان تحصیلات بالاتری داشتند، از وضعیت اقتصادی مطلوب‌تری برخوردار بودند و بارداری ازنظر خود و همسرشان خواسته بود، دارای کیفیت زندگی بهتری بودند.
به نظر می‌رسد در سالیان اخیر برگزاری کلاس‌های آمادگی برای زایمان و تأکید مراکز بهداشتی درمانی بر شرکت مادران باردار در این کلاس‌ها و آموزش تکنیک‌های تن‌آرامی نقش مؤثری در کاهش مشکلات مادران به‌ویژه مادران باردار نوجوان و درنتیجه افزایش سطح کیفیت زندگی آنان داشته است. همچنین حمایت‌های اجتماعی خانواده و آموزش همسران در این کلاس‌ها جهت حمایت مادران باردار، نقش بسزایی در کاهش میزان استرس و افسردگی مادران باردار و در بهبود کیفیت زندگی در حیطه عملکرد اجتماعی ایفا کرده است.
ازآنجاکه نتایج این مطالعه نشان داد سطح کیفیت زندگی در حیطه عملکرد روانی نسبت به دیگر حیطه‌ها پایین‌تر است، بنابراین استفاده از نتایج این پژوهش می‌تواند به برنامه‌ریزی در جهت آموزش خانواده‌ها به‌ویژه همسران در راستای حمایت عاطفی‌ـ‌روانی بیشتر طی دوران بارداری به منظور ارتقای کیفیت زندگی مادران باردار به‌خصوص مادران باردار نوجوان منجر شود. نتایج حاصل از این مطالعه می‌تواند زمینه‌ساز انجام پژوهش‌های آتی درخصوص شناسایی عوامل تأثیرگذار بر کیفیت زندگی نوجوانان باردار و همچنین طراحی مطالعات مداخله‌ای در حیطه‌هایی از ابعاد کیفیت زندگی باشد که کیفیت زندگی نوجوانان باردار نیاز به بهبود دارد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه پس از دریافت تأییدیه کمیته اخلاق با کد IR.IUMS.REC.1399.521 از معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی ایران و دریافت رضایت‌نامه کتبی از مشارکت‌کنندگان انجام شد.
حامی مالی
این مقاله حاصل پایان‌نامه کارشناسی ارشد مریم امینی، گروه بهداشت باروری و مامایی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران است. این پژوهش با حمایت پروژه تحقیقاتی (شماره 18330) تأمین مالی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران انجام شد.
مشارکت نویسندگان
مفهوم‌پردازی، روش‌شناسی و نظارت: مریم قرhچه، مریم امینی؛ گردآوری اطلاعات: مریم امینی؛ تجزیه‌وتحلیل داده‌ها: شیما حقانی و بتول حسن‌پور ازغدی؛ تأمین مالی و منابع: مریم قرhچه. بررسی، نگارش-پیش‌نویس اصلی، بررسی و ویرایش: همه نویسندگان.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
از حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران و دانشکده پرستاری و مامایی و تمامی مشارکت‌کنندگان در این پژوهش تشکر و قدردانی می‌شود.
