جلد 35، شماره 136 - ( تیر 1401 )
جلد 35 شماره 136 صفحات 217-202 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mirahmadian M, Maadi Esfahan M, Haghani S, Ranjbar F. Effect of Problem-solving Skills Training on Domestic Violence in Infertile Women: A Quasi-experimental Study. IJN 2022; 35 (136) :202-217
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3486-fa.html
URL: http://ijn.iums.ac.ir/article-1-3486-fa.html
میراحمدیان محبوبه، معادی مریم، حقانی شیما، رنجبر فهیمه. تأثیرآموزش مهارت حل مسئله بر مواجهه زنان نابارور با خشونت خانگی: یک مطالعه نیمه‌تجربی. نشریه پرستاری ایران. 1401; 35 (136) :202-217
محبوبه میراحمدیان1 
، مریم معادی2 ، شیما حقانی3 ، فهیمه رنجبر 4
، مریم معادی2 ، شیما حقانی3 ، فهیمه رنجبر 4
1- دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران، ایران.
2- گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
3- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
4- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران. ،ranjbar.f@iums.ac.ir
2- گروه مشاوره، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.
3- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران.
4- مرکز تحقیقات مراقبتهای پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی ایران، تهران، ایران. ،
متن کامل [PDF 5869 kb]
(551 دریافت)
| چکیده (HTML) (1678 مشاهده)
.jpg)
References
متن کامل: (700 مشاهده)
مقدمه
ناباروری با مسائلی نظیر خشونت، پرخاشگری، خشم، طلاق، انزوا و ناامیدی همراه است [1] و برای بسیاری از زوج‌ها، بحرانی بزرگ و پرتنش تلقی می‌گردد [2, 3]. در ایران شیوع ناباروری 7/88 درصد، ناباروری اولیه 3/09 درصد و ناباروری ثانویه 2/18 درصد گزارش شده است [4]. رابطه مستقیمی بین ناباروری و مواجهه با خشونت خانگی وجود دارد [5]. شیوع مواجهه با خشونت خانگی در جهان متفاوت بوده، چنان‌که در زیمباوه 42/7 درصد [6]، در بنگلادش 57/5 درصد [7] و در هند 35 درصد [8] گزارش شده است. در ایران نیز، در مطالعه حاج نصیری و همکاران شیوع مواجهه با خشونت عاطفی 59درصد، خشنونت جسمی 45 درصد و خشونت جنسی32 درصد گزارش شده است [9]. در مطالعه نقی‌زاده و همکاران نیز بیش از یک‌سوم زنان باردار (35/2 درصد) سابقه مواجهه با خشونت خانگی را گزارش کرده‌اند [10]. از طرف دیگر، به نظر می‌رسد مواجهه با خشونت خانگی در زنان نابارور بیش از زنان باردار باشد. یافته‌های مطالعه رهنوردی و همکاران نشان داد میزان مواجهه با خشونت جنسی در زنان نابارور 60 درصد و در زنان بارور، 35/5 درصد بوده است که به‌طور معناداری در گروه نابارور بیشتر است [11].
خشونت در قبال زنان یک مسئله حقوق بشری و سلامت عمومی در جوامع محسوب می‌شود [12] و می‌تواند منجر به تروما، آسیب‌های جسمی و روحی متعدد و در برخی موارد مرگ شود [13]. افسردگی، حساسیت روانی، اختلالات اضطراب پس از حادثه و اضطراب بخشی از آسیب‌های روانی واردشده بر زنان در مواجهه با خشونت هستند [14]. روش‌های متعددی ازجمله مداخلات آموزشی جهت حل معضلات زنان نابارور مورد استفاده قرار گرفته است که می‌تواند مهارت‌های زوجین را ارتقا دهد [15]. مهارت حل مسئله به‌عنوان زیرمجموعه مهارت‌های زندگی در نظر گرفته شده [16] و ازآن‌جاکه آموزش آن عوارض سوء ندارد، توصیه شده است [17].
استفاده از مداخله آموزش مهارت حل مسئله درزمینه کاهش، مهار یا مقابله با خشونت خانگی در زنان باردار در پژوهش‌های متعددی نظیر تقی‌زاده و همکاران [18]، دین‌محمدی و همکاران [19] و علمشاهی و همکاران [20] انجام شده است. بااین‌حال، اثربخشی این مداخله در ابعاد مختلف خشونت خانگی یکسان نبوده است. در پژوهش تقی‌زاده و همکاران، مهارت حل مسئله با کاهش مواجهه با خشونت جسمی و روانی همراه بوده است، اما در مواجهه با خشونت جنسی کاهش معناداری مشاهده نشد [18]. در پژوهش باباحیدریان و همکاران نیز مهارت حل مسئله درزمینه مواجهه با خشونت روانی اثربخش نبوده است [21]. باوجود اثربخش نبودن مداخله مهارت حل مسئله در برخی ابعاد، این مهارت جهت کنترل و کاهش مواجهه با خشونت خانگی در زنان باردار کشورهای با درآمد متوسط و کم می‌تواند اثرگذار باشد [22]. خوری و همکاران نشان دادند میزان اضطراب در زنان نابارور یک روز پس از انجام مداخله آموزش مهارت حل مسئله و 9 هفته پس از آن، به‌صورت معناداری کاهش یافته است [23]. ازآن‌جاکه زوج‌های نابارور در رابطه زناشویی خود با یک‌سری از مشکلات مواجه می‌شوند، مهارت حل مسئله و شیوه رویارویی با مشکلات برای اجتناب از مواجهه با خشونت خانگی امری ضروری به نظر می‌رسد [24] و انجام پژوهش بیشتر درزمینه اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله در مواجهه زنان نابارور با خشونت خانگی ضرورت دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر آموزش مهارت حل مسئله در میزان مواجهه زنان نابارور ایرانی با خشونت خانگی انجام شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل بود که در سال 1400 و در کلینیک ناباروری بیمارستان شهید اکبرآبادی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران انجام شد. جامعه پژوهش تمامی زنان نابارور ایرانی دارای تجربه خشونت خانگی بودند. برای تعیین حداقل حجم نمونه لازم در سطح اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد و با فرض اینکه تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر مواجهه با خشونت خانگی علیه زنان نابارور در بعد جسمی در زنان گروه آزمایش نسبت به کنترل به اندازه 7 واحد باشد تا ازنظر آماری معنادار تلقی شود، پس از مقدارگذاری در فرمول نمونه‌گیری، حداقل حجم نمونه در هر 2 گروه 34 نفر محاسبه شد که با احتساب 15 درصد ریزش 40 نفر در هر گروه و در مجموع 80 زن نابارور در نظر گرفته شد. انحراف‌معیارهای برآوردشده از پژوهش تیواری و همکاران استخراج شد [25]. ازآنجایی‌که انحراف‌معیار گزارش شده در بعد جسمی در مقاله مذکور بالاتر از سایر ابعاد بود. بنابراین از این متغیر برای تعیین حجم نمونه استفاده شد.
جهت ورود نمونه‌ها به پژوهش، معیارهای ورود شامل تأیید مواجهه با خشونت، ناباروری اولیه یا ثانویه با علت زنانه (موارد ناباروری ثانویه که فرزند زنده نداشته باشد)، نداشتن فرزند یا فرزندخوانده، ملیت ایرانی، داشتن حداقل تحصیلات دیپلم، مبتلا نبودن به بیماری‌های مزمن جسمانی یا اختلالات روانی، سن 18 تا 45 سال، فقدان رخداد حادثه ناگوار در 6 ماه گذشته و گذشت یک‌سال از زمان تشخیص ناباروری در نظر گرفته شد و معیارهای خروج از پژوهش نیز باردار شدن در حین مطالعه، شرکت نکردن در بیش از 1 جلسه و رخداد حوادث تنش‌زا تعریف شد. پس از ثبت‌نام نمونه‌های دردسترس، آن‌ها با روش تخصیص تصادفی به‌شیوه بلوک‌بندی تصادفی به 2 گروه آزمایش و کنترل با تعداد 40 نفر تقسیم‌بندی شدند. بدین‌ترتیب که حرف A برای گروه آزمایش و حرف B برای گروه کنترل در نظر گرفته شد. سپس کلیه ترکیبات جایگشتی را که 6 ترکیب مختلف می‌باشد بر روی 6 کارت نوشته و سپس از بین ارقام 1 تا 6 ، یک رقم به تصادف انتخاب شد.
مداخله به‌صورت برگزاری 4 جلسه 2 ساعته آموزش مهارت حل مسئله براساس روش دزوریلا و گلدفرید بود که در پژوهش‌های ایرانی متعددی مورد استفاده قرار گرفته است [26، 27] که هر هفته در فضای اینترنتی اسکای روم برگزار شد (یک ماه آموزش) و نمونه‌ها پس از گذشت 2 ماه از پایان آموزش مجدداً پیگیری شدند. این مداخله پیش از این، در پژوهش زارع و همکاران در میان زنان نابارور اجرا شده بود [28]. در پژوهش حاضر به زنان نابارور دارای مواجهه با خشونت خانگی آموزش داده شد. به‌دلیل شرایط ویژه همه‌گیری کرونا و ممنوعیت تجمع، امکان آموزش حضوری فراهم نبود. 40 نفر گروه آزمایش، در 5 گروه با تعداد 8 نفر تقسیم‌بندی شدند و هر گروه در یک روز خاص در هفته، آموزش دیدند. آموزش‌دهنده مفاد آموزشی را از طریق فضای مجازی و در محیط اسکای روم در اختیار افراد گروه آزمایش آموزش داد و پرسش و پاسخ و کسب نظرات افراد در این محیط انجام شد. گروه کنترل آموزش دریافت نکردند و تنها قبل و 2 ماه پس از پایان آموزش، مواجهه آن‌ها با خشونت خانگی سنجیده شد. برنامه مداخله در جدول شماره 1 ارائه شده است.
.jpg)
4 نفر از زنان نابارور گروه آزمایش به‌دلیل عدم دسترسی به آن‌ها برای پیگیری از پژوهش خارج شدند. فرایند انجام پژوهش در تصویر شماره 1 آورده شده است.
