جلد 33، شماره 123 - ( اردیبهشت 1399 )
جلد 33 شماره 123 صفحات 46-35 |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- بخش جامعه شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران
2- گروه آمار، معاونت بهداشتی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران (نویسنده مسئول) شماره تماس: 09171209934 E-mail: afshan.javadi@gmail.com
2- گروه آمار، معاونت بهداشتی، دانشگاه علوم پزشکی شیراز، شیراز، ایران (نویسنده مسئول) شماره تماس: 09171209934 E-mail: afshan.javadi@gmail.com
چکیده: (3023 مشاهده)
زمینه و هدف: فاصله گذاری مناسب بین موالید به عنوان یکی از عوامل تضمین کننده سلامت مادر و کودک همواره مورد تأکید و توجه قرار گرفته است. برنامه‌های بهداشت باروری برای تحقق این امر مهم، ضروری به نظر می‌رسد. فاصله‌گذاری به معنی تلاش برای حفظ فاصله‌ای مشخص بین تولدها است که صریحاً نسبت به کودک تازه متولد شده تعریف خواهد شد. بارداری با فواصل نزدیک که گاهی در ادبیات بهداشت و سلامت عمومی با عنوان تکرار سریع حاملگی یاد می‌شود، خطر بیماری‌های نامطلوب مادر و کودک را افزایش خواهد داد. ادبیات موجود در این حوزه نشان داده است که هر سال بیش از 54 میلیون زن از عوارض طول دوره بارداری و زایمان رنج می‌برند و حدود 5/1 میلیون نفر نیز فوت می‌کنند که 99 درصد این مرگ‌ها به کشورهای در حال توسعه اختصاص دارد. از آن جا که زمان و فاصلۀ تولدهای متعاقب یکی از تعیین‌کننده‌های اصلی باروری است از این‌رو محققانی که باروری را تحلیل می‌کنند همیشه دو عامل فوق را بررسی کرده‌اند. به‌علاوه نشان داده شده است که فاصله کوتاه بین موالید، پیامدهای منفی بی‌شماری در دوران کودکی و بزرگسالی خواهد داشت. هدف مطالعه حاضر تعیین فاصله موالید در میان زنان روستایی و تعیین‌کننده‌های آن در استان فارس است. با مطالعه فوق تلاش شد که گروه زنان آسیب‌پذیر مشخص شوند تا در برنامه‌ریزی‌های حوزه سلامت و بهداشت باروری مورد توجه ویژه‌ای قرار گیرند. با این هدف می‌توان سطح عمومی سلامت مادر و کودک را در جامعه نیز ارتقاء داد.
روش بررسی: مطالعه حاضر از نوع مقطعی و تحلیلی است که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. نمونه آماری دربرگیرنده 882 نفر از زنان دارای همسر 15 تا 49 ساله ساکن در مناطق روستایی استان فارس است که حداقل دو فرزند داشته‌اند. پیمایش با تکنیک نمونه‌گیری خوشه‌ای در مهر ماه سال 1394 انجام شده است. سن زن، سن همسر، سال ازدواج، قومیت، مذهب، سطح تحصیلات، و وضعیت اشتغال متغیرهای مستقل تحقیق حاضر بودند. همچنین سال تولد هر فرزند از زنان پرسیده شد. فاصله موالید متغیر وابسته تحقیق حاضر بود. در مطالعه حاضر با توجه به سطح میزان باروری زنان، فواصل بین موالید اول و دوم و نیز موالید دوم و سوم مورد توجه و تأکید قرار گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از جداول فراوانی و آزمون رگرسیون خطی چند متغیری در محیط نرم افزار SPSS نسخه 16 انجام شده است. سطح معنی‌داری نیز 05/0 در نظر گرفته شده است.
