نشریه پرستاری ایران

مقدمه
در سیستم مراقبت‌های بهداشتی، کیفیت خدمات بسیار مهم است و ایمنی بیمار یکی از مهم‌ترین عناصر آن است. داشتن ایمنی مطلوب برای جلوگیری از حوادث، مستلزم درک و نگرش شخصی به همراه نگرش سازمانی به ایمنی است [1]. بهبود فرهنگ ایمنی با عملکرد ایمن و کاهش رویدادهای ناگوار در ارتباط است [2] و نقش مهمی در ارتقای ایمنی بیمار در سازمان مراقبت‌های بهداشتی ایفا می‌کند [3]. سطح بالای ایمنی بیمار می‌تواند پیامدهای بیمار را بهبود بخشد و هزینه‌های مراقبت‌های بهداشتی را کاهش دهد [4]. فرهنگ ایمنی یک سازمان محصول ارزش‌های شخصی و فردی، نگرش‌ها و ادراکات، صلاحیت‌ها و الگوهای رفتاری است که تعهد، سبک و مهارت مدیریت ایمنی و سلامت سازمان را مشخص می‌کند [5]. 
مسئله ایمنی بیمار در سازمان‌های مراقبت بهداشتی در سراسر جهان بسیار اهمیت دارد و کیفیت مراقبت یک مسئله بسیار مهم برای متخصصان و استفاده‌کنندگان مراقبت سلامتی است [6]. ایمنی بیمار به معنی اجتناب از ایجاد آسیب به بیماران در حین استفاده از مراقبت‌های سلامتی است [7]. همچنین ایمنی بیمار به ‌پیشگیری و کاهش عوارض جانبی نیز اشاره دارد [8]. عوارض جانبی و خطاهای پزشکی ازجمله چالش‌های دستگاه‌های بهداشتی در همه کشورهاست. از هر 10 بیماری که در بیمارستان بستری می‌شوند، 1 نفر حوادث ناگوار را تجربه می‌کند که نیمی از این حوادث قابل‌پیشگیری هستند [9]؛ بنابراین در سطح جهانی، خطاهای پزشکی و رویدادهای نامطلوب، سالانه جان میلیون‌ها نفر را می‌گیرند و منجر به هزینه‌های اضافی درمانی می‌شوند [6]. شواهد اخیر نشان می‌دهد خطاهای قابل پیشگیری، سومین عامل مرگ بعد از بیماری‌های قلبی و سرطان است [10].
با در نظر گرفتن عواملی مانند محیط کار نامساعد، تناقضات شغلی، ساعات کار طولانی، خستگی و استرس بالا که نقش مهمی را در ایجاد خطاهای پزشکی ایفا می‌کنند [11] و همچنین پویا و پیچیده بودن مراقبت‌های اورژانسی در خارج از بیمارستان [12]، می‌توان فهمید که هنگام ارائه خدمات پیش بیمارستانی که مراقبت‌ها به‌دور از حمایت پزشکی در یک محیط متغیر و دشوار به بیماران با علائم و وضعیت‌های بسیار متفاوت و ناپایدار ارائه می‌شود، نیاز به‌دقت زیادی است. در این حوزه از مراقبت‌های پزشکی احتمال وقوع خطاها بیشتر است [13]. ارائه‌دهندگان خدمات پیش بیمارستانی دارای سطوح متفاوت تجربه و آموزش می‌باشند [14]. به‌علاوه، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های پیش بیمارستانی از انواع مختلف وسایل نقلیه و بسیاری از تجهیزات پزشکی استفاده می‌کنند و مراقبت‌ها را در یک محیط ناپایدار در کمترین زمان ممکن و یا استرس و خستگی ارائه می‌دهند [14]. باتوجه‌به شرایط خاص اورژانس پیش بیمارستانی و تعداد و نوع خطاهای پزشکی آن، امکان مقایسه آن با شرایط بیمارستانی وجود ندارد [14]. اگرچه عوامل مؤثر بر حوادث نامطلوب در بیمارستان‌ها به‌خوبی توصیف ‌شده‌اند، اما متأسفانه ماهیت و عوامل مؤثر بر حوادث نامطلوب در اورژانس پیش بیمارستانی تا حد زیادی ناشناخته باقی ‌مانده است [15] و وضعیت ایمنی بیمار در سیستم اورژانس پیش بیمارستانی بسیار مبهم است [16].
