جلد 35، شماره 138 - ( آبان 1401 )
جلد 35 شماره 138 صفحات 391-374 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Ghobadi A, Hajibabaee F, Emamzadeh Ghasemi H S, Hajrajabi A, Aryamloo P. The Components of Nursing Error Reporting in Selected Hospitals Affiliated to Tehran University of Medical Sciences in 2020. IJN 2022; 35 (138) :374-391
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3501-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3501-fa.html
قبادی امیر، حاجی بابایی فاطمه، امام زاده قاسمی حرمت السادات، حاج رجبی آرزو، آریاملو پرستو. مؤلفه‌های گزارش خطاهای پرستاری در بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در سال ۱۳۹۹. نشریه پرستاری ایران. 1401; 35 (138) :374-391
1- گروه پرستاری مراقبتهای ویژه و مدیریت پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران.
2- گروه پرستاری مراقبتهای ویژه و مدیریت پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران. ،emamzade@tums.ac.ir
3- گروه آمار، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران.
4- دفتر پرستاری، مجتمع بیمارستانی امام خمینی، تهران، ایران.
2- گروه پرستاری مراقبتهای ویژه و مدیریت پرستاری، دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم‌پزشکی تهران، تهران، ایران. ،
3- گروه آمار، دانشکده علوم پایه، دانشگاه بین المللی امام خمینی، قزوین، ایران.
4- دفتر پرستاری، مجتمع بیمارستانی امام خمینی، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 7515 kb]
(559 دریافت)
| چکیده (HTML) (1249 مشاهده)
References
متن کامل: (923 مشاهده)
مقدمه
انسان ممکن‌الخطاست و خطا جزئی از واقعیت جدایی‌ناپذیر زندگی انسان به حساب می‌آید، اما بیشتر خطاهای بالینی قابل پیشگیری هستند [1]. موضوع ایمنی بیمار همواره به‌عنوان یک دغدغه اصلی برای سلامت عمومی در سازمان‌های مراقبت سلامت مطرح بوده است [2] و در این رابطه خطا نیز به‌عنوان یک مشکل پایدار با بروز همیشگی خود، یکی از مهم‌ترین عوامل تهدید‌کننده ایمنی بیمار بوده [3] و یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در ایالات متحده است. کشف یک دلیل ثابت برای خطا مشکل است و حتی در صورت یافتن، ارائه یک راه حل قابل اجرا که احتمال وقوع یک رویداد تکراری را به حداقل می‌رساند، چالش‌برانگیز است [4].
گزارش خطاهای پرستاری یکی از مهم‌ترین شاخص‌های راهبردی جهت کاهش خطاهای پرستاری در سیستم‌های مراقبت سلامت محسوب می‌شود [5] و یکی از شاخص‌های ایمنی بیمار است [6]. گزارش خطا علاوه‌بر کاهش آسیب‌های جسمی و روانی موجب کاهش هزینه‌های بیمار، کاهش اثرات سوء خطا، کاهش هزینه‌های مالی بیمارستان و دولت [7]، کوتاه شدن طول مدت اقامت بیمار در بیمارستان و نیز پیشگیری از بروز خطاهای مشابه در آینده می‌شود [3].
خطاها، پرستاران را با چالش‌های اخلاقی مواجه می‌سازد و آن‌ها را وادار می‌کند پیامدهای خطا را ارزیابی کنند و سپس براساس نتایج ارزیابی‌های خود، آن‌ها را مخفی یا افشا کنند [8]. در سطح حرفه‌ای با گزارش خطا اطلاعات ارزشمندی به دست می‌آید که با تحلیل ریشه‌ای خطا می‌توان از وقوع دوباره خطا در آینده جلوگیری کرد و میزان آسیب به بیمار را کاهش داد [9]. ازنظر مدیران بیمارستان نیز خطاهای پرستاری به‌علت آنکه می‌تواند بر مواردی همچون افزایش ساعات مراقبت مستقیم از بیماران، سلب اعتماد و نارضایتی آنان نسبت به سیستم ارائه‌دهنده مراقبت سلامت تأثیرگذار باشد، بسیار موضوع مهم و قابل توجهی است [7، 10].
به‌این‌ترتیب، با وجود آنکه خود افشاگری خطا و دگر افشاگری برای بسیاری از سازمان‌ها اهمیت زیادی ندارد، اما در حرفه پرستاری، چون در مواردی با مرگ بیمار در ارتباط است، بسیار حیاتی است [11]. اهمیت این موضوع را می‌توان در سنجه‌های اعتباربخشی و محورهای اصلی حاکمیت بالینی دید، به‌طوری‌که بالغ بر 50 درصد از سنجه‌های اعتباربخشی در ارتباط با ایمنی بیمار، خطاهای پرستاری و گزارش خطاهای پرستاری است.همچنین از 7 محور اصلی حاکمیت بالینی، یک محور در ارتباط با مدیریت خطا و ایمنی بیمار است [12].
صاحب‌نظران معتقدند باتوجهبه منشور حقوق بیمار، مواردی مثل حق برخورداری از مراقبت و درمان مناسب و با کیفیت بالا، حق برخورداری از اطلاعات، حق ابراز اعتراض و حق جبران خسارت ازجمله حقوقی هستند که لزوم افشای خطا را ازنظر اخلاقی کاملاً ضروری می‌کند و عاملی برای ایجاد رضایت‌مندی و افزایش اعتماد بیمار به دستگاه مراقبت بهداشتی به شمار می‌آیند [13]. بنابراین اظهار نکردن خطاهای بالینی به بیمار و خانواده وی یک تخطی فاحش از اصول مسلم در مراقبت بیمار محسوب می‌شود و در تضاد با اصول اخلاقی اختیار (ضرر نرساندن، سودرسانی و صداقت) است [14]. یافته‌های پژوهش سودمیر و همکاران در ترکیه نشان داد عوامل اصلی که مانع از گزارش خطای بالینی پرستاران و پزشکان می‌شوند ترس، نگرش مدیریت، موانع مربوط به سیستم و میزان ادراک خطا توسط کارکنان سلامت بوده است [15].
تاکنون از میان مطالعات انجام‌شده در ارتباط با وضعیت گزارش‌دهی خطاهای بالینی و دارویی در میان اعضای کادر درمان ازجمله پزشکان، داروسازان، ماماها، رهبران پرستاری (سرپرستاران، سوپروایزرها و مدیران) و پرستاران [16]، کمتر مطالعه‌ای را می‌توان یافت که در ارتباط با گزارش خطاهای پرستاری و تقسیم‌بندی نظام‌مند نوع خطاها در پرستارانی باشد که درگیر در مراقبت مستقیم و بلندمدت از بیماران هستند. پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه بیشتر به بررسی وقایع جدی و مضرات ناشی از گزارش نکردن خطاها به‌ویژه خطاهای دارویی پرداخته‌اند [17] و انواع دیگر خطاها ازنظر شدت و نوع خطا کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ به‌طوری‌که پاسخ سؤالاتی ازجمله: «آیا جهت گزارش خطاهای پرستاری خود و همکارانتان انگیزه دارید؟»، «آیا اصل محرمانه بودن گزارش خطا رعایت می‌شود؟» و «درصورت مشاهده خطای همکاران گزارش خطا توسط شما انجام خواهد شد (دگرافشاگری خطا)؟» داده نشده است. همچنین در مورد وجود یا چگونگی کانال‌های غیررسمی گزارش خطا، یافته‌هایی در پژوهش‌های مرتبط یافت نشد.
بنابراین، باتوجهبه نقش راهبردی گزارش خطا و اهمیت آن در حفظ و ارتقای ایمنی بیمار، فراهم کردن زمینه برای انجام اقدامات مبتنی بر شواهد و تدوین برنامه‌های راهبردی و عملیاتی بر مبنای آن جهت بهبود وضعیت گزارش خطاهای پرستاری و به‌تبع افزایش اعتماد بیمار به دستگاه مراقبت بهداشتی‌ـ‌درمانی یک ضرورت است؛ بنابراین این پژوهش با هدف تعیین مؤلفه‌های گزارش خطاهای پرستاری در بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در سال 1399 انجام شد تا بتوان با شناخت مؤلفه‌های گزارش خطای پرستاری و مجموعه اطلاعات حاصل از ویژگی‌ها، ماهیت و شرایط خطا و نیز نحوه گزارش آن در بیمارستان‌های منتخب، زمینه ارتقای ایمنی بیمار و به دنبال آن بهبود کیفیت مراقبتهای پرستاری را فراهم ساخت.
روش بررسی
این مطالعه توصیفی در سال 1399 در مجتمع بیمارستانی امام‌خمینی، بیمارستان شریعتی و بیمارستان سینا به‌عنوان جامع‌ترین و بزرگ‌ترین بیمارستان‌های دانشگاه علوم‌پزشکی تهران انجام شد. جامعه پژوهش شامل تمامی پرستاران شاغل تمام‌وقت در بیمارستان‌های منتخب بود. معیار ورود، مراقبت مستقیم، پیوسته و بلندمدت از بیماران بود؛ بنابراین تمام پرستاران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای پرستاری که فاقد پست‌های مدیریتی (سرپرستاران، سوپروایزرها و غیره و نیز فاقد هرگونه بیماری مشخص روانی بودند، اعم از اینکه طی 1 سال گذشته گزارش خطا داشته‌اند یا خیر به‌عنوان نمونه‌های پژوهش انتخاب شدند.
پس از کسب مجوز از کمیته مشترک اخلاق سازمانی دانشکده پرستاری مامایی و توانبخشی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و دریافت کد اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی تهران نمونه‌گیری انجام شد. نمونه‌گیری پژوهش به‌روش طبقه‌ای تصادفی نسبی و حدوداً به‌مدت 1 ماه (از اواخر خردادماه تا اوایل تیرماه سال 1399) صورت گرفت. تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران و با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد (مقدار اشتباه مجاز 0/05) و حجم جامعه آماری پرستاران در بیمارستان‌های منتخب و نیز با لحاظ کردن معیار ورود، 336 نفر محاسبه شد. به‌این‌ترتیب حجم نمونه در هر طبقه با استفاده از روش متناسب (ضریب نسبی) محاسبه شد و در ادامه با استفاده از فرمول انتساب بهینه تعداد نمونه‌ها متناسب با حجم جامعه آماری موجود در هر طبقه براساس اطلاعاتی که از مترون بیمارستان و سرپرستار هر بخش به دست آمد، محاسبه شد. سپس با استفاده از روش تصادفی ساده، نمونه‌های محاسبه‌شده موجود در هر طبقه انتخاب شدند. طبقات این پژوهش در سطح اول، بیمارستان‌های منتخب و در سطح بعدی، نوع پرستار حرفه‌ای یا غیرحرفه‌ای بود. داشتن مدرک کاردانی، کارشناسی و بالاتر و نیز پذیرفته شدن در آزمون سنجش حرفه‌ای بودن، حداقل استاندارد لازم در ایالات متحده آمریکا برای پرستاران حرفه‌ای است [18, 19, 20].
در این مطالعه، پرستار دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته پرستاری با مدرک حداقل لیسانس به‌عنوان پرستار حرفه‌ای و بقیه نیروهایی که در نقش پرستار، خدمات پرستاری را ارائه می‌دادند از جمله کمک‌بهیاران و کمک‌پرستاران به‌عنوان پرستار غیرحرفه‌ای در نظر گرفته شدند. در آخر، بخش‌های بستری عمومی از بیمارستان‌های منتخب (بخش‌های مختلف جراحی، داخلی زنان و مردان، زنان و زایمان، قلب، عفونی، گوارش، غدد و پیوند، ارتوپدی، نورولوژی مردان و زنان، گوش و حلق و بینی، ریه، اورولوژی، نفرولوژی، نوزادان، اورژانس) و بخش‌های ویژه قلبی (سی‌سی‌یو)، تنفسی (آی‌سی‌یو ) و دیالیز) انتخاب شدند.
به‌این‌ترتیب تعداد پرستاران حرفه‌ای هریک از بیمارستان‌های منتخب مجتمع امام خمینی، شریعتی و سینا به‌ترتیب 144، 84 و 58، تعداد پرستاران غیرحرفه‌ای به‌ترتیب 31، 6 و 13، تعداد پرستاران بخش‌های ویژه به‌ترتیب 64، 35 و 25 و تعداد پرستاران بخش‌های بستری عمومی به‌ترتیب 111، 55 و 46 محاسبه شد.