روش بررسی: مطالعه حاضر از نوع مقطعی و تحلیلی است که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته انجام شده است. نمونه آماری دربرگیرنده 882 نفر از زنان دارای همسر 15 تا 49 ساله ساکن در مناطق روستایی استان فارس است که حداقل دو فرزند داشته‌اند. پیمایش با تکنیک نمونه‌گیری خوشه‌ای در مهر ماه سال 1394 انجام شده است. سن زن، سن همسر، سال ازدواج، قومیت، مذهب، سطح تحصیلات، و وضعیت اشتغال متغیرهای مستقل تحقیق حاضر بودند. همچنین سال تولد هر فرزند از زنان پرسیده شد. فاصله موالید متغیر وابسته تحقیق حاضر بود. در مطالعه حاضر با توجه به سطح میزان باروری زنان، فواصل بین موالید اول و دوم و نیز موالید دوم و سوم مورد توجه و تأکید قرار گرفته شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از جداول فراوانی و آزمون رگرسیون خطی چند متغیری در محیط نرم افزار SPSS نسخه 16 انجام شده است. سطح معنی‌داری نیز 05/0 در نظر گرفته شده است.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که میانگین و انحراف معیار سن شرکت کنندگان 25/6 ± 29/35 و در مقابل میانگین و انحراف معیار سن همسران آن‌ها 89/6 ± 31/40 بود. میانگین و انحراف معیار سن زنان در اولین ازدواج 95/3 ± 56/19 بود. عمده پاسخگویان فارس و شیعی مذهب بودند. غالب زنان مورد مطالعه با نسبت 6/53 درصد دو فرزند داشتند. به‌علاوه، چهار درصد زنان روستایی تحصیلات دانشگاهی یا بالاتر از دیپلم داشتند که درصد مشابه برای مردان 6/5 درصد بود. یافته‌ها همچنین نشان داد که بیشترین نسبت زنان روستایی و شوهران‌شان تحصیلات راهنمایی و کمتر داشتند. همچنین 3/3 درصد زنان روستایی شاغل و در مقابل 9/94 درصد همسران آن‌ها شاغل بودند. به‌علاوه، یافته‌ها از آن حکایت داشت که 6/83 درصد خانوارهای روستایی کمتر از یک میلیون تومان و 9/0 درصد نیز بیش از 5/2 میلیون تومان درآمد ماهانه داشتند. نتایج نشان داد که 8/31 درصد از زنانی که دو فرزند داشتند فرزند دوم خود را با فاصله کمتر از سه سال از فرزند اول به دنیا آورده‌اند. این نسبت برای زنانی که سه، چهار و یا پنج فرزند داشته‌اند به ترتیب برابر با 52، 7/65 و 80 درصد بوده است. نتایج گویای آن بود که فاصله تولد دوم تا سوم به ترتیب برای 3/25، 5/50 و 8/78 درصد از زنانی که سه، چهار یا پنج فرزند داشته‌اند کمتر از سه سال بوده است. تمامی زنانی که چهار فرزند داشتند فرزند چهارمی را با فاصله کمتر از سه سال از فرزند قبلی خود به دنیا آورده بودند. تحلیل چند متغیره داده‌ها نشان داد که متغیرهای قومیت (023/0 P=) و مذهب (002/0 P=) اثر معنی‌داری بر فاصله فرزند اول تا دوم داشتند به طوری که متوسط فاصله موالید زنان روستایی متعلق به قومیت فارس و نیز زنان اهل تشیع بیشتر از متوسط این فاصله برای زنان سایر قومیت‌ها و زنان اهل تسنن بود. دو متغیر قومیت (001/0 P=) و مذهب (027/0 P=) نیز تنها متغیرهای معنی‌دار تأثیرگذار بر فاصله فرزند دوم تا سوم زنان روستایی استان فارس بود.