ناباروری با مسائلی نظیر خشونت، پرخاشگری، خشم، طلاق، انزوا و ناامیدی همراه است [1] و برای بسیاری از زوج‌ها، بحرانی بزرگ و پرتنش تلقی می‌گردد [2, 3]. در ایران شیوع ناباروری 7/88 درصد، ناباروری اولیه 3/09 درصد و ناباروری ثانویه 2/18 درصد گزارش شده است [4]. رابطه مستقیمی بین ناباروری و مواجهه با خشونت خانگی وجود دارد [5]. شیوع مواجهه با خشونت خانگی در جهان متفاوت بوده، چنان‌که در زیمباوه 42/7 درصد [6]، در بنگلادش 57/5 درصد [7] و در هند 35 درصد [8] گزارش شده است. در ایران نیز، در مطالعه حاج نصیری و همکاران شیوع مواجهه با خشونت عاطفی 59درصد، خشنونت جسمی 45 درصد و خشونت جنسی32 درصد گزارش شده است [9]. در مطالعه نقی‌زاده و همکاران نیز بیش از یک‌سوم زنان باردار (35/2 درصد) سابقه مواجهه با خشونت خانگی را گزارش کرده‌اند [10]. از طرف دیگر، به نظر می‌رسد مواجهه با خشونت خانگی در زنان نابارور بیش از زنان باردار باشد. یافته‌های مطالعه رهنوردی و همکاران نشان داد میزان مواجهه با خشونت جنسی در زنان نابارور 60 درصد و در زنان بارور، 35/5 درصد بوده است که به‌طور معناداری در گروه نابارور بیشتر است [11].
خشونت در قبال زنان یک مسئله حقوق بشری و سلامت عمومی در جوامع محسوب می‌شود [12] و می‌تواند منجر به تروما، آسیب‌های جسمی و روحی متعدد و در برخی موارد مرگ شود [13]. افسردگی، حساسیت روانی، اختلالات اضطراب پس از حادثه و اضطراب بخشی از آسیب‌های روانی واردشده بر زنان در مواجهه با خشونت هستند [14]. روش‌های متعددی ازجمله مداخلات آموزشی جهت حل معضلات زنان نابارور مورد استفاده قرار گرفته است که می‌تواند مهارت‌های زوجین را ارتقا دهد [15]. مهارت حل مسئله به‌عنوان زیرمجموعه مهارت‌های زندگی در نظر گرفته شده [16] و ازآن‌جاکه آموزش آن عوارض سوء ندارد، توصیه شده است [17].
استفاده از مداخله آموزش مهارت حل مسئله درزمینه کاهش، مهار یا مقابله با خشونت خانگی در زنان باردار در پژوهش‌های متعددی نظیر تقی‌زاده و همکاران [18]، دین‌محمدی و همکاران [19] و علمشاهی و همکاران [20] انجام شده است. بااین‌حال، اثربخشی این مداخله در ابعاد مختلف خشونت خانگی یکسان نبوده است. در پژوهش تقی‌زاده و همکاران، مهارت حل مسئله با کاهش مواجهه با خشونت جسمی و روانی همراه بوده است، اما در مواجهه با خشونت جنسی کاهش معناداری مشاهده نشد [18]. در پژوهش باباحیدریان و همکاران نیز مهارت حل مسئله درزمینه مواجهه با خشونت روانی اثربخش نبوده است [21]. باوجود اثربخش نبودن مداخله مهارت حل مسئله در برخی ابعاد، این مهارت جهت کنترل و کاهش مواجهه با خشونت خانگی در زنان باردار کشورهای با درآمد متوسط و کم می‌تواند اثرگذار باشد [22]. خوری و همکاران نشان دادند میزان اضطراب در زنان نابارور یک روز پس از انجام مداخله آموزش مهارت حل مسئله و 9 هفته پس از آن، به‌صورت معناداری کاهش یافته است [23]. ازآن‌جاکه زوج‌های نابارور در رابطه زناشویی خود با یک‌سری از مشکلات مواجه می‌شوند، مهارت حل مسئله و شیوه رویارویی با مشکلات برای اجتناب از مواجهه با خشونت خانگی امری ضروری به نظر می‌رسد [24] و انجام پژوهش بیشتر درزمینه اثربخشی آموزش مهارت حل مسئله در مواجهه زنان نابارور با خشونت خانگی ضرورت دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین تأثیر آموزش مهارت حل مسئله در میزان مواجهه زنان نابارور ایرانی با خشونت خانگی انجام شد.
روش بررسی
پژوهش حاضر یک مطالعه نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون و گروه کنترل بود که در سال 1400 و در کلینیک ناباروری بیمارستان شهید اکبرآبادی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران انجام شد. جامعه پژوهش تمامی زنان نابارور ایرانی دارای تجربه خشونت خانگی بودند. برای تعیین حداقل حجم نمونه لازم در سطح اطمینان 95 درصد و توان آزمون 80 درصد و با فرض اینکه تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر مواجهه با خشونت خانگی علیه زنان نابارور در بعد جسمی در زنان گروه آزمایش نسبت به کنترل به اندازه 7 واحد باشد تا ازنظر آماری معنادار تلقی شود، پس از مقدارگذاری در فرمول نمونه‌گیری، حداقل حجم نمونه در هر 2 گروه 34 نفر محاسبه شد که با احتساب 15 درصد ریزش 40 نفر در هر گروه و در مجموع 80 زن نابارور در نظر گرفته شد. انحراف‌معیارهای برآوردشده از پژوهش تیواری و همکاران استخراج شد [25]. ازآنجایی‌که انحراف‌معیار گزارش شده در بعد جسمی در مقاله مذکور بالاتر از سایر ابعاد بود. بنابراین از این متغیر برای تعیین حجم نمونه استفاده شد.
جهت ورود نمونه‌ها به پژوهش، معیارهای ورود شامل تأیید مواجهه با خشونت، ناباروری اولیه یا ثانویه با علت زنانه (موارد ناباروری ثانویه که فرزند زنده نداشته باشد)، نداشتن فرزند یا فرزندخوانده، ملیت ایرانی، داشتن حداقل تحصیلات دیپلم، مبتلا نبودن به بیماری‌های مزمن جسمانی یا اختلالات روانی، سن 18 تا 45 سال، فقدان رخداد حادثه ناگوار در 6 ماه گذشته و گذشت یک‌سال از زمان تشخیص ناباروری در نظر گرفته شد و معیارهای خروج از پژوهش نیز باردار شدن در حین مطالعه، شرکت نکردن در بیش از 1 جلسه و رخداد حوادث تنش‌زا تعریف شد. پس از ثبت‌نام نمونه‌های دردسترس، آن‌ها با روش تخصیص تصادفی به‌شیوه بلوک‌بندی تصادفی به 2 گروه آزمایش و کنترل با تعداد 40 نفر تقسیم‌بندی شدند. بدین‌ترتیب که حرف A برای گروه آزمایش و حرف B برای گروه کنترل در نظر گرفته شد. سپس کلیه ترکیبات جایگشتی را که 6 ترکیب مختلف می‌باشد بر روی 6 کارت نوشته و سپس از بین ارقام 1 تا 6 ، یک رقم به تصادف انتخاب شد.
مداخله به‌صورت برگزاری 4 جلسه 2 ساعته آموزش مهارت حل مسئله براساس روش دزوریلا و گلدفرید بود که در پژوهش‌های ایرانی متعددی مورد استفاده قرار گرفته است [26، 27] که هر هفته در فضای اینترنتی اسکای روم برگزار شد (یک ماه آموزش) و نمونه‌ها پس از گذشت 2 ماه از پایان آموزش مجدداً پیگیری شدند. این مداخله پیش از این، در پژوهش زارع و همکاران در میان زنان نابارور اجرا شده بود [28]. در پژوهش حاضر به زنان نابارور دارای مواجهه با خشونت خانگی آموزش داده شد. به‌دلیل شرایط ویژه همه‌گیری کرونا و ممنوعیت تجمع، امکان آموزش حضوری فراهم نبود. 40 نفر گروه آزمایش، در 5 گروه با تعداد 8 نفر تقسیم‌بندی شدند و هر گروه در یک روز خاص در هفته، آموزش دیدند. آموزش‌دهنده مفاد آموزشی را از طریق فضای مجازی و در محیط اسکای روم در اختیار افراد گروه آزمایش آموزش داد و پرسش و پاسخ و کسب نظرات افراد در این محیط انجام شد. گروه کنترل آموزش دریافت نکردند و تنها قبل و 2 ماه پس از پایان آموزش، مواجهه آن‌ها با خشونت خانگی سنجیده شد. برنامه مداخله در جدول شماره 1 ارائه شده است.
4 نفر از زنان نابارور گروه آزمایش به‌دلیل عدم دسترسی به آن‌ها برای پیگیری از پژوهش خارج شدند. فرایند انجام پژوهش در تصویر شماره 1 آورده شده است.
جهت سنجش پیامدهای پژوهش از پرسش‌نامه 3 قسمتی شامل ویژگی‌های جمعیت‌شناختی (سن، تحصیلات، شغل، طول مدت زندگی با همسر و وضعیت درآمد خانوار)، مشخصات مامایی (تعداد بارداری، تعداد سقط، فرزند مرده، تحریک تخمک‌گذاری با دارو، آی‌یو‌آی، آی‌وی‌اف و سابقه اقدام درمانی ناموفق) و پرسش‌نامه سنجش خشونت خانگی (پرسش‌نامه مقیاس تجدیدنظریافته تاکتیک‌های حل تعارض) استفاده شد. اشتراوس پرسش‌نامه مقیاس تجدیدنظریافته تاکتیک‌های حل تعارض را طراحی کرده است. این پرسش‌نامه دارای 36 سؤال و شامل حیطه‌های خشونت جسمی (12 سؤال)، خشونت روانی (8 سؤال) و خشونت جنسی (4 سؤال) به همراه بخش‌های مربوط به خشونت منجر به آسیب و صدمه ناشی از خشونت جسمی (6 سؤال) و مقیاس مذاکره و توافق و عدم توافق زوجین در حل تعارضات (6 سؤال) می‌باشد.