باتوجهبه انجام نمونه‌گیری در شرایط شیوع بیماری کرونا و در نظر گرفتن احتمال 30 درصد ریزش نمونه‌ها، 450 پرسش‌نامه توزیع و 349 پرسش‌نامه جمع‌آوری شد. میزان پاسخ‌دهی برابر با 77 درصد بود که در ادامه 9 پرسش‌نامه مخدوش که ناکامل و ناخوانا بودند، از دور خارج شدند. نهایتاً 340 پرسش‌نامه مبنای تحلیل قرار گرفتند.
در این پژوهش از پرسش‌نامه محقق‌ساخته مؤلفه‌های گزارش‌دهی خطاهای پرستاری، همراه با پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناسی پرستاران و مشخصات بیمارستان استفاده شد.
پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناسی پرستاران
شامل اطلاعات مربوط به ویژگی‌های جمعیت‌شناسی پرستاران مانند سن، جنس، ملیت، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت استخدام، نوبت کاری، سمت و گذراندن دوره اخلاق بود.
پرسش‌نامه مشخصات بیمارستان
شامل میانگین ساعت کاری پرستاران در هفته، میانگین تعداد تخت به‌ازای هر پرستار در یک نوبت کاری، داشتن کارشناس تخصصی مرتبط با گزارش خطاهای پرستاری، وجود سازوکارهای انگیزشی یا تشویقی در ارتباط با گزارش خطای پرستاری، وجود سازوکارهایی جهت دسترسی آسان به گزارش خطا با کمترین زمان و رعایت اصل محرمانه بودن هنگام گزارش خطا بود.
پرسش‌نامه ارزیابی مؤلفه‌های گزارش خطاهای پرستاری
این پرسش‌نامه را پژوهشگران مطالعه حاضر براساس متون و معیارهای گزارش خطا و مؤلفه‌های مربوطه تهیه کردند [21].
به این منظور در گام اول، از طریق جست‌وجوی نظام‌مند در پایگاه‌های داده، حیطه‌ها و سؤالات قابل طرح در مورد مؤلفه‌های گزارش خطای پرستاری استخراج شد.
در گام دوم با کمک پنل متخصصین متشکل از اساتید دانشگاهی، پرستاران بالینی و پرستاران شاغل در پست‌های مدیریت پرستاری سؤالات استخراج و تجزیه‌وتحلیل شد. در این پرسش‌نامه، فرایند گزارش، تعداد و نوع خطا براساس شدت آن‌ها، کانال‌های گزارش‌دهی خطای پرستاری اعم از رسمی، غیررسمی، شفاهی، کتبی، الکترونیکی، فاصله زمانی بین رخداد خطا و گزارش آن و نیز تمایل کم یا فقدان تمایل گزارش‌دهی اختیاری خطاهای پرستاری توسط پرستاران منتخب در پژوهش مورد سنجش قرار گرفت.
پرسش‌نامه محقق‌ساخته
پرسش‌نامه دیگری که در این مطالعه به کار رفته است، پرسش‌نامه محقق‌ساخته است که شامل مؤلفه‌های گزارش خطاهای پرستاری دارای 9 بخش (مؤلفه) و 26 گویه بود که در جدول شماره 1 ارائه شده است: تمام بخش‌ها به‌جز بخش نهم ازنظر نوع روش امتیازدهی به صورت چندوضعیتی (مقیاس اسمی چندگزینه‌ای) یا 2 وضعیتی (مقیاس اسمی 2 گزینه‌ای به‌صورت بله یا خیر) بودند [1].
بخش نهم (مؤلفه نگرش و قصد پرستاران نسبت به گزارش خطاهای پرستاری) با هدف بررسی مؤثر بودن فرایند گزارش خطا، سنجش میزان اهمیت آن از دیدگاه پرستاران و چرایی و قصد پرستاران از انجام فرایند گزارش خطا، به‌صورت 4 گویه و با محاسبه امتیازات در مقیاس 3 درجه‌ای لیکرت (1= مخالفم، 2= نظری ندارم و 3= موافقم) تدوین شد [16]. در این مطالعه، گویه‌های مربوط به نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطاهای پرستاری در طیف لیکرت 3 گزینه‌ای بود که فاصله بین اعداد 1 تا 3، به 3 قسمت مساوی تقسیم و طیف مطلوبیت 0/66 لحاظ شد. به‌این‌ترتیب چنان‌چه میانگین گویه‌ها بین 1 تا 1/66 بود، وضعیت نامطلوب؛ چنان‌چه بین 1/67 تا 2/33 بود، وضعیت نسبتاً مطلوب و چنان‌چه بین 2/34 تا 3 بود، وضعیت مطلوب ارزیابی می‌شد.
روایی محتوای پرسش‌نامه به‌روش اعتبار محتوا براساس نظر 10 نفر از اعضای هیئت علمی در حوزه پرستاری و مدیریت پرستاری اصلاح و تأیید شد و میزان شاخص روایی محتوا برای کل ابزار پژوهش براساس دیدگاه اساتید 0/81 درصد محاسبه شد. برای تعیین اعتماد و پایایی ابزارها نیز از ضریب همبستگی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) استفاده شد. 40 نفر از پرستاران واجد شرایطی که به‌صورت تصادفی انتخاب شده بودند، پرسش‌نامه‌ها را در محیط پژوهش تکمیل کردند و در ادامه از محیط اصلی پژوهش حذف شدند و بر مبنای آن ضریب آلفای کرونباخ پرسش‌نامه 0/781درصد محاسبه شد.
داده‌ها ازنظر زمانی به‌صورت گذشته‌نگر بودند و براساس اطلاعات مربوط به 1 سال گذشته از نمونه‌های پژوهش جمع‌آوری شدند. ابزار بررسی مؤلفه‌های خطا به گونه‌ای طراحی شدند که در صورت گزارش نکردن خطا توسط پرستار در طی 1 سال گذشته، مؤلفه‌های دیگر مرتبط با خطا ازجمله نوع، تعداد و شدت خطای رخ‌داده که توسط پرستار گزارش نشده است، علت گزارش نکردن خطا، نگرش و احساس پرستار نسبت به فرایند گزارش خطا، داشتن دگر افشاگری خطا، همراه با پرسش‌نامه بررسی ویژگی‌های بیمارستان و اطلاعات جمعیت‌شناسی مرتبط با خطا توسط پرستاران تکمیل شد.
پرسش‌نامه‌های مشخصات جمعیت‌شناسی پرستاران و مشخصات بیمارستان با دریافت رضایت آگاهانه به‌طور هم‌زمان همراه با پرسش‌نامه مؤلفه‌های گزارش‌دهی خطاهای پرستاری در اختیار نمونه‌های پژوهشی قرار گرفت و به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات آنان نزد پژوهشگران حفظ خواهد شد. سپس با تعیین زمان محدود و مکان مورد توافق طرفین (بین 1 تا 2 هفته) پرسش‌نامه‌ها تحویل گرفته شد.
تجزیه‌وتحلیل داده‌های خام پرسش‌نامه‌ها با استفاده از نسخه 16 نرم‌افزار SPSS انجام شد. از آمار توصیفی به‌منظور دسته‌بندی و خلاصه‌کردن یافته‌ها، ایجاد جداول، شاخص‌های گرایش به مرکز (مد، میانه و میانگین) و شاخص‌های گرایش به پراکندگی (دامنه تغییرات، واریانس و انحراف‌معیار) استفاده شد و در آمار استنباطی باتوجهبه غیرنرمال بودن داده‌ها براساس آزمون کولموگروف‌ـ‌اسمیرنوف، از آزمون مجذورکای جهت بررسی ارتباط بین متغیرهای اسمی و از آزمون من‌وینی جهت بررسی ارتباط بین متغیرهای رتبه‌ای و متغیرهای 2 وضعیتی در سطح معنا‌داری کمتر از 0/001 استفاده شد.
یافته‌ها
مطابق جدول شماره 2، از میان 340 پاسخ‌دهنده، اکثر نمونه‌ها زن، دارای 34 تا 44 سال سن و دارای مدرک کارشناسی بودند.
56/17 درصد از پرستاران دوره مباحث مرتبط با خطاهای پرستاری/ گزارش خطا را گذرانده بودند و 61/77 درصد نیز دارای سابقه مسئولیت‌های اجرایی بودند.
مطابق جدول شماره 3، 80/29 درصد طی سال گذشته تجربه خطاهای پرستاری را داشتند که 41/02 درصد مرتبط با خطاهای ثبت و گزارش بود و ازنظر شدت، 71/06 درصد از خطاها جزء موارد نزدیک به خطا بود.
احساس ترس با 66/76 درصد، احساس غالب پرستاران بعد از رخداد خطا بود و 52/05 درصد از نمونه‌های پژوهش فرایندهای مدیریتی را علت اصلی رخداد خطاهای پرستاری عنوان کرده بودند. 34/70 درصد درصورت مشاهده خطای همکاران در بخش، دگر افشاگری کرده بودند، 90/29 درصد درصورت مشاهده خطای همکاران در بخش، او را از خطای رخ‌داده آگاه کرده بودند و 20/58 درصد نیز درصورت رخداد خطا توسط آن‌ها، مانع از دگر افشاگری خطا شده بودند.
بیشتر نمونه‌ها موافق برنامه‌هایی بودند که به‌روش اختیاری جهت جلوگیری از خطا تدوین می‌شود و تمایل داشتند که به‌روش غیررسمی خطاهای خود را گزارش کنند. یک‌سوم از نمونه‌ها طی 1 سال گذشته، خود افشاگری خطا را داشتند که میزان گزارش‌دهی بخش‌های ویژه بیشتر بود و بیشتر خطاهای گزارش‌شده توسط نمونه‌های پژوهش، جزء موارد نزدیک به خطا بودند.
از میان 110 نفر از نمونه‌هایی که طی 1 سال گذشته گزارش خطاهای پرستاری را داشتند، 50/90 درصد به رعایت اصل محرمانگی در فرایند گزارش خطا اشاره کردند و 52/72 درصد انگیزه مجدد جهت گزارش خطاهای پرستاری را نداشتند. از میان گویه‌های مربوط به‌علت گزارش نکردن خطا، گویه موانع مدیریتی (مثل سرزنش‌شدن/نداشتن حمایت کافی/نداشتن بازخورد مناسب از مدیر)، بیشترین درصد را به خود اختصاص داده بود.
براساس یافته‌های پژوهش، بین خود افشاگری با نوع پرستار (حرفه‌ای، غیرحرفه‌ای)، روش گزارش خطا (رسمی، غیررسمی)، تحصیلات، گذراندن مباحث مرتبط با خطا، گروه‌های طبقه‌بندی‌شده سنی، تجربه کاری بیمارستان، تعداد تخت به‌ازای هر پرستار در هر نوبت کاری، وضعیت استخدامی و نوع بخش بیمارستان (ویژه و بستری عمومی) ارتباط معنا‌دار وجود داشت (0/001˂P).
براساس جدول شماره 4، گزارش غیررسمی خطا در میان پرستاران غیررسمی با 86 درصد بیشتر از پرستاران با استخدام رسمی بود و بیشترین روش گزارش غیررسمی خطا با 73/02 درصد در میان پرستاران با محدوده سنی 23 تا 33 سال بود.
پرستاران دارای مدرک تحصیلات تکمیلی بیشتر به‌روش رسمی خطاهای خود را گزارش کرده بودند و بقیه پرستاران با مدرک دانشگاهی پایین‌تر به‌روش غیررسمی خطاهای خود را گزارش کرده بودند. ازنظر وضعیت استخدامی، بیشترین روش گزارش رسمی خطا در میان پرستاران استخدام رسمی با 46/43 درصد بود و پرستاران طرح نیروی انسانی و شرکتی بیشتر به‌روش غیررسمی به‌ترتیب با 87/87 درصد و 77/78 درصد اقدام به خود افشاگری خطا کرده بودند. گزارش رسمی خطا در میان پرستارانی که سابقه تصدی پست‌های اجرایی و گذراندن مباحث مرتبط با خطا را داشتند با 41/98 درصد بیشتر بود. بخش‌های بستری عمومی بیشتر به‌روش غیررسمی با 77/78 درصد و بخش‌های ویژه بیشتر به‌روش رسمی با 62/10 درصد خطاهای خود را گزارش داده بودند و بین متغیرهای گفته شده و نوع روش گزارش خطا (رسمی و غیررسمی) ارتباط معنا‌دار وجود داشت (0/001˂P).
براساس جدول شماره 5، از میان گویه‌های مربوط به نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطاهای پرستاری گویه شماره 1 (گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از خطا مؤثر است) با میانگین 2/83 بیشترین و گویه شماره 2 (گزارش خطاهای پرستاری نباید تنها به‌دلیل سازوکار انگیزشی مثل تشویق مادی انجام شود.)
با میانگین 2/16 کمترین نمره را به خود اختصاص دادند و 68/2 درصد (232 نفر) از پرستاران نگرش مطلوب و مثبتی نسبت به فرایند گزارش خطا داشتند و در حالت کلی نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطا مطلوب بود.
براساس میانگین نمرات گویه‌های مربوط به نگرش پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا، 68/2 درصد (232 نفر) نگرش مطلوب و مثبتی نسبت به فرایند گزارش خطا داشتند و 85 درصد (289 نفر) درصد موافق گویه شماره 1 (گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی جهت جلوگیری از خطا مؤثر است.) بودند.
براساس جدول شماره 6، طبق نتایج آزمون من‌ویتنی، بین خود افشاگری خطا با نگرش کلی پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا و گویه شماره 2 (گزارش خطاهای پرستاری نباید تنها به‌دلیل سازوکار انگیزشی مثل تشویق مادی انجام شود) و نیز بین دگر افشاگری خطا با نگرش کلی پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا و گویه شماره 1 (گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از خطا مؤثر است) و گویه شماره 2 (گزارش خطاهای پرستاری نباید تنها به‌دلیل سازوکار انگیزشی مثل تشویق مادی انجام شود) ارتباط معنا‌دار وجود داشت (0/001˂P).
بحث
در پژوهش حاضر از میان خطاهای رخ‌داده بیشترین خطا مربوط به ثبت و گزارش خطاها بوده است. در پژوهش بزرگ‌زاده و همکاران در شهرکرد، 36 درصد از خطاها در بین سال‌های 1385 تا 1391 مربوط به مشکلات در ثبت بود [22] که می‌تواند ناشی از بار کاری فراوان و تعجیل در مستندسازی باشد [23]. در پژوهش حاضر بیشتر خطاهای رخ‌داده ازنظر شدت مربوط به موارد نزدیک به خطا و بیشتر خطاهای گزارش‌شده، موارد نزدیک به خطا بوده است. مطالعه ژانمونود و همکاران در ایالات متحده آمریکا نشان داد بیشتر خطاهای گزارش‌شده، جزء خطاهای جدی بودند و خطاهای کوچک و موارد نزدیک به خطا که بالقوه زمینه ایجاد خطا را داشتند، کمتر گزارش شده بودند [24]. باتوجهبه اینکه موارد نزدیک به خطا، بالقوه شرایط وقوع خطا را دارند [17]، بنابراین ازطریق تحلیل ریشه‌ای و یافتن مشکلات فرایندی و سیستمی در وقوع خطا، می‌توان از بالفعل شدن آن جلوگیری کرد [9]. در پژوهش حاضر ارتباط معنا‌داری بین رخداد خطا و گزارش آن با جنسیت مشاهده نشد. براساس نتایج پژوهشی که توسط شعربافچی‌زاده و همکاران در اصفهان به دست آمده بود، بین جنسیت و وقوع خطاهای دارویی ارتباط معنا‌داری وجود داشت [25] که ممکن است به این معنی باشد که در وقوع هر خطا یک فرایند دخیل است و نباید با دیدگاه فردگرایی به وقوع خطاها نگاه شود [26].
در پژوهش حاضر به نظر پرستاران فرایندهای مدیریتی بیشترین علت رخداد خطاهای پرستاری بود. در اینجا پرستاران با یک دید فرایندی به رخداد خطاها نگاه می‌کنند، یعنی یک دستگاه یا یک فرایند در رخداد خطاها مؤثر است [26]. عامل دوم مؤثر بر علت رخداد خطا در پژوهش حاضر، شرایط محیط و بیمار بود. در مطالعات لوما علی و همکاران در اردن، مهم‌ترین عامل ایجاد خطا حجم کاری بالا و مهم‌ترین عامل فردی وقوع خطا کمبود دانش و تجربه عنوان شد [27]. بنابراین نیاز است مدیران ارشد سازمانی از طریق استخدام نیرو، کمبود پرستار را در بخش‌های مختلف به‌خصوص بخش‌های ویژه جبران کنند که از این طریق شاهد بهبود کیفیت خدمات پرستاری باشیم [28]. در مطالعه بریگیتا و همکاران در اندونزی علت رخداد خطاها در 3 دسته ارتباطات ناکارآمد، عوامل مرتبط با محیط کار و عوامل انسانی بیان شد [29]. در پژوهش حاضر احساس ترس به‌دلیل از دست دادن موقعیت شغلی یا توبیخ، احساس غالب پرستاران بعد از رخداد خطا بود که می‌تواند ناشی از عدم وجود حمایت‌های مدیریتی و سرزنش توسط مدیران باشد [26]؛ اما در پژوهش یانگ و همکاران در تایوان، ملامت خویش احساس مشترک پرستاران پس از انجام خطاهای دارویی بود که می‌تواند ناشی از وجدان کاری حاکم بر جامعه پرستاری باشد [16]. پژوهش وولتسوس و همکاران نیز در یونان نشان داد بین ترس و اضطراب از وقوع خطاهای بالینی و گزارش دقیق خطا با نشانگان فرسودگی شغلی در میان کارکنان شاغل در بخش‌های ویژه ارتباط مستقیم وجود دارد [30]. بنابر مطالعات انجام‌شده، به نظر می‌رسد یک سیستم یا فرایند در رخداد خطاها مؤثر است. بنابراین مدیران باید از طریق فرهنگ عادلانه یک محیط امن و انگیزشی را برای پرستاران ایجاد کنند که بتواند نقش مؤثر در گزارش خطا و پیشگیری از رخداد آن داشته باشد [26].
در پژوهش حاضر از میان گویه‌های مرتبط با نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطا، گویه «گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از خطا مؤثر است»، بیشترین نمره را به خود اختصاص داد و نگرش کلی پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا مطلوب بود، اما یافته‌های مطالعه نشان داد با وجود نگرش مثبت پرستاران، میزان گزارش‌دهی پرستاران بسیار کم بوده و احساس غالب پرستاران بعد از رخداد خطا، ترس است. به‌این‌ترتیب ضروری است مدیران پرستاری، باتوجهبه مثبت بودن نگرش پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا و اهمیتی که گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از وقوع مجدد خطاها دارد، برنامه‌های کاربردی را در جهت ایجاد شرایط کاهش ترس پرستاران بعد از رخداد خطاها تدوین کنند؛ برنامه‌هایی که با فراهم کردن امکان ثبت اصولی و کامل گزارش خطاهای پرستاری، آرامش کامل پرستاران را نیز بعد از رخداد خطاها موجب شوند.
در مطالعه یانگ و همکاران در تایوان، نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطاهای دارویی به سمت مثبت شدن پیش می‌رفت، رهبران پرستاری، نگرش مثبت‌تری نسبت به کارکنان پرستاری در برابر گزارش خطاهای پرستاری داشتند و موانع کمتر نسبت به گزارش خطاهای دارویی در برابر کارکنان پرستاری وجود داشت. میان دیدگاه همکاران، نگرش پرستاران و قصد واقعی پرستاران نسبت به گزارش خطا ارتباط معنا‌داری وجود داشت [16]. پژوهش کورهان و همکاران در ترکیه نشان داد نگرش بیشتر پرستاران نسبت به خطاهای بالینی مثبت است و نیز آگاهی بالایی نسبت به دلایل وقوع خطا و اهمیت افشاگری آن وجود دارد [31] که می‌تواند ناشی از اهمیت و مؤثر بودن فرایند گزارش خطا باشد که از طریق یادگیری سازمانی می‌توان از وقوع مجدد خطا جلوگیری کرد [26].
در پژوهش حاضر یک‌سوم از پرستاران طی 1 سال گذشته دگر افشاگری خطا را داشتند که به معنی وجود احساس تعلق و تعهد سازمانی در پرستاران بوده است که آن‌ها را مجاب به انجام دگر افشاگری خطا در جهت ارتقای مراقبتهای ارائه‌شده می‌کرد [32]. بیشتر پرستاران درصورت مشاهده خطای همکاران، آن‌ها را از خطا آگاه کرده بودند که ممکن است ناشی از وجود حس همکاری و هماهنگی، تعهد حرفه‌ای و اخلاقی در میان پرستاران نسبت به اهمیت ارائه خدمات باکیفیت و مطلوب همراه با حفظ ایمنی بیمار بوده باشد [32].
در پژوهش حاضر یک‌چهارم از پرستاران درصورتی که خطای آن‌ها توسط همکاران مشاهده شده بود، مانع از گزارش خطا توسط آن‌ها می‌شدند که می‌تواند ناشی از ترس از دست دادن موقعیت شغلی، توبیخ توسط مدیران و نداشتن حمایت‌های سازمانی و مدیریتی، طرح دعوی در دادگاه، از دست دادن اعتبار خود در بیمارستان و نیز از بین رفتن اعتماد بیمار به خدمات ارائه‌شده توسط پرستار بوده باشد [17].
در پژوهش حاضر بیشتر نمونه‌های پژوهش موافق تدوین برنامه‌های اختیاری جهت جلوگیری از وقوع خطاها، افزایش گزارش‌دهی خطا و گزارش خطا به‌روش غیررسمی بودند که ممکن است به‌دلیل ترس، جلوگیری از فهمیدن مدیران بیمارستان و مطرح نشدن رسمی آن در سطح بیمارستان بوده باشد [17]. در مطالعه شعربافچی‌زاده و همکاران در اصفهان، میزان گزارش رسمی خطا، 22 درصد و میزان گزارش غیررسمی 55/3 درصد بود و بین گزارش‌دهی غیررسمی خطا، تجربه کاری و نوبت کاری پرستاران ارتباط معنا‌داری وجود داشت [25]. در پژوهش حاضر بیشتر پرستاران جهت گزارش غیررسمی خطا ترجیح می‌دادند به‌صورت شفاهی و از طریق همکاران، اقدام به خود افشاگری خطا کنند. همان‌طورکه می‌دانیم گزارش‌دهی خطا زمانی مؤثر است و مانع از وقوع مجدد خطا می‌شود که به‌صورت رسمی مطرح شود و مورد تحلیل ریشه‌ای نظام‌مند قرار گیرد؛ بنابراین مدیران پرستاری باید با تدوین یک سیستم اینترنتی کارآمد، شرایط را جهت گزارش‌دهی آسان، بدون اتلاف وقت و به‌صورت رسمی فراهم سازند.
در پژوهش حاضر بیشتر پرستاران طی 1 سال گذشته، گزارش خطاهای پرستاری را نداشتند که مهم‌ترین علت آن موانع مدیریتی عنوان شده بود و مشابه یافته‌های پژوهش صلواتی و همکاران در اهواز است [33] که می‌تواند ناشی از عواملی مثل سرزنش شدن/ نداشتن حمایت کافی/ نداشتن بازخورد مناسب از مدیران باشد.
در پژوهش حاضر میزان گزارش‌دهی خطاهای پرستاری کمتر از تعداد رخداد خطاها بود. در مطالعات سیرز و همکاران در کانادا نیز میانگین تعداد خطاهای گزارش‌شده برابر با 29/18 بود که از حداقل 1 تا حداکثر 43 گزارش خطا در بخش‌ها متفاوت بوده است [34]؛ اما یافته‌های پژوهش نشان داد میزان گزارش‌دهی در بخش‌های ویژه بیشتر از بخش‌های بستری عمومی بوده است، زیرا در بخش‌های ویژه به‌دلیل داشتن شرایط خاص، بیمار آسیب‌پذیرتر بوده و نیازمند دقت بیشتر کارکنان است. یکی از موانع مهم گزارش خطای مؤثر در میان پرستاران مراقبتهای ویژه، حفظ اعتبار آن‌ها در بین همکاران، پزشکان، مدیران، بیماران و خانواده‌هایشان بوده است [35].
در مطالعه‌ای که توسط حاجی‌بابایی و همکاران در تهران انجام شد، علت گزارش نکردن خطاهای پرستاری، ناآگاهی و توافقات جمعی در مورد خطای کاری عنوان شده بود و 16 درصد از پرستاران نمی‌دانستند چه وقت خطا رخ داده است و 14 درصد از پرستاران نیز نمی‌دانستند که چه موقع باید خطاها را گزارش دهند [36]. در مطالعه مروری نظام‌مندی که وربنجک و همکاران انجام دادند، یافته‌های پژوهش نشان داد مهم‌ترین دلیل عدم گزارش خطا، ترس بوده است [17]. در مطالعات راتلج و همکاران در ایالات متحده آمریکا، مهم‌ترین علت عدم گزارش خطاهای پرستاری زمان‌بر بودن فرایند گزارش خطا و ترس عنوان شده بود [37].
نتیجه‌گیری
براساس نتایج پژوهش حاضر، با وجود فراوانی خطاهای رخ‌داده در طی 1 سال گذشته و وجود نگرش مطلوب و مثبت در میان پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا، میزان گزارش‌دهی خطاهای پرستاری بسیار پایین بوده است. براساس نتایج پژوهش، مشکلات مدیریتی، سازمانی و فرایندی علت اصلی وقوع خطاهای پرستاری است و علت اصلی گزارش نکردن خطاها، نبود حمایت در سطح بیمارستان و مدیریت از فرد خاطی، ترس از توبیخ و از دست دادن موقعیت شغلی عنوان شده بود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود مدیران در تمام رده‌های بیمارستانی ازطریق بهبود فرهنگ بیمارستانی در ارتباط با ایمنی بهتر، شرایط بیمارستان را بهبود دهند، موانع گزارش‌دهی خطاها را رفع و شرایط لازم را جهت گزارش بدون ترس خطا (به‌خصوص موارد نزدیک) به صورت اصولی، اخلاقی، سیستمی و رسمی مهیا سازند. همچنین ضروری است مدیران به منظور افزایش احساس تعلق پرستاران به اجرای دستورالعمل‌ها، آن‌ها را در تدوین برنامه‌ها سهیم سازند و با یک نگاه راهبردی به موضوع خطا، انجام تحلیل ریشه‌ای خطا، تهدیدات و خطاهای بیمارستانی را به فرصتی جهت یادگیری و جلوگیری از رخداد مجدد خطاهای بیشتر در آینده تبدیل کنند. به‌این‌ترتیب امید است بتوانیم شاهد بهبود ایمنی بیمار و به‌تبع بهبود کیفیت مراقبتهای پرستاری باشیم.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر، نمونه‌گیری در شرایط شیوع بیماری کرونا، خودداری پرستاران در تکمیل پرسش‌نامه‌های دریافتی به‌دلیل مشغله کاری زیاد و امکان‌پذیر نبودن نمونه‌گیری در نوبت شب به‌دلیل وجود محدودیت‌های موجود در بیمارستان‌های منتخب بود. همچنین باتوجهبه جمع‌آوری داده‌ها به‌روش خودگزارش‌دهی، این امکان وجود داشت که خطاهای صورت‌گرفته بیش از موارد عنوان‌شده باشد؛ بنابراین جهت کاهش محدودیت‌های پژوهش، اقداماتی ازجمله مراجعه در زمان‌ها یا نوبت‌هایی که میزان حجم کاری پرستاران کاهش یافته بود و نیز انجام نمونه‌گیری از پرستاران شب، قبل از تحویل نوبت کاری صبح صورت گرفت. همچنین با توافق و کسب رضایت مشارکت‌کنندگان مبنی‌بر داشتن فرصت کافی جهت پر کردن پرسش‌نامه حتی در زمان‌های غیرکاری، اطمینان دادن به نمونه‌های پژوهش در مورد محرمانه ماندن اطلاعات آنان و صرفاً استفاده برای هدف اصلی پژوهش و در جهت بهبود کیفیت و ارتقای مراقبتهای پرستاری، تلاش در جهت جلب اعتماد مشارکت‌کنندگان به عمل آمد. به این منظور مراجعه متمادی به بیمارستان‌ها و بخش‌های مربوطه جهت به‌دست آوردن حجم نمونه، همواره مدنظر پژوهشگر بود و پیشنهاد می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مجوز از کمیته مشترک اخلاق سازمانی دانشکده پرستاری مامایی و توانبخشی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با کد اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به شماره IR.TUMS.FNM.REC.1398,164 دریافت شد.
حامی مالی
این مقاله حاصل بخشی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد امیر قبادی، رشته مدیریت پرستاری است که با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران انجام شد.
مشارکت نویسندگان
طراحی چارچوب مطالعه: امام‌زاده قاسمی و حاجی‌بابایی؛ تحلیل و تفسیر داده‌ها: حاج‌رجبی؛ تکمیل نسخه خطی: حاجی‌بابایی و قبادی؛ جمع‌آوری داده‌ها: قبادی؛ اصلاح نسخه خطی و پیشنهادهای نگارشی: امام‌زاده قاسمی و قبادی؛ جمع‌آوری داده‌ها: قبادی و آریاملو.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از تمام کادر اجرایی بیمارستان‌های منتخب مجتمع امام، شریعتی و سینا، به‌ویژه مترون، سوپروایزرها، سرپرستاران و همکاران پرستار دلسوز و پرتلاش بخش‌های مربوطه بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم‌پزشکی تهران تقدیر و تشکر می‌کنند.
انسان ممکن‌الخطاست و خطا جزئی از واقعیت جدایی‌ناپذیر زندگی انسان به حساب می‌آید، اما بیشتر خطاهای بالینی قابل پیشگیری هستند [1]. موضوع ایمنی بیمار همواره به‌عنوان یک دغدغه اصلی برای سلامت عمومی در سازمان‌های مراقبت سلامت مطرح بوده است [2] و در این رابطه خطا نیز به‌عنوان یک مشکل پایدار با بروز همیشگی خود، یکی از مهم‌ترین عوامل تهدید‌کننده ایمنی بیمار بوده [3] و یکی از عوامل اصلی مرگ‌ومیر در ایالات متحده است. کشف یک دلیل ثابت برای خطا مشکل است و حتی در صورت یافتن، ارائه یک راه حل قابل اجرا که احتمال وقوع یک رویداد تکراری را به حداقل می‌رساند، چالش‌برانگیز است [4].
گزارش خطاهای پرستاری یکی از مهم‌ترین شاخص‌های راهبردی جهت کاهش خطاهای پرستاری در سیستم‌های مراقبت سلامت محسوب می‌شود [5] و یکی از شاخص‌های ایمنی بیمار است [6]. گزارش خطا علاوه‌بر کاهش آسیب‌های جسمی و روانی موجب کاهش هزینه‌های بیمار، کاهش اثرات سوء خطا، کاهش هزینه‌های مالی بیمارستان و دولت [7]، کوتاه شدن طول مدت اقامت بیمار در بیمارستان و نیز پیشگیری از بروز خطاهای مشابه در آینده می‌شود [3].
خطاها، پرستاران را با چالش‌های اخلاقی مواجه می‌سازد و آن‌ها را وادار می‌کند پیامدهای خطا را ارزیابی کنند و سپس براساس نتایج ارزیابی‌های خود، آن‌ها را مخفی یا افشا کنند [8]. در سطح حرفه‌ای با گزارش خطا اطلاعات ارزشمندی به دست می‌آید که با تحلیل ریشه‌ای خطا می‌توان از وقوع دوباره خطا در آینده جلوگیری کرد و میزان آسیب به بیمار را کاهش داد [9]. ازنظر مدیران بیمارستان نیز خطاهای پرستاری به‌علت آنکه می‌تواند بر مواردی همچون افزایش ساعات مراقبت مستقیم از بیماران، سلب اعتماد و نارضایتی آنان نسبت به سیستم ارائه‌دهنده مراقبت سلامت تأثیرگذار باشد، بسیار موضوع مهم و قابل توجهی است [7، 10].
به‌این‌ترتیب، با وجود آنکه خود افشاگری خطا و دگر افشاگری برای بسیاری از سازمان‌ها اهمیت زیادی ندارد، اما در حرفه پرستاری، چون در مواردی با مرگ بیمار در ارتباط است، بسیار حیاتی است [11]. اهمیت این موضوع را می‌توان در سنجه‌های اعتباربخشی و محورهای اصلی حاکمیت بالینی دید، به‌طوری‌که بالغ بر 50 درصد از سنجه‌های اعتباربخشی در ارتباط با ایمنی بیمار، خطاهای پرستاری و گزارش خطاهای پرستاری است.همچنین از 7 محور اصلی حاکمیت بالینی، یک محور در ارتباط با مدیریت خطا و ایمنی بیمار است [12].
صاحب‌نظران معتقدند باتوجهبه منشور حقوق بیمار، مواردی مثل حق برخورداری از مراقبت و درمان مناسب و با کیفیت بالا، حق برخورداری از اطلاعات، حق ابراز اعتراض و حق جبران خسارت ازجمله حقوقی هستند که لزوم افشای خطا را ازنظر اخلاقی کاملاً ضروری می‌کند و عاملی برای ایجاد رضایت‌مندی و افزایش اعتماد بیمار به دستگاه مراقبت بهداشتی به شمار می‌آیند [13]. بنابراین اظهار نکردن خطاهای بالینی به بیمار و خانواده وی یک تخطی فاحش از اصول مسلم در مراقبت بیمار محسوب می‌شود و در تضاد با اصول اخلاقی اختیار (ضرر نرساندن، سودرسانی و صداقت) است [14]. یافته‌های پژوهش سودمیر و همکاران در ترکیه نشان داد عوامل اصلی که مانع از گزارش خطای بالینی پرستاران و پزشکان می‌شوند ترس، نگرش مدیریت، موانع مربوط به سیستم و میزان ادراک خطا توسط کارکنان سلامت بوده است [15].
تاکنون از میان مطالعات انجام‌شده در ارتباط با وضعیت گزارش‌دهی خطاهای بالینی و دارویی در میان اعضای کادر درمان ازجمله پزشکان، داروسازان، ماماها، رهبران پرستاری (سرپرستاران، سوپروایزرها و مدیران) و پرستاران [16]، کمتر مطالعه‌ای را می‌توان یافت که در ارتباط با گزارش خطاهای پرستاری و تقسیم‌بندی نظام‌مند نوع خطاها در پرستارانی باشد که درگیر در مراقبت مستقیم و بلندمدت از بیماران هستند. پژوهش‌های انجام‌شده در این زمینه بیشتر به بررسی وقایع جدی و مضرات ناشی از گزارش نکردن خطاها به‌ویژه خطاهای دارویی پرداخته‌اند [17] و انواع دیگر خطاها ازنظر شدت و نوع خطا کمتر مورد توجه قرار گرفته است؛ به‌طوری‌که پاسخ سؤالاتی ازجمله: «آیا جهت گزارش خطاهای پرستاری خود و همکارانتان انگیزه دارید؟»، «آیا اصل محرمانه بودن گزارش خطا رعایت می‌شود؟» و «درصورت مشاهده خطای همکاران گزارش خطا توسط شما انجام خواهد شد (دگرافشاگری خطا)؟» داده نشده است. همچنین در مورد وجود یا چگونگی کانال‌های غیررسمی گزارش خطا، یافته‌هایی در پژوهش‌های مرتبط یافت نشد.
بنابراین، باتوجهبه نقش راهبردی گزارش خطا و اهمیت آن در حفظ و ارتقای ایمنی بیمار، فراهم کردن زمینه برای انجام اقدامات مبتنی بر شواهد و تدوین برنامه‌های راهبردی و عملیاتی بر مبنای آن جهت بهبود وضعیت گزارش خطاهای پرستاری و به‌تبع افزایش اعتماد بیمار به دستگاه مراقبت بهداشتی‌ـ‌درمانی یک ضرورت است؛ بنابراین این پژوهش با هدف تعیین مؤلفه‌های گزارش خطاهای پرستاری در بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم‌پزشکی تهران در سال 1399 انجام شد تا بتوان با شناخت مؤلفه‌های گزارش خطای پرستاری و مجموعه اطلاعات حاصل از ویژگی‌ها، ماهیت و شرایط خطا و نیز نحوه گزارش آن در بیمارستان‌های منتخب، زمینه ارتقای ایمنی بیمار و به دنبال آن بهبود کیفیت مراقبتهای پرستاری را فراهم ساخت.
روش بررسی
این مطالعه توصیفی در سال 1399 در مجتمع بیمارستانی امام‌خمینی، بیمارستان شریعتی و بیمارستان سینا به‌عنوان جامع‌ترین و بزرگ‌ترین بیمارستان‌های دانشگاه علوم‌پزشکی تهران انجام شد. جامعه پژوهش شامل تمامی پرستاران شاغل تمام‌وقت در بیمارستان‌های منتخب بود. معیار ورود، مراقبت مستقیم، پیوسته و بلندمدت از بیماران بود؛ بنابراین تمام پرستاران حرفه‌ای و غیرحرفه‌ای پرستاری که فاقد پست‌های مدیریتی (سرپرستاران، سوپروایزرها و غیره و نیز فاقد هرگونه بیماری مشخص روانی بودند، اعم از اینکه طی 1 سال گذشته گزارش خطا داشته‌اند یا خیر به‌عنوان نمونه‌های پژوهش انتخاب شدند.
پس از کسب مجوز از کمیته مشترک اخلاق سازمانی دانشکده پرستاری مامایی و توانبخشی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و دریافت کد اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی تهران نمونه‌گیری انجام شد. نمونه‌گیری پژوهش به‌روش طبقه‌ای تصادفی نسبی و حدوداً به‌مدت 1 ماه (از اواخر خردادماه تا اوایل تیرماه سال 1399) صورت گرفت. تعداد نمونه با استفاده از فرمول کوکران و با در نظر گرفتن سطح اطمینان 95 درصد (مقدار اشتباه مجاز 0/05) و حجم جامعه آماری پرستاران در بیمارستان‌های منتخب و نیز با لحاظ کردن معیار ورود، 336 نفر محاسبه شد. به‌این‌ترتیب حجم نمونه در هر طبقه با استفاده از روش متناسب (ضریب نسبی) محاسبه شد و در ادامه با استفاده از فرمول انتساب بهینه تعداد نمونه‌ها متناسب با حجم جامعه آماری موجود در هر طبقه براساس اطلاعاتی که از مترون بیمارستان و سرپرستار هر بخش به دست آمد، محاسبه شد. سپس با استفاده از روش تصادفی ساده، نمونه‌های محاسبه‌شده موجود در هر طبقه انتخاب شدند. طبقات این پژوهش در سطح اول، بیمارستان‌های منتخب و در سطح بعدی، نوع پرستار حرفه‌ای یا غیرحرفه‌ای بود. داشتن مدرک کاردانی، کارشناسی و بالاتر و نیز پذیرفته شدن در آزمون سنجش حرفه‌ای بودن، حداقل استاندارد لازم در ایالات متحده آمریکا برای پرستاران حرفه‌ای است [18, 19, 20].
در این مطالعه، پرستار دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته پرستاری با مدرک حداقل لیسانس به‌عنوان پرستار حرفه‌ای و بقیه نیروهایی که در نقش پرستار، خدمات پرستاری را ارائه می‌دادند از جمله کمک‌بهیاران و کمک‌پرستاران به‌عنوان پرستار غیرحرفه‌ای در نظر گرفته شدند. در آخر، بخش‌های بستری عمومی از بیمارستان‌های منتخب (بخش‌های مختلف جراحی، داخلی زنان و مردان، زنان و زایمان، قلب، عفونی، گوارش، غدد و پیوند، ارتوپدی، نورولوژی مردان و زنان، گوش و حلق و بینی، ریه، اورولوژی، نفرولوژی، نوزادان، اورژانس) و بخش‌های ویژه قلبی (سی‌سی‌یو)، تنفسی (آی‌سی‌یو ) و دیالیز) انتخاب شدند.
به‌این‌ترتیب تعداد پرستاران حرفه‌ای هریک از بیمارستان‌های منتخب مجتمع امام خمینی، شریعتی و سینا به‌ترتیب 144، 84 و 58، تعداد پرستاران غیرحرفه‌ای به‌ترتیب 31، 6 و 13، تعداد پرستاران بخش‌های ویژه به‌ترتیب 64، 35 و 25 و تعداد پرستاران بخش‌های بستری عمومی به‌ترتیب 111، 55 و 46 محاسبه شد.
باتوجهبه انجام نمونه‌گیری در شرایط شیوع بیماری کرونا و در نظر گرفتن احتمال 30 درصد ریزش نمونه‌ها، 450 پرسش‌نامه توزیع و 349 پرسش‌نامه جمع‌آوری شد. میزان پاسخ‌دهی برابر با 77 درصد بود که در ادامه 9 پرسش‌نامه مخدوش که ناکامل و ناخوانا بودند، از دور خارج شدند. نهایتاً 340 پرسش‌نامه مبنای تحلیل قرار گرفتند.
در این پژوهش از پرسش‌نامه محقق‌ساخته مؤلفه‌های گزارش‌دهی خطاهای پرستاری، همراه با پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناسی پرستاران و مشخصات بیمارستان استفاده شد.
پرسش‌نامه اطلاعات جمعیت‌شناسی پرستاران
شامل اطلاعات مربوط به ویژگی‌های جمعیت‌شناسی پرستاران مانند سن، جنس، ملیت، میزان تحصیلات، وضعیت تأهل، وضعیت استخدام، نوبت کاری، سمت و گذراندن دوره اخلاق بود.
پرسش‌نامه مشخصات بیمارستان
شامل میانگین ساعت کاری پرستاران در هفته، میانگین تعداد تخت به‌ازای هر پرستار در یک نوبت کاری، داشتن کارشناس تخصصی مرتبط با گزارش خطاهای پرستاری، وجود سازوکارهای انگیزشی یا تشویقی در ارتباط با گزارش خطای پرستاری، وجود سازوکارهایی جهت دسترسی آسان به گزارش خطا با کمترین زمان و رعایت اصل محرمانه بودن هنگام گزارش خطا بود.
پرسش‌نامه ارزیابی مؤلفه‌های گزارش خطاهای پرستاری
این پرسش‌نامه را پژوهشگران مطالعه حاضر براساس متون و معیارهای گزارش خطا و مؤلفه‌های مربوطه تهیه کردند [21].
به این منظور در گام اول، از طریق جست‌وجوی نظام‌مند در پایگاه‌های داده، حیطه‌ها و سؤالات قابل طرح در مورد مؤلفه‌های گزارش خطای پرستاری استخراج شد.
در گام دوم با کمک پنل متخصصین متشکل از اساتید دانشگاهی، پرستاران بالینی و پرستاران شاغل در پست‌های مدیریت پرستاری سؤالات استخراج و تجزیه‌وتحلیل شد. در این پرسش‌نامه، فرایند گزارش، تعداد و نوع خطا براساس شدت آن‌ها، کانال‌های گزارش‌دهی خطای پرستاری اعم از رسمی، غیررسمی، شفاهی، کتبی، الکترونیکی، فاصله زمانی بین رخداد خطا و گزارش آن و نیز تمایل کم یا فقدان تمایل گزارش‌دهی اختیاری خطاهای پرستاری توسط پرستاران منتخب در پژوهش مورد سنجش قرار گرفت.
پرسش‌نامه محقق‌ساخته
پرسش‌نامه دیگری که در این مطالعه به کار رفته است، پرسش‌نامه محقق‌ساخته است که شامل مؤلفه‌های گزارش خطاهای پرستاری دارای 9 بخش (مؤلفه) و 26 گویه بود که در جدول شماره 1 ارائه شده است: تمام بخش‌ها به‌جز بخش نهم ازنظر نوع روش امتیازدهی به صورت چندوضعیتی (مقیاس اسمی چندگزینه‌ای) یا 2 وضعیتی (مقیاس اسمی 2 گزینه‌ای به‌صورت بله یا خیر) بودند [1].
بخش نهم (مؤلفه نگرش و قصد پرستاران نسبت به گزارش خطاهای پرستاری) با هدف بررسی مؤثر بودن فرایند گزارش خطا، سنجش میزان اهمیت آن از دیدگاه پرستاران و چرایی و قصد پرستاران از انجام فرایند گزارش خطا، به‌صورت 4 گویه و با محاسبه امتیازات در مقیاس 3 درجه‌ای لیکرت (1= مخالفم، 2= نظری ندارم و 3= موافقم) تدوین شد [16]. در این مطالعه، گویه‌های مربوط به نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطاهای پرستاری در طیف لیکرت 3 گزینه‌ای بود که فاصله بین اعداد 1 تا 3، به 3 قسمت مساوی تقسیم و طیف مطلوبیت 0/66 لحاظ شد. به‌این‌ترتیب چنان‌چه میانگین گویه‌ها بین 1 تا 1/66 بود، وضعیت نامطلوب؛ چنان‌چه بین 1/67 تا 2/33 بود، وضعیت نسبتاً مطلوب و چنان‌چه بین 2/34 تا 3 بود، وضعیت مطلوب ارزیابی می‌شد.
روایی محتوای پرسش‌نامه به‌روش اعتبار محتوا براساس نظر 10 نفر از اعضای هیئت علمی در حوزه پرستاری و مدیریت پرستاری اصلاح و تأیید شد و میزان شاخص روایی محتوا برای کل ابزار پژوهش براساس دیدگاه اساتید 0/81 درصد محاسبه شد. برای تعیین اعتماد و پایایی ابزارها نیز از ضریب همبستگی درونی (ضریب آلفای کرونباخ) استفاده شد. 40 نفر از پرستاران واجد شرایطی که به‌صورت تصادفی انتخاب شده بودند، پرسش‌نامه‌ها را در محیط پژوهش تکمیل کردند و در ادامه از محیط اصلی پژوهش حذف شدند و بر مبنای آن ضریب آلفای کرونباخ پرسش‌نامه 0/781درصد محاسبه شد.
داده‌ها ازنظر زمانی به‌صورت گذشته‌نگر بودند و براساس اطلاعات مربوط به 1 سال گذشته از نمونه‌های پژوهش جمع‌آوری شدند. ابزار بررسی مؤلفه‌های خطا به گونه‌ای طراحی شدند که در صورت گزارش نکردن خطا توسط پرستار در طی 1 سال گذشته، مؤلفه‌های دیگر مرتبط با خطا ازجمله نوع، تعداد و شدت خطای رخ‌داده که توسط پرستار گزارش نشده است، علت گزارش نکردن خطا، نگرش و احساس پرستار نسبت به فرایند گزارش خطا، داشتن دگر افشاگری خطا، همراه با پرسش‌نامه بررسی ویژگی‌های بیمارستان و اطلاعات جمعیت‌شناسی مرتبط با خطا توسط پرستاران تکمیل شد.
پرسش‌نامه‌های مشخصات جمعیت‌شناسی پرستاران و مشخصات بیمارستان با دریافت رضایت آگاهانه به‌طور هم‌زمان همراه با پرسش‌نامه مؤلفه‌های گزارش‌دهی خطاهای پرستاری در اختیار نمونه‌های پژوهشی قرار گرفت و به آن‌ها اطمینان داده شد که اطلاعات آنان نزد پژوهشگران حفظ خواهد شد. سپس با تعیین زمان محدود و مکان مورد توافق طرفین (بین 1 تا 2 هفته) پرسش‌نامه‌ها تحویل گرفته شد.
تجزیه‌وتحلیل داده‌های خام پرسش‌نامه‌ها با استفاده از نسخه 16 نرم‌افزار SPSS انجام شد. از آمار توصیفی به‌منظور دسته‌بندی و خلاصه‌کردن یافته‌ها، ایجاد جداول، شاخص‌های گرایش به مرکز (مد، میانه و میانگین) و شاخص‌های گرایش به پراکندگی (دامنه تغییرات، واریانس و انحراف‌معیار) استفاده شد و در آمار استنباطی باتوجهبه غیرنرمال بودن داده‌ها براساس آزمون کولموگروف‌ـ‌اسمیرنوف، از آزمون مجذورکای جهت بررسی ارتباط بین متغیرهای اسمی و از آزمون من‌وینی جهت بررسی ارتباط بین متغیرهای رتبه‌ای و متغیرهای 2 وضعیتی در سطح معنا‌داری کمتر از 0/001 استفاده شد.
یافته‌ها
مطابق جدول شماره 2، از میان 340 پاسخ‌دهنده، اکثر نمونه‌ها زن، دارای 34 تا 44 سال سن و دارای مدرک کارشناسی بودند.
56/17 درصد از پرستاران دوره مباحث مرتبط با خطاهای پرستاری/ گزارش خطا را گذرانده بودند و 61/77 درصد نیز دارای سابقه مسئولیت‌های اجرایی بودند.
مطابق جدول شماره 3، 80/29 درصد طی سال گذشته تجربه خطاهای پرستاری را داشتند که 41/02 درصد مرتبط با خطاهای ثبت و گزارش بود و ازنظر شدت، 71/06 درصد از خطاها جزء موارد نزدیک به خطا بود.
احساس ترس با 66/76 درصد، احساس غالب پرستاران بعد از رخداد خطا بود و 52/05 درصد از نمونه‌های پژوهش فرایندهای مدیریتی را علت اصلی رخداد خطاهای پرستاری عنوان کرده بودند. 34/70 درصد درصورت مشاهده خطای همکاران در بخش، دگر افشاگری کرده بودند، 90/29 درصد درصورت مشاهده خطای همکاران در بخش، او را از خطای رخ‌داده آگاه کرده بودند و 20/58 درصد نیز درصورت رخداد خطا توسط آن‌ها، مانع از دگر افشاگری خطا شده بودند.
بیشتر نمونه‌ها موافق برنامه‌هایی بودند که به‌روش اختیاری جهت جلوگیری از خطا تدوین می‌شود و تمایل داشتند که به‌روش غیررسمی خطاهای خود را گزارش کنند. یک‌سوم از نمونه‌ها طی 1 سال گذشته، خود افشاگری خطا را داشتند که میزان گزارش‌دهی بخش‌های ویژه بیشتر بود و بیشتر خطاهای گزارش‌شده توسط نمونه‌های پژوهش، جزء موارد نزدیک به خطا بودند.
از میان 110 نفر از نمونه‌هایی که طی 1 سال گذشته گزارش خطاهای پرستاری را داشتند، 50/90 درصد به رعایت اصل محرمانگی در فرایند گزارش خطا اشاره کردند و 52/72 درصد انگیزه مجدد جهت گزارش خطاهای پرستاری را نداشتند. از میان گویه‌های مربوط به‌علت گزارش نکردن خطا، گویه موانع مدیریتی (مثل سرزنش‌شدن/نداشتن حمایت کافی/نداشتن بازخورد مناسب از مدیر)، بیشترین درصد را به خود اختصاص داده بود.
براساس یافته‌های پژوهش، بین خود افشاگری با نوع پرستار (حرفه‌ای، غیرحرفه‌ای)، روش گزارش خطا (رسمی، غیررسمی)، تحصیلات، گذراندن مباحث مرتبط با خطا، گروه‌های طبقه‌بندی‌شده سنی، تجربه کاری بیمارستان، تعداد تخت به‌ازای هر پرستار در هر نوبت کاری، وضعیت استخدامی و نوع بخش بیمارستان (ویژه و بستری عمومی) ارتباط معنا‌دار وجود داشت (0/001˂P).
براساس جدول شماره 4، گزارش غیررسمی خطا در میان پرستاران غیررسمی با 86 درصد بیشتر از پرستاران با استخدام رسمی بود و بیشترین روش گزارش غیررسمی خطا با 73/02 درصد در میان پرستاران با محدوده سنی 23 تا 33 سال بود.
پرستاران دارای مدرک تحصیلات تکمیلی بیشتر به‌روش رسمی خطاهای خود را گزارش کرده بودند و بقیه پرستاران با مدرک دانشگاهی پایین‌تر به‌روش غیررسمی خطاهای خود را گزارش کرده بودند. ازنظر وضعیت استخدامی، بیشترین روش گزارش رسمی خطا در میان پرستاران استخدام رسمی با 46/43 درصد بود و پرستاران طرح نیروی انسانی و شرکتی بیشتر به‌روش غیررسمی به‌ترتیب با 87/87 درصد و 77/78 درصد اقدام به خود افشاگری خطا کرده بودند. گزارش رسمی خطا در میان پرستارانی که سابقه تصدی پست‌های اجرایی و گذراندن مباحث مرتبط با خطا را داشتند با 41/98 درصد بیشتر بود. بخش‌های بستری عمومی بیشتر به‌روش غیررسمی با 77/78 درصد و بخش‌های ویژه بیشتر به‌روش رسمی با 62/10 درصد خطاهای خود را گزارش داده بودند و بین متغیرهای گفته شده و نوع روش گزارش خطا (رسمی و غیررسمی) ارتباط معنا‌دار وجود داشت (0/001˂P).
براساس جدول شماره 5، از میان گویه‌های مربوط به نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطاهای پرستاری گویه شماره 1 (گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از خطا مؤثر است) با میانگین 2/83 بیشترین و گویه شماره 2 (گزارش خطاهای پرستاری نباید تنها به‌دلیل سازوکار انگیزشی مثل تشویق مادی انجام شود.)
با میانگین 2/16 کمترین نمره را به خود اختصاص دادند و 68/2 درصد (232 نفر) از پرستاران نگرش مطلوب و مثبتی نسبت به فرایند گزارش خطا داشتند و در حالت کلی نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطا مطلوب بود.
براساس میانگین نمرات گویه‌های مربوط به نگرش پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا، 68/2 درصد (232 نفر) نگرش مطلوب و مثبتی نسبت به فرایند گزارش خطا داشتند و 85 درصد (289 نفر) درصد موافق گویه شماره 1 (گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی جهت جلوگیری از خطا مؤثر است.) بودند.
براساس جدول شماره 6، طبق نتایج آزمون من‌ویتنی، بین خود افشاگری خطا با نگرش کلی پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا و گویه شماره 2 (گزارش خطاهای پرستاری نباید تنها به‌دلیل سازوکار انگیزشی مثل تشویق مادی انجام شود) و نیز بین دگر افشاگری خطا با نگرش کلی پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا و گویه شماره 1 (گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از خطا مؤثر است) و گویه شماره 2 (گزارش خطاهای پرستاری نباید تنها به‌دلیل سازوکار انگیزشی مثل تشویق مادی انجام شود) ارتباط معنا‌دار وجود داشت (0/001˂P).
بحث
در پژوهش حاضر از میان خطاهای رخ‌داده بیشترین خطا مربوط به ثبت و گزارش خطاها بوده است. در پژوهش بزرگ‌زاده و همکاران در شهرکرد، 36 درصد از خطاها در بین سال‌های 1385 تا 1391 مربوط به مشکلات در ثبت بود [22] که می‌تواند ناشی از بار کاری فراوان و تعجیل در مستندسازی باشد [23]. در پژوهش حاضر بیشتر خطاهای رخ‌داده ازنظر شدت مربوط به موارد نزدیک به خطا و بیشتر خطاهای گزارش‌شده، موارد نزدیک به خطا بوده است. مطالعه ژانمونود و همکاران در ایالات متحده آمریکا نشان داد بیشتر خطاهای گزارش‌شده، جزء خطاهای جدی بودند و خطاهای کوچک و موارد نزدیک به خطا که بالقوه زمینه ایجاد خطا را داشتند، کمتر گزارش شده بودند [24]. باتوجهبه اینکه موارد نزدیک به خطا، بالقوه شرایط وقوع خطا را دارند [17]، بنابراین ازطریق تحلیل ریشه‌ای و یافتن مشکلات فرایندی و سیستمی در وقوع خطا، می‌توان از بالفعل شدن آن جلوگیری کرد [9]. در پژوهش حاضر ارتباط معنا‌داری بین رخداد خطا و گزارش آن با جنسیت مشاهده نشد. براساس نتایج پژوهشی که توسط شعربافچی‌زاده و همکاران در اصفهان به دست آمده بود، بین جنسیت و وقوع خطاهای دارویی ارتباط معنا‌داری وجود داشت [25] که ممکن است به این معنی باشد که در وقوع هر خطا یک فرایند دخیل است و نباید با دیدگاه فردگرایی به وقوع خطاها نگاه شود [26].
در پژوهش حاضر به نظر پرستاران فرایندهای مدیریتی بیشترین علت رخداد خطاهای پرستاری بود. در اینجا پرستاران با یک دید فرایندی به رخداد خطاها نگاه می‌کنند، یعنی یک دستگاه یا یک فرایند در رخداد خطاها مؤثر است [26]. عامل دوم مؤثر بر علت رخداد خطا در پژوهش حاضر، شرایط محیط و بیمار بود. در مطالعات لوما علی و همکاران در اردن، مهم‌ترین عامل ایجاد خطا حجم کاری بالا و مهم‌ترین عامل فردی وقوع خطا کمبود دانش و تجربه عنوان شد [27]. بنابراین نیاز است مدیران ارشد سازمانی از طریق استخدام نیرو، کمبود پرستار را در بخش‌های مختلف به‌خصوص بخش‌های ویژه جبران کنند که از این طریق شاهد بهبود کیفیت خدمات پرستاری باشیم [28]. در مطالعه بریگیتا و همکاران در اندونزی علت رخداد خطاها در 3 دسته ارتباطات ناکارآمد، عوامل مرتبط با محیط کار و عوامل انسانی بیان شد [29]. در پژوهش حاضر احساس ترس به‌دلیل از دست دادن موقعیت شغلی یا توبیخ، احساس غالب پرستاران بعد از رخداد خطا بود که می‌تواند ناشی از عدم وجود حمایت‌های مدیریتی و سرزنش توسط مدیران باشد [26]؛ اما در پژوهش یانگ و همکاران در تایوان، ملامت خویش احساس مشترک پرستاران پس از انجام خطاهای دارویی بود که می‌تواند ناشی از وجدان کاری حاکم بر جامعه پرستاری باشد [16]. پژوهش وولتسوس و همکاران نیز در یونان نشان داد بین ترس و اضطراب از وقوع خطاهای بالینی و گزارش دقیق خطا با نشانگان فرسودگی شغلی در میان کارکنان شاغل در بخش‌های ویژه ارتباط مستقیم وجود دارد [30]. بنابر مطالعات انجام‌شده، به نظر می‌رسد یک سیستم یا فرایند در رخداد خطاها مؤثر است. بنابراین مدیران باید از طریق فرهنگ عادلانه یک محیط امن و انگیزشی را برای پرستاران ایجاد کنند که بتواند نقش مؤثر در گزارش خطا و پیشگیری از رخداد آن داشته باشد [26].
در پژوهش حاضر از میان گویه‌های مرتبط با نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطا، گویه «گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از خطا مؤثر است»، بیشترین نمره را به خود اختصاص داد و نگرش کلی پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا مطلوب بود، اما یافته‌های مطالعه نشان داد با وجود نگرش مثبت پرستاران، میزان گزارش‌دهی پرستاران بسیار کم بوده و احساس غالب پرستاران بعد از رخداد خطا، ترس است. به‌این‌ترتیب ضروری است مدیران پرستاری، باتوجهبه مثبت بودن نگرش پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا و اهمیتی که گزارش خطا به‌عنوان یک شاخص راهبردی در جلوگیری از وقوع مجدد خطاها دارد، برنامه‌های کاربردی را در جهت ایجاد شرایط کاهش ترس پرستاران بعد از رخداد خطاها تدوین کنند؛ برنامه‌هایی که با فراهم کردن امکان ثبت اصولی و کامل گزارش خطاهای پرستاری، آرامش کامل پرستاران را نیز بعد از رخداد خطاها موجب شوند.
در مطالعه یانگ و همکاران در تایوان، نگرش پرستاران نسبت به گزارش خطاهای دارویی به سمت مثبت شدن پیش می‌رفت، رهبران پرستاری، نگرش مثبت‌تری نسبت به کارکنان پرستاری در برابر گزارش خطاهای پرستاری داشتند و موانع کمتر نسبت به گزارش خطاهای دارویی در برابر کارکنان پرستاری وجود داشت. میان دیدگاه همکاران، نگرش پرستاران و قصد واقعی پرستاران نسبت به گزارش خطا ارتباط معنا‌داری وجود داشت [16]. پژوهش کورهان و همکاران در ترکیه نشان داد نگرش بیشتر پرستاران نسبت به خطاهای بالینی مثبت است و نیز آگاهی بالایی نسبت به دلایل وقوع خطا و اهمیت افشاگری آن وجود دارد [31] که می‌تواند ناشی از اهمیت و مؤثر بودن فرایند گزارش خطا باشد که از طریق یادگیری سازمانی می‌توان از وقوع مجدد خطا جلوگیری کرد [26].
در پژوهش حاضر یک‌سوم از پرستاران طی 1 سال گذشته دگر افشاگری خطا را داشتند که به معنی وجود احساس تعلق و تعهد سازمانی در پرستاران بوده است که آن‌ها را مجاب به انجام دگر افشاگری خطا در جهت ارتقای مراقبتهای ارائه‌شده می‌کرد [32]. بیشتر پرستاران درصورت مشاهده خطای همکاران، آن‌ها را از خطا آگاه کرده بودند که ممکن است ناشی از وجود حس همکاری و هماهنگی، تعهد حرفه‌ای و اخلاقی در میان پرستاران نسبت به اهمیت ارائه خدمات باکیفیت و مطلوب همراه با حفظ ایمنی بیمار بوده باشد [32].
در پژوهش حاضر یک‌چهارم از پرستاران درصورتی که خطای آن‌ها توسط همکاران مشاهده شده بود، مانع از گزارش خطا توسط آن‌ها می‌شدند که می‌تواند ناشی از ترس از دست دادن موقعیت شغلی، توبیخ توسط مدیران و نداشتن حمایت‌های سازمانی و مدیریتی، طرح دعوی در دادگاه، از دست دادن اعتبار خود در بیمارستان و نیز از بین رفتن اعتماد بیمار به خدمات ارائه‌شده توسط پرستار بوده باشد [17].
در پژوهش حاضر بیشتر نمونه‌های پژوهش موافق تدوین برنامه‌های اختیاری جهت جلوگیری از وقوع خطاها، افزایش گزارش‌دهی خطا و گزارش خطا به‌روش غیررسمی بودند که ممکن است به‌دلیل ترس، جلوگیری از فهمیدن مدیران بیمارستان و مطرح نشدن رسمی آن در سطح بیمارستان بوده باشد [17]. در مطالعه شعربافچی‌زاده و همکاران در اصفهان، میزان گزارش رسمی خطا، 22 درصد و میزان گزارش غیررسمی 55/3 درصد بود و بین گزارش‌دهی غیررسمی خطا، تجربه کاری و نوبت کاری پرستاران ارتباط معنا‌داری وجود داشت [25]. در پژوهش حاضر بیشتر پرستاران جهت گزارش غیررسمی خطا ترجیح می‌دادند به‌صورت شفاهی و از طریق همکاران، اقدام به خود افشاگری خطا کنند. همان‌طورکه می‌دانیم گزارش‌دهی خطا زمانی مؤثر است و مانع از وقوع مجدد خطا می‌شود که به‌صورت رسمی مطرح شود و مورد تحلیل ریشه‌ای نظام‌مند قرار گیرد؛ بنابراین مدیران پرستاری باید با تدوین یک سیستم اینترنتی کارآمد، شرایط را جهت گزارش‌دهی آسان، بدون اتلاف وقت و به‌صورت رسمی فراهم سازند.
در پژوهش حاضر بیشتر پرستاران طی 1 سال گذشته، گزارش خطاهای پرستاری را نداشتند که مهم‌ترین علت آن موانع مدیریتی عنوان شده بود و مشابه یافته‌های پژوهش صلواتی و همکاران در اهواز است [33] که می‌تواند ناشی از عواملی مثل سرزنش شدن/ نداشتن حمایت کافی/ نداشتن بازخورد مناسب از مدیران باشد.
در پژوهش حاضر میزان گزارش‌دهی خطاهای پرستاری کمتر از تعداد رخداد خطاها بود. در مطالعات سیرز و همکاران در کانادا نیز میانگین تعداد خطاهای گزارش‌شده برابر با 29/18 بود که از حداقل 1 تا حداکثر 43 گزارش خطا در بخش‌ها متفاوت بوده است [34]؛ اما یافته‌های پژوهش نشان داد میزان گزارش‌دهی در بخش‌های ویژه بیشتر از بخش‌های بستری عمومی بوده است، زیرا در بخش‌های ویژه به‌دلیل داشتن شرایط خاص، بیمار آسیب‌پذیرتر بوده و نیازمند دقت بیشتر کارکنان است. یکی از موانع مهم گزارش خطای مؤثر در میان پرستاران مراقبتهای ویژه، حفظ اعتبار آن‌ها در بین همکاران، پزشکان، مدیران، بیماران و خانواده‌هایشان بوده است [35].
در مطالعه‌ای که توسط حاجی‌بابایی و همکاران در تهران انجام شد، علت گزارش نکردن خطاهای پرستاری، ناآگاهی و توافقات جمعی در مورد خطای کاری عنوان شده بود و 16 درصد از پرستاران نمی‌دانستند چه وقت خطا رخ داده است و 14 درصد از پرستاران نیز نمی‌دانستند که چه موقع باید خطاها را گزارش دهند [36]. در مطالعه مروری نظام‌مندی که وربنجک و همکاران انجام دادند، یافته‌های پژوهش نشان داد مهم‌ترین دلیل عدم گزارش خطا، ترس بوده است [17]. در مطالعات راتلج و همکاران در ایالات متحده آمریکا، مهم‌ترین علت عدم گزارش خطاهای پرستاری زمان‌بر بودن فرایند گزارش خطا و ترس عنوان شده بود [37].
نتیجه‌گیری
براساس نتایج پژوهش حاضر، با وجود فراوانی خطاهای رخ‌داده در طی 1 سال گذشته و وجود نگرش مطلوب و مثبت در میان پرستاران نسبت به فرایند گزارش خطا، میزان گزارش‌دهی خطاهای پرستاری بسیار پایین بوده است. براساس نتایج پژوهش، مشکلات مدیریتی، سازمانی و فرایندی علت اصلی وقوع خطاهای پرستاری است و علت اصلی گزارش نکردن خطاها، نبود حمایت در سطح بیمارستان و مدیریت از فرد خاطی، ترس از توبیخ و از دست دادن موقعیت شغلی عنوان شده بود؛ بنابراین پیشنهاد می‌شود مدیران در تمام رده‌های بیمارستانی ازطریق بهبود فرهنگ بیمارستانی در ارتباط با ایمنی بهتر، شرایط بیمارستان را بهبود دهند، موانع گزارش‌دهی خطاها را رفع و شرایط لازم را جهت گزارش بدون ترس خطا (به‌خصوص موارد نزدیک) به صورت اصولی، اخلاقی، سیستمی و رسمی مهیا سازند. همچنین ضروری است مدیران به منظور افزایش احساس تعلق پرستاران به اجرای دستورالعمل‌ها، آن‌ها را در تدوین برنامه‌ها سهیم سازند و با یک نگاه راهبردی به موضوع خطا، انجام تحلیل ریشه‌ای خطا، تهدیدات و خطاهای بیمارستانی را به فرصتی جهت یادگیری و جلوگیری از رخداد مجدد خطاهای بیشتر در آینده تبدیل کنند. به‌این‌ترتیب امید است بتوانیم شاهد بهبود ایمنی بیمار و به‌تبع بهبود کیفیت مراقبتهای پرستاری باشیم.
از محدودیت‌های پژوهش حاضر، نمونه‌گیری در شرایط شیوع بیماری کرونا، خودداری پرستاران در تکمیل پرسش‌نامه‌های دریافتی به‌دلیل مشغله کاری زیاد و امکان‌پذیر نبودن نمونه‌گیری در نوبت شب به‌دلیل وجود محدودیت‌های موجود در بیمارستان‌های منتخب بود. همچنین باتوجهبه جمع‌آوری داده‌ها به‌روش خودگزارش‌دهی، این امکان وجود داشت که خطاهای صورت‌گرفته بیش از موارد عنوان‌شده باشد؛ بنابراین جهت کاهش محدودیت‌های پژوهش، اقداماتی ازجمله مراجعه در زمان‌ها یا نوبت‌هایی که میزان حجم کاری پرستاران کاهش یافته بود و نیز انجام نمونه‌گیری از پرستاران شب، قبل از تحویل نوبت کاری صبح صورت گرفت. همچنین با توافق و کسب رضایت مشارکت‌کنندگان مبنی‌بر داشتن فرصت کافی جهت پر کردن پرسش‌نامه حتی در زمان‌های غیرکاری، اطمینان دادن به نمونه‌های پژوهش در مورد محرمانه ماندن اطلاعات آنان و صرفاً استفاده برای هدف اصلی پژوهش و در جهت بهبود کیفیت و ارتقای مراقبتهای پرستاری، تلاش در جهت جلب اعتماد مشارکت‌کنندگان به عمل آمد. به این منظور مراجعه متمادی به بیمارستان‌ها و بخش‌های مربوطه جهت به‌دست آوردن حجم نمونه، همواره مدنظر پژوهشگر بود و پیشنهاد می‌شود.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
مجوز از کمیته مشترک اخلاق سازمانی دانشکده پرستاری مامایی و توانبخشی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران با کد اخلاق دانشگاه علوم‌پزشکی تهران به شماره IR.TUMS.FNM.REC.1398,164 دریافت شد.
حامی مالی
این مقاله حاصل بخشی از پایان‌نامه کارشناسی ارشد امیر قبادی، رشته مدیریت پرستاری است که با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران انجام شد.
مشارکت نویسندگان
طراحی چارچوب مطالعه: امام‌زاده قاسمی و حاجی‌بابایی؛ تحلیل و تفسیر داده‌ها: حاج‌رجبی؛ تکمیل نسخه خطی: حاجی‌بابایی و قبادی؛ جمع‌آوری داده‌ها: قبادی؛ اصلاح نسخه خطی و پیشنهادهای نگارشی: امام‌زاده قاسمی و قبادی؛ جمع‌آوری داده‌ها: قبادی و آریاملو.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
پژوهشگران از تمام کادر اجرایی بیمارستان‌های منتخب مجتمع امام، شریعتی و سینا، به‌ویژه مترون، سوپروایزرها، سرپرستاران و همکاران پرستار دلسوز و پرتلاش بخش‌های مربوطه بیمارستان‌های منتخب دانشگاه علوم‌پزشکی تهران تقدیر و تشکر می‌کنند.
References
1.Honavar SG. To err is human, but errors can be prevented. Indian J Ophthalmol. 2019; 67(10):1517-8. [DOI:10.4103/ijo.IJO_1728_19] [PMID] [PMCID]
2.Murray M, Sundin D, Cope V. The nexus of nursing leadership and a culture of safer patient care. J Clin Nurs. 2018; 27(5-6):1287-93. [DOI:10.1111/jocn.13980] [PMID]
3.Keers RN, Williams SD, Cooke J, Ashcroft DM. Causes of medication administration errors in hospitals: a systematic review of quantitative and qualitative evidence. Drug Saf. 2013; 36(11):1045-67. [DOI:10.1007/s40264-013-0090-2] [PMID] [PMCID]
4.Rodziewicz TL, Houseman B, Hipskind JE. Medical error reduction and prevention. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023. [Link]
5.Marquis BL, Huston CJ. Leadership roles and management functions in nursing: Theory and application. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2017. [Link]
6.Spath PL. Error reduction in health care: a systems approach to improving patient safety. J Nurs Regul. 2012; 2(4):60. [DOI:10.1016/S2155-8256(15)30255-6]
7.Cloete L. Reducing medication errors in nursing practice. Cancer Nurs Pract. 2015; 14(1):29-35. [DOI:10.7748/cnp.14.1.29.e1148]
8.Najafi Ghezeljeh T, Ashghali Farahani M, Kafami Ladani F. Factors affecting nursing error communication in intensive care units: A qualitative study. Nurs Ethics. 2021; 28(1):131-44. [DOI:10.1177/0969733020952100] [PMID]
9.Allison D, Peters H. Root Cause Analysis (RCA) for the improvement of healthcare systems and patient safety. Florida: CRC Press; 2021. [DOI:10.1201/9781003188162]
10.Whittaker CF, Miklich MA, Patel RS, Fink JC. Medication safety principles and practice in CKD. Clin J Am Soc Nephrol. 2018; 13(11):1738-46. [DOI:10.2215/CJN.00580118] [PMID] [PMCID]
11.Lim CR, Zhang MW, Hussain SF, Ho RC. The consequences of whistle-blowing: An integrative review. J Patient Saf. 2021; 17(6):e497-502. [DOI:10.1097/PTS.0000000000000396] [PMID]
12.Ministry of Health and Medical Education. [Guidelines and rules (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2022. [Link]
13.Athié-Gutiérrez C, Dubón-Peniche MC. Ethical evaluation of medical errors and the patient’s safety. Cir Cir. 2020; 88(2):219-32. [DOI:10.24875/CIRU.18000625] [PMID]
14.Shaikh SK, Cohen SP. Disclosure of medical errors. Pediatr Rev. 2020; 41(1):45-7. [DOI:10.1542/pir.2018-0228] [PMID]
15.Soydemir D, Seren Intepeler S, Mert H. Barriers to medical error reporting for physicians and nurses. West J Nurs Res. 2017; 39(10):1348-63. [DOI:10.1177/0193945916671934] [PMID]
16.Yung HP, Yu S, Chu C, Hou IC, Tang FI. Nurses’ attitudes and perceived barriers to the reporting of medication administration errors. J Nurs Manag. 2016; 24(5):580-8. [DOI:10.1111/jonm.12360] [PMID]
17.Vrbnjak D, Denieffe S, O’Gorman C, Pajnkihar M. Barriers to reporting medication errors and near misses among nurses: A systematic review. Int J Nurs Stud. 2016; 63:162-78. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2016.08.019] [PMID]
18.Potter PA, Perry AG, Hall AM, Stockert PA. Fundamentals of Nursing. Maryland: Mosby Elsevier; 2017. [Link]
19.Berban AT, Snyder S, Frandsen G. Kozier & Erb's fundamentals of nursing: Concepts, process, and practice. London: Pearson; 2015. [Link]
20.Ministry of Health and Medical Education. [Laws and regulations (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2022. [Link]
21.Institute of Medicine, Committee on Quality of Health Care in America, Donaldson MS, Corrigan JM, Kohn LT. To Err is human: Building a safer health system. Washington (DC): National Academies Press; 2000. [Link]
22.Bozorgzad M, Hemati Z. [Frequency of errors in nursing and associated factors in the cases referred to the Mortality Committee in Shahrekord University of Medical Sciences during 2006-2012 (Persian)]. J Clin Nurs Midwifery. 2015; 4(2):52-8.[Link]
23.Magalhães AMMd, Kreling A, Chaves EHB, Pasin SS, Castilho BM. Medication administration-nursing workload and patient safety in clinical wards. Rev Bras Enferm. 2019; 72(1):183-9. [DOI:10.1590/0034-7167-2018-0618] [PMID]
24.Jeanmonod R, Katz B. Error reporting in the emergency department: do we do what we say we do? World J Emerg Med. 2012; 3(4):261-4. [DOI:10.5847/wjem.j.issn.1920-8642.2012.04.004] [PMID] [PMCID]
25.Sharbaafchi Zadeh N, Soori S, Rostami Z, Aghilidehkordi G. [Occurrence and reporting of nurses’ medication errors in a teaching hospital in Isfahan (Persian)]. J Health Adm. 2019; 21(74):75-86. [DOI:10.29252/jha.21.74.75]
26.Wolvaardt E. Blame does not keep patients safe. Community eye health. 2019; 32(106):36. [PMID]
27.Ali L, Saifan A, Alrimawi I, Atout M. Nurses’ perceptions toward factors that cause medication errors in Jordan: A qualitative study. Perspect Psychiatr Care. 2021; 57(3):1417-24. [DOI:10.1111/ppc.12707] [PMID]
28.Ghafoor Y, Yaqoob M, Bilal M, Ghafoor M. Impact of nurse shortage on patient care. Saudi J Nurs Health Care. 2021; 4(4):114-9. [DOI:10.36348/sjnhc.2021.v04i04.003]
29.Brigitta IR, Dhamanti I. Literature review: Cause factor analysis and an effort to prevent Medication Administration Error (MAE) at Hospital. Unnes j public health. 2020; 9(2):98-107. [DOI:10.15294/ujph.v9i2.36470]
30.Voultsos P, Koungali M, Psaroulis K, Boutou AK. Burnout syndrome and its association with anxiety and fear of medical errors among intensive care unit physicians: A cross-sectional study. Anaesth Intensive Care. 2020; 48(2):134-42. [DOI:10.1177/0310057X20902780] [PMID]
31.Korhan EA, Dilemek H, Mercan S, Yilmaz DU. Determination of attitudes of nurses in medical errors and related factors. Int J Caring Sci. 2017; 10(2):794-801. [Link]
32.Liao C, Qin Y, He Y, Guo Y. The nurse-nurse collaboration behavior scale: Development and psychometric testing. Int J Nurs Sci. 2015; 2(4):334-9. [DOI:10.1016/j.ijnss.2015.10.005]
33.Salavati S, Hatamvand F, Tabesh H, Salehi Nasab M. [Nurses’ perspectives on causes of medication errors and non-reporting at ED (Persian)]. Iran J Nurs. 2013; 25(79):72-83. [Link]
34.Sears K, O’Brien-Pallas L, Stevens B, Murphy GT. The relationship between nursing experience and education and the occurrence of reported pediatric medication administration errors. J Pediatr Nurs. 2016; 31(4):e283-90. [DOI:10.1016/j.pedn.2016.01.003] [PMID]
35.Peyrovi H, Nikbakht Nasrabadi A, Valiee S. Exploration of the barriers of reporting nursing errors in intensive care units: A qualitative study. J Intensive Care Soc. 2016; 17(3):215-21. [DOI:10.1177/1751143716638370] [PMID] [PMCID]
36.Hajibabaee F, Joolaee S, Peyravi H, Alijany-Renany H, Bahrani N, Haghani H. Medication error reporting in Tehran: A survey. J Nurs Manag. 2014; 22(3):304-10. [DOI:10.1111/jonm.12226] [PMID]
2.Murray M, Sundin D, Cope V. The nexus of nursing leadership and a culture of safer patient care. J Clin Nurs. 2018; 27(5-6):1287-93. [DOI:10.1111/jocn.13980] [PMID]
3.Keers RN, Williams SD, Cooke J, Ashcroft DM. Causes of medication administration errors in hospitals: a systematic review of quantitative and qualitative evidence. Drug Saf. 2013; 36(11):1045-67. [DOI:10.1007/s40264-013-0090-2] [PMID] [PMCID]
4.Rodziewicz TL, Houseman B, Hipskind JE. Medical error reduction and prevention. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023. [Link]
5.Marquis BL, Huston CJ. Leadership roles and management functions in nursing: Theory and application. Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins; 2017. [Link]
6.Spath PL. Error reduction in health care: a systems approach to improving patient safety. J Nurs Regul. 2012; 2(4):60. [DOI:10.1016/S2155-8256(15)30255-6]
7.Cloete L. Reducing medication errors in nursing practice. Cancer Nurs Pract. 2015; 14(1):29-35. [DOI:10.7748/cnp.14.1.29.e1148]
8.Najafi Ghezeljeh T, Ashghali Farahani M, Kafami Ladani F. Factors affecting nursing error communication in intensive care units: A qualitative study. Nurs Ethics. 2021; 28(1):131-44. [DOI:10.1177/0969733020952100] [PMID]
9.Allison D, Peters H. Root Cause Analysis (RCA) for the improvement of healthcare systems and patient safety. Florida: CRC Press; 2021. [DOI:10.1201/9781003188162]
10.Whittaker CF, Miklich MA, Patel RS, Fink JC. Medication safety principles and practice in CKD. Clin J Am Soc Nephrol. 2018; 13(11):1738-46. [DOI:10.2215/CJN.00580118] [PMID] [PMCID]
11.Lim CR, Zhang MW, Hussain SF, Ho RC. The consequences of whistle-blowing: An integrative review. J Patient Saf. 2021; 17(6):e497-502. [DOI:10.1097/PTS.0000000000000396] [PMID]
12.Ministry of Health and Medical Education. [Guidelines and rules (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2022. [Link]
13.Athié-Gutiérrez C, Dubón-Peniche MC. Ethical evaluation of medical errors and the patient’s safety. Cir Cir. 2020; 88(2):219-32. [DOI:10.24875/CIRU.18000625] [PMID]
14.Shaikh SK, Cohen SP. Disclosure of medical errors. Pediatr Rev. 2020; 41(1):45-7. [DOI:10.1542/pir.2018-0228] [PMID]
15.Soydemir D, Seren Intepeler S, Mert H. Barriers to medical error reporting for physicians and nurses. West J Nurs Res. 2017; 39(10):1348-63. [DOI:10.1177/0193945916671934] [PMID]
16.Yung HP, Yu S, Chu C, Hou IC, Tang FI. Nurses’ attitudes and perceived barriers to the reporting of medication administration errors. J Nurs Manag. 2016; 24(5):580-8. [DOI:10.1111/jonm.12360] [PMID]
17.Vrbnjak D, Denieffe S, O’Gorman C, Pajnkihar M. Barriers to reporting medication errors and near misses among nurses: A systematic review. Int J Nurs Stud. 2016; 63:162-78. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2016.08.019] [PMID]
18.Potter PA, Perry AG, Hall AM, Stockert PA. Fundamentals of Nursing. Maryland: Mosby Elsevier; 2017. [Link]
19.Berban AT, Snyder S, Frandsen G. Kozier & Erb's fundamentals of nursing: Concepts, process, and practice. London: Pearson; 2015. [Link]
20.Ministry of Health and Medical Education. [Laws and regulations (Persian)]. Tehran: Ministry of Health and Medical Education; 2022. [Link]
21.Institute of Medicine, Committee on Quality of Health Care in America, Donaldson MS, Corrigan JM, Kohn LT. To Err is human: Building a safer health system. Washington (DC): National Academies Press; 2000. [Link]
22.Bozorgzad M, Hemati Z. [Frequency of errors in nursing and associated factors in the cases referred to the Mortality Committee in Shahrekord University of Medical Sciences during 2006-2012 (Persian)]. J Clin Nurs Midwifery. 2015; 4(2):52-8.[Link]
23.Magalhães AMMd, Kreling A, Chaves EHB, Pasin SS, Castilho BM. Medication administration-nursing workload and patient safety in clinical wards. Rev Bras Enferm. 2019; 72(1):183-9. [DOI:10.1590/0034-7167-2018-0618] [PMID]
24.Jeanmonod R, Katz B. Error reporting in the emergency department: do we do what we say we do? World J Emerg Med. 2012; 3(4):261-4. [DOI:10.5847/wjem.j.issn.1920-8642.2012.04.004] [PMID] [PMCID]
25.Sharbaafchi Zadeh N, Soori S, Rostami Z, Aghilidehkordi G. [Occurrence and reporting of nurses’ medication errors in a teaching hospital in Isfahan (Persian)]. J Health Adm. 2019; 21(74):75-86. [DOI:10.29252/jha.21.74.75]
26.Wolvaardt E. Blame does not keep patients safe. Community eye health. 2019; 32(106):36. [PMID]
27.Ali L, Saifan A, Alrimawi I, Atout M. Nurses’ perceptions toward factors that cause medication errors in Jordan: A qualitative study. Perspect Psychiatr Care. 2021; 57(3):1417-24. [DOI:10.1111/ppc.12707] [PMID]
28.Ghafoor Y, Yaqoob M, Bilal M, Ghafoor M. Impact of nurse shortage on patient care. Saudi J Nurs Health Care. 2021; 4(4):114-9. [DOI:10.36348/sjnhc.2021.v04i04.003]
29.Brigitta IR, Dhamanti I. Literature review: Cause factor analysis and an effort to prevent Medication Administration Error (MAE) at Hospital. Unnes j public health. 2020; 9(2):98-107. [DOI:10.15294/ujph.v9i2.36470]
30.Voultsos P, Koungali M, Psaroulis K, Boutou AK. Burnout syndrome and its association with anxiety and fear of medical errors among intensive care unit physicians: A cross-sectional study. Anaesth Intensive Care. 2020; 48(2):134-42. [DOI:10.1177/0310057X20902780] [PMID]
31.Korhan EA, Dilemek H, Mercan S, Yilmaz DU. Determination of attitudes of nurses in medical errors and related factors. Int J Caring Sci. 2017; 10(2):794-801. [Link]
32.Liao C, Qin Y, He Y, Guo Y. The nurse-nurse collaboration behavior scale: Development and psychometric testing. Int J Nurs Sci. 2015; 2(4):334-9. [DOI:10.1016/j.ijnss.2015.10.005]
33.Salavati S, Hatamvand F, Tabesh H, Salehi Nasab M. [Nurses’ perspectives on causes of medication errors and non-reporting at ED (Persian)]. Iran J Nurs. 2013; 25(79):72-83. [Link]
34.Sears K, O’Brien-Pallas L, Stevens B, Murphy GT. The relationship between nursing experience and education and the occurrence of reported pediatric medication administration errors. J Pediatr Nurs. 2016; 31(4):e283-90. [DOI:10.1016/j.pedn.2016.01.003] [PMID]
35.Peyrovi H, Nikbakht Nasrabadi A, Valiee S. Exploration of the barriers of reporting nursing errors in intensive care units: A qualitative study. J Intensive Care Soc. 2016; 17(3):215-21. [DOI:10.1177/1751143716638370] [PMID] [PMCID]
36.Hajibabaee F, Joolaee S, Peyravi H, Alijany-Renany H, Bahrani N, Haghani H. Medication error reporting in Tehran: A survey. J Nurs Manag. 2014; 22(3):304-10. [DOI:10.1111/jonm.12226] [PMID]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