References
1.Jantacumma N, Powwattana A, Lagampan S, Chansatitporn N. Predictive model of quality of life among Thai pregnant teenagers. Pacific Rim Int J Nurs Res. 2018; 22(1):30-42. [Link]
2.Komatsu H, Tsukimori K, Hata K, Satoh S, Nakano H. The characterization of superoxide production of human neonatal neutrophil. Early Hum Dev. 2001; 65(1):11-9. [DOI:10.1016/S0378-3782(01)00188-8] [PMID]
3.Rowlands S. Social predictors of repeat adolescent pregnancy and focussed strategies. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2010; 24(5):605-16. [DOI:10.1016/j.bpobgyn.2010.02.016] [PMID]
4.Cotton S, Kudel I, Roberts YH, Pallerla H, Tsevat J, Succop P, et al. Spiritual well-being and mental health outcomes in adolescents with or without inflammatory bowel disease. J Adolesc Health. 2009; 44(5):485-92. [DOI:10.1016/j.jadohealth.2008.09.013] [PMID] [PMCID]
5.Ferreira FM, Haas VJ, Pedrosa LAK. Quality of life of adolescents after maternity. Acta Paulista de Enfermagem. 2013; 26(3):245-9. [DOI:10.1590/S0103-21002013000300007]
6.World Health Organization. Maternal mortality in 2005: estimates developed by WHO, UNICEF, UNFPA, and the World Bank. Geveva: World Health Organization; 2007. [Link]
7.Cahyaningtyasa DK, Astutib AW, Hanic U. Parents involvement and barriers of programme interventions to reduce adolescent pregnancy. J Health Technol Assess Midwifery. 2020; 3(2):73-86. [DOI:10.31101/jhtam.1312]
8.Taşdemir S, Balci E, Günay O. Comparison of life quality of pregnant adolescents with that of pregnant adults in Turkey. Ups J Med Sci. 2010; 115(4):275-81. [DOI:10.3109/03009731003628724] [PMID] [PMCID]
9.Blanco-Molina Á, Rota L, Di Micco P, Brenner B, Trujillo-Santos J, Ruiz-Gamietea A, et al. Venous thromboembolism during pregnancy, postpartum or during contraceptive use. Thromb Haemost. 2010; 103(2):306-11. [DOI:10.1160/TH09-08-0559] [PMID]
10.Karamouzian M, Sharifi H, Haghdoost AA. Iran’s shift in family planning policies: Concerns and challenges. Int J Health Policy Manag. 2014; 3(5):231-3. [DOI:10.15171/ijhpm.2014.81] [PMID] [PMCID]
11.Cioffi J, Schmied V, Dahlen H, Mills A, Thornton C, Duff M, et al. Physical activity in pregnancy: Women’s perceptions, practices, and influencing factors. J Midwifery Womens Health. 2010; 55(5):455-61. [DOI:10.1016/j.jmwh.2009.12.003] [PMID]
12.Güner A, Kalçık M, Gürsoy MO, Gündüz S, Astarcıoğlu MA, Bayam E, et al. Comparison of different anticoagulation regimens regarding maternal and fetal outcomes in pregnant patients with mechanical prosthetic heart valves (from the multicenter ANATOLIA-PREG registry). Am J Cardiol. 2020; 127:113-9. [DOI:10.1016/j.amjcard.2020.04.010] [PMID]
13.Hadian T, Mousavi S, Meedya S, Mohammad-Alizadeh-Charandabi S, Mohammadi E, Mirghafourvand M. Adolescent pregnant women’s health practices and their impact on maternal, fetal and neonatal outcomes: A mixed method study protocol. Reprod Health. 2019; 16(1):45. [DOI:10.1186/s12978-019-0719-4] [PMID] [PMCID]
14.Aujoulat I, Libion F, Berrewaerts J, Noirhomme-Renard F, Deccache A. Adolescent mothers’ perspectives regarding their own psychosocial and health needs: A qualitative exploratory study in Belgium. Patient Educ Couns. 2010; 81(3):448-53. [DOI:10.1016/j.pec.2010.10.028] [PMID]
15.Nichele CdST, Ferreira AP. Risk behaviors associated with adolescent pregnancy: Contemporary challenges related to the substance use. Medicina (Ribeirão Preto). 2021; 54(2):e-173941. [DOI:10.11606/issn.2176-7262.rmrp.2021.173941]
16.Pitiphat W, Joshipura KJ, Gillman MW, Williams PL, Douglass CW, Rich-Edwards JW. Maternal periodontitis and adverse pregnancy outcomes. Community Dent Oral Epidemiol. 2008; 36(1):3-11. [doi:10.1111/j.1600-0528.2006.00363.x]
17.Panagopoulos P, Salakos N, Bakalianou K, Davou E, Iavazzo C, Paltoglou G, et al. Adolescent pregnancy in a Greek public hospital during a six-year period (2000-2005)-a retrospective study.J Pediatr Adolesc Gynecol. 2008; 21(5):265-8. [DOI:10.1016/j.jpag.2008.05.003] [PMID]
18.Letourneau NL, Kozyrskyj AL, Cosic N, Ntanda HN, Anis L, Hart MJ, et al. Maternal sensitivity and social support protect against childhood atopic dermatitis. Allergy Asthma Clin Immunol. 2017; 13:26. [DOI:10.1186/s13223-017-0199-4] [PMID] [PMCID]
19.Arsanjani Shirazi A, Javadifar N, Javadnoori M, Haghighi Zadeh M. [A study of health-related quality of life among female high schools adolescents in Ahvaz in 2014 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2015; 14(8):643-54. [Link]
20.Vachkova E, Jezek S, Mares J, Moravcova M. The evaluation of the psychometric properties of a specific quality of life questionnaire for physiological pregnancy. Health Qual Life Outcomes. 2013; 11:21. [DOI:10.1186/1477-7525-11-214] [PMID] [PMCID]
21.Mirghaforvand M, Mohammad-Alizadeh-Charandabi S, Zarei S, Effati-Daryani F, Shiri Sarand F. The relationship between depression and sleep quality in Iranian pregnant women. Int J Women's Health Reprod Sci. 2017; 5(2):147-52. [DOI:10.15296/ijwhr.2017.27]
22.Karami K, Mardani A. [Relationship between mental health and quality of life in pregnant women (Persian)]. J Health Breeze. 2014; 2(1):10-7. [Link]
23.Wang YL, Pan YS, Zhao XQ, Wang D, Johnston SC, Liu LP, et al. Recurrent stroke was associated with poor quality of life in patients with transient ischemic attack or minor stroke: finding from the CHANCE trial. CNS Neurosci Ther. 2014; 20(12):1029-35. [DOI:10.1111/cns.12329] [PMID] [PMCID]
24.Rezaei Niaraki M, Roosta S, Alimoradi Z, Allen K-A, Pakpour AH. The association between social capital and quality of life among a sample of Iranian pregnant women. BMC Public Health. 2019; 19(1):1497. [DOI:10.1186/s12889-019-7848-0] [PMID] [PMCID]
25.Hyyppä MT. Emergent social capital. Healthy ties. 1th ed.Dordrecht: Springer; 2010. [DOI:10.1007/978-90-481-9606-7_14]
26.Abbaszadeh F, Atrian MK, Alavi NM, Bagheri A, Sadat Z, Karimian Z. Relationship between quality of life and depression in pregnant women. Nurs Midwifery Stud. 2013; 2(2):193-7. [DOI:10.5812/nms.8518] [PMID] [PMCID]
27.Javanmardi M, Noroozi M, Mostafavi F, Ashrafi-Rizi H. Internet usage among pregnant women for seeking health information: A review article. Iran j nurs midwifery res. 2018; 23(2):79-86. [doi:10.4103/ijnmr.ijnmr_82_17]
28.Zahedi M, Deris F. [The quality of life in pregnant women in Farokhshahr city, 2012 (persian)]. J Cin Nurs midwifery. 2014; 4(3):63-9. [Link]
29.Hueston WJ, Kasik-Miller S. Changes in functional health status during normal pregnancy. J Fam Pract. 1998; 47(3):209-12. [PMID]
30.Black KI, Stephens C, Haber PS, Lintzeris N. Unplanned pregnancy and contraceptive use in women attending drug treatment services. Aust N Z J Obstet Gynaecol. 2012; 52(2):146-50. [DOI:10.1111/j.1479-828X.2012.01413.x] [PMID]
31.Makvandi S, Etemadi Kermani A. [Quality of life of pregnant women referred to health centers in Izeh (2010) (Persian)]. J Kermanshah Univ Med Sci. 2012; 16(1):e78880. [Link]
32.Sarı O, Dağcıoğlu BF, Akpak YK, Yerebatmaz N, İleri A. Planned and unplanned pregnancy and its association with coping styles and life quality. Health Care Women Int. 2021:1-11. [DOI:10.1080/07399332.2021.1932895] [PMID]
2.Komatsu H, Tsukimori K, Hata K, Satoh S, Nakano H. The characterization of superoxide production of human neonatal neutrophil. Early Hum Dev. 2001; 65(1):11-9. [DOI:10.1016/S0378-3782(01)00188-8] [PMID]
3.Rowlands S. Social predictors of repeat adolescent pregnancy and focussed strategies. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol. 2010; 24(5):605-16. [DOI:10.1016/j.bpobgyn.2010.02.016] [PMID]
4.Cotton S, Kudel I, Roberts YH, Pallerla H, Tsevat J, Succop P, et al. Spiritual well-being and mental health outcomes in adolescents with or without inflammatory bowel disease. J Adolesc Health. 2009; 44(5):485-92. [DOI:10.1016/j.jadohealth.2008.09.013] [PMID] [PMCID]
5.Ferreira FM, Haas VJ, Pedrosa LAK. Quality of life of adolescents after maternity. Acta Paulista de Enfermagem. 2013; 26(3):245-9. [DOI:10.1590/S0103-21002013000300007]
6.World Health Organization. Maternal mortality in 2005: estimates developed by WHO, UNICEF, UNFPA, and the World Bank. Geveva: World Health Organization; 2007. [Link]
7.Cahyaningtyasa DK, Astutib AW, Hanic U. Parents involvement and barriers of programme interventions to reduce adolescent pregnancy. J Health Technol Assess Midwifery. 2020; 3(2):73-86. [DOI:10.31101/jhtam.1312]
8.Taşdemir S, Balci E, Günay O. Comparison of life quality of pregnant adolescents with that of pregnant adults in Turkey. Ups J Med Sci. 2010; 115(4):275-81. [DOI:10.3109/03009731003628724] [PMID] [PMCID]
9.Blanco-Molina Á, Rota L, Di Micco P, Brenner B, Trujillo-Santos J, Ruiz-Gamietea A, et al. Venous thromboembolism during pregnancy, postpartum or during contraceptive use. Thromb Haemost. 2010; 103(2):306-11. [DOI:10.1160/TH09-08-0559] [PMID]
10.Karamouzian M, Sharifi H, Haghdoost AA. Iran’s shift in family planning policies: Concerns and challenges. Int J Health Policy Manag. 2014; 3(5):231-3. [DOI:10.15171/ijhpm.2014.81] [PMID] [PMCID]
11.Cioffi J, Schmied V, Dahlen H, Mills A, Thornton C, Duff M, et al. Physical activity in pregnancy: Women’s perceptions, practices, and influencing factors. J Midwifery Womens Health. 2010; 55(5):455-61. [DOI:10.1016/j.jmwh.2009.12.003] [PMID]
12.Güner A, Kalçık M, Gürsoy MO, Gündüz S, Astarcıoğlu MA, Bayam E, et al. Comparison of different anticoagulation regimens regarding maternal and fetal outcomes in pregnant patients with mechanical prosthetic heart valves (from the multicenter ANATOLIA-PREG registry). Am J Cardiol. 2020; 127:113-9. [DOI:10.1016/j.amjcard.2020.04.010] [PMID]
13.Hadian T, Mousavi S, Meedya S, Mohammad-Alizadeh-Charandabi S, Mohammadi E, Mirghafourvand M. Adolescent pregnant women’s health practices and their impact on maternal, fetal and neonatal outcomes: A mixed method study protocol. Reprod Health. 2019; 16(1):45. [DOI:10.1186/s12978-019-0719-4] [PMID] [PMCID]
14.Aujoulat I, Libion F, Berrewaerts J, Noirhomme-Renard F, Deccache A. Adolescent mothers’ perspectives regarding their own psychosocial and health needs: A qualitative exploratory study in Belgium. Patient Educ Couns. 2010; 81(3):448-53. [DOI:10.1016/j.pec.2010.10.028] [PMID]
15.Nichele CdST, Ferreira AP. Risk behaviors associated with adolescent pregnancy: Contemporary challenges related to the substance use. Medicina (Ribeirão Preto). 2021; 54(2):e-173941. [DOI:10.11606/issn.2176-7262.rmrp.2021.173941]
16.Pitiphat W, Joshipura KJ, Gillman MW, Williams PL, Douglass CW, Rich-Edwards JW. Maternal periodontitis and adverse pregnancy outcomes. Community Dent Oral Epidemiol. 2008; 36(1):3-11. [doi:10.1111/j.1600-0528.2006.00363.x]