در پژوهش حاضر، حیطه‌های خشونت جسمی، روانی و جنسی گزارش شد، زیرا 2 حیطه مقیاس مذاکره و صدمه ناشی از خشونت، نشان‌دهنده وجود خشونت نیستند و در نمره‌دهی احتساب نمی‌شوند. مقیاس پرسش‌نامه، لیکرت 8 گزینه‌ای از صفر تا 7 بود که اعداد صفر و 7 نشان‌دهنده عدم خشونت بود. نمره کدگذاری برای ارزیابی تکرار خشونت به این صورت است که برای پاسخ‌های صفر، 1 و 2 بار به‌ترتیب نمرات صفر، 1 و 2 و برای پاسخ 3-5 بار نمره 3 و برای پاسخ 6-10 بار نمره 4 و به همین ترتیب برای پاسخ 11-20 بار نمره 5، برای پاسخ بیش از 20 بار نمره 6 و برای خشونت قبل از سال گذشته اما نه در طول سال گذشته، عدد 7 در نظر گرفته شد. برای ارزیابی و نمره‌دهی سؤالات، عدد صفر و 7 به‌عنوان عدم خشونت و با نمره صفر مشخص می‌شود. سایر اعداد به‌عنوان وجود خشونت در نظر گرفته می‌شود. وجود حداقل یک پاسخ بین 1 تا 6 نشان‌دهنده وجود خشونت است. دراتنها نمرات باهم جمع می‌شوند. در هر حیطه گویه‌های مربوط به همان حیطه باهم جمع می‌شوند و هر حیطه به‌صورت مستقل محاسبه می‌شود و هر عددی از نمرات به‌جزء صفر، نشان‌دهنده وجود خشونت بوده و عدد بالاتر نشان‌دهنده خشونت بیشتر است [29].
پایایی پرسش‌نامه براساس مطالعات خارجی بین 0/79 تا 0/97 درصد گزارش شده است [30، 31]. در پژوهش حاضر از نسخه فارسی پرسش‌نامه که در پژوهش‌های پیشین مورد استفاده قرار گرفته بود، استفاده شد [32]. روایی پرسش‌نامه در مطالعه حاضر ازطریق روایی محتوا و براساس دیدگاه 5 نفر از اساتید دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و خدمات درمانی ایران در حوزه مامایی، پرستاری و روانشناسی انجام شد. پایایی پرسش‌نامه نیز توسط ضریب آلفای کرونباخ در مقیاس مذاکره (0/794 درصد)، حیطه جسمی (0/845 درصد)، حیطه روانی (0/756 درصد)، حیطه جنسی (0/766 درصد) و حیطه صدمه ناشی از خشونت (0/753 درصد) تأیید شد.
این پژوهش با کسب اجازه از دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی ایران و معاونت پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی ایران، دریافت موافقت کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران و همچنین دریافت معرفی‌نامه کتبی و ارائه آن به ریاست بیمارستان اکبرآبادی انجام شد. پیش از شروع کار شرکت‌کنندگان از موضوع، اهداف و روش اجرای مطالعه مطلع شدند و توضیح داده شد که شرکت در مطالعه کاملاً اختیاری بوده و از شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه کتبی نیز دریافت شد. از اطلاعات خصوصی و شخصی پاسخگویان محافظت شد.
تجزیهوتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 در 2 بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی انجام شد. در بخش آمار توصیفی از میانگین، انحراف‌معیار، فراوانی و درصد فراوانی استفاده شد. از 40 نفر گروه آزمایش و کنترل، درنهایت تا مرحله پیگیری نهایی، 38 نفر در گروه کنترل و 34 نفر در گروه آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. در بخش آمار استنباطی از آزمون‌های کای‌دو، تست دقیق فیشر، تی تست، من ویتنی و آزمون ویلکاکسون استفاده شد. به‌دلیل عدم برقراری پیش‌فرض آزمون‌های پارامتریک، از آزمون‌های ناپارامتریک معادل آن‌ها استفاده شد.
یافتهها
میانگین سنی زنان در گروه کنترل و آزمایش به‌ترتیب برابر با 6/13±32/6 و 4/04±33/94 سال و مدت‌زمان زندگی مشترک با همسر در 2 گروه به‌ترتیب برابر با 4/43±7/35 و 4/8±6/97 سال بود. بیشتر افراد مورد پژوهش در گروه کنترل و آزمایش دارای تحصیلات دیپلم، خانه‌دار و با وضعیت درآمد خانوار متوسط بودند. توزیع فراوانی مشخصات مامایی زنان نابارور مورد بررسی در گروه آزمایش و کنترل در جدول شماره 2 ارائه شده است.
نتایج نشان داد 2 گروه آزمایش و کنترل ازنظر مشخصات جمعیت‌شناختی و مامایی اختلاف معنادار آماری نداشتند. یافته‌های جدول شماره 3 نشان داد در گروه کنترل قبل از آموزش 60/5 درصد و بعد از مداخله 84/2 درصد از زنان و در گروه آزمایش قبل از آموزش 55/9 درصد و بعد از آن 79/4 درصد از زنان با خشونت روانی مواجهه داشتند.
.jpg)
نتایج آزمون من ویتنی نشان داد قبل (0/774=P) و بعد از آموزش مهارت حل مسئله (0/973=P)، 2 گروه ازنظر مواجهه با خشونت روانی اختلاف معنادار آماری نداشتند. بدین معنی که آموزش مهارت حل مسئله، تأثیر معناداری بر مواجهه با خشونت روانی نداشت. نتایج آزمون ویلکاکسون نشان داد در گروه کنترل (0/001=P) و همچنین در گروه آزمایش (0/026=P) میانگین خشونت روانی بعد از آموزش مهارت حل مسئله به‌طور معناداری بالاتر از قبل از آموزش بود.
یافتهها نشان داد در گروه کنترل قبل از آموزش در 23/7 درصد و بعد از مداخله 23/7 درصد از زنان و در گروه آزمایش قبل از آموزش در 23/5 درصد و بعد از آن 17/6 درصد از زنان با خشونت جسمی مواجهه داشتند. نتایج آزمون من ویتنی نشان داد قبل (0/946=P) و بعد از آموزش مهارت حل مسئله (0/600=P)، 2 گروه ازنظر مواجهه با خشونت روانی اختلاف معنادار آماری نداشتند. یافته‌های آزمون ویلکاکسون نشان داد در گروه کنترل (0/968=P) و گروه آزمایش (0/765=P) بین میانگین مواجهه با خشونت جسمی بعد از آموزش مهارت حل مسئله نسبت به قبل از آن اختلاف معناداری وجود نداشت.
بررسی مواجهه خشونت جنسی نشان داد در گروه کنترل قبل از آموزش 21/1 درصد و بعد از آن 15/8 درصد از زنان و در گروه آزمایش قبل از آموزش 23/5 درصد و بعد از آن 14/7 درصد از زنان مواجهه با خشونت جنسی داشتند. نتایج آزمون من ویتنی نشان داد قبل (0/636=P) و بعد از آموزش مهارت حل مسئله (0/871=P)، 2 گروه ازنظر مواجهه با خشونت جنسی اختلاف معنادار آماری نداشتند. یافته‌های آزمون ویلکاکسون نشان داد در گروه کنترل (0/792=P) و گروه آزمایش (0/078=P) میانگین مواجهه با خشونت جنسی بعد از آموزش مهارت حل مسئله نسبت به قبل از آن اختلاف معناداری نداشت.
تغییرات خشونت نیز بررسی شد. یافتهها نشان داد ابعاد خشونت روانی، مذاکره و خشونت منجر به صدمه بعد از مداخله نسبت به قبل بیشتر و خشونت فیزیکی و خشونت جنسی کمتر شده است، اما این تغییرات در هیچکدام از حیطه ها بین 2 گروه مورد بررسی ازنظر آماری معنادار نبود (P>0/05) (جدول شماره 4).
.jpg)
بحث
براساس یافته‌های پژوهش، آموزش مهارت حل مسئله باعث ایجاد تغییر معناداری در خشونت فیزیکی، جنسی و خشونت منجر به صدمه در گروه آزمایش و کنترل نشد و تغییرات خشونت در هیچکدام از حیطه‌های مورد بررسی در 2 گروه آزمایش و کنترل ازنظر آماری معنادار نبود و مداخله آموزش حل مسئله بر میزان مواجهه زنان نابارور در پژوهش حاضر اثرگذار نبود. در پژوهش حاضر میزان مواجهه با خشونت روانی، بیش از فیزیکی و جنسی بوده است و حداقل 60 درصد (در گروه کنترل قبل از مداخله) زنان نابارور در پژوهش حاضر این نوع خشونت را گزارش کردند. در مطالعه شیخان و همکاران در بررسی 400 زن نابارور شهر تهران نشان داده شد که مواجهه با خشونت خانگی در 34/7 درصد، مواجهه با خشونت جسمی در 5/3 درصد، روانی در 74/3 درصد و جنسی در 47/3 درصد زنان نابارور وجود داشت [1]. در پژوهش علیجانی و همکاران نیز در بررسی 379 زن نابارور شهر ساری، میزان مواجهه زنان با خشونت خانگی نزدیک به 90 درصد گزارش شده است که میزان بالایی است [24]. در پژوهش‌های خارجی نیز لطفی و همکاران در مطالعه 304 زن نابارور مصر نشان دادند که مواجهه کلی زنان نابارور با خشونت خانگی بالا (میانگین نمره 73) بوده است [33]. درحالی‌که در مطالعه اوزترک و همکاران در ترکیه، این میانگین پایین و نزدیک به سطح حداقل یعنی حدود 38 به دست آمده است [34]. به نظر می‌رسد مواجهه با خشونت روانی در ایران بیش از سایر خشونت‌ها گزارش می‌شود و زنان در درک و گزارش‌دهی این نوع خشونت، تجربه رویدادهای نامطلوب بیشتری دارند. در میان 3 نوع خشونت مورد بررسی، مواجهه با خشونت جنسی نیز کمتر از سایر خشونت‌های دیگر گزارش شده است که این موضوع می‌تواند ناشی از عدم تمایل به گزارش‌دهی به‌دلیل مسائل مرتبط با شرم و حیا و آبرو باشد.
دیگر یافته‌های پژوهش نشان داد آموزش مهارت حل مسئله بر میزان مواجهه قبل و بعد از مداخله در زنان نابارور در گروه آزمایش و کنترل در مواجهه با خشونت روانی تغییر معناداری داشت و زنان نابارور در هر 2 گروه، میزان مواجهه با خشونت روانی بیشتری را گزارش کردند. مواجهه با خشونت فیزیکی و جنسی پس از دریافت مداخله آموزش مهارت حل مسئله تفاوت معناداری را نشان ندادند. پژوهش‌های متعددی درزمینه اثر مداخله مهارت حل مسئله انجام شده است و عمدتاً نشان از تاثیرگذار بودن مداخله‌های روان‌شناختی و مشاوره‌ای مبتنی‌بر مهارت حل مسئله بر موضوع مواجهه با خشونت بودند. در پژوهش تقی‌زاده و همکاران در تهران در بررسی 257 زن بارور نشان داده شد که مواجهه با خشونت جسمی و روانی در زنان پس از انجام مداخله آموزش مهارت حل مسئله کاهش معناداری داشته است و مداخله در مورد مواجهه با خشونت جنسی معنادار نبود [18]. یافته‌های پژوهش تقی‌زاده و همکاران همچون پژوهش حاضر در مورد مواجهه با خشونت جنسی معنادار به دست نیامد، اما در مورد مواجهه با خشونت‌های جسمی و روانی با پژوهش حاضر هم‌خوانی نداشت. باباحیدریان و همکاران در بررسی اثر مشاوره‌های مبتنی‌بر خانواده در 92 زن باردار شهر صحنه در استان کرمانشاه که با خشونت خانگی مواجهه داشتند، نشان داد نمره مواجهه با خشونت‌های روانی، کلامی، مالی، فیزیکی، جنسی و اجتماعی کاهش معنادار نشان داده است و تنها خشونت عاطفی تفاوت معناداری را نشان نداده است [21] که می‌توان گفت با یافته‌های پژوهش حاضر هم‌خوانی نداشت.
دین‌محمدی و همکاران در بررسی اثر مشاوره‌های متمرکز بر راه‌حل در مواجهه با خشونت خانگی 90 زن باردار شهر زنجان که به 2 گروه مساوی آزمایش و کنترل تقسیم شده بودند، نشان داد نرخ مواجهه با خشونت‌های روانی، جسمی و جنسی در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل کاهش یافته است [19]. علمشاهی و همکاران [20] نیز در پژوهش خود که در میان 80 زن باردار در شهر بویین‌زهرا در استان قزوین انجام شد، نشان دادند مشاوره گروهی مبتنی‌بر مهارت حل مسئله، نمره مواجهه با خشونت خانگی پس از انجام مداخله و 3 ماه بعد از مداخله را به‌طور معناداری در مقایسه با گروه کنترل کاهش داشته است. مقایسه یافته‌های پژوهش حاضر با پژوهش‌های انجام‌شده در ایران نشان می‌دهد که در اغلب آن‌ها مهارت حل مسئله توانسته است تا حدودی جنبه‌هایی از مواجهه با خشونت را تحت تأثیر قرار داده و آن را کاهش دهد. در تفسیر این یافتهها می‌توان گفت جوامع آماری متنوع و در نظر گرفتن مصادیق مختلف در مورد خشونت خانگی نیز بر موفقیت یا عدم موفقیت مداخلات اثرگذارند. مداخله آموزش مهارت حل مسئله در پژوهش حاضر در زمان شیوع ویروس کووید-19 انجام شد و پژوهش‌های متعددی نشان دادند که با قرنطینه و خانه نشینی، تعارضات میان زنان و همسران‌شان بیش از قبل شده است و اختلالات روانی بیشتری را برای تمامی اعضای خانواده به وجود آورده است که می‌تواند در بیشتر شدن مواجهه با خشونت های روانی تأثیرگذار باشد [35, 36]. در یافته‌های پژوهش حاضر نیز مواجهه بیشتر زنان با خشونت روانی پس از دریافت مداخله و حتی در گروه کنترل نیز مشاهده شده است.
ماهرولیانا و همکاران در اندونزی نشان دادند زنان قربانی خشونت خانگی که مشاوره‌ها و آموزش‌های مرتبط با مهارت حل مسئله را گذرانده‌اند، نسبت به زنانی که این مداخلات را تجربه نکرده‌اند، توانایی بهتری در حل مشکلات خانوادگی که نقش مؤثری در مواجهه با خشونت دارند، داشتند [37]. در پژوهش تیواری و همکاران در هنگ‌کنگ و در میان 106 زن باردار که در 2 گروه آزمایش شامل 51 زن براساس پروتکل توانمندسازی زنان، میلر (امنیت، حق انتخاب و حل مسئله) و گروه کنترل که مراقبت استاندارد را دریافت می‌کردند و شامل 55 زن بودند، یافتهها نشان داد مواجهه با خشونت روانی در زنان باردار در گروه آزمایش به‌طور معناداری کاهش داشت، درحالی‌که این کاهش در مورد مواجهه با خشونت جنسی معنادار نبود [25]. در تفسیر علت این عدم هم‌خوانی یافتهها می‌توان گفت که عدم آشنایی مراجعین با مفاهیم و مصادیق خشونت به‌ویژه در مواجهه با خشونت روانی و عدم اطلاع کافی، باعث شد در ارزیابی اولیه میزان کمتر مواجهه با خشونت را گزارش کنند و در مرحله دوم و با افزایش آگاهی آنان، میزان مواجهه بیشتری گزارش شد. به‌علت شیوع ویروس کرونا، در پژوهش حاضر جلسات آموزشی به‌صورت مجازی و فشرده انجام شد و به‌دلیل پایین بودن وضعیت اجتماعی-اقتصادی اغلب مراجعین کلینیک و عدم دسترسی به اینترنت پر سرعت، وضعیت آموزش مهارت‌ها تحت تأثیر قرار گرفته و شرایط دشوارتری را داشته است که این موضوع یکی از محدودیت‌های پژوهش حاضر بود.
نتیجه‌گیری
آموزش مهارت حل مسئله باعث ایجاد تغییر معناداری در خشونت فیزیکی، جنسی و خشونت منجر به صدمه در گروه آزمایش و کنترل نشد و تغییرات خشونت در هیچکدام از حیطه‌های مورد بررسی در 2 گروه آزمایش و کنترل ازنظر آماری معنادار نبود. بدین صورت فرضیات پژوهش در مورد تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر کاهش خشونت خانگی زنان نابارور به‌طورکلی و در حیطه‌های خشونت روانی، فیزیکی و جنسی، منجر به صدمه و مذاکره تأیید نشد. دشواری آموزش ازطریق فضای مجازی به‌دلیل شرایط شیوع کووید-19 باعث شد که مداخله آموزش مهارت حل مسئله از اثربخشی کافی و لازم برخوردار نباشد. دوره پیگیری کوتاه به‌دلیل محدودیت زمانی پایان‌نامه نیز می‌تواند علت عدم گرفتن نتیجه باشد. البته گاهی مسائل فرهنگی و اجتماعی مانند خشونت آنقدر ریشه‌دار و عمیق هستند که تغییر آن‌ها با یک دوره کوتاه آموزشی میسر نیست و فرهنگ‌سازی دراز مدت ازطریق رسانه‌های اجتماعی و درگیر کردن همسران در فرایند آموزش را می‌طلبد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد گزارش مواجهه با خشونت روانی در گروه آزمایش وگروه کنترل افزایش یافته است. افزایش خشونت خانگی در دوران قرنطینه خانگی، فقدان آشنایی اولیه زنان نابارور در گروه آزمایش با مفاهیم و مصادیق خشونت خانگی و افزایش حساسیت گروه کنترل نسبت به موضوع خشونت، اثر هاثورن می‌تواند علت افزایش گزارش خشونت روانی در هر 2 گروه باشد.
در برخی از پژوهش‌های انجام‌شده، مهارت حل مسئله در کنار سایر مهارت‌ها به‌صورت هم‌زمان به مراجعین آموزش داده شده است و بایستی بررسی شود که صرفاً آموزش مهارت حل مسئله بدون در نظر گرفتن سایر مفاد آموزشی می‌تواند در جوامع مختلف آماری اثربخشی خود را نشان دهد یا خیر.
به نظر می‌رسد باوجود غیراثربخش بودن آموزش مهارت حل مسئله در پژوهش حاضر، تکرار پژوهش‌های مرتبط با مداخلات روان‌شناختی، مهارت‌های زندگی و ارتباطی و پیگیری آن‌ها با در نظر گرفتن معیارهای تدریس اثربخش در شرایط مناسب و ترجیحاً آموزش به‌صورت حضوری و همچنین با حجم نمونه بالاتر ضرورت داشته باشد. ازآنجایی‌که متغیرهای دیگری نظیر وضعیت اشتغال همسر، وضعیت اقتصادی خانواده و غیره ممکن است تأثیرگذار باشند، بهتر است در مطالعات بعدی نقش آن‌ها نیز در تحلیل‌های آماری قوی‌تر نظیر رگرسیون مورد بررسی قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با مجوز کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران با کد IR.IUMS.REC.1399.1171 انجام شد.
حامی مالی
این مقاله حاصل نتایج پایان‌نامه کارشناسی ارشد محبوبه میراحمدیان، مشاوره در مامایی و طرح پژوهشی با کد 99-2-3-19047 است که با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه، نظارت، تجزیهوتحلیل داده‌ها و مدیریت پروژه: فهیمه رنجبر؛ جمع‌آوری داده‌ها، برگزاری جلسات آموزشی و نگارش پیش‌نویس مقاله: مریم میراحمدیان؛ تجزیهوتحلیل داده‌ها: شیما حقانی؛ کمک در طراحی جلسات آموزشی و مشاور طرح: مریم معادی؛ همه نویسندگان پیش‌نویس را به‌طور انتقادی بازبینی کردند و نسخه نهایی را تأیید کردند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از واحد توسعه تحقیقات بالینی شهید اکبرآبادی و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران برای همکاری در جمع‌آوری داده‌ها تشکر می‌کنند.
در پژوهش حاضر، حیطه‌های خشونت جسمی، روانی و جنسی گزارش شد، زیرا 2 حیطه مقیاس مذاکره و صدمه ناشی از خشونت، نشان‌دهنده وجود خشونت نیستند و در نمره‌دهی احتساب نمی‌شوند. مقیاس پرسش‌نامه، لیکرت 8 گزینه‌ای از صفر تا 7 بود که اعداد صفر و 7 نشان‌دهنده عدم خشونت بود. نمره کدگذاری برای ارزیابی تکرار خشونت به این صورت است که برای پاسخ‌های صفر، 1 و 2 بار به‌ترتیب نمرات صفر، 1 و 2 و برای پاسخ 3-5 بار نمره 3 و برای پاسخ 6-10 بار نمره 4 و به همین ترتیب برای پاسخ 11-20 بار نمره 5، برای پاسخ بیش از 20 بار نمره 6 و برای خشونت قبل از سال گذشته اما نه در طول سال گذشته، عدد 7 در نظر گرفته شد. برای ارزیابی و نمره‌دهی سؤالات، عدد صفر و 7 به‌عنوان عدم خشونت و با نمره صفر مشخص می‌شود. سایر اعداد به‌عنوان وجود خشونت در نظر گرفته می‌شود. وجود حداقل یک پاسخ بین 1 تا 6 نشان‌دهنده وجود خشونت است. دراتنها نمرات باهم جمع می‌شوند. در هر حیطه گویه‌های مربوط به همان حیطه باهم جمع می‌شوند و هر حیطه به‌صورت مستقل محاسبه می‌شود و هر عددی از نمرات به‌جزء صفر، نشان‌دهنده وجود خشونت بوده و عدد بالاتر نشان‌دهنده خشونت بیشتر است [29].
پایایی پرسش‌نامه براساس مطالعات خارجی بین 0/79 تا 0/97 درصد گزارش شده است [30، 31]. در پژوهش حاضر از نسخه فارسی پرسش‌نامه که در پژوهش‌های پیشین مورد استفاده قرار گرفته بود، استفاده شد [32]. روایی پرسش‌نامه در مطالعه حاضر ازطریق روایی محتوا و براساس دیدگاه 5 نفر از اساتید دانشگاه‌های علوم‌پزشکی و خدمات درمانی ایران در حوزه مامایی، پرستاری و روانشناسی انجام شد. پایایی پرسش‌نامه نیز توسط ضریب آلفای کرونباخ در مقیاس مذاکره (0/794 درصد)، حیطه جسمی (0/845 درصد)، حیطه روانی (0/756 درصد)، حیطه جنسی (0/766 درصد) و حیطه صدمه ناشی از خشونت (0/753 درصد) تأیید شد.
این پژوهش با کسب اجازه از دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی ایران و معاونت پژوهشی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم‌پزشکی و خدمات درمانی ایران، دریافت موافقت کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران و همچنین دریافت معرفی‌نامه کتبی و ارائه آن به ریاست بیمارستان اکبرآبادی انجام شد. پیش از شروع کار شرکت‌کنندگان از موضوع، اهداف و روش اجرای مطالعه مطلع شدند و توضیح داده شد که شرکت در مطالعه کاملاً اختیاری بوده و از شرکت‌کنندگان رضایت‌نامه کتبی نیز دریافت شد. از اطلاعات خصوصی و شخصی پاسخگویان محافظت شد.
تجزیهوتحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار SPSS نسخه 16 در 2 بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی انجام شد. در بخش آمار توصیفی از میانگین، انحراف‌معیار، فراوانی و درصد فراوانی استفاده شد. از 40 نفر گروه آزمایش و کنترل، درنهایت تا مرحله پیگیری نهایی، 38 نفر در گروه کنترل و 34 نفر در گروه آزمایش مورد بررسی قرار گرفت. در بخش آمار استنباطی از آزمون‌های کای‌دو، تست دقیق فیشر، تی تست، من ویتنی و آزمون ویلکاکسون استفاده شد. به‌دلیل عدم برقراری پیش‌فرض آزمون‌های پارامتریک، از آزمون‌های ناپارامتریک معادل آن‌ها استفاده شد.
یافتهها
میانگین سنی زنان در گروه کنترل و آزمایش به‌ترتیب برابر با 6/13±32/6 و 4/04±33/94 سال و مدت‌زمان زندگی مشترک با همسر در 2 گروه به‌ترتیب برابر با 4/43±7/35 و 4/8±6/97 سال بود. بیشتر افراد مورد پژوهش در گروه کنترل و آزمایش دارای تحصیلات دیپلم، خانه‌دار و با وضعیت درآمد خانوار متوسط بودند. توزیع فراوانی مشخصات مامایی زنان نابارور مورد بررسی در گروه آزمایش و کنترل در جدول شماره 2 ارائه شده است.
نتایج نشان داد 2 گروه آزمایش و کنترل ازنظر مشخصات جمعیت‌شناختی و مامایی اختلاف معنادار آماری نداشتند.
نتایج آزمون من ویتنی نشان داد قبل (0/774=P) و بعد از آموزش مهارت حل مسئله (0/973=P)، 2 گروه ازنظر مواجهه با خشونت روانی اختلاف معنادار آماری نداشتند. بدین معنی که آموزش مهارت حل مسئله، تأثیر معناداری بر مواجهه با خشونت روانی نداشت. نتایج آزمون ویلکاکسون نشان داد در گروه کنترل (0/001=P) و همچنین در گروه آزمایش (0/026=P) میانگین خشونت روانی بعد از آموزش مهارت حل مسئله به‌طور معناداری بالاتر از قبل از آموزش بود.
یافتهها نشان داد در گروه کنترل قبل از آموزش در 23/7 درصد و بعد از مداخله 23/7 درصد از زنان و در گروه آزمایش قبل از آموزش در 23/5 درصد و بعد از آن 17/6 درصد از زنان با خشونت جسمی مواجهه داشتند. نتایج آزمون من ویتنی نشان داد قبل (0/946=P) و بعد از آموزش مهارت حل مسئله (0/600=P)، 2 گروه ازنظر مواجهه با خشونت روانی اختلاف معنادار آماری نداشتند. یافته‌های آزمون ویلکاکسون نشان داد در گروه کنترل (0/968=P) و گروه آزمایش (0/765=P) بین میانگین مواجهه با خشونت جسمی بعد از آموزش مهارت حل مسئله نسبت به قبل از آن اختلاف معناداری وجود نداشت.
بررسی مواجهه خشونت جنسی نشان داد در گروه کنترل قبل از آموزش 21/1 درصد و بعد از آن 15/8 درصد از زنان و در گروه آزمایش قبل از آموزش 23/5 درصد و بعد از آن 14/7 درصد از زنان مواجهه با خشونت جنسی داشتند. نتایج آزمون من ویتنی نشان داد قبل (0/636=P) و بعد از آموزش مهارت حل مسئله (0/871=P)، 2 گروه ازنظر مواجهه با خشونت جنسی اختلاف معنادار آماری نداشتند. یافته‌های آزمون ویلکاکسون نشان داد در گروه کنترل (0/792=P) و گروه آزمایش (0/078=P) میانگین مواجهه با خشونت جنسی بعد از آموزش مهارت حل مسئله نسبت به قبل از آن اختلاف معناداری نداشت.
تغییرات خشونت نیز بررسی شد. یافتهها نشان داد ابعاد خشونت روانی، مذاکره و خشونت منجر به صدمه بعد از مداخله نسبت به قبل بیشتر و خشونت فیزیکی و خشونت جنسی کمتر شده است، اما این تغییرات در هیچکدام از حیطه ها بین 2 گروه مورد بررسی ازنظر آماری معنادار نبود (P>0/05) (جدول شماره 4).
براساس یافته‌های پژوهش، آموزش مهارت حل مسئله باعث ایجاد تغییر معناداری در خشونت فیزیکی، جنسی و خشونت منجر به صدمه در گروه آزمایش و کنترل نشد و تغییرات خشونت در هیچکدام از حیطه‌های مورد بررسی در 2 گروه آزمایش و کنترل ازنظر آماری معنادار نبود و مداخله آموزش حل مسئله بر میزان مواجهه زنان نابارور در پژوهش حاضر اثرگذار نبود. در پژوهش حاضر میزان مواجهه با خشونت روانی، بیش از فیزیکی و جنسی بوده است و حداقل 60 درصد (در گروه کنترل قبل از مداخله) زنان نابارور در پژوهش حاضر این نوع خشونت را گزارش کردند. در مطالعه شیخان و همکاران در بررسی 400 زن نابارور شهر تهران نشان داده شد که مواجهه با خشونت خانگی در 34/7 درصد، مواجهه با خشونت جسمی در 5/3 درصد، روانی در 74/3 درصد و جنسی در 47/3 درصد زنان نابارور وجود داشت [1]. در پژوهش علیجانی و همکاران نیز در بررسی 379 زن نابارور شهر ساری، میزان مواجهه زنان با خشونت خانگی نزدیک به 90 درصد گزارش شده است که میزان بالایی است [24]. در پژوهش‌های خارجی نیز لطفی و همکاران در مطالعه 304 زن نابارور مصر نشان دادند که مواجهه کلی زنان نابارور با خشونت خانگی بالا (میانگین نمره 73) بوده است [33]. درحالی‌که در مطالعه اوزترک و همکاران در ترکیه، این میانگین پایین و نزدیک به سطح حداقل یعنی حدود 38 به دست آمده است [34]. به نظر می‌رسد مواجهه با خشونت روانی در ایران بیش از سایر خشونت‌ها گزارش می‌شود و زنان در درک و گزارش‌دهی این نوع خشونت، تجربه رویدادهای نامطلوب بیشتری دارند. در میان 3 نوع خشونت مورد بررسی، مواجهه با خشونت جنسی نیز کمتر از سایر خشونت‌های دیگر گزارش شده است که این موضوع می‌تواند ناشی از عدم تمایل به گزارش‌دهی به‌دلیل مسائل مرتبط با شرم و حیا و آبرو باشد.
دیگر یافته‌های پژوهش نشان داد آموزش مهارت حل مسئله بر میزان مواجهه قبل و بعد از مداخله در زنان نابارور در گروه آزمایش و کنترل در مواجهه با خشونت روانی تغییر معناداری داشت و زنان نابارور در هر 2 گروه، میزان مواجهه با خشونت روانی بیشتری را گزارش کردند. مواجهه با خشونت فیزیکی و جنسی پس از دریافت مداخله آموزش مهارت حل مسئله تفاوت معناداری را نشان ندادند. پژوهش‌های متعددی درزمینه اثر مداخله مهارت حل مسئله انجام شده است و عمدتاً نشان از تاثیرگذار بودن مداخله‌های روان‌شناختی و مشاوره‌ای مبتنی‌بر مهارت حل مسئله بر موضوع مواجهه با خشونت بودند. در پژوهش تقی‌زاده و همکاران در تهران در بررسی 257 زن بارور نشان داده شد که مواجهه با خشونت جسمی و روانی در زنان پس از انجام مداخله آموزش مهارت حل مسئله کاهش معناداری داشته است و مداخله در مورد مواجهه با خشونت جنسی معنادار نبود [18]. یافته‌های پژوهش تقی‌زاده و همکاران همچون پژوهش حاضر در مورد مواجهه با خشونت جنسی معنادار به دست نیامد، اما در مورد مواجهه با خشونت‌های جسمی و روانی با پژوهش حاضر هم‌خوانی نداشت. باباحیدریان و همکاران در بررسی اثر مشاوره‌های مبتنی‌بر خانواده در 92 زن باردار شهر صحنه در استان کرمانشاه که با خشونت خانگی مواجهه داشتند، نشان داد نمره مواجهه با خشونت‌های روانی، کلامی، مالی، فیزیکی، جنسی و اجتماعی کاهش معنادار نشان داده است و تنها خشونت عاطفی تفاوت معناداری را نشان نداده است [21] که می‌توان گفت با یافته‌های پژوهش حاضر هم‌خوانی نداشت.
دین‌محمدی و همکاران در بررسی اثر مشاوره‌های متمرکز بر راه‌حل در مواجهه با خشونت خانگی 90 زن باردار شهر زنجان که به 2 گروه مساوی آزمایش و کنترل تقسیم شده بودند، نشان داد نرخ مواجهه با خشونت‌های روانی، جسمی و جنسی در گروه آزمایش در مقایسه با گروه کنترل کاهش یافته است [19]. علمشاهی و همکاران [20] نیز در پژوهش خود که در میان 80 زن باردار در شهر بویین‌زهرا در استان قزوین انجام شد، نشان دادند مشاوره گروهی مبتنی‌بر مهارت حل مسئله، نمره مواجهه با خشونت خانگی پس از انجام مداخله و 3 ماه بعد از مداخله را به‌طور معناداری در مقایسه با گروه کنترل کاهش داشته است. مقایسه یافته‌های پژوهش حاضر با پژوهش‌های انجام‌شده در ایران نشان می‌دهد که در اغلب آن‌ها مهارت حل مسئله توانسته است تا حدودی جنبه‌هایی از مواجهه با خشونت را تحت تأثیر قرار داده و آن را کاهش دهد. در تفسیر این یافتهها می‌توان گفت جوامع آماری متنوع و در نظر گرفتن مصادیق مختلف در مورد خشونت خانگی نیز بر موفقیت یا عدم موفقیت مداخلات اثرگذارند. مداخله آموزش مهارت حل مسئله در پژوهش حاضر در زمان شیوع ویروس کووید-19 انجام شد و پژوهش‌های متعددی نشان دادند که با قرنطینه و خانه نشینی، تعارضات میان زنان و همسران‌شان بیش از قبل شده است و اختلالات روانی بیشتری را برای تمامی اعضای خانواده به وجود آورده است که می‌تواند در بیشتر شدن مواجهه با خشونت های روانی تأثیرگذار باشد [35, 36]. در یافته‌های پژوهش حاضر نیز مواجهه بیشتر زنان با خشونت روانی پس از دریافت مداخله و حتی در گروه کنترل نیز مشاهده شده است.
ماهرولیانا و همکاران در اندونزی نشان دادند زنان قربانی خشونت خانگی که مشاوره‌ها و آموزش‌های مرتبط با مهارت حل مسئله را گذرانده‌اند، نسبت به زنانی که این مداخلات را تجربه نکرده‌اند، توانایی بهتری در حل مشکلات خانوادگی که نقش مؤثری در مواجهه با خشونت دارند، داشتند [37]. در پژوهش تیواری و همکاران در هنگ‌کنگ و در میان 106 زن باردار که در 2 گروه آزمایش شامل 51 زن براساس پروتکل توانمندسازی زنان، میلر (امنیت، حق انتخاب و حل مسئله) و گروه کنترل که مراقبت استاندارد را دریافت می‌کردند و شامل 55 زن بودند، یافتهها نشان داد مواجهه با خشونت روانی در زنان باردار در گروه آزمایش به‌طور معناداری کاهش داشت، درحالی‌که این کاهش در مورد مواجهه با خشونت جنسی معنادار نبود [25]. در تفسیر علت این عدم هم‌خوانی یافتهها می‌توان گفت که عدم آشنایی مراجعین با مفاهیم و مصادیق خشونت به‌ویژه در مواجهه با خشونت روانی و عدم اطلاع کافی، باعث شد در ارزیابی اولیه میزان کمتر مواجهه با خشونت را گزارش کنند و در مرحله دوم و با افزایش آگاهی آنان، میزان مواجهه بیشتری گزارش شد. به‌علت شیوع ویروس کرونا، در پژوهش حاضر جلسات آموزشی به‌صورت مجازی و فشرده انجام شد و به‌دلیل پایین بودن وضعیت اجتماعی-اقتصادی اغلب مراجعین کلینیک و عدم دسترسی به اینترنت پر سرعت، وضعیت آموزش مهارت‌ها تحت تأثیر قرار گرفته و شرایط دشوارتری را داشته است که این موضوع یکی از محدودیت‌های پژوهش حاضر بود.
نتیجه‌گیری
آموزش مهارت حل مسئله باعث ایجاد تغییر معناداری در خشونت فیزیکی، جنسی و خشونت منجر به صدمه در گروه آزمایش و کنترل نشد و تغییرات خشونت در هیچکدام از حیطه‌های مورد بررسی در 2 گروه آزمایش و کنترل ازنظر آماری معنادار نبود. بدین صورت فرضیات پژوهش در مورد تأثیر آموزش مهارت حل مسئله بر کاهش خشونت خانگی زنان نابارور به‌طورکلی و در حیطه‌های خشونت روانی، فیزیکی و جنسی، منجر به صدمه و مذاکره تأیید نشد. دشواری آموزش ازطریق فضای مجازی به‌دلیل شرایط شیوع کووید-19 باعث شد که مداخله آموزش مهارت حل مسئله از اثربخشی کافی و لازم برخوردار نباشد. دوره پیگیری کوتاه به‌دلیل محدودیت زمانی پایان‌نامه نیز می‌تواند علت عدم گرفتن نتیجه باشد. البته گاهی مسائل فرهنگی و اجتماعی مانند خشونت آنقدر ریشه‌دار و عمیق هستند که تغییر آن‌ها با یک دوره کوتاه آموزشی میسر نیست و فرهنگ‌سازی دراز مدت ازطریق رسانه‌های اجتماعی و درگیر کردن همسران در فرایند آموزش را می‌طلبد. یافته‌های پژوهش حاضر نشان داد گزارش مواجهه با خشونت روانی در گروه آزمایش وگروه کنترل افزایش یافته است. افزایش خشونت خانگی در دوران قرنطینه خانگی، فقدان آشنایی اولیه زنان نابارور در گروه آزمایش با مفاهیم و مصادیق خشونت خانگی و افزایش حساسیت گروه کنترل نسبت به موضوع خشونت، اثر هاثورن می‌تواند علت افزایش گزارش خشونت روانی در هر 2 گروه باشد.
در برخی از پژوهش‌های انجام‌شده، مهارت حل مسئله در کنار سایر مهارت‌ها به‌صورت هم‌زمان به مراجعین آموزش داده شده است و بایستی بررسی شود که صرفاً آموزش مهارت حل مسئله بدون در نظر گرفتن سایر مفاد آموزشی می‌تواند در جوامع مختلف آماری اثربخشی خود را نشان دهد یا خیر.
به نظر می‌رسد باوجود غیراثربخش بودن آموزش مهارت حل مسئله در پژوهش حاضر، تکرار پژوهش‌های مرتبط با مداخلات روان‌شناختی، مهارت‌های زندگی و ارتباطی و پیگیری آن‌ها با در نظر گرفتن معیارهای تدریس اثربخش در شرایط مناسب و ترجیحاً آموزش به‌صورت حضوری و همچنین با حجم نمونه بالاتر ضرورت داشته باشد. ازآنجایی‌که متغیرهای دیگری نظیر وضعیت اشتغال همسر، وضعیت اقتصادی خانواده و غیره ممکن است تأثیرگذار باشند، بهتر است در مطالعات بعدی نقش آن‌ها نیز در تحلیل‌های آماری قوی‌تر نظیر رگرسیون مورد بررسی قرار گیرد.
ملاحظات اخلاقی
پیروی از اصول اخلاق پژوهش
این مطالعه با مجوز کمیته اخلاق دانشگاه علوم پزشکی ایران با کد IR.IUMS.REC.1399.1171 انجام شد.
حامی مالی
این مقاله حاصل نتایج پایان‌نامه کارشناسی ارشد محبوبه میراحمدیان، مشاوره در مامایی و طرح پژوهشی با کد 99-2-3-19047 است که با حمایت مالی معاونت پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده است.