از دیدگاه جهانی، کمبود تحقیقات در حوزه مراقبت‌های پیش بیمارستانی وجود دارد [17]. مقالات مربوط به درک ایمنی بیمار در حال گسترش است، اما در اورژانس پیش بیمارستانی تحقیقات اندکی در مورد ایمنی بیمار صورت گرفته است و درنتیجه درک کمتری از ایمنی بیمار در این حوزه وجود دارد [2]. در مراکز اورژانس با یک فرهنگ ایمنی مطلوب، به‌احتمال‌زیاد، اتفاقات نزدیک به خطا برای  آسیب رساندن به بیمار متوقف می‌شوند [18]. توسعه فرهنگ ایمنی یک عامل کلیدی در بهبود ایمنی بیمار و کیفیت مراقبت در سازمان‌های مراقبت‌های سلامتی است [19]. در غیاب یک فرهنگ ایمنی مثبت، بخش قابل‌توجهی از خطاها و یا حوادث نزدیک به خطا گزارش نمی‌شوند [20]. برای ارتقاء فرهنگ ایمنی باید ارتباط و همکاری بین کارکنان درمانی و مدیریت وجود داشته باشد و برای ایجاد و بهبود وضعیت فرهنگ ایمنی، درک و نگرش همه کارکنان در مورد ایمنی بیمار باید ارزیابی شود [21]. ازآنجاکه فرهنگ ایمنی بیمار یک پیش‌بینی‌کننده برای حوادث ناگوار است و بهبود فرهنگ ایمنی بیمار با کاهش در وقوع حوادث ناگوار مرتبط است و از طرفی، ایجاد یک سیستم ایمنی ضروری است، برای سازمان‌های مراقبت سلامت مهم است که فرهنگ ایمنی بررسی و بازبینی شود تا اطمینان حاصل شود که بیماران ناخواسته توسط خطاهایی که قرار بود آن‌ها را التیام دهد، صدمه ندیده‌اند [22].
وزارت بهداشت و خدمات انسانی آمریکا توصیه می‌کند همه کشورها ابتدا فرهنگ ایمنی بیمار را در سازمان‌های خود تشخیص دهند، سپس با آموزش‌های کافی متخصصان، حفظ ایمنی بیمار و خانواده را بهبود بخشند. ارزیابی فرهنگ ایمنی به‌طور مستقیم با ایمنی بیمار در ارتباط است، زیرا منجر به کاهش عوارض جانبی و میزان مرگ می‌شود [23]. برای کسب اطلاع بیشتر از مسائل ایمنی بیمار در مراقبت‌های پیش بیمارستانی، نیاز به تحقیق در مورد تعداد و نوع رویدادهای نامطلوب و همچنین در زمینه‌هایی مانند فرهنگ ایمنی، گزارش خطا، استدلال بالینی، تصمیم‌گیری و آموزش وجود دارد [17]. 
در ایران نیز در واکنش به افزایش خطاهای پزشکی و افزایش توجه افکار عمومی به این موضوع، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی این موضوع را به‌عنوان یک اولویت مطرح کرده است و از تلاش‌های صورت گرفته در این زمینه حمایت می‌کند. در حال حاضر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قانون خدمات بالینی را به بیمارستان‌ها ابلاغ کرده است که یکی از موارد مورد تمرکز آن، ایمنی بیمار است. در سال‌های اخیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی برنامه خود برای بهبود ایمنی بیمار را در پروژه‌ای با عنوان بیمارستان‌های دوستدار ایمنی بیمار آغاز کرده است. یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازها و اولین گام در این پروژه، ارزیابی فرهنگ ایمنی موجود و تلاش برای بهبود آن است [8]. 
براساس پیشنهاد آژانس ملی ایمنی بیمار انگلستان ایجاد فرهنگ ایمنی مناسب، اولین گام برای دستیابی به ایمنی بیمار است [24]. فرهنگ ایمنی از عوامل کلیدی برای بهبود ایمنی بیمار است و یک فرهنگ ایمنی مثبت، رفتار ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی را طوری هدایت می‌کند که ایمنی بیمار به یکی از بالاترین اولویت‌های آن‌ها تبدیل شود [8]. به‌طورکلی، براساس مطالعات مرورشده، وضعیت فرهنگ ایمنی در اورژانس‌های پیش بیمارستانی مناطق مختلف باهم متفاوت است. تعمیم نتایج مطالعات انجام‌شده در یک کشور و یا در یک سازمان دیگر باتوجه‌به اینکه کشورهای مختلف با فرهنگ‌های متفاوت، ارزش‌های اخلاقی متفاوت دارند و همچنین هر سازمانی فرهنگ منحصربه‌فرد خود را دارد [25]، منطقی نیست و لازم است که در کشورها و سازمان‌های مختلف برای پیشبرد اهداف ایمنی بیمار، پژوهش انجام شود. 