17.Panagopoulos P, Salakos N, Bakalianou K, Davou E, Iavazzo C, Paltoglou G, et al. Adolescent pregnancy in a Greek public hospital during a six-year period (2000-2005)-a retrospective study.J Pediatr Adolesc Gynecol. 2008; 21(5):265-8. [DOI:10.1016/j.jpag.2008.05.003] [PMID]
18.Letourneau NL, Kozyrskyj AL, Cosic N, Ntanda HN, Anis L, Hart MJ, et al. Maternal sensitivity and social support protect against childhood atopic dermatitis. Allergy Asthma Clin Immunol. 2017; 13:26. [DOI:10.1186/s13223-017-0199-4] [PMID] [PMCID]
19.Arsanjani Shirazi A, Javadifar N, Javadnoori M, Haghighi Zadeh M. [A study of health-related quality of life among female high schools adolescents in Ahvaz in 2014 (Persian)]. J Rafsanjan Univ Med Sci. 2015; 14(8):643-54. [Link]
20.Vachkova E, Jezek S, Mares J, Moravcova M. The evaluation of the psychometric properties of a specific quality of life questionnaire for physiological pregnancy. Health Qual Life Outcomes. 2013; 11:21. [DOI:10.1186/1477-7525-11-214] [PMID] [PMCID]
21.Mirghaforvand M, Mohammad-Alizadeh-Charandabi S, Zarei S, Effati-Daryani F, Shiri Sarand F. The relationship between depression and sleep quality in Iranian pregnant women. Int J Women's Health Reprod Sci. 2017; 5(2):147-52. [DOI:10.15296/ijwhr.2017.27]
22.Karami K, Mardani A. [Relationship between mental health and quality of life in pregnant women (Persian)]. J Health Breeze. 2014; 2(1):10-7. [Link]
23.Wang YL, Pan YS, Zhao XQ, Wang D, Johnston SC, Liu LP, et al. Recurrent stroke was associated with poor quality of life in patients with transient ischemic attack or minor stroke: finding from the CHANCE trial. CNS Neurosci Ther. 2014; 20(12):1029-35. [DOI:10.1111/cns.12329] [PMID] [PMCID]
24.Rezaei Niaraki M, Roosta S, Alimoradi Z, Allen K-A, Pakpour AH. The association between social capital and quality of life among a sample of Iranian pregnant women. BMC Public Health. 2019; 19(1):1497. [DOI:10.1186/s12889-019-7848-0] [PMID] [PMCID]
25.Hyyppä MT. Emergent social capital. Healthy ties. 1th ed.Dordrecht: Springer; 2010. [DOI:10.1007/978-90-481-9606-7_14]
26.Abbaszadeh F, Atrian MK, Alavi NM, Bagheri A, Sadat Z, Karimian Z. Relationship between quality of life and depression in pregnant women. Nurs Midwifery Stud. 2013; 2(2):193-7. [DOI:10.5812/nms.8518] [PMID] [PMCID]
27.Javanmardi M, Noroozi M, Mostafavi F, Ashrafi-Rizi H. Internet usage among pregnant women for seeking health information: A review article. Iran j nurs midwifery res. 2018; 23(2):79-86. [doi:10.4103/ijnmr.ijnmr_82_17]
28.Zahedi M, Deris F. [The quality of life in pregnant women in Farokhshahr city, 2012 (persian)]. J Cin Nurs midwifery. 2014; 4(3):63-9. [Link]
29.Hueston WJ, Kasik-Miller S. Changes in functional health status during normal pregnancy. J Fam Pract. 1998; 47(3):209-12. [PMID]
30.Black KI, Stephens C, Haber PS, Lintzeris N. Unplanned pregnancy and contraceptive use in women attending drug treatment services. Aust N Z J Obstet Gynaecol. 2012; 52(2):146-50. [DOI:10.1111/j.1479-828X.2012.01413.x] [PMID]
31.Makvandi S, Etemadi Kermani A. [Quality of life of pregnant women referred to health centers in Izeh (2010) (Persian)]. J Kermanshah Univ Med Sci. 2012; 16(1):e78880. [Link]
32.Sarı O, Dağcıoğlu BF, Akpak YK, Yerebatmaz N, İleri A. Planned and unplanned pregnancy and its association with coping styles and life quality. Health Care Women Int. 2021:1-11. [DOI:10.1080/07399332.2021.1932895] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