مشارکت نویسندگان
طراحی مطالعه، نظارت، تجزیهوتحلیل داده‌ها و مدیریت پروژه: فهیمه رنجبر؛ جمع‌آوری داده‌ها، برگزاری جلسات آموزشی و نگارش پیش‌نویس مقاله: مریم میراحمدیان؛ تجزیهوتحلیل داده‌ها: شیما حقانی؛ کمک در طراحی جلسات آموزشی و مشاور طرح: مریم معادی؛ همه نویسندگان پیش‌نویس را به‌طور انتقادی بازبینی کردند و نسخه نهایی را تأیید کردند.
تعارض منافع
بنابر اظهار نویسندگان، این مقاله تعارض منافع ندارد.
تشکر و قدردانی
نویسندگان از واحد توسعه تحقیقات بالینی شهید اکبرآبادی و دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی ایران برای همکاری در جمع‌آوری داده‌ها تشکر می‌کنند.
References
1.Sheikhan Z, Ozgoli G, Azar M, Alavimajd H. Domestic violence in Iranian infertile women. Med J Islam Repub Iran. 2014; 28:152. [PMID]
2.Bakhtiyar K, Beiranvand R, Ardalan A, Changaee F, Almasian M, Badrizadeh A, et al. An investigation of the effects of infertility on Women’s quality of life: A case-control study. BMC Womens Health. 2019; 19(1):114. [DOI:10.1186/s12905-019-0805-3] [PMID] [PMCID]
3.Ashraf DM, Ali D, Azadeh DM. Effect of infertility on the quality of life, a cross- sectional study. J Clin Diagn Res. 2014; 8(10):OC13-5. [DOI:10.7860/JCDR/2014/8481.5063] [PMID] [PMCID]
4.Saei Ghare Naz M, Ozgoli G, Sayehmiri K. Prevalence of infertility in Iran: A systematic review and meta-analysis. Urol J. 2020; 17(4):338-45. [PMID]
5.Rahebi SM, Rahnavardi M, Rezaie-Chamani S, Nazari M, Sabetghadam S. Relationship between domestic violence and infertility. East Mediterr Health J. 2019; 25(8):537-42. [DOI:10.26719/emhj.19.001] [PMID]
6.Lasong J, Zhang Y, Muyayalo KP, Njiri OA, Gebremedhin SA, Abaidoo CS, et al. Domestic violence among married women of reproductive age in Zimbabwe: A cross sectional study. BMC Public Health. 2020; 20(1):354. [DOI:10.1186/s12889-020-8447-9] [PMID] [PMCID]
7.Chowdhury MAK, Rahman AE, Morium S, Hasan MM, Bhuiyan A, Arifeen SE. Domestic violence against women in urban slums of Bangladesh: A cross-sectional survey. J Interpers Violence. 2021; 36(9-10):NP4728-NP42. [DOI:10.1177/0886260518791235] [PMID]
8.Daruwalla N, Kanougiya S, Gupta A, Gram L, Osrin D. Prevalence of domestic violence against women in informal settlements in Mumbai, India: A cross-sectional survey. BMJ Open. 2020; 10(12):e042444. [DOI:10.1136/bmjopen-2020-042444] [PMID] [PMCID]
9.Hajnasiri H, Ghanei Gheshlagh R, Karami M, Taherpour M, Khatooni M, SayehMiri K. [Physical, sexual and emotional violence among Iranian women: A systematic review and meta-analysis study (Persian)]. Sci J Kurdistan Univ Med Sci. 2017; 21(6):110-21. [Link]
10.Naghizadeh S, Mirghafourvand M, Mohammadirad R. Domestic violence and its relationship with quality of life in pregnant women during the outbreak of COVID-19 disease. BMC Pregnancy Childbirth. 2021; 21(1):88. [DOI:10.1186/s12884-021-03579-x] [PMID] [PMCID]
11.Rahnavardi M, Shayan A, Rezaie Chamani S, Heydarifard S, Rahebi M. [The impact of infertility on sexual violence in women referring to AL-Zahra Infertility Center in Rasht (Persian)]. J Health Care. 2019; 21(1):44-52. [DOI:10.29252/jhc.21.1.44]
12.Oram S, Khalifeh H, Howard LM. Violence against women and mental health. Lancet Psychiatry. 2017; 4(2):159-70. [DOI:10.1016/S2215-0366(16)30261-9]
13.Sugg N. Intimate partner violence: Prevalence, health consequences, and intervention. Med Clin North Am. 2015; 99(3):629-49. [DOI:10.1016/j.mcna.2015.01.012] [PMID]
14.Avdibegović E, Sinanović O. Consequences of domestic violence on women’s mental health in Bosnia and Herzegovina. Croat Med J. 2006; 47(5):730-41. [PMID]
15.Mansour F, Mohdy HA. Intimate partner violence among women with female infertility. Am J Nurs Res. 2018; 6(5):309-16. [Link]
16.Klynkeh K. Life skills. [SH. Mohammadkhani, GH. Abedi Gh Trans]. Tehran, Iran: Toloe Danesh. 2005. [Link]
17.Pahl C, Jamshidi P. Microservices: A systematic mapping study. Proceedings of the 6th International Conference on Cloud Computing and Services Science. 2016; 1:137-46. [DOI:10.5220/0005785501370146]
18.Taghizadeh Z, Pourbakhtiar M, Ghasemzadeh S, Azimi K, Mehran A. The effect of training problem-solving skills for pregnant women experiencing intimate partner violence: A randomized control trial. Pan Afr Med J. 2018; 30:79. [DOI:10.11604/pamj.2018.30.79.14872] [PMID] [PMCID]
19.Dinmohammadi S, Dadashi M, Ahmadnia E, Janani L, Kharaghani R. The effect of solution-focused counseling on violence rate and quality of life of pregnant women at risk of domestic violence: A randomized controlled trial. BMC Pregnancy Childbirth. 2021; 21(1):221. [DOI:10.1186/s12884-021-03674-z] [PMID] [PMCID]
20.Alamshahi M, Olfati F, Shahsavari S, Taherpour M. The effectiveness of group counseling based on problem-solving on experiencing domestic violence among pregnant women: A clinical trial. Soc Health Behav. 2020; 3(2):62-9. [DOI:10.4103/SHB.SHB_13_20]
21.Babaheidarian F, Masoumi SZ, Sangestani G, Roshanaei G. The effect of family-based counseling on domestic violence in pregnant women referring to health centers in Sahneh city, Iran, 2018. Ann Gen Psychiatry. 2021; 20(1):11. [DOI:10.1186/s12991-021-00332-8] [PMID] [PMCID]
22.Sapkota D, Baird K, Saito A, Anderson D. Interventions for reducing and/or controlling domestic violence among pregnant women in low-and middle-income countries: A systematic review.Syst Rev. 2019; 8(1):79. [DOI:10.1186/s13643-019-0998-4] [PMID] [PMCID]
23.Khoori E, Zarekia F, Mohammadkhani S, Ghaseminejad A, Seyedghasemi NS. The effect of problem-solving skills training on the anxiety of female candidates for intrauterine insemination treatment. J Res Dev Nurs Midw. 2018; 15(1):31-6. [DOI:10.29252/jgbfnm.15.1.31]
24.Alijani F, Khosravi A, Mousavi MS, Delarosa V. The associated factors of domestic violence against infertile women. J Res Dev Nurs Midw. 2019; 16(2):61-70. [DOI:10.29252/jgbfnm.16.2.61]
2.Bakhtiyar K, Beiranvand R, Ardalan A, Changaee F, Almasian M, Badrizadeh A, et al. An investigation of the effects of infertility on Women’s quality of life: A case-control study. BMC Womens Health. 2019; 19(1):114. [DOI:10.1186/s12905-019-0805-3] [PMID] [PMCID]
3.Ashraf DM, Ali D, Azadeh DM. Effect of infertility on the quality of life, a cross- sectional study. J Clin Diagn Res. 2014; 8(10):OC13-5. [DOI:10.7860/JCDR/2014/8481.5063] [PMID] [PMCID]
4.Saei Ghare Naz M, Ozgoli G, Sayehmiri K. Prevalence of infertility in Iran: A systematic review and meta-analysis. Urol J. 2020; 17(4):338-45. [PMID]
5.Rahebi SM, Rahnavardi M, Rezaie-Chamani S, Nazari M, Sabetghadam S. Relationship between domestic violence and infertility. East Mediterr Health J. 2019; 25(8):537-42. [DOI:10.26719/emhj.19.001] [PMID]
6.Lasong J, Zhang Y, Muyayalo KP, Njiri OA, Gebremedhin SA, Abaidoo CS, et al. Domestic violence among married women of reproductive age in Zimbabwe: A cross sectional study. BMC Public Health. 2020; 20(1):354. [DOI:10.1186/s12889-020-8447-9] [PMID] [PMCID]
7.Chowdhury MAK, Rahman AE, Morium S, Hasan MM, Bhuiyan A, Arifeen SE. Domestic violence against women in urban slums of Bangladesh: A cross-sectional survey. J Interpers Violence. 2021; 36(9-10):NP4728-NP42. [DOI:10.1177/0886260518791235] [PMID]
8.Daruwalla N, Kanougiya S, Gupta A, Gram L, Osrin D. Prevalence of domestic violence against women in informal settlements in Mumbai, India: A cross-sectional survey. BMJ Open. 2020; 10(12):e042444. [DOI:10.1136/bmjopen-2020-042444] [PMID] [PMCID]
9.Hajnasiri H, Ghanei Gheshlagh R, Karami M, Taherpour M, Khatooni M, SayehMiri K. [Physical, sexual and emotional violence among Iranian women: A systematic review and meta-analysis study (Persian)]. Sci J Kurdistan Univ Med Sci. 2017; 21(6):110-21. [Link]
10.Naghizadeh S, Mirghafourvand M, Mohammadirad R. Domestic violence and its relationship with quality of life in pregnant women during the outbreak of COVID-19 disease. BMC Pregnancy Childbirth. 2021; 21(1):88. [DOI:10.1186/s12884-021-03579-x] [PMID] [PMCID]
11.Rahnavardi M, Shayan A, Rezaie Chamani S, Heydarifard S, Rahebi M. [The impact of infertility on sexual violence in women referring to AL-Zahra Infertility Center in Rasht (Persian)]. J Health Care. 2019; 21(1):44-52. [DOI:10.29252/jhc.21.1.44]
12.Oram S, Khalifeh H, Howard LM. Violence against women and mental health. Lancet Psychiatry. 2017; 4(2):159-70. [DOI:10.1016/S2215-0366(16)30261-9]
13.Sugg N. Intimate partner violence: Prevalence, health consequences, and intervention. Med Clin North Am. 2015; 99(3):629-49. [DOI:10.1016/j.mcna.2015.01.012] [PMID]
14.Avdibegović E, Sinanović O. Consequences of domestic violence on women’s mental health in Bosnia and Herzegovina. Croat Med J. 2006; 47(5):730-41. [PMID]
15.Mansour F, Mohdy HA. Intimate partner violence among women with female infertility. Am J Nurs Res. 2018; 6(5):309-16. [Link]
16.Klynkeh K. Life skills. [SH. Mohammadkhani, GH. Abedi Gh Trans]. Tehran, Iran: Toloe Danesh. 2005. [Link]
17.Pahl C, Jamshidi P. Microservices: A systematic mapping study. Proceedings of the 6th International Conference on Cloud Computing and Services Science. 2016; 1:137-46. [DOI:10.5220/0005785501370146]
18.Taghizadeh Z, Pourbakhtiar M, Ghasemzadeh S, Azimi K, Mehran A. The effect of training problem-solving skills for pregnant women experiencing intimate partner violence: A randomized control trial. Pan Afr Med J. 2018; 30:79. [DOI:10.11604/pamj.2018.30.79.14872] [PMID] [PMCID]
19.Dinmohammadi S, Dadashi M, Ahmadnia E, Janani L, Kharaghani R. The effect of solution-focused counseling on violence rate and quality of life of pregnant women at risk of domestic violence: A randomized controlled trial. BMC Pregnancy Childbirth. 2021; 21(1):221. [DOI:10.1186/s12884-021-03674-z] [PMID] [PMCID]
20.Alamshahi M, Olfati F, Shahsavari S, Taherpour M. The effectiveness of group counseling based on problem-solving on experiencing domestic violence among pregnant women: A clinical trial. Soc Health Behav. 2020; 3(2):62-9. [DOI:10.4103/SHB.SHB_13_20]
21.Babaheidarian F, Masoumi SZ, Sangestani G, Roshanaei G. The effect of family-based counseling on domestic violence in pregnant women referring to health centers in Sahneh city, Iran, 2018. Ann Gen Psychiatry. 2021; 20(1):11. [DOI:10.1186/s12991-021-00332-8] [PMID] [PMCID]
22.Sapkota D, Baird K, Saito A, Anderson D. Interventions for reducing and/or controlling domestic violence among pregnant women in low-and middle-income countries: A systematic review.Syst Rev. 2019; 8(1):79. [DOI:10.1186/s13643-019-0998-4] [PMID] [PMCID]
23.Khoori E, Zarekia F, Mohammadkhani S, Ghaseminejad A, Seyedghasemi NS. The effect of problem-solving skills training on the anxiety of female candidates for intrauterine insemination treatment. J Res Dev Nurs Midw. 2018; 15(1):31-6. [DOI:10.29252/jgbfnm.15.1.31]
24.Alijani F, Khosravi A, Mousavi MS, Delarosa V. The associated factors of domestic violence against infertile women. J Res Dev Nurs Midw. 2019; 16(2):61-70. [DOI:10.29252/jgbfnm.16.2.61]
25.Tiwari A, Leung WC, Leung TW, Humphreys J, Parker B, Ho PC. A randomised controlled trial of empowerment training for Chinese abused pregnant women in Hong Kong. BJOG. 2005; 112(9):1249-56. [DOI:10.1111/j.1471-0528.2005.00709.x] [PMID]
26.Shahbazi S, Heidari M. [The impact of training by social problem-solving model of D-zurilla & gold fried on problem-solving skills of nursing students (Persin)]. Iran J Nurs. 2012; 25(76):1-9. [Link]
27.Darabi K, Azaditalab A. [A study of the efficacy of problem solving training skills on decreasing test anxiety among freshman high school male students in fourth district of Ahvaz (Persian)]. J Soc Psychol. 2015; 3(36):91-102. [Link]
28.Zare H, Abaspour P, Yousefi F. [The role of problem-solving skill training and cognitive restructuring on cognitive emotion regulation strategies, and family functioning in infertile women (Persian)]. Shenakht J Psychol Psychiatry. 2015; 2(1):81-93. [Link]
29.Straus MA. Scoring the CTS2 and CTSPC. Family Research Laboratory, University of New Hampshire. 2004. [Link]
30.Straus MA, Hamby SL, Boney-McCoy S, Sugarman DB. The revised conflict tactics scales (CTS2): Development and preliminary psychometric data. J Fam Issues. 1996; 17(3):283-316. [DOI:10.1177/019251396017003001]
31.Straus MA. The conflict tactics scales and its critics: An evaluation and new data on validity and reliability. In: Straus MA, Gelles RJ, Smith Ch, editors. Physical violence in American families: Risk factors and adaptations to violence in 8,145 families. London: Routledge; 1987. [Link]
32.Ardabily HE, Moghadam ZB, Salsali M, Ramezanzadeh F, Nedjat S. Prevalence and risk factors for domestic violence against infertile women in an Iranian setting. Int J Gynaecol Obstet. 2011; 112(1):15-7. [DOI:10.1016/j.ijgo.2010.07.030] [PMID]
33.Lotfy M, Hamdy MA, Mansour AFI, Gharib WF, Ghoneim HM, Abbas AM, et al. Prevalence and risk factors for domestic violence among infertile Egyptian women: A cross-sectional study. Eur J Contracept Reprod Health Care. 2019; 24(5):362-7. [PMID]
34.Ozturk R, Taner A, Guneri SE, Yilmaz B. Another face of violence against women: Infertility. Pak J Med Sci. 2017; 33(4):909-14. [DOI:10.12669/pjms.334.12862]
35.Mousavi SF. Psychological well-being, marital satisfaction, and parental burnout in iranian parents: The effect of home quarantine during covid-19 outbreaks. Front Psychol. 2020; 11:553880. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.553880] [PMID] [PMCID]
36.Pieh C, O Rourke T, Budimir S, Probst T. Correction: Relationship quality and mental health during COVID-19 lockdown. PLoS One. 2021; 16(9):e0257118. [DOI:10.1371/journal.pone.0257118] [PMID] [PMCID]
37.Mahruliana NC, Hariyani H, Syahputra Y. Problem solving for women victims of domestic violence: Descriptive analysis with JASP based on demographics. Psychocentrum Rev. 2020; 2(2):56-68. [DOI:10.26539/pcr.22370]
26.Shahbazi S, Heidari M. [The impact of training by social problem-solving model of D-zurilla & gold fried on problem-solving skills of nursing students (Persin)]. Iran J Nurs. 2012; 25(76):1-9. [Link]
27.Darabi K, Azaditalab A. [A study of the efficacy of problem solving training skills on decreasing test anxiety among freshman high school male students in fourth district of Ahvaz (Persian)]. J Soc Psychol. 2015; 3(36):91-102. [Link]
28.Zare H, Abaspour P, Yousefi F. [The role of problem-solving skill training and cognitive restructuring on cognitive emotion regulation strategies, and family functioning in infertile women (Persian)]. Shenakht J Psychol Psychiatry. 2015; 2(1):81-93. [Link]
29.Straus MA. Scoring the CTS2 and CTSPC. Family Research Laboratory, University of New Hampshire. 2004. [Link]
30.Straus MA, Hamby SL, Boney-McCoy S, Sugarman DB. The revised conflict tactics scales (CTS2): Development and preliminary psychometric data. J Fam Issues. 1996; 17(3):283-316. [DOI:10.1177/019251396017003001]
31.Straus MA. The conflict tactics scales and its critics: An evaluation and new data on validity and reliability. In: Straus MA, Gelles RJ, Smith Ch, editors. Physical violence in American families: Risk factors and adaptations to violence in 8,145 families. London: Routledge; 1987. [Link]
32.Ardabily HE, Moghadam ZB, Salsali M, Ramezanzadeh F, Nedjat S. Prevalence and risk factors for domestic violence against infertile women in an Iranian setting. Int J Gynaecol Obstet. 2011; 112(1):15-7. [DOI:10.1016/j.ijgo.2010.07.030] [PMID]
33.Lotfy M, Hamdy MA, Mansour AFI, Gharib WF, Ghoneim HM, Abbas AM, et al. Prevalence and risk factors for domestic violence among infertile Egyptian women: A cross-sectional study. Eur J Contracept Reprod Health Care. 2019; 24(5):362-7. [PMID]
34.Ozturk R, Taner A, Guneri SE, Yilmaz B. Another face of violence against women: Infertility. Pak J Med Sci. 2017; 33(4):909-14. [DOI:10.12669/pjms.334.12862]
35.Mousavi SF. Psychological well-being, marital satisfaction, and parental burnout in iranian parents: The effect of home quarantine during covid-19 outbreaks. Front Psychol. 2020; 11:553880. [DOI:10.3389/fpsyg.2020.553880] [PMID] [PMCID]
36.Pieh C, O Rourke T, Budimir S, Probst T. Correction: Relationship quality and mental health during COVID-19 lockdown. PLoS One. 2021; 16(9):e0257118. [DOI:10.1371/journal.pone.0257118] [PMID] [PMCID]
37.Mahruliana NC, Hariyani H, Syahputra Y. Problem solving for women victims of domestic violence: Descriptive analysis with JASP based on demographics. Psychocentrum Rev. 2020; 2(2):56-68. [DOI:10.26539/pcr.22370]
ارسال پیام به نویسنده مسئول
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