هدف این مطالعه تعیین نگرش در مورد ایمنی بیمار در کارکنان عملیاتی اورژانس پیش بیمارستانی است.
روش بررسی
این مطالعه از نوع توصیفی‌مقطعی بود. پژوهشگر پس از دریافت معرفی‌نامه از دانشکده پرستاری و مامایی، دانشگاه علوم پزشکی ایران با شناسه اخلاق دریافت‌شده و ارائه آن به مسئولین مرکز مدیریت حوادث و فوریت‌های پزشکی شهر مشهد و کسب مجوزهای لازم از تیرماه تا آبان ماه سال 1398 به مدت 5 ماه در روزهای مختلف هفته اقدام به جمع‌آوری داده کرد. روش نمونه‌گیری تمام‌شماری بود و جامعه پژوهش شامل 521 نفر از کارکنان عملیاتی و ستادی اورژانس پیش بیمارستانی مشهد بود که با‌توجه‌به معیارهای ورود کارکنان ستادی (83 نفر) از مطالعه کنار گذاشته شدند. نمونه پژوهش شامل 438 نفر از کارکنان عملیاتی دردسترس فوریت‌های پزشکی شهر مشهد بودند که حداقل 6 ماه از اشتغال آن‌ها در حوزه عملیات گذشته بود. پرسش‌نامه‌هایی که ناقص تکمیل شده بودند، از مطالعه خارج شدند.
 نحوه گردآوری داده در این مطالعه با استفاده از پرسش‌نامه و به صورت خود گزارش‌دهی بود. ابزار مورد استفاده در این مطالعه عبارت‌ بودند از: 
1. فرم مشخصات فردی،
 2. فرم مشخصات سازمان،
 3. پرسش‌نامه نگرش فرهنگ ایمنی خدمات اورژانس پزشکی.
فرم مشخصات فردی شامل سن، وضعیت تأهل، رشته تحصیلی، سطح تحصیلات، محل کار فعلی، سابقه کار، وضعیت استخدامی، سابقه آموزش در مورد ایمنی بیمار، سابقه انجام خطاهای پزشکی و سابقه گزارش خطاهای پزشکی می‌باشند. فرم مشخصات سازمان شامل نوع پایگاه، تعداد کارکنان عملیاتی، تعداد آمبولانس‌ها، تعداد مأموریت‌های سالانه، تعداد تماس‌های سالانه و تعداد احیاهای قلبی و ریوی موفق در سال و همچنین تعداد احیاهای قلبی و ریوی ناموفق و تعداد کل احیاها بود.
پرسش‌نامه نگرش ایمنی خدمات اورژانس پزشکی
 این پرسش‌نامه را پترسون و همکاران بازطراحی کردند و اعتبار و پایایی آن تأیید شد که از 30 سؤال برای مشخص کردن 6 حوزه ایمنی (جو ایمنی، رضایت شغلی، ادراک مدیریت، جو کار گروهی، شرایط کاری و تشخیص استرس) تشکیل ‌شده بود (جدول شماره 1). 


نمره کل این گویه‌ها با استفاده از مقیاس لیکرت 5 قسمتی (کاملاً موافقم (نمره 5)، موافقم (نمره 4)، تا حدودی (نمره 3)، مخالفم (نمره 2)، کاملاً مخالفم (نمره 1)) محاسبه می‌شود. برای 2 سؤال 19 و 24 از روش نمره‌دهی معکوس استفاده می‌شود. برای تبدیل متغیر کیفی به کمی برای هریک از حالات گفته‌شده در سطور قبل، امتیازی بین صفر تا 100 در نظر گرفته می‌شود: کاملاً مخالف =صفر، مخالف =25، تا حدودی =50، موافق =75، کاملاً موافق =100. در هریک از ابعاد، میانگین امتیاز سؤالات موجود در آن برابر با امتیاز آن بعد خواهد بود. برای دامنه‌های با امتیاز بیشتر یا مساوی 75، نگرش مثبت و برای دامنه‌های با امتیاز کمتر از 75 نگرش غیرمثبت در نظر گرفته می‌شود [26، 27].