نتیجه‌گیری کلی: نتایج این مطالعه نشان داد که ویژگی‌های جمعیتی و اقتصادی- اجتماعی اثر نسبتاً مشابهی بر فاصله موالید تا فرزند سوم دارد اما قدرت تبیین‌کنندگی مشخصه‌های فوق برای موالید رتبه دوم تا سوم به طور نسبی افزایش می‌یابد. به‌عبارتی می‌توان گفت در موالید رتبه‌های اول تا سوم کنش فرزندآوری زنان روستایی، مشخصاً فاصله موالید، نسبتاً یکسان است و تفاوت زیادی برحسب ویژگی‌های اقتصادی- اجتماعی زنان ندارد. قومیت و مذهب اثرات معنی‌داری بر فاصله موالید داشتند. قومیت و مذهب زنان مورد بررسی می‌تواند با وضعیت اقتصادی- اجتماعی آن‌ها در ارتباط باشد. به نظر می‌رسد زنان شاغل به منظور ترکیب نمودن فرزندآوری و اشتغال، مجبورند فاصله فرزندآوری خود را افزایش دهند. با این وجود، در مطالعه حاضر، هیچ رابطه معنی‌داری بین وضعیت اشتغال زنان و فاصله موالید به دست نیامد اما یافته‌های این مطالعه نشان داد که زنان شاغل در مقایسه با زنان خانه‌دار، فرزند دوم خود را با فاصله بیشتری از فرزند اول به دنیا می‌آورند اما فاصله تولدهای دوم تا سوم بالعکس است. تحصیلات زنان در مطالعات پیشین از متغیرهای معنی‌دار تأثیرگذار بر فاصله بین موالید بوده است که در مطالعه حاضر چنین رابطه معنی‌داری به دست نیامد. بر اساس یافته‌های فوق می‌توان نتیجه گرفت که زنان اهل تسنن و زنان غیر فارس زبان باید مورد توجه بیشتری قرار بگیرند و اهمیت فاصله‌گذاری مناسب بین موالید باید به این زنان آموزش داده شود. زنان مذکور نیازمند توجه بیشتری با هدف آگاه سازی در ارتباط با فاصله مناسب موالید هستند. با اتخاذ و اجرایی کردن دوره‌های آموزشی لازم در میان زنان آسیب‌پذیر می‌توان خلاء فوق را کاهش داد و در نتیجه سطح عمومی سلامت این دسته از مادران و نوزادان آن‌ها را نیز ارتقاء بخشید
فهرست منابع
1. Hayford SR, Agadjanian V. Spacing, stopping, or postponing? Fertility desires in a sub-Saharan setting. Demography. 2019;56(2):573-94. [DOI:10.1007/s13524-018-0754-8] [PMID] [PMCID]
2. Rendall MS, Harrison EY, Caudillo ML. Intentionally or Ambivalently Risking a Short Interpregnancy Interval: Reproductive-Readiness Factors in Women's Postpartum Non-Use of Contraception. Demography. 2020 24:1-21. [DOI:10.1007/s13524-020-00859-7] [PMID]
3. Barclay KJ, Kolk M. The long-term cognitive and socioeconomic consequences of birth intervals: A within-family sibling comparison using Swedish register data. Demography. 2017;54(2):459-84. [DOI:10.1007/s13524-017-0550-x] [PMID] [PMCID]
4. Barclay KJ, Kolk M. Birth intervals and health in adulthood: a comparison of siblings using Swedish register data. Demography. 2018;55(3):929-55. [DOI:10.1007/s13524-018-0673-8] [PMID] [PMCID]
5. Miller R, Karra M. Birth Spacing and Child Health Trajectories. Population and Development Review. 2020;46(2):347-71. [DOI:10.1111/padr.12335]
6. Shakya S, Pokharel PK, Yadav BK. Study on birth spacing and its determinants among women of Kirtipur Municipality of Kathmandu District. Int J Nurs Educ. 2011;3(1):56-60.
7. Timæus IM, Moultrie TA. Pathways to Low Fertility: 50 Years of Limitation, Curtailment, and Postponement of Childbearing. Demography. 2020;57(1):267-96. [DOI:10.1007/s13524-019-00848-5] [PMID] [PMCID]
8. DaVanzo J, Razzaque A, Rahman M, Hale L, Ahmed K, Khan MA, Mustafa G, Gausia K. The effects of birth spacing on infant and child mortality, pregnancy outcomes, and maternal morbidity and mortality in Matlab, Bangladesh. Technical Consultation and Review of the Scientific Evidence for Birth Spacing. 2004. [DOI:10.1016/j.ijgo.2005.01.003]
9. Miller JE, Trussell J, Pebley AR, Vaughan B. Birth spacing and child mortality in Bangladesh and the Philippines. Demography. 1992;29(2):305-18. [DOI:10.2307/2061733] [PMID]
10. Jehanfar M, Jenanfar S. Population and Family planning, fertility health, a step for development. Tehran, Cultural World publication. 2004:94-5.
11. Walsh T, Ronal D, Hopkins J. Population information program, WHO, USAID. The essential of contraceptive technology. A hand book for clinic staff. 2001:1-2.
12. Molitoris J, Barclay K, Kolk M. When and where birth spacing matters for child survival: an international comparison using the DHS. Demography. 2019;56(4):1349-70. [DOI:10.1007/s13524-019-00798-y] [PMID] [PMCID]
13. Omidi A, SalmanI BN, Bagharpush M. A Surveyon Relationship between Birth Spacing in Children Under 5years Their Physical Growth in Reference to Medical and Health Centers in Karaj City. The Journal Of Urmia University Of Medical Scinces. 2002;12(4): 296-305.