برای استفاده از پرسش‌نامه نگرش‌های ایمنی خدمات فوریت‌های پزشکی در این مطالعه، از روش ترجمه-بازترجمه این پرسش‌نامه استفاده شد. بدین صورت که در ابتدا 2 متخصص ترجمه و آشنا با مفاهیم پزشکی متن را به فارسی ترجمه کردند. سپس متن ترجمه‌شده را یک مترجم (متخصص دوزبانه) دیگر از فارسی به انگلیسی برگرداند. این مترجم نسبت به پرسش‌نامه اصلی ناآگاه بود. سپس پژوهشگر و استاد راهنما متن‌های ترجمه‌شده فارسی و انگلیسی را با متن پرسش‌نامه اصلی مقایسه کردند و در مورد مفاهیم و واژه‌ها به جمع‌بندی رسیدند. روایی محتوای این پرسش‌نامه توسط پنل متخصصان متشکل از 3 نفر از اعضای هیئت‌علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی ایران بررسی شد. 
در مطالعه حاضر از ضریب آلفای کرونباخ جهت تعیین ثبات درونی ابزار استفاده شد. برای تعیین آلفای کرونباخ تعداد 20 نفر از کارکنان عملیاتی اورژانس پیش بیمارستانی شهر سبزوار که در مطالعه حضور نداشتند، انتخاب شدند. پرسش‌نامه به آن‌ها داده شد و آن‌ها در حضور پژوهشگر اقدام به تکمیل پرسش‌نامه‌ها کردند. پس از جمع‌آوری و تحلیل داده‌ها، ضریب آلفای کرونباخ 0/896 درصد به دست آمد که تأییدی بر ثبات درونی ابزار بود. پژوهشگر برای دسترسی به تمام حجم نمونه به هر پایگاه اورژانس 3 بار در شیفت‌های کاری مختلف (شیفت‌های کاری اورژانس 115 در هنگام جمع‌آوری اطلاعات به‌صورت 24 ساعته بود) مراجعه کرد. پس از توضیح اهداف پژوهش برای کارکنان، جلب همکاری‌شان و تکمیل فرم رضایت‌نامه آگاهانه کتبی، پرسش‌نامه را توزیع می‌کرد، سپس منتظر می‌ماند تا کارکنان پرسشنامه‌ها را تکمیل کنند و در صورت داشتن ابهام و سؤال پاسخ آن‌ها داده می‌شد. پژوهشگر در هر روز پرسش‌نامه‌های توزیع‌شده همان روز را جمع‌آوری می‌کرد، در پایان 34 پرسش‌نامه به‌دلیل کامل نبودن حذف و درمجموع 404 پرسش‌نامه برای تجزیه‌وتحلیل استخراج شد.
در این پژوهش برای تحلیل داده‌ها از نسخه 16 نرم‌افزار SPSS استفاده شد و برای تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی (فراوانی، درصد فراوانی، میانگین و انحراف‌معیار) و آمار استنباطی (تی‌مستقل، تحلیل واریانس و ضریب همبستگی پیرسون) استفاده شد. سطح معناا‌داری کمتر از 0/05 در نظر گرفته شد.
یافته‌ها
مطالعه حاضر در نمونه به حجم 438 نفر انجام شد و میزان پاسخ‌دهی 92/2 درصد بود. مشخصات سازمانی اورژانس پیش بیمارستانی شهر مشهد در جدول شماره 2 ارائه ‌شده است.


میانگین سنی افراد موردمطالعه 5/007±31/16 با دامنه 24-52 سال بود. جنسیت تمامی کارکنان موردمطالعه (100 درصد) مرد بود. بیشتر کارکنان عملیاتی متأهل (81/7 درصد)، با تحصیلات فوق‌دیپلم و کمتر (50/2 درصد) و رشته تحصیلی فوریت پزشکی (73/3 درصد) نسبت به سایر رشته‌ها بیشترین فراوانی را در کارکنان داشت. بیشترین فراوانی سابقه کار افراد موردمطالعه (42/6 درصد) بین 5-9 سال با میانگین 51/35±7/35 با دامنه 1-22 سال بود. نتایج نشان داد بین هیچ‌یک از مشخصات فردی با نگرش در مورد ایمنی بیمار ارتباط آماری معنا‌داری وجود نداشت (0/05<P) (جدول شماره 3).

References
1.Samaei SE, Raadabadi M, Khanjani N, Heravizadeh O, Hosseinabadi MB, Pirani S. Safety attitudes among nurses and its relation with occupational accidents: A questionnaire based survey. Int J f Occup Hyg. 2015; 7(4):177-86. [Link]
2.Sørskår LIK, Abrahamsen EB, Olsen E, Sollid SJM, Abrahamsen HB. Psychometric properties of the Norwegian version of the hospital survey on patient safety culture in a prehospital environment. BMC Health Serv Res. 2018; 18(1):784.[DOI:10.1186/s12913-018-3576-x] [PMID] [PMCID]
3.Lee YC, Zeng PS, Huang CH, Wu HH. Causal relationship analysis of the patient safety culture based on safety attitudes questionnaire in Taiwan. J Healthc Eng. 2018; 2018:4268781. [DOI:10.1155/2018/4268781] [PMID] [PMCID]
4.Ammouri AA, Tailakh AK, Muliira JK, Geethakrishnan R, Al Kindi SN. Patient safety culture among nurses. Int Nurs Rev. 2015; 62(1):102-10. [DOI:10.1111/inr.12159] [PMID]
5.Britain G. ACSNI Human Factors Study Group. Third report. Organising for safety. London: HMSO; 1993. [Link]
6.Olds DM, Aiken LH, Cimiotti JP, Lake ET. Association of nurse work environment and safety climate on patient mortality: A cross-sectional study. Int J Nurs Stud. 2017; 74:155-61. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2017.06.004] [PMID] [PMCID]
7.Asefzadeh S, Kalhor R, Tir M. Patient safety culture and job stress among nurses in Mazandaran, Iran. Electron Physician. 2017; 9(12):6010-16. [DOI:10.19082/6010] [PMID] [PMCID]
8.Jafarpanah M, Rezaei B. Measuring patient safety culture in a university hospital from the viewpoints of registered nurses: A descriptive cross sectional study. Pharmacophore. 2017; 8(6s):e-1173644. [Link]
9.Mwachofi A, Walston SL, Al-Omar BA. Factors affecting nurses' perceptions of patient safety. Int J Health Care Qual Assur. 2011; 24(4):274-83. [DOI:10.1108/09526861111125589] [PMID]
10.Thimbleby H, Lewis A, Williams J. Making healthcare safer by understanding, designing and buying better IT. Clin Med. 2015; 15(3):258-62. [DOI:10.7861/clinmedicine.15-3-258] [PMID] [PMCID]
11.Azimi L, Tabibi SJ, Maleki MR, Nasiripour AA, Mahmoodi M. Influence of training on patient safety culture: A nurse attitude improvement perspective. Int J Hosp Res. 2012; 1(1):51-6. [Link]
12.Mortaro A, Pascu D, Zerman T, Vallaperta E, Schönsberg A, Tardivo S, et al. The role of the emergency medical dispatch centre (EMDC) and prehospital emergency care safety: Results from an incident report (IR) system. CJEM. 2015; 17(4):411-9. [DOI:10.1017/cem.2014.74] [PMID]
13.Hohenstein C, Fleischmann T, Rupp P, Hempel D, Wilk S, Winning J. German critical incident reporting system database of prehospital emergency medicine: Analysis of reported communication and medication errors between 2005-2015. World J Emerg Med. 2016; 7(2):90-6. [DOI:10.5847/wjem.j.1920-8642.2016.02.002] [PMID] [PMCID]
14.Hagiwara MA, Suserud BO, Jonsson A, Henricson M. Exclusion of context knowledge in the development of prehospital guidelines: Results produced by realistic evaluation. Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2013; 21:46. [DOI:10.1186/1757-7241-21-46] [PMID] [PMCID]
15.Guise JM, Meckler G, O'Brien K, Curry M, Engle P, Dickinson C, et al. Patient safety perceptions in pediatric out-of-hospital emergency care: Children's safety initiative. J Pediatr. 2015; 167(5):1143-8.e1. [DOI:10.1016/j.jpeds.2015.07.023] [PMID] [PMCID]
16.Bigham BL, Buick JE, Brooks SC, Morrison M, Shojania KG, Morrison LJ. Patient safety in emergency medical services: A systematic review of the literature. Prehosp Emerg Care. 2012; 16(1):20-35. [DOI:10.3109/10903127.2011.621045] [PMID]
17.Hagiwara MA, Nilsson L, Strömsöe A, Axelsson C, Kängström A, Herlitz J. Patient safety and patient assessment in pre-hospital care: A study protocol. Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2016; 24:14. [DOI:10.1186/s13049-016-0206-7] [PMID] [PMCID]
18.Farmer BM. Patient safety in the emergency department. Emerg Med. 2016; 48(9):396-404. [DOI:10.12788/emed.2016.0052]
19.Vlayen A, Schrooten W, Wami W, Aerts M, Barrado LG, Claes N, et al. Variability of patient safety culture in Belgian acute hospitals. J Patient Saf. 2015; 11(2):110-21.[DOI:10.1097/PTS.0b013e31829c74a3] [PMID]
20.Kusano AS, Nyflot MJ, Zeng J, Sponseller PA, Ermoian R, Jordan L, et al. Measurable improvement in patient safety culture: A departmental experience with incident learning. Pract Radiat Oncol. 2015; 5(3):e229-37. [DOI:10.1016/j.prro.2014.07.002] [PMID]
21.Rizalar S, Topcu SY. The patient safety culture perception of Turkish nurses who work in operating room and intensive care unit. Pak J Med Sci. 2017; 33(2):374-79. [DOI:10.12669/pjms.332.11727] [PMID] [PMCID]
22.Wang X, Liu K, You LM, Xiang JG, Hu HG, Zhang LF, et al. The relationship between patient safety culture and adverse events: A questionnaire survey. Int J Nurs Stud. 2014; 51(8):1114-22. [DOI:10.1016/j.ijnurstu.2013.12.007] [PMID]
23.Rigobello MCG, Carvalho REFL, Guerreiro JM, Motta APG, Atila E, Gimenes FRE. The perception of the patient safety climate by professionals of the emergency department. Int Emerg Nurs. 2017; 33:1-6. [DOI:10.1016/j.ienj.2017.03.003] [PMID]
24.National Patient Safety Agency. Seven steps to patient safety: the full reference guide. London: National Patient Safety Agency; 2004. [Link]
25.Banimahd B, Nejati A. [The relationship between organizational culture and auditors’work commitment (Persian)]. Financ Account Auditing Res. 2016; 8(30):119-37. [Link]
26.Patterson PD, Huang DT, Fairbanks RJ, Simeone S, Weaver M, Wang HE. Variation in emergency medical services workplace safety culture. Prehosp Emerg Care. 2010; 14(4):448-60. [DOI:10.3109/10903127.2010.497900] [PMID] [PMCID]
27.Patterson PD, Huang DT, Fairbanks RJ, Wang HE. The emergency medical services safety attitudes questionnaire. Am J Med Qual. 2010; 25(2):109-15.[DOI:10.1177/1062860609352106] [PMID]
28.Amiran P, Pour Rabi M, Fatemi Mehr A. Evaluation of patient safety culture based on the viewpoint of nurses and physicians employed in a Military hospital. Mil Caring Sci J. 2018; 5(1):26-33. [DOI:10.29252/mcs.5.1.26]
29.Phaghizadeh S, motamed N, shoghli A, Asoori M, safaean M. Assessment of Nurses Viewpoints on Patient Safety Culture in Amol Hospitals in Iran, 2012. Prev Care Nurs Midwifery J. 2015; 4 (2) :45-55. [Link]
30.Sabahi Beedgoli M, Shahri S, Kebriaee A, Seyedi HR, Sarafraz Z. [Patient safety climate in medical centers of Kashan (Persian)]. J Health Promot Manag. 2012; 1(1):62-72. [Link]
31.Khademloo M, Moosazadeh M, Khosravi P. [Attitude of health center staff towards the components of patient safety culture and assessing patient satisfaction, Amol, Iran (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2019; 29(172):90-9. [Link]
32.Etemadinezhad S, Taban E, Bagheri Hosseinabadi M, Ghalenoei M, Tirgar A, Samaei SE. [Influence of demographic characteristics, shift work, and job demands on nurses safety attitude (Persian)]. J Mazandaran Univ Med Sci. 2019; 29(173):146-52. [Link]
33.Gavili H, Fathi M, Zarezadeh Y, Yaghobi M, Roshani D. [Attitudes toward safety and its affecting factors in Sanandaj emergency medical services staffs, in 2017 (Persian)]. Sci J Kurdistan Univ Med Sci. 2019; 24(1):134-45. [DOI:10.29252/sjku.24.1.134]
34.Klemenc-Ketiš Z, Deilkås ET, Hofoss D, Bondevik GT. Patient safety culture in slovenian out-of-hours primary care clinics. Zdr Varst. 2017; 56(4):203-10. [DOI:10.1515/sjph-2017-0028] [PMID] [PMCID]
35.Tourani S, Khodayari Zarnaq R, Arabloo J, Esmaili A, Taghizadeh S, Khosravizadeh O. [A survey on patient safety using the Farsi version of the safety attitudes questionnaire in Iran (Persian)]. Payavard. 2016; 10(1):82-92. [Link]
36.Vosoughi S, Oostakhan M. An empirical investigation of safety climate in emergency medical technicians in Iran. Int J Occup Hyg. 2011; 3(2):70-5. [Link]
37.Mahfoozpour S, Ainy E, Mobasheri F, Faramarzi A. [Patients’ safety culture status among educational hospitals of Shahid Beheshti University of Medical Sciences in 2011 (Persian)]. Pajoohande. 2012; 17(3):134-41. [Link]
38.Saad S, Tuan Kamauzaman TH, Ibrahim MI, Saad S. Emergency medical services: Safety awareness between teaching and public hospital. Paper presented at: The 4th International Conference on Technology and Operations Management, 18-19 August 2014; Kuala Lumpur, Malaysia. [Link]
39.Sinclair JE, Price P, Austin MA, Reed A, Kwok ES. MP02: Paramedic safety culture across Eastern Ontario. CJEM. 2017; 19(S1):S65. [DOI:10.1017/cem.2017.168]
40.Shamsadini Lori A, Osta A, Atashbahar O, Ramazani S, PourAhmadi MR, Ahmadi Kashkoli S. [Patient safety culture from the viewpoint of nurses of teaching hospitals affiliated with Shahid Beheshti University of Medical Sciences (Persian)]. Health-Based Res. 2016; 2(1):81-92. [Link]
41.Rezaei MS, Golbabaei F, Behzadi MH. [Assessing the healthcare workers’ knowledge, attitude, and practice toward health, safety, and environment in an educational hospital affiliated by Iran university of medical sciences (2012-2013) (Persian)]. J Environ Sci Tech. 2017; 19(4):347-55. [DOI:10.22034/JEST.2017.10736]
42.Niknejad R, Akbari M, Bagheri M, Hashemi M, Ghaedi Heidari F, Aarabi A. [Attitudes of healthcare professionals toward patient safety in the operating room (Persian)]. Iran J Nurs. 2019; 32(117):80-90. [DOI:10.29252/ijn.32.117.80]
43.Sarsangi V, Khalevandi AA, Zarei E, Abouee Mehrizi E, Salim Abadi M, Honarjoo F. [Attitude of the nurses of Kashan educational hospitals toward workplace safety climate in 2014 (Persian)]. Commun Health J. 2017; 8(1):18-27. [Link]
44.Jahangiri M, Sareban Zadeh K, Bashar O, Saleh Zade H. [Investigation risk perception, safety attitude and safety performance in supervisors of construction sites Shiraz-Iran (Persian)]. Iran J Ergon. 2013; 1(2):10-8. [Link]
45.Arab M, Mohammadian F, Rahmani A, Rahimi A, Omidi L, Abbasi Brojeni P, et al. [Safety attitude in operating room’s staff’s in selected hospitals of Tehran University of Medical Sciences in 2013 (Persian)]. J Hosp. 2014; 13(3):25-33. [Link]
46.Tahan M, Khakshoor F, Ahangari E. [The relationship between teaching patient safety culture with promoting safety culture and self-efficacy of nurses (Persian)]. J Birjand Univ Med Sci. 2019; 26(3):226-36. [DOI:10.32592/JBirjandUnivMedSci.2019.26.3.104]
47.Mostafaei D, Aryankhesal A, Dastoorpoor M, Rahimikhalifekandi Z, Estebsari F. Patient safety culture assessment of clinical and paraclinical staff perspective in selected university of medical sciences hospitals in Tehran. Iran J Health Educ Health Promot. 2018; 6(3):293-301. [DOI:10.30699/acadpub.ijhehp.6.3.293]