14. Forste R. The effects of breastfeeding and birth spacing on infant and child mortality in Bolivia. Population Studies. 1994;48(3):497-511. [DOI:10.1080/0032472031000147996]
15. DaVanzo J, Hale L, Razzaque A, Rahman M. The effects of pregnancy spacing on infant and child mortality in Matlab, Bangladesh: how they vary by the type of pregnancy outcome that began the interval. Popul stud. 2008;62(2):131-54. [DOI:10.1080/00324720802022089] [PMID]
16. Potter JE. Birth spacing and child survival: A cautionary note regarding the evidence from the WFS. Popul Stud. 1988;42(3):443-50. [DOI:10.1080/0032472031000143576]
17. Molitoris J. The Effect of Birth Spacing on Child Mortality in Sweden, 1878-1926. Popul Develop Rev. 2017:61-82. [DOI:10.1111/padr.12050]
18. Rosos BA, Kafury GA. Birth spacing and risk of adverse perinatal outcomes. JAMA. 2006;31(3):245-8.
19. Da Vanzo J, Starbird EH. Correlates of short interbirth intervals in peninsular Malaysia: Their pathways of influence through breastfeeding and contraceptive use. Stud family plan. 1991;22(4):241-54. [DOI:10.2307/1966480]
20. Rutstein SO. Trends in birth spacing. DHS comparative reports no 28. ICF Macro, Calverton, Maryland, USA. 2011.
21. Boerma JT, Bicego GT. Preceding birth intervals and child survival: searching for pathways of influence. Stud Family Plan. 1992;23(4):243-56. [DOI:10.2307/1966886]
22. Zanjani H, Shadpor K. Population, development and fertility heath. 10th ed, Tehran, Boshra publication. 2006;128-32.
23. Baschier A, Hinde A. Determinants of fertility and birth interval in Egypt. Demogr Res. 2000;16(3):54-70.
24. Rasheed P, Al Dabal BK. Birth interval: perceptions and practices among urban-based Saudi Arabian women. EMHJ-Eastern Mediterranean Health Journal. 2007;13(4): 881-92.
25. Hajian K, Asnafi N, Aliakbarnia-Omran F. Birth intervals and associated factors in multi-Para Women. Journal of Mazandaran University of Medical Sciences. 2008;18(66):63-70.
26. Mansoorian MK. Determinants of birth interval dynamics in Kohgylooye and Bovairahmad province, Iran. J Compar Fam Stud. 2008;39(2):165-85. [DOI:10.3138/jcfs.39.2.165]
27. Yohannes S, Wondafrash M, Abera M, Girma E. Duration and determinants of birth interval among women of child bearing age in Southern Ethiopia. BMC pregnancy and childbirth. 2011;11(1):38. [DOI:10.1186/1471-2393-11-38] [PMID] [PMCID]
28. Gough M. Birth spacing, human capital, and the motherhood penalty at midlife in the United States. Demographic Research. 2017;37:363-416. [DOI:10.4054/DemRes.2017.37.13]
29. Tsegaye D, Shuremu M, Bidira K. Practice of child spacing and its associated factors among women of child bearing age (15 to 49 years) in Illubabor zone, South West Ethiopia. Int J Nurs Mid. 2017;9(7):102-8. [DOI:10.5897/IJNM2017.0258]
30. Murphy M, Wang D. Do previous birth interval and mother's education influence infant survival? A Bayesian model averaging analysis of Chinese data. Population studies. 2001;55(1):37-47. [DOI:10.1080/00324720127679]
31. Gribble JN. Birth intervals, gestational age, and low birth weight: are the relationships confounded?. Population Studies. 1993;47(1):133-46. [DOI:10.1080/0032472031000146776]
32. Marini MM, Hodsdon PJ. Effects of the timing of marriage and first birth of the spacing of subsequent births. Demography. 1981;18(4):529-48. [DOI:10.2307/2060946]
33. Rabbi AM, Karmaker SC, Mallick SA, Sharmin S. Determinants of birth spacing and effect of birth spacing on fertility in Bangladesh. Dhaka University Journal of Science. 2013;61(1):105-10. [DOI:10.3329/dujs.v61i1.15105]
34. Karimi Y. Attitudes and Attitude Change. Tehran: Arasbaran Publication. 2000.
35. Ministry of Health and Medical Education. Demographic and health survey in Islamic Republic of Iran. Tehran: Sonaobar Publication; 2000.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